Anahtar Kelime (Keyword) Tekniği

Anahtar kelime tekniği, bilinmeyen kelime veya bir kavramı daha somut ve anlamlı hale getirmek için kullanılabilen ve bilgilerin daha derin bellek izi bırakacak şekilde kaydedilmesini sağlayabilen bir bellek destekleyicidir (Doğan, 2003).

Bu teknik, bilgiyi doğru sırada hatırlamak için kullanılmaz. Özellikle yabancı dildeki kelimeleri öğrenmek için kullanılmakla birlikte çok çeşitli konu alanlarının kavram ve olgularının öğrenilmesinde de kullanılabilir (Senemoğlu, 2004, s. 319).

Anahtar kelime tekniği somutlaştırdığı, yeni elde edilmiş bilgileri anlamlandırdığı ve yeni bilgilerle eski bilgiler arasında bağ kurduğu için etkili bir teknik olabilir (Kleinheksel ve Summy, 2003). Araştırmalar anahtar kelime tekniğinin doğru kullanıldığında, öğrencilerin akademik başarı seviyelerinin yükseltilebileceğini göstermektedir (Foil ve Alber, 2002).

Anahtar kelime tekniğinin kullanımında aşağıda belirtilen üç aşamanın gerektiği ifade edilmektedir (Foil ve Alber, 2002; Kleinheksel ve Summy, 2003):

1.Kaydetme: Öğrenciler öğrendikleri terimleri, akustik benzerlikler, alışılmış ve kolayca resimlenebilen somut terimler şeklinde yeniden yapılandırır. Diğer bir deyişle kaydetme adımı esnasında öğrenciler bilinmeyen yeni kelimeleri, sesteş bilinen ve kolay resimlenebilen kelimelerle değiştirir. Bu şekilde anahtar kelime seçildikten sonra tanımlamanın hatırlamayı kolaylaştırması için anahtar kelime ve bilinmeyen kelime, tanımlanan ilişkiyle birlikte tekrar edilir.

2. İlişkilendirme: İlişkilendirme adımında öğrenciler yabancı kelimenin anlamı ve anahtar kelimenin içerisinde yer aldığı bir resim veya görsel bir şekil çizerek etkileşim oluştururlar. Psikologlar, bilgi hem görsel hem de sözel olarak kodlandığında hatırlamanın daha kolay olduğunu görüşünde birleşmektedirler (Senemoğlu, 2004).

3. Gözden Geçirme: Gözden geçirme basamağında, öğrencilere yabancı kelimenin anlamı sorulduğunda, öğrencilerin yabancı kelimeyi ve anahtar kelimeyi kapsayan resmi düşünmesi sağlanır ve resim yeniden gözden geçirilir.

Öğretmenler, öğrencilerin yabancı kelimeler için kendi bellek destekleyicilerini oluşturabilmelerine yardım etmek için aşağıdaki adımları kullanabilirler (King-Sears vd., 1992):

• Terimi tanımla.

• Terimin tanımını söyle.

• Anahtar kelime bul ve anahtar kelime ile yapılan bir aksiyonu hayal et. • Anahtar kelime ile yabancı kelime arasındaki ilişkiyi düşün.

• Tanımı öğrenene kadar, etkileşimli resmi çalış.

Öğretmenler hem öğrencilerine bellek destekleyici anahtar kelime sağlarlar, hem de öğrencilerin kendi anahtar kelimelerini oluşturmalarına yardım eder. Bununla birlikte öğrencilerin kendi ürettikleri anahtar kelimeler bazen karışıklılara sebep olarak, bu tekniğin etkili olmamasına sebep olabilir. Bu yüzden öğretmenlerin oluşturacağı anahtar kelimeler, öğrenciler için daha yararlı olabilir.

Yabancı kelimenin öğreniminde anahtar kelime üretmek için önerilen bir başka yöntemde aşağıda açıklanmıştır (Foil ve Alber, 2002):

1. Kelimeyi çalışma kartına yaz ve kartın arkasına çok önemli olan tanımlama bilgileri listele: Örneğin eğer yabancı kelime “lethargic: Uyuşuk” ise çalışma kartının bir yüzüne bu yazılır. Arkasına ise “sluggishness: ağırlık uyuşukluk, inactivity: hareketsizlik, apathy: kayıtsızlık” kelimeleri yazılır.

2. Resim hayal et: Zihinsel resim ve kelimenin tanımı oluşturulur. Örneğin “lethargic” kelimesi için ARO isimli tembel sümüklü böceğin kanepede uzandığı hayal edilebilir.

3. Hatırlatıcı kelimeyi not et: Yabancı kelime ile sesteş bilinen bir kelime düşün. Örneğin “lethargic” kelimesi için bilinen “lazy slug: tembel sümüklü böcek” kelimeleri düşünülebilir ve çalışma kartının ön yüzüne bu kelimeler yazılır.

4. Kısa bir hikâye oluştur: Örneğin uyuşuk sümüklü böcek kanepeye uzanmış ve “ben çok tembelim demekte”.

5. Gözden geçir: İlk dört maddede yapılan etkinlikleri kontrol et.

2.2.2.1. Yabancı Kelime Resim Kartları

Bazı araştırmalar, metin içerisinde yer alan resimlerin, resimleştirilmiş kavramların ve tanımların, metnin anlaşılmasını kolaylaştırabileceğini, resimleştirilmiş ifadelerin, sözlü ifadelere göre daha kolay kavranabileceğini ve hatırlanabileceğini ortaya koymaktadır (Carney ve Levin, 2002).

Anahtar kelime tekniğinin en temel özelliği, öğrencilerin yabancı kelimelerin anlamlarını hatırlamaları için kendi kelime resim kartlarını oluşturmak olabilir.

Yabancı kelime resim kartları, öğrencilerin bir yüzüne kelimeyi, diğer yüzüne ise o kelime ile ilgili resmi yaptıkları kartlardır (Foil ve Alber, 2002).

Öğretmenler aşağıdaki adımları izleyerek öğrencilerin kendi resim kartlarını oluşturmalarına yardımcı olabilirler:

1. Yeni bir yabancı kelime göster (Örnek: Optimistic: iyimser).

2. Öğrencilere kelimenin anlamını söyle (Örnek: Mümkün olan en iyi sonucu umma eğilimi).

3. Kelimenin nasıl kullanıldığı ile ilgili örnek ver (Örnek: Takım maçı kazanma konusunda endişeliydi, fakat çalıştırıcı iyimserdi).

4. Öğrencilerin kelimeyi bir metin içerisinde kullanmalarını sağla (Örneğin: Annemin partiye katılmam için izin vereceği konusunda iyimserdim).

5. Öğrencilerin bir önceki adımda kurdukları cümleyi çalışma kartının arka yüzüne resmetmelerini, ön yüzüne ise kelimeyi yazmalarını sağla.

Yabancı kelimeleri kavramak okuma için en temel gerekliliktir. Öğrencilerin sözlükten yabancı kelimelerin karşılıklarına bakmaları ve bu kelimelerin anlamlarını tekrarlamaları, yabancı kelimelerin tam olarak anlaşılmaları için yeterli değildir. Bilgiyi tekrar etme yoluyla öğrenme (uzun süreli belleğe yerleştirme), bilgi işlemenin yüzeysel bir formudur. Bilginin daha etkili ve anlamlı yollarla kodlanarak öğrenilmesi gerekmektedir (Senemoğlu, 2004, s.298). Öğrencilerin kelime hazinelerini geliştirmelerini ve okuduklarını anlamalarını sağlamak için, öğrencilere mutlaka, yeni kelimelerin, bilinenlerle ilişkilendirilerek kolaylaştırılmasını, yeni kelimelerin kullanıldığı küçük metinler yazılmasını ve bu konu ile ilgili sık sık tekrar yapılmasını sağlayan bir öğretim sunulmalıdır. Anahtar kelime stratejisi, yukarıda sunulan gereklilikleri tam olarak sağlamaktadır. Bu yüzden başta yabancı kelimelerin öğrenimi olmak üzere, diğer derslerdeki teknik terimler, kavramlar ve tanımların etkili öğretiminde ve yer haritalarını hatırlamada yararlı olabilir (Mastropieri ve Scruggs, 1998). Şekil 14’te İngilizce kelimelerin öğreniminde kullanılabilecek resimli kartlar sunulmuştur.

Şekil 14

Anahtar Kelime Tekniği İle Kullanılan Resim Kartları

Gelecek hakkında bilgi edinmek için FAL İŞİ’ne (foolish) başvurmanın APTAL ve BUDALACA olduğunu düşünmek, “foolish” in anlamını hatırlatacaktır. Bu örnekte “Fal işi” anahtar kelime, falcı ile adam arasındaki ilişki ise etkileşimli hayali oluşturmaktadır.

Ford (sığ geçit) gibi alçak olan arabaların sığ nehir geçidinden geçerken su aldığı hayali, “ford” marka arabaya yoğunlaşılarak, bu kelimenin anlamını hatırlatacaktır. Burada anahtar kelime hedef kelime ile aynıdır. Etkileşimli hayal ise sığ nehir geçidindeki “Ford” marka arabadır.

Çok dar DERİDEn pantolon giymiş olan kadını görenlerin onunla alay ettikleri düşünülür. Burada “deriden pantolon” anahtar kelimedir. Resimdeki kadın ve iki erkek arasındaki ilişki ise etkileşimli hayali oluşturmaktadır.

_{Poker oynayan iki kişiden biri dört as} çıkarınca, diğeri elindeki ası atarak, “bu karta ne dersin” dediği ve silahını da çektiği düşünülür. Resimdeki “This card” ifadesi “discart” kelimesinin “atmak, çıkarmak” anlamında kullanıldığını hatırlatacaktır. Burada “This Cart” anahtar kelime, poker oynayan iki kişi arasındaki ilişki ise etkileşimli hayal olarak kullanılmıştır (Duyar, 2001).