Şirket birleşmelerinin işletme içi dezavantajları

Şirket birleşmelerinin sonuçlarından kaynaklanan bir takım işletme içi dezavantajlar, işletmelerin birleşmeden beklentilerinin karşılanamamasına neden olabilmektedir. İşletme içi dezavantajları, yönetim ve kontrolün elden çıkması ve karar verme özgürlüğünün kısıtlanması, birleşme sonrası kültürel uyumsuzluklar ve çatışmalar, birleşme anlaşmasından kaynaklanan ilave yatırım ve benzeri nedenlerden dolayı ek finansal yüke katlanma zorunlulukları yani mali yapının bozulması, birleşme maliyetleri ve ek fonlara gereksinim duyulması ve diğer dezavantajlar olarak ifade edilebilir.

55

2.3.2.1.1. Yönetim ve kontrolün kaybedilmesi ile karar verme özgürlüğünün kısıtlanması

Devralınan şirkete ait yöneticiler, birleşilen şirket yöneticilerinin kendileri ile çalışmayı tercih etmemeleri ve şirket yönetiminin tekrardan yapılandırılması nedenleriyle iş ve gelirlerini kaybetme riskine maruz kalmaktadır.

Birleşme işlemleri sonrasında birleşmeye taraf olan hiçbir şirketin yöneticisi bu aşamadan sonra karar almada eskiden olduğu gibi rahat olamayacaktır. Birleşme öncesinde kendi şirketlerini yöneten idareciler rahat bir şekilde karar alabilirken birleşmeden sonra birleşilen şirket yöneticileri de karar alma mekanizmasına dahil olduklarından dolayı birleşmeye devrolunan olarak katılan şirket yöneticileri karar almada hürriyetlerinin sınırlandırıldığını düşünebilirler (Dalyan, 2004: 540-541).

Dezavantaj şeklinde algılanan bu hal, çoğu zaman şirket lehine sonuçlara da sebep olur. Zira şirketlerin içerisinde bulundukları sıkıntılı hallerden kurtulmasını sağlamak maksadıyla birleşmeleri bundan sonra tekrar aynı sıkıntının yaşanmasına mani olmak amacıyla alınacak kararlarda daha titiz davranmayı gerektirecektir.

2.3.2.1.2. Birleşme sonrası kültürel uyumsuzluk ve çatışmalar

Değişik kültüre sahip şirketlerin birleşmesi neticesinde şirket politikası farklılıkları zaman zaman taraflar arasında sürtüşmeye sebep olabilmektedir. Yöneticilerin değişik anlayışa sahip olması şirketin enerjisine ve üretim kapasitesine menfi etki yapabilir. Bu durum işçiler arasında da uyumsuzluk yaşanmasına sebebiyet verebilir. Örneğin birleşmeye taraf şirket işçilerinin maaşlarında farklı uygulama yapılması, gerek işçilerin kendi aralarında gerekse yöneticilerle olan münasebetlerinde sıkıntı yaşatabilir (Seyidoğlu, 2003: 722)

Ülkeler aşırı birleşme işlemlerinde ticari örf adet veya kanunlar değişiklik arz edeceğinden dolayı hangi ülke kanunları ve ticari örf ve adetin uygulanması gerektiği, bunlara aykırı davranılması hallerinde kimlerin sorumlu olacağı konularında da sorunlar yaşanabilmektedir. Hem çalışanlar hem de idareciler birleşme işlemlerinden sonra buna benzer sıkıntılarla karşılaşmak istemiyorlarsa

56

eğer, birleşme sonrası uygulanacak bir etik ve yönetim rehberi de oluşturmalıdırlar (Dalyan, 2004: 540-541).

Birleşmeden sonra birleşmeye taraf şirketlerden personel çıkartılması da söz konusu olabilmektedir. Bunlar da şirket içerisinde yeniden iş dağılımı yapılmasını gerektirebileceğinden dolayı dezavantajlı bir durum oluşturabilir.

2.3.2.1.3. Birleşme sonrasında mali yapının bozulması

Birleşmeden sonra işine son verilen personele ödenmesi gereken tazminatlar, devrolunan şirketin taraf olduğu mukavelelerden kaynaklanan tazminatlar, reklam ödenekleri, birleşme işlemleri sonrası yönetim ve şirketin yeniden ihyası hususunda ortaya çıkabilecek ödemeler gibi sayısı artırılabilecek ödemeler birleşme işlemlerinde ciddi maliyetler olduğunu göstermektedir.

Bazen şirketler, birleşme öncesinde birleşmeyle sağlanacak yarar ve bunun için gerekli olan maliyetlerin ne düzeyde olduğunu yeterince tetkik edememektedir. Rakiplerin önüne geçme adına hızlı biçimde davranmak zaman zaman sıkıntılı bir şirketin devralınmasına ve bu sıkıntının da sonradan fark edilmesine sebep olur. Bunun önüne geçebilme adına devralınacak şirketin finans durumu, yönetim anlayışı, faaliyet düzeyi çok iyi irdelenmeli ve buna göre birleşme sağlanmalıdır.

2.3.2.1.4. Ek fonlara gereksinim duyulması

Birleşme anlaşmaları ve birleşme sonrasındaki duruma bağlı olmakla birlikte birleşme sonrasında ek fon gereksinimi ortaya çıkabilmektedir. Yeterli fon bulunmadığı durumlarda ise birleşme sonrasında doğal olarak finansal sıkıntılar ortaya çıkabilmektedir. Birleşme sonrasında gereksinim duyulan bu fonların işletme dışı kaynaklardan temin edilmeye çalışılması durumunda da fon maliyetlerinin yüksekliği karlılığı olumsuz yönde etkileyebilmekte ve beklenen avantajların sağlanmasını zorlaştırmaktadır.

57

Birleşme bir taraftan işletmelerin maliyetlerinin azalması ve sinerji etkisi ile karlılıklarının artmasını amaçlamakta iken bir taraftan da süreç olarak bazı maliyetlere katlanılmasını gerektirmektedir. Birleşme sürecindeki her aşama aslında zaman ve para açısından taraflara bazı maliyetler getirmektedir. İşletmeler kendi oluşturdukları ekipler ile birleşme sürecini gerçekleştirecekler ise, bu durum insan kaynaklarının kendi işlerini ihmal etmelerine yol açarak zaman ve maliyet kaybına yol açacaktır. Belki de, pek çok işletme son dönemlerde birleşme faaliyetlerinde bu konuda uzman danışman kurumlardan yardım almaktadır. Bu durum, danışmanlık maliyetlerine katlanmayı gerektirmektedir.

Birleşme süreci içinde yapılacak olan araştırmalar; birleşmeden sonra işine son verilen personele ödenmesi gereken tazminatlar, devrolunan şirketin taraf olduğu mukavelelerden kaynaklanan tazminatlar, reklam ödenekleri, birleşme işlemleri sonrası yönetim ve şirketin yeniden ihyası hususunda ortaya çıkabilecek ödemeler gibi sayısı artırılabilecek ödemelerden oluşmaktadır. Tüm bu sayılanlar, aslında birleşmenin önemli maliyetleri de beraberinde getirdiğini göstermektedir. Bu faktörlerin yanında, eğer zamanında ve gerekli tedbir alınmaz ise örgütsel bağlılığın azalması ve benzer psikolojik faktörlerden kaynaklanabilecek olan görünmeyen maliyetlere de katlanmak gerekecektir.

2.3.2.1.5. Diğer dezavantajlar

Birleşme ve satın almalarda ortaya çıkabilen diğer dezavantajlar şöyledir:

* Ulusal bir şirketin yabancı şirket içinde erimesi, satın alan ülke ekonomisinde, sosyal ve siyasal yapıda olumsuz sonuçlara da sebep olmaktadır. Ekonomik kriz yaşanan dönemlerde birçok şirket ucuz bedel ile yabancı ülke şirketlerine devredildiğinde devreden şirketin tabi olduğu ülkede bazen belirli sektördeki kontrolün yabancılara intikal etmesine sebep olacaktır.

* Bir şirketin devri halinde o şirketin prestijinin de kaybolmasına sebep olabilir. Aynı şekilde düşmanca ele geçirme hallerinin varlığı halinde de kamuoyu tepkisinin oluşması mümkündür.

58

* Değişik ülkelere ait şirket birleşmelerinde işçilerin ücretleri, toplu iş sözleşmeleri, sendikal haklar vs. gibi durumlar nedeniyle işten çıkarmalar söz konusu olabilmektedir. Bu durumda işsizlik artmakta ve istihdam da menfi etkilenmektedir.

* Devredilen şirketlerin personelle aralarındaki ilişkinin zayıflığı, yeterli üretim kaynağına sahip olunmaması ve pazarda yanlış pozisyon ve konumda olunması sebepleri de sorunların yaşanmasına sebep olmaktadır.