Amerikan Propagandasının Başarı Yılları- (1952 –

Türkiye’nin bu dönemi çok partili sistemde ilk defa CHP dışındaki bir partinin iktidarda olduğu dönemdir. 1960 Darbesine kadar iktidarda kalan Demokrat Parti, 1952’de Türkiye’nin NATO’ya girmesini ve Türk-ABD ilişkilerine zirveye ulaşmasını sağlayan partidir. Demokrat Parti iktidarında Türk-ABD ilişkileri hızlı bir ivme kazandığı gibi Türkiye’deki ABD propagandası da etkin bir şekilde sorunsuz olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.

Türkiye’nin NATO’ya girmesiyle ABD’nin Türkiye’de üsler kurması, radyo yayınları yapması hatta gazete çıkarması yanı sıra ülkenin olanaklarını incelemek adına NATO heyeti ismiyle ülkenin hemen hemen her yerinde temsilcilikler açması sosyal, kültürel faaliyetlerde bulunması ile devam eden süreçtir. Bu dönemde komünist yayın yapan gazete, dergi ve radyoların kapatılması Amerikan aleyhtarı olan kişilerin tutuklanması, komünist örgütlenmelerin yasaklanması nedeniyle ülkede rakipsiz olarak haber yayma organları ABD etkisinde olmuştur. Amerikan yardımının sorunsuz bir şekilde Türkiye’ye verilmesi, mühendislik, sağlık ve eğitim hizmetlerinde Amerikalıların görev alması, yoğun bir şekilde ABD’ye askeri ve sivil öğrencilerin gönderilmesi bu dönemde gerçekleşmiştir.

ABD, SSCB’ye karşı yaptığı propaganda faaliyetlerinde de Türkiye’nin imkanları kullanıldığı gibi Türkçe yayın yapan Amerikan radyoları vericileri de Türkiye’ye kurulmuştur. Amerika’nın Sesi Radyosu’nun Türkiye’de en etkin olduğu dönem bu dönemdir. Bu radyonun vericileri Türkiye topraklarına kurulduğu gibi, Türk karasularında gemilerdeki vericilerden de yararlanmıştır.

Ayrıca, Ankara Radyosu olarak kurulan resmi radyo iç ve dış yayınlarda ABD’nin lehine haberler yapmış, Türk-Amerikan ilişkilerinin devamlılığı ve gerekliliğini anlatan yayınlanmıştır. Ayrıca, Ankara Radyosu ABD’nin dünyada uyguladığı propagandaya uygun olarak Amerikan sistemini, düşüncesini ve ideolojisini yayan yabancı yayınlar da yapmıştır. Ankara Radyosu’nda Türkçe’nin yanı sıra, İngilizce, Bulgarca ve Rusça yayınlar da yapılmış, Türk dünyasında önemli şahsiyetler bu radyoda SSCB’ye karşı röportajlar vermiştir.

Azerbaycan’ın ilk Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade,²⁹³ Ankara Radyosu’nun dış yayınlarında röportaj verdiği gibi, Amerika’nın Sesi radyosunda SSCB’deki Türklere yönelik altı programlık konuşmaya yaparak Azerbaycan’ın Kızılordu tarafından işgalini anlatmıştır.²⁹⁴ Ayrıca, Türk gazetelerinde uzun diziler halinde Türk-Rus tarihi düşmanlığı işlenmiş, Türkiye’ye iltica eden Türk dünyasından kişilerle röportajlar yapılarak SSCB’nin katliam ve vahşeti, Türk dünyasına karşı yaptığı asimilasyon hareketleri medyada ve radyo yayınlarında sıkça yer alıştır. Bu dönem, Türkiye’deki Amerikan propagandası hazırlık evresini tamamlamış olarak faaliyet gösterdiğinden Türkiye kamuoyuna yönelik propaganda faaliyetlerinin yanı sıra Türkiye’nin tarihi, kültürel, dini bağlantıları da kullanılarak Türkiye’nin imkanlarıyla propaganda yapılmıştır. Türkiye’de henüz daha radyo alıcısı dahi yapılamazken, Ankara radyosu kapsadığı yayın alanı bakımından Dünya’nın en büyük radyoları arasına girmiştir. Türkiye’deki Amerikan askerinin varlığı ile kamuoyuna her ne şartla olursa olsun NATO üyesi olduğumuz için ABD’nin her hangi bir savaşta Türkiye’yi tereddütsüz savunacağı, zaten Türkiye’ye savaş ilan edecek olan bir ülkenin Amerikan üslerinin yoğunluğu nedeniyle Amerikan askeri varlığına da saldıracağından dolayı Amerika’nın da üslerini korumak adına Türkiye’yi savunacağı düşünülmüştür.

Bu dönem aynı zamanda iç istikrarsızlığın başladığı dönem olarak da dikkat çekicidir. Türkiye’deki Amerikan propagandası Türk-Amerikan ilişkilerinin kesintisiz devamına yönelik olması nedeniyle Demokrat Parti’nin iç politikada yaptığı genel politikaya aykırı davranışlar muhalefetin tepkisini çekmiştir.²⁹⁵ Demokrat Parti, bu dönemde Amerikan taraftarı olmakla değil, irticacı, hatta komünist olmakla suçlanmıştı. Nitekim, 10 Şubat 1951 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nin karikatür köşesinde irticayı temsil eden sarığın altından Stalin çıkıyor şeklindeki bu karikatür Demokrat Parti’nin irticaya destek vererek aslında

293 Azerbaycan’ın ilk Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade, http://www.kimkimdir.gen.tr, bknz. Ek: 39

294 Nihat Kaşıkçı, Hasan Yılmaz, Aras’dan Volga’ya Kafkaslar ( Ülkeler, Şehirler, İz Bırakanlar), Türkar Araştırma Bürosu Yayınları, Ankara, 2000, s.42.

295 DP’nin faaliyetleri nedeni ile irticai faaliyetlerin arttığını gösteren karikatür, http://www.tombak.com.tr., bknz. Ek: 40

Komünizme destek verdiği anlatılmaya çalışılıyordu.²⁹⁶ Yine, Kırşehir’de ve sonrasında Ankara Sıhhiye’deki Atatürk büstlerine saldırıda bulunan kişilerin kimlikleri olarak irticacı, ırkçı ve komünistler olarak açıklanması bu dönemdeki Demokrat Parti’ye karşı muhalefetin biz daha çok Amerikancıyız anlayışıyla sürdürüldüğü görülmektedir.²⁹⁷ Nitekim 1960 Darbesi, Türkiye’deki ABD varlığına değil, rejimin irticai, ırkçı ve komünist etki altına girmek üzere olduğu, rejimin tehlikede olduğundan dolayı yapıldığı iddia edilmektedir. 1960 Darbesi sonunda askeri yönetimin Türk-Amerikan ilişkilerini sorunsuz bir şekilde devam edeceğini bildirmesi önemlidir. Ayrıca Adnan Menderes’in 1957 Suriye bunalımında ABD tarafından gereksiz bir hamle olarak görüldüğü hareketinden sonra SSCB ile ilişkileri yumuşatma dönemine girmesi ve 1959 yılında Rus lider Kruşçev ile ikili görüşme anlaşması yaptıktan sonra görüşmenin yapılacağı yıl olan 1960’da askeri darbe olması dikkate değerdir.

ABD, Türkiye’de o kadar etkin bir propaganda yaptığına ve Türkiye’yi ele geçirdiğine o kadar inanmış olacak ki, 1960 sonrası gelişmelerde Türk Dış politikasının tavrına sert tepkiler vermiştir. Bu dönem, ABD propagandasının hem Türkiye’de hem de Türkiye’nin olanaklarıyla geniş bir alanda faaliyet gösterdiği dönemdir. Ancak, ABD’nin bu denli ülkeye hakim olması Kurtuluş Savaşı’nı gerçekleştiren kadroları yani Türk Silahlı Kuvvetleri’ni rahatsız etmiştir.²⁹⁸ 1960 darbesi sonrası Türk-ABD ilişkilerinin sorunsuz bir şekilde devam edeceği hesaplanırken ve Amerikan propaganda araçlarının etkin bir şekilde Türkiye’nin imkanlarını kullanmaya devam edeceği sanılırken Türkiye’de sol yayınlara yeniden izin verilmiş, en etkin komünist dergi olan Yön Dergisi çıkmaya başlamış ve ülkede ilk defa büyük çapta Amerikan aleyhtarı gösteriler düzenlenmiştir.

296 Cumhuriyet Gazetesi, 10 Şubat 1951.

297 DP-CHP çekişmesini konu edinen karikatür, http://www.tombak.com.tr, bknz. Ek: 41

298 William Hale, Türkiye’de Ordu ve Siyaset - 1789’dan Günümüze , Hil Yayıncılık, İstanbul, 1996, ss.100-105.

3.6.3. Amerikan Propagandasının Çıkmaza Girdiği Kriz Yılları