SEBİT Eğitim ve Bilgi Teknolojileri ARGE Proje Yöneticisi
Ali Türker:
Hocam 15 dakikayı başlatmayın. Bu olağanüstü sunumdan sonra, çok teşekkür ederiz Sugata Mitra’ya. Elbette aynı derecede çarpıcı olmak kolay değil, ama çok ilişkili konulardan bahsedeceğimi düşünüyorum ve anlatmak istediklerimi tam 15 dakikaya sığdırmak için biraz hazırlandım. Sunumumun başlığı, Yeniçağ Okuryazarlığını Destekleyen Bir Eğitsel Webde Arama Motoru. Oturum sorularını bir kez daha hatırlatmak istiyorum. Bu bizim bu salondaki bağlamımızı oluşturuyor. Rekabetçi, duyarlı bir ülke için hangi beceriler ve değerler kazanılmalı, hangileri önemli ve bunları etkili beyin temelli kazandırırken teknoloji desteğini nasıl alırız? Öncelikle, yarına dair bir beceri setinden bahsettik. Bugünkü beceri seti, yarınki beceri seti. Bir zaman akışı var burada. Bu zaman akışı nasıl
Türk Eğitim Derneği & SEBİT
Uluslar
ar
ası Eğitim F
orumu II: Eğitimde İno
vasy
on
67 gerçekleşiyor? Genetik analizler bize gösteriyor ki, insan türündeki son değişim otuz
bin yıl evvel olmuş. Yani otuz bin yıl evvel doğan çocuklar bugün bir zaman makinesiyle bugüne gelseler TED Ankara Koleji’nde okuyabilirler, üniversiteyi bitirebilirler ve faydalı insanlar olurlar. Yine de bir önceki nesli düşündüğümüzde “Onlar hiçbir şey bilmiyordu, onlar beceriksizdi” diyoruz. Neden böyle bir düşünce var? Çünkü beynimiz çok plastik bir organ ve bu organ içine doğduğu çevre tarafından şekillendiriliyor. İçine doğduğumuz ortam bunu şekillendiriyor. Ama her ortamda, her dönemde güçlükler var. Bu güçlükleri aşarken, ortamda hazır bulunan teknikleri kullanabiliriz ki bu onları perçinler. Ortamdaki yapıları, şablonları oluşturur ya da bunları yenileriz. Bir inovasyonla yeni bir teknik ortaya çıkartır, güçlüğü böyle aşarız ve arkasından o tekniği yine ortama mal etmemiz gerekir. Böylece ortamda bir birikim oluşuyor. Bu birikime dış zekâ diyoruz. Zekâ ile dış zekânın etkileşimi işte bugün gördüğümüz eserleri ortaya çıkarıyor. Hatta bunların bazıları mucizevi sınıfına giriyor. Bu gördüğünüz antikitera, Yunanistan’ın Antikitera Adası yakınlarında bir gemi batığından çıkartılmış parçadır. Rodos Adası’nın biraz kuzeyinde. 2002 yılından sonra MR cihazlarıyla milim milim tarandı ve gerçekte neye benzediği ortaya çıktı. Bu cihaz Dünya’ya göreceli olarak Güneş’in, Ay’ın ve o dönem bilinen beş gezegenin hareketlerini son derece hassas ve kesin bir şekilde gösteren bir tür analog bilgisayar. Bunun imkânsız olduğunu düşünüyordu taramayı yapanlar. Fakat daha sonraki arkeolojik ve antropolojik çalışmalar gösterdi ki aslında burada Babil’ de toplanan, yüzlerce yılda toplanan, gök ölçümleri, gökcismi ölçümleri arkasından Mısır’daki geometrik bilgiler ve Yunanistan’daki mekanik bilgiler bir araya getirilmiş, üst üste bindirilmiş. Düşünürseniz Yunanlılar Doğu Akdeniz’de gemilerle gezerlerken bütün bunları toplamışlar; biriktire biriktire sonunda böyle bir cihaz ortaya çıkıyor. O gün gemiyle yaptıkları gezileri bugün Browserlarımızla yapıyoruz. Öyle değil mi? Thomas Frey bahsediyordu. O zamanki yüzyıl şimdiki 10 saniyeye sığdırılıyor ve biz yine bu birikimi topluyoruz.
Bir diğer örnek Piri Reis’in haritasıdır. 1513 yılında bu detaylı haritayı imkânsız diye düşünüyoruz. Oysa bu, yüzlerce yıllık bir birikimle ortaya çıkan 10 Arap, 4 Hint, 1 Portekiz, 1 Colomb haritasından derlenmiştir. Bugün dış zekâ web’de birikiyor. 90’lı yıllarda bilgi, nesneler birikti. Burada Google arabuluculuk yaptı açıkçası. 2000’li yıllarda Facebook öncülüğünde sosyal ağların, öznenin geldiğini gördük web’e. Şimdi de artık eylemler… İnsanlar irili ufaklı gruplarla bu bilgiyi kullanarak işe koşmaya başladılar. ProFounder bunun iyi bir örneğidir. Sosyal ağı kullanarak iş girişimlerini finanse etmeye yarayan bir site bu.
Web’deki kaynakları kullanırken temel olarak bulup işleme ve sunma sırasını takip ediyoruz, keşfediyoruz, buluyoruz. Kendi öz katkımızı yapıyoruz ve işleyip bizim yorumumuzu ortaya çıkartıp, bunu gerisin geri web’e sunuyoruz. Blog yazarlarından tutun, kendi web sitesini yapanlara… Aslında aşağı yukarı aynı şeyleri yaparlar. Hep bu süreç…
Peki, bu süreç eğitimde de geçerli mi? Ödev hazırlarken, öğretmenlerimiz ders hazırlarken, hatta öğrenme eylemlerinde bu sürecin hızlı hızlı dönmesi biz de bir birikim tortusu, öğrenme tortusu bırakıyor mu? Bunun için, biliyorsunuz, arama motorları aslında şu anda kullanılıyor. Hepimiz, eğitimciler de Google kullanıyoruz. Ama açıkçası kimsenin içinin çok rahat olmadığını düşünüyorum, Google’dan veri alırken, Wikipedia’dan okurken... Bunun sebepleri çok detaylı çalışılmıyor açıkçası; ama düşünürsek kaygılarımızın kaynağı belki de öncelikle bu ürünlerin, Google’ın, Facebook’un bir eğitim etkinliğinde olduğumuzdan haberdar olmamalarını fark edeceğiz. Dahası “bu
Türk Eğitim Derneği & SEBİT
Uluslar
ar
ası Eğitim F
orumu II: Eğitimde İno
vasy
on
68
etkinlikte benim rolüm nedir? Öğrenci miyim, öğretmen miyim?” Bütün bunları Google bilmiyor. Dolayısıyla benim bağlamımdan haberdar değil. Bu bağlamı bilmediği için de sunduğu sonuçların bana uygun olup olmadığını, benim için güvenli mi, amaçlarım için güvenli mi, bunları Google bilmiyor. Dahası ben öğrendikçe değişiyorum. Benim bağlamım değişiyor. Web’deki kaynaklar değişiyor. Google kaynakları takip ediyor; ama benim değişimimi bilmiyor. Bu kaygılar bize bir inovasyon ihtiyacını işaret etti ve SEBİT olarak büyük bir yatırımla bir eğitsel arama motoru geliştirmeye başladık. Umuyorum Eylül ayında ücretsiz olarak bunun beta sürümünü hepinizin kullanımına sunacağız. Kullanıcının bağlamını bu arama motorunda yakalamayı umuyoruz. Bağlamdan kastımı göstermeye çalışıyorum. Amaç, rol… Nasıl bir işleme tabii tutacağı, nereye sunacağı bu derlemeleri, bu işlemeleri. Bizim sistem anlaşmalı sitelerden kullanıcı bilgilerini derleyecek, bunları hesaba katacak, ama aynı zamanda bağlama duyarlı bir sistem olduğu için bunu almak üzere hazırlanmış özel bir arayüzü var. Bu sol tarafta arama yardımcısının bir kısmı görüyorsunuz. Değişimsel seviyesi, konuya ne kadar hâkim olduğunu kullanıcı burada seçebiliyor. Bu kendi tercihine kalmış. Konuda giriş seviyesinde olan ileri şeyleri de görmek isteyebilir ya da tam tersi. Burada önemli olan her konuyu edinirken, kazanırken, bir gelişimsel sıra takip ettiğinin farkında olması. Bu söz dağarcığı buna yardımcı oluyor. Kademesini, hangi okulda olduğunu, hangi sınıfta olduğunu buradan seçebiliyor. Bu interaktif menülerle dönen sonuçları kendisine göre şekillendiriyor ve uygun sonucu bulmaya çalışıyor. Güvenilirliği burada sağlamak için admin kontrolünde özel robotlar kullanıyoruz ve eğitsel uygunluğu sağlamak için müfredatı SEBİT’ teki kazanım, alt kazanım haritalarını, senaryoları, içeriğimizde kullandığımız ek malzemelerin tümünü kullanarak birçok eğitsel sınıflandırıcı geliştirdik. Bunlar algoritmik sınıflandırıcılar ve içeriği bunların filtresinden geçirip sunuyoruz. Bu yüzden, her bir dönen sonuç, sanki bir e-posta gibi arayüzde değerli, paylaşılan bu sonuçlardan kullanıcının fayda görmesi için seçilmiş. Yine de verilen araçlarla kullanıma göre, yani paylaşımda dolaşan sayfalardan kendi geçmişine göre filtreler yapabiliyor. Yukarıda seçtiği seviye ve amaca göre listelemeler yapıyor. Sıralamaları tarihe ve popülerliğe göre değiştirebiliyor. Yine dönen sonuçlarla bir etkileşim yaşanıyor. Burada bir hedefimiz, bu arama, toplama, işleme gerçekleştirilirken kullanıcının nasıl bir stil takip ettiğini, nasıl bir arma ve işleme stili olduğunu fark etmesini sağlamak. Bu etkileşimlerle bunu fark edeceğini düşünüyoruz. Kalıcı biçimde kaliteyi sağlamak için de geri besleme mekanizmaları kurduk. Bütün tıklanan, saklanan, paylaşan içerikten sonuçlar sisteme geri besleniyor. Adminlere raporlar oluşturuluyor. Açılan sayfalarda kullanılan süre takip ediliyor ve geri besleme sayesinde kalitenin kalıcı olması için biraz kendi kendine organize olan bir sistem düşündük. Bu paylaşım ortamında, biraz önce bahsettim, kullanıcılar listeler oluşturup birbirleriyle paylaşabiliyor. Burada bir sosyal ağ uygulaması bu. Diğerlerinin listelerini takip ediyor. Bunları güncelliyor. Listeleri, kendi özetlerini, etiketlerini koyabiliyor. Kendi bağlamlarını yansıtabiliyor. Şimdi oturum sorularına dönersek, yeniçağ okuryazarlığı bugün web alanlarında yapılıyor. Web’de yapıyoruz. Elektronik kaynaklarla yapıyoruz. Dolayısıyla bunların etkin kullanılmasını biz çok kritik bir beceri olarak düşündük. Ama eğitsel açıdan bu beceriyi desteklemeye büyük bir ihtiyaç var. Biz bunun için teknolojinin yardımını almaya ve web’de eğitsel bir arama motoru geliştirmeye karar verdik. Kullanıcı bağlamına duyarlı eğitsel nitelikli bu motoru umarım Eylül ayında hepinizle paylaşacağız. Çok teşekkürler.
Türk Eğitim Derneği & SEBİT
Uluslar
ar
ası Eğitim F
orumu II: Eğitimde İno
vasy
on
69
Sunucu (Burcu Esmersoy):
Şimdi Teknopolis Türkiye’den Sayın Şirin Elçi, buyurun efendim.