AraĢtırma Sorunu ve Amacı

Bu araĢtırmanın amacı, küreselleĢen dünyamızda bir ağ oluĢturan sosyal ağların, Castells‘in ağ toplumu çerçevesinde yeni toplumsal hareketler üzerindeki etkisini içerik analizi yöntemiyle incelemektir. AraĢtırmada, yeni toplumsal hareketlerin oluĢumunda ve katılımında sosyal ağların nasıl bir rolü olduğu incelenerek, sosyal ağlar ile toplumsal hareketler iliĢkisi analiz edilmeye çalıĢılacaktır. Castells‘in ağ toplumu çerçevesinde sosyal ağların yeni toplumsal hareketler üzerindeki etkisini

139

Gezi Parkı toplumsal hareketi örneğinde ortaya koyma amacı doğrultusunda aĢağıdaki sorulara yanıt aranacaktır.

Bu amaçla verilerden çıkacak sonuçlar doğrultusunda sosyal ağların Gezi Parkı toplumsal hareketi üzerindeki etkisi Castells‘in ağ toplumu çerçevesinde belirlediği toplumsal hareketlerin ortak özelliklerini temsil edip etmediği ortaya koyulmaya çalıĢılacaktır;

1. Gezi Parkı toplumsal hareketi bir “öfke kıvılcımıyla” mı tetiklenmiĢtir?

2. Gezi Parkı toplumsal hareketinin geliĢimi “viral yayılım” biçimde mi

gerçekleĢmiĢtir?

3. Gezi Parkı toplumsal hareketi “birçok biçimde ağlar” oluĢturmuĢ mudur?

4. Gezi Parkı toplumsal hareketi “hem internette hem kent uzamında” yatay, çok

biçimli ağlar birlikteliği yarattı mı?

5. Gezi Parkı toplumsal hareketinde kullanılan sosyal ağlarda “özerklik” uzamı

görülmekte midir?

6. Gezi Parkı toplumsal hareketi “toplumun değerlerini değiştirmeyi” amaçlayan bir

toplumsal hareket midir?

7. Gezi Parkı toplumsal hareketi “siyasi” bir toplumsal hareket midir?

8. Gezi Parkı toplumsal hareketi önceden belirlenmiĢ bir “programa dayalı” bir

hareket midir?

9. Gezi Parkı toplumsal hareketi “Lidersiz ve Merkezsiz” bir hareket midir?

10. Gezi Parkı toplumsal hareketi “şiddet dışı” bir hareket midir?

11. Gezi Parkı toplumsal hareketinde harekete katılan sosyal ağ kullanıcıları “zaman dışı zaman deneyimi” yaĢadılar mı?

140

12. Gezi Parkı toplumsal hareketi “hem yerel hem küresel” bir hareket midir?

Genel araĢtırma soruları çerçevesinde çalıĢmanın hipotezleri Ģu Ģekildedir:

1. Gezi Parkı toplumsal hareketi bir “öfke kıvılcımıyla” tetiklenmiĢtir. Sosyal

ağlarda görülen bu hareketleri genellikle belli bir olay ya da hissedilen bir öfke kıvılcımı tetikler ve sosyal paylaĢım ağlarından mekânlar uzamında isyan pratiğini benimsemiĢ bir topluluk kurmayı amaçlayan bir eylem çağrısıyla baĢlatırlar.

2. Gezi Parkı toplumsal hareketinin geliĢimi “viral yayılım” biçimde

gerçekleĢmiĢtir. Viral yayılım, internet üzerinde büyük çoğunlukla video olarak, e- posta yolu veya video paylaĢım sitelerinde kullanıcıların ağızdan ağza yöntemi ile yaydıkları bu yüzden de viral yani virüse benzetilen kendi kendine yayılan yeni nesil bir haberleĢme metodudur. Farklı yerlerde aynı zamanda meydana gelen seferberlikler tek bir zaman diliminde viral olarak yayılabilir. Bu durum çok farklı coğrafyalarda ve farklı kültürlerde olsa bile, baĢka bir yerdeki protestoları görmek ve dinlemek mümkün olmasıyla da geçerlidir.

3. Gezi Parkı toplumsal hareketi “birçok biçimde ağlar” oluĢturmuĢtur. Toplumsal

hareketler genellikle iĢgaller ve sokak gösterileri sayesinde kentlerde kök salmıĢ olsalar da, internetin özgür ortamında ortaya çıkarlar. Sosyal ağlarda oluĢan toplumsal hareketler, internet ve mobil iletiĢim ağlarının kullanılması ile çok biçimli gerek çevrimiçi ve çevrimdıĢı ağlar oluĢtururlar. Bu ağların belirli bir merkezlerinin olmamasına rağmen çok sayıda merkez arasında etkileĢimi sayesinde koordinasyon iĢlevlerini ve fikir alıĢveriĢini sürdürürler.

4. Gezi Parkı toplumsal hareketi “hem internette hem kent uzamında” yatay, çok

biçimli ağlar birlikteliği yaratmıĢtır. Ġnsanlar birliktelik sayesinde korkuyu aĢar ve amaçlarına ulaĢmak için gerekli desteği bulurlar. Dolayısıyla, birliktelik baĢlangıç noktası ve bir güçlenme kaynağıdır. Güven oluĢturmak için gerekli olan bu temel olmaksızın bir siyasi yapıya karĢı herhangi bir ortak eyleme giriĢilemez. Gezi Parkı toplumsal hareketi kent uzamını iĢgal ederek bir hareket haline gelmiĢtir. Sosyal

141

ağlarda oluĢan bu hareketler, genellikle internette kurulan sosyal ağlarda baĢlarlar ardından kamusal meydanların iĢgali ile devam ederler.

5. Gezi Parkı toplumsal hareketinde kullanılan sosyal ağlarda “özerklik” uzamı

görülmektedir. Özerklik, merkezi örgüt yapısını, dolayısıyla hiyerarĢiyi reddeden, gönüllü katılım üzerine kurulu, gizliliği değil açık olmayı seçen ve bireyin kendi kendine serbestçe karar verebilmesi durumudur. Bir düĢünce ve dayanıĢma birliğidir. Bu durum aynı zamanda sosyal ağlardan kent uzamı üzerine yayılan ve o kentin yurttaĢları adına hak iddia ederek kurumsal düzene baĢkaldırma yoluyla dönüĢtürücü bir güç olarak etkili olmasıdır. Bunun sebebi özerkliğin ancak internetin yapısal özelliğinden dolayı özgür iletiĢim ağları uzamında örgütlenme becerisiyle güvence altına almasından kaynaklanır.

6. Gezi Parkı toplumsal hareketi “toplumun değerlerini” değiĢtirmeyi amaçlayan bir

toplumsal hareket değildir. Yeni toplumsal hareketler teorilerinde de bahsettiğimiz üzere, sosyal ağlarda da oluĢan yeni toplumsal hareketler hükümetleri ele geçirmeyi değil dönüĢtürmeyi amaçlarlar.

7. Gezi Parkı toplumsal hareketi “siyasi” bir toplumsal hareket değildir. Castells‘e

göre, sosyal ağlarda oluĢan toplumsal hareketler etkileĢim halindeki yerel topluluklar üzerinde yükselen, ağlara dayalı yeni bir demokrasi ütopyasını yansıtırlar. Bu ütopya, toplumun kurumlarına karĢı istenilen özerkliğin ütopyasıdır.

8. Gezi Parkı toplumsal hareketi önceden belirlenmiĢ bir “programa dayalı” bir

hareket değildir. Sosyal ağlarda görülen bu hareketlerin katılımcılarının kendi hayat koĢullarıyla ilgili kararları vermeye yönelik gelebilecek çok sayıda taleplerinin olması yanı sıra taleplerin çeĢitliliği ve sınırsız olması ve bu hareketlerin herhangi bir örgütlenmeye dayanmaz ve bu nedenle de önceden planlanmıĢ hareketler değildir.

9. Gezi Parkı toplumsal hareketi “Lidersiz ve Merkezsiz” bir hareket. Sosyal ağlarda

gerçekleĢen bu hareketler genellikle lidersiz hareketlerdir. Dolayısıyla katılımcılar yaygın kabul gören örtülü kurallar ile toplumsal hareketin diğer katılımcılarıyla birlikte kendi kendisini yönetir.

10. Gezi Parkı toplumsal hareketi “şiddet dışı” bir harekettir. Sosyal ağlarda geliĢen

142

kamusal alanın iĢgal edilmesi gibi eylemlere de giriĢerek hareketin meydan okumasının yoğunluğuna bağlı olarak farklı düzeylerde kolektif eylemler gerçekleĢtirebilirler.

11. Gezi Parkı toplumsal hareketinde harekete katılan sosyal ağ kullanıcıları “zaman dışı zaman deneyimi” yaĢamıĢlardır. Sosyal ağlarda katılımcıların hayatlarını sanki

hayallerinin alternatif toplumu olabilirmiĢ gibi örgütleyerek, gündelik hayatlarının kısıtlamalarından özgür bir biçimde anı bağımsız bir biçimde yaĢarlar.

12. Gezi Parkı toplumsal hareketi “hem yerel hem küresel” bir harekettir. Sosyal

ağlarda oluĢan bu hareketler kendilerine özgü sorunlarla baĢlar, kendi ağlarını kurar, kendi kent uzamını iĢgal ederek ve internet ağlarına bağlanarak kamusal mekânı inĢa ederler. Ancak aynı zamanda küreseldirler, çünkü küresel örgüt ağlarıyla bağlantılı olduklarından baĢka coğrafyalarda yaĢanan deneyimleri öğrenirler ve bu deneyimlerden esinlenirler.