AraĢtırma Verilerinin Toplanması ve AraĢtırmada Kullanılan Veri

AraĢtırmanın literatürü ilgilendiren kavramsal boyutundan sonra alan araĢtırmasına geçilmiĢtir. AraĢtırma ve tez hipotezinin sınanması için gereken veriler anket aracılığıyla toplanmıĢtır. Anketin hazırlanması için yerli ve yabancı literatür incelenmiĢ Bristol Üniversitesi tarafından yapılan anketten yararlanılmıĢ ( Bradshaw ve Diğ., 1998). Ayrıca çalıĢmada sosyal dıĢlanmayı ölçmek için Jehoel-Gijsbers and Vrooman (2007) tarafından geliĢtirilen ve Uludağ Üniversitesi akademisyenleri tarafından revize edilerek Türkçe literatüre geçerlilik ve güvenilirlik analizi yapılarak kazandırılmıĢ olan 5‟li likert tipinde otuz beĢ maddeden oluĢan sosyal dıĢlanma ölçeği de incelenmiĢtir (Bayram ve Diğ, 2010,s.79-92).

Ayrıca ölçek tespiti için sosyal dıĢlanma konusunda çalıĢmaları bulunan akademisyenlerin yol göstericiliğinden istifade edilmiĢ olup sosyal dıĢlanma hakkında yazılan eserlerden yararlanılmıĢtır. Sosyal dıĢlanma konusunu araĢtıran doktora tezlerinden (ġenol, 2010) ve diğer makale ve raporlardan istifade edilmiĢtir.

Bu çalıĢmalar sonucunda yapılan çeviriler ve derlenen sorular araĢtırmanın amacına uygun olarak ve veri toplama aracının güvenilirliği açısından yeniden düzenlenmiĢ ve Ek.1 de sunulan soru formu geliĢtirilerek son Ģekli verilmiĢtir. Hazırlanan bu anketin saha çalıĢmalarında SPSS programı uzmanlarından teknik ve teorik destek alınmıĢtır. Ayrıca, soru formu oluĢturulurken araĢtırmanın konusu olan gelir seviyesi ve sosyal dıĢlanma iliĢkisi üzerine yapılan araĢtırmalar tekrardan incelenmiĢtir. Bu çalıĢmalar daha önceki bölümde izah edilmiĢtir. Yapılan incelemeler neticesinde Yitzhak Berman ve David Phillips (Berman ve Phillips, 2000,s.334) tarafından geliĢtirilen ölçme aracı, (Tablo 2) araĢtırmanın sosyal dıĢlanma ölçeği olarak seçilmiĢtir.

Seçilen bu ölçme aracına göre, sosyal dıĢlanma sosyal içermenin zıttı bir durumdur. Sosyal içermenin birçok yaĢam alanıyla ilgisi olup ve bu alanların her birinde de kendine has sosyal göstergeleri bulunmaktadır. Sosyal içermenin göstergeleri ile sosyal dıĢlanmanın ölçülmesi mümkün olabilmektedir. Söz konusu ölçekte, sosyal içerme sekiz farklı sosyal yaĢam alanından oluĢmakta ve her bir alana özgü sosyal göstergeler bulunmaktadır. Sosyal dıĢlanma ise sosyal içermenin olmadığı zaman devreye giren

104

bir olgu olmasından dolayı ölçüm olarak sosyal içermenin kavramlarının sosyal göstergelerinin kullanılmasına karar verilmiĢtir.

Analizde yer alan sekiz alandaki göstergeler yardımı ile sosyal dıĢlanma süreci belirginlik kazanmaktadır. Bu göstergelere verilen cevaplara göre sosyal dıĢlanmıĢlık seviyesi tespit edilebilmektedir. Saha çalıĢmasında bu ölçüm aracının seçilmesindeki sebep, sosyal dıĢlanmayı tespite yönelik olan yaĢam alanlarının diğer ölçeklere göre daha kapsamlı olmasıdır. Bu ölçeğin diğer ölçeklerden daha kapsayıcı ve kapsamlı olması ise tespiti çok zor olan gelir seviyesi ile sosyal dıĢlanma arasındaki iliĢkiyi tespit etme açısından daha baĢarılı sonuçlar vereceği için tercih sebebi olmuĢtur. Gelir düzeyinin sosyal dıĢlanmaya etkisini tespit etmek adına uygulanması düĢünülen bu ankette sosyal dıĢlanmanın en önemli göstergelerinden olan tüketimden dıĢlanma kısmı noksan olduğu için sekiz yaĢam alanına tüketim kısmının eklenmesinde çeĢitli kaynaklardan yararlanılmıĢtır. Bu sayede ölçüm aracının kapsayıcılığı arttırılmıĢtır. Sosyal dıĢlanmanın bölgesel görünümünü incelemek için yapılan bu saha çalıĢmasında kullanılan anketteki sosyal dıĢlanmayı oluĢturan yaĢam alanları sekiz bölümden oluĢmaktadır (Ek.1 Dördüncü Bölüm). Bu bölümler aĢağıda ifade edildiği Ģekildedir. 1.Sağlık ve Sosyal Güvenlik Alanı (1.1 ve 1.6 arası sorular)

2.Eğitim Ġmkânlarından Yararlanma Alanı (1.7-1.12 arası sorular) 3.Ġkamet KoĢulları Alanı (1.13-1.18 arası sorular)

4.Siyasal Katılım Alanı (1.19-1.24 arası sorular)

5.Kültürel, Sportif ve Sanatsal Alan (1.25-1.30 arası sorular) 6.Sosyal YaĢam Alanı/Çevre Ġle ĠliĢkiler (1.31-1.36 arası sorular) 7.Sağlıklı ve Yeterli Beslenme Tüketim Alanı (1.37-1.42 arası sorular) 8.Beslenme DıĢı Zorunlu Tüketim Alanı (1.43-1.48 arası sorular)

Anket genel olarak 4 bölüm ve 78 sorudan oluĢmaktadır ve anket formundaki sorular kapalı uçlu olarak hazırlanmıĢtır. Anketin birinci bölümü 7 sorudan oluĢan “KiĢisel / Demografik Verilerdir”. Cinsiyet, yaĢ, medeni durum, eğitim durumu ve ana dil soruları bu bölümdedir. Bu bölümde elde edilecek verilerin sosyal dıĢlanma göstergeleriyle karĢılaĢtırılması önem arz etmektedir.

105

Anketin ikinci bölümü ise sosyal dıĢlanmanın göstergeleriyle karĢılaĢtırabilmek adına 8 sorudan oluĢan “Haneye Ait Verilerin” yer aldığı bölümdür. Bu bölümde hane nüfusu, öğrenci sayısı, engelli sayısı, yatalak ağır hasta sayısı, 0-6 yaĢ arasında hastalıktan dolayı vefat eden çocuk sayısı, yaĢanılan konuta dair bilgiler ve sahip olunan eĢya ve araç-gereçler tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Anketin üçüncü bölümü “Sosyal Yardımlar, sosyal Güvenlik ve ÇalıĢma Hayatına Ait Verilerin” tespit edilmeye çalıĢıldığı bölümdür. Bu bölüm 12 sorudan oluĢan uzun bir bölümdür.

Anketin dördüncü bölümü ise “Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Veriler kısmıdır. Bu bölüm dört ana sorudan oluĢmaktadır. Bu bölümün birinci sorusu tezin ana hipotezini araĢtırmaya yöneliktir. Dördüncü bölümün birinci sorusu sosyal dıĢlanma göstergelerini içinde barındırmaktadır. Bu kısım 8 alt bölüm halinde ve her alt bölümde 6 soru olacak Ģekilde toplamda 48 sorudan oluĢmaktadır. Dördüncü bölümdeki diğer 3 soruda ise; Kamu hizmetlerinden memnuniyete dair bir soru, gayret, çaba ve hayata tutunma gücünün ölçülmesine yönelik bir soru ve son olarak genel mutluluk seviyesinin tespitine yönelik bir soru sorulmuĢtur2

.

Anketin sosyal dıĢlanmayı ölçmeye yarayan dördüncü kısımın birinci sorusu cevaplayıcıların kendi durumlarına en uygun olan cevabı seçebilmesi için önem derecesine göre sıralama yapmanın mümkün olduğu “BeĢli Likert Türü” (Bkz: Tablo 13) puanlama ölçeği kullanılmıĢtır.

2

Saha çalıĢması kapsamında konuyla ilgili herhangi bir ölçüt geliĢtirilmemiĢ olup, dünya literatüründe kullanılan ve Veenhoven ile Ouweneel (2002: 170) tarafından belirtildiği Ģekliyle tek bir soru olarak yöneltilmiĢtir. Dünya genelinde yapılan araĢtırmalarda mutluluğun ölçülmesinde kullanılan soru “Tüm hayatınızı bir bütün olarak düĢündüğünüzde kendinizi ne kadar “mutlu” olarak ifade edersiniz?” Ģeklindedir ve çoğunlukla 10‟lu ölçekle cevaplandırılmaktadır. Saha çalıĢması kapsamında da dünya literatürüne sağdık kalınmıĢ olup soru formunda bu Ģekilde yer almıĢtır ( Ouweneel, P. (2002) Social Security and Well Being of The Unemployment In 42 Nations, Journal of Happiness Studies 3: 167-192 , Veenhoven, R. (2000) Freedom and Happiness: A Comparative Study in Fouty Four Nations in the Early 1990s, iç. E.Diener and E.M. Suh(der.) Culture and Subjective Well Being, Cambridge MA: MIT Pres, 257-288)

106

Tablo 13: BeĢli Likert Ölçeği

Kesinlikle Katılmıyorum

Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum

1 puan 2 Puan 3 Puan 4 Puan 5 Puan

Önem derecesine göre sıralama yapılması istenen sorulara verilecek cevaplar için her sorunun karĢısına

 Kesinlikle Katılmıyorum...(1Puan)  Katılmıyorum...(2 Puan)  Kararsızım...(3 Puan)  Katılıyorum...(4 Puan)  Kesinlikle Katılıyorum...(5 Puan)

olmak üzere beĢ seçenek yazılmıĢtır. Puanlama ise olumsuzdan olumluya doğru 1 den 5‟e kadar sıralanmıĢtır. Bu sıralama yapılırken kullanılan ölçeğe uygun Ģekilde sosyal dıĢlanmaya maruz kalanların ve sosyal dıĢlanmaya maruz kalmayanların sağlıklı bir Ģekilde ayırt edilebilmesi amaçlanmıĢtır.

Likert ölçeği ile puanlama yapıldıktan sonra kiĢilerin sosyal dıĢlanmıĢlık düzeyi verilen puanlara göre ölçülebilmektedir. Sosyal dıĢlanma düzeyinin ölçülmesi için SPSS veri analizi programında bazı hesaplamaların yapılarak değerlerin girilmesi gerekmektedir. Sosyal dıĢlanmıĢlığı ölçmeye yarayan 8 alt yaĢam alanından her bir yaĢam alanı için en az 6 en fazla 30 puan alınması mümkündür ( 6 soru x 1 puan= 6 Puan, 6 soru x 5 puan = 30 puan Ģeklinde). Sosyal dıĢlanmıĢlık seviyesi yorum kolaylığı açısından 3 gruba ayrılmıĢtır.

 Birinci Grup: En Üst Düzeyde Sosyal DıĢlanma  Ġkinci Grup: Orta Düzeyde Sosyal DıĢlanma

 Üçüncü Grup: En Alt Düzeyde Sosyal DıĢlanmadır.

DıĢlanmıĢlığın üç farklı seviyede puanlaması yapılarak gruplara ayrılması mümkün olabilmektedir. Bu seviyenin ayrımı ise Ģu Ģekilde olacaktır; Her bir yaĢam alanı için

107

en fazla alınacak puan 30 olduğuna göre 30 rakamı istatistiki olarak 3 gruba ayrıldığında üç farklı düzeyde sosyal dıĢlanmıĢlık seviyesi ortaya çıkacaktır.

 0,00 ile 09,49 arası puan alanlar; En Üst Düzey Sosyal DıĢlanmıĢ,  09,50 ile 19,49 arasında puan alanlar; Orta Düzeyde Sosyal DıĢlanmıĢ,

 19,50 ile 30,00 arasında puan alanlar ise; En Alt Düzeyde Sosyal DıĢlanmıĢ kiĢiler olacaktır.

Bu puanlama ile kiĢilerin 8 yaĢam alanının her birinde maruz kaldıkları sosyal dıĢlanmıĢlığın ölçülmesi mümkün olacaktır. Genel sosyal dıĢlanmanın (8 yaĢam alanının toplamı olarak) hesaplanabilmesi için uygulanacak yöntem ve yapılacak hesaplama Ģu Ģekilde olacaktır; 8 alt yaĢam alnında her birinden en az 6 en fazla 30 puan alınabileceği için toplamda en az 6 x 8= 48 puan alınması mümkün iken, en fazla 30 x 8= 240 puan alınabilmesi mümkündür. 8 alt yaĢam alanının toplamı için genel olarak sosyal dıĢlanma seviyesi yorum kolaylığı açısından 3 farklı seviyeye ayrılacaktır. 3 farklı seviyenin hesaplaması ise Ģu Ģekilde olacaktır. Test toplamından alınabilecek en yüksek puan 240 dır. 240 sayısı istatistiksel açıdan 3 gruba ayrılarak 3 farklı seviyede sosyal dıĢlanmanın hesaplanması mümkün olacaktır. Bu hesaplamaya göre;

 0,00 ile 79,49 arasında puan alanlar; En Üst Düzey Sosyal DıĢlanmıĢ,  79,50 ile 159,49 arasında puan alanlar; Orta Düzeyde Sosyal DıĢlanmıĢ,

 159,50 ile 240,00 arasında puan alanlar; En Alt Düzeyde Sosyal DıĢlanmıĢ kiĢiler olacaktır.

Bu puanlamalardan yola çıkarak SPSS programının yardımı ile kiĢilerin hem 8 alt yaĢam alanının her birindeki sosyal dıĢlanmıĢlığı, hem de 8 alt yaĢam alanının tamamında ortaya çıkan “Genel Sosyal DıĢlanmıĢlık” düzeyinin tespit edilerek ölçülmesi ve yorumlanması mümkün olabilecektir.

3.2.11. Kullanılan Ġstatistiksel Teknikler ve Verilerin / Bulguların Anlamlılık ve