Ġnternet haberciliği ―Gazeteciliğin çeĢitli yöntemlerinin kullanılarak insanları Ġnternet aracılığı ile bilgilendirilmesi‖ Ģeklinde tanımlanabilir (Yerlikaya, 2004: 21). Ġnternet haberciliği, internet üzerinde, kısaca web olarak adlandırılan ve HTML kısaltmasıyla bildiğimiz yazılım dilinde sayfalar yazılmasına olanak veren çoklu medya ortamının kullanımının doğmasıyla mümkün olmuĢtur (Toruk, 2008: 298; Sezen, 2007: 22). Bazı bilim adamlarına göre internet gazeteciliği, geleneksel yayın sürecinin elektronik dizgi ve sayfa düzeni aĢamalarında bir defa olmak üzere bilgisayara aktarılan haber metinleri ve görsel malzemenin fazla bir değiĢiklik gerektirmeden ve doğrudan internet ortamında yayınlanabileceğinin keĢfedilmesi sonucu ortaya çıkmıĢtır (Murzakulova, 2008: 19).44
Vin Crosbie, Ġnternet gazeteciliğinin geliĢimini üç bölüme ayırarak; 1982 yılından 1992 yılına kadar devam eden birinci dalganın birçok deneysel yayınlarla baĢladığını daha sonra AOL ve CompuServe gibi Ģirketlerin egemenliğine sahne
44 Karaduman‘a göre, Ġnternet gazeteciliğinin ne olduğu sorusunun yanıtı aranırken, geleneksel miras ile arasındaki benzerlik ve farklılıklardan yola çıkılmaktadır. Ġnternet gazeteciliği bir bütün olarak değerlendirmeye alınmaktadır. Oysa ki, internet gazeteciliği de kendi içinde farklı türleri sergilemektedir. Muhalif gazeteler, muhafazakarlar gibi ( Karaduman, 2002: 88).
olduğunu; 1993 yılında haber kurumlarının Ġnternet ortamına girmesiyle ikinci dalganın baĢladığını, kablosuz ve geniĢ bandlı yayınların yapıldığı 2001 yılından itibaren, önceki dönemlerden daha güçlü, sürdürülebilir ve kârlı bir dönemi vaat eden üçüncü dalgaya girildiğini ve artık kitle enformasyonu ile bireysel enformasyon arasındaki boĢluğun kalkacağını ifade etmektedir. Bu üç dönemde görülen Ġnternet gazeteciliğine iliĢkin modeller, Deuze tarafından ana akım (main stream) haber siteleri, indeks ve gruplama (index & category) siteleri,45 eleĢtiri ve yorum (meta & comment) siteleri ve paylaĢım ve tartıĢma (share& discussion) siteleri olarak gruplandırılmıĢtır (Turan, 2007: 40).46 Bu sınıflandırma47 çerçevesinde online
gazetecilik uygulamaları arasında en yaygın olanı geleneksel medya kuruluĢları tarafından gerçekleĢtirilen bbc.com, cnn.com, hurriyet.com, milliyet.com, ntvmsnbc.com gibi anaakım haber siteleridir. Bu tür haber sitelerinde editoryal kontrol yoğun olarak yapılmaktadır ve anaakım haber siteleri haber sunumu, haber değeri ve kullanıcı ile iliĢki açısından geleneksel gazeteciliğe en yakın olanlardır. Endeks ve kategori siteleri olarak adlandırılan ikinci tür haber siteleriyse daha çok arama motorları, pazarlama Ģirketleri ya da bireyler tarafından gerçekleĢtirilen uygulamalardır. En bilinen örnekleri news.google.com, altavista.com/news gibi haber siteleridir. Endeks ve kategori sitelerinde haber sunumu ağ üzerindeki farklı haber sitelerine bağlantı (link) verilmesi aracılığıyla yapılır. Üçüncü tür internet gazeteciliği uygulamasıysa eleĢtiri ve yorum siteleridir. Türkiye‘de en yaygın bilinen uygulamalar medyatava.com, dorduncukuvvetmedya.com gibi sitelerdir. EleĢtiri ve yorum siteleri daha çok medya dünyası ve haberciler hakkında bilgi verir ve Deuze‘a göre ―gazetecilik hakkında gazetecilik‖ olarak da adlandırılabilir. Dördüncü tür
45
Kırçıl ve Karagüler‘e göre; ana akım haber siteleri, editör kontrollü haber sunar ve okuyucuya filtrelenmiĢ olarak iletiĢimde yer alma imkanı sağlar. Ġndeks ve gruplama siteleri ise daha çok arama motorları (yahoo, alta vista, google vb), pazarlama ve araĢtırma Ģirketleri ile iliĢkilendirilen gruptur (Turan, 2007: 41).
46
Kırçıl ve Karagüler, üçüncü grupta, medya dünyası ve haberciler hakkında bilgi veren, eleĢtiri ve yorum yapan eleĢtiri ve yorum sitelerinin yer aldığını, dördüncü gruptaki paylaĢım ve tartıĢma sitelerinde editoryal kontrolün en aza indirildiğini ve teknolojik (özellikle Web) olanakların kullanımının maksimize edildiğini söylemektedirler (Turan, 2007: 41).
47
Bu dört tarzdaki web gazeteciliğinin hepsi de, mesleki olarak gazetecilik alanına özgüdür. Egemen liberal-ilerlemeci basın tanımının demokrasi ve kamuoyu açısından gazeteciliğe halihazırda atfettiği görev, bu siteler için de geçerli kabul edilebilir: Özgür olmak ve kendi kendini idare edebilmek için yurttaĢın ihtiyaç duyduğu bilgiyi sağlamak. Elektronik gazeteciliğin, bunun yanı sıra bir iĢlevi de ―netizens‖ (netdaĢlık/internet yurttaĢlığı) için özgürlük ve kendini yönetme kavramlarını gerçeğe dönüĢtürecekleri bir ortam sağlamaktır (DağtaĢ, 2007: 118-119).
uygulama olan indymedia.org gibi paylaĢım ve tartıĢma siteleriyse yazara göre online gazeteciliğinin en iyi gerçekleĢtirildiği uygulamalardır. PaylaĢım ve tartıĢma sitelerinde editoryal kontrol en aza indirilmekte ve teknolojik özellikler en üst seviyede kullanılmaktadır (Geray ve Aydoğan, 2010: 306-307). Ġnternet haber siteleri yatay eksende tamamıyla profesyonel editör süzgecinden geçirilerek içeriği belirlenen ve tümüyle kullanıcılar tarafından içeriği oluĢturulan siteler arasında bir noktaya yerleĢtirilir. DüĢey eksende ise katılım yoluyla oluĢturulan içerik, sınırlandırılmıĢ olandan serbeste doğru sıralanmaktadır. Haber sitelerini hiç biri, bütünüyle tek bir özelliği içermemektedir. Ancak haber sitelerinin her biri bu nitelikleri ağırlıklı olarak veya daha az oranda taĢımaktadır (DağtaĢ, 2007: 118).
Ġnternet gazeteciliğine çeĢitli kaynaklarda ‗çevrimiçi (online) gazetelik‘ veya ‗elektronik gazetecilik‘ olarak da rastlanmaktadır. Temelde gazetecinin haber verme amacında herhangi bir değiĢiklik yoktur, ancak haber toplama teknikleri, haber yazma teknikleri ve haberi yayınlama teknikleri çeĢitli değiĢim ve dönüĢümlere uğramıĢ olarak karĢımıza çıkmaktadır (Sütçü v.d., 2006: 313). MalıĢev ise Ġnternet gazeteciliğini kesin bir biçimde tanımlamamakta, ama ―internet ortamındaki binlerce web sitesi arasından Ġnternet gazeteleri nasıl ayırt edilebilir?‖ sorusunu çok net bir Ģekilde yanıtlamaktadır. MalıĢev‘e göre aĢağıdaki kriterlere uyan web siteleri internet gazeteleri olarak nitelendirilebilir:
1. Enformasyonun düzenli güncellenmesi 2. Profesyonel (nitelikli) bir tasarım
3. Ġnternet kullanıcıları tarafından diğer web sitelerine kıyasla daha çok ziyaret edilmesi
4. Otorite
5. Haber yazım kuralları ve dil kullanımı açısından nitelikli olması
6. Künye; sayfanın içeriğinden sorumlu kiĢilerle iletiĢim olanağı (e-mail adresi, telefon numarası) (Murzakulova, 2008: 18-19).
Törenli‘ye göreyse internet gazetesi baĢlığı altında temelde iki farklı uygulama göze çarpmaktadır: Yazılı basının, özellikle de ulusal-uluslar arası ölçekli olanlarının
internet üzerindeki ―sayısal‖ sürümleri ile sadece internet üzerinde ―online/çevrim içi‖ yayınlanan ve haberleri olanaklar elverdiği ölçüde güncel tutulmaya çalıĢılan, haber içeriklerinin öyküsel niteliği yanında site içi ve dıĢı bağlantılarla internet ortamında gezinti yapma alıĢkanlığındaki ―okuyucu‖ kitlesinin haberler içerisinde gezinebilmesine uygun tarzda haber sunum biçimlerinin de kullanıldığı ve bu özellikleriyle ―haber panoları‖ olarak adlandırılabilecek ―internet‖ gazeteleri (Törenli, 2005: 208-209).
2. 2. 1. Ġnternet Haberciliğinin DoğuĢu ve GeliĢimi
Ġnternet haberciliği acımasız ve yoğun rekabet ortamına tam anlamıyla tepeden inerek gelmiĢtir. Ġnternet haberciliğinin hız açısından, televizyonları kimi zaman geçtiği görülmüĢtür. Aynı zamanda internetin kapsadığı alan açısından, bugüne kadar gerek yazılı basın gerekse televizyon haberciliğinin kesinlikle görmediği kadar büyük bir eriĢim alanından söz etmek mümkündür (Çaplı, 2002: 73). Ġnternet gazeteciliğinin yaygınlaĢmasında web teknolojilerinin yaygınlaĢmasının ve internetin kendisinin öneminin yanı sıra, hipertekst, hipermedya gibi doğrusal okuma yerine çapraz baĢvurular yapmaya, dokümanı parçalara bölerek aramaya, anahtar kelimelerle arama yapmaya yarayan alt teknolojilerin geliĢimi ve multimedya gibi aynı belge üzerinde sabit ya da hareketli görüntüleri, sesleri, metinleri, fotoğrafları bir arada görmemizi sağlayan uygulamaların geliĢimi de önemli rol oynamıĢtır (Sütçü v.d., 2006: 313).48
Oya Tokgöz‘e göre, Ġnternet gazeteciliği için dört dönemden söz edilmektedir. Birinci dönemde, gazetecilerin haber içeriğini internet gazeteciliği için üretmedikleri, fakat kendi geleneksel gazetecilik kuruluĢları için ürettikleri dönemdir. Ġkinci dönem 1996‘da baĢlamıĢtır. Ġkinci dönemde, gazeteciler özgün haber içeriğini web sayfası için düzenlemektedir. Üçüncü dönemdeyse 1997‘den itibaren birkaç web sayfasında denemeler yapılmıĢtır. Dördüncü bir dönem olarak internette kendini iyice belli eden web günlüklerinden yani haber, fotoğraf, video görüntülerinden oluĢan yurttaĢ gazeteciliğinden söz edilebilir Her dört dönemden örneklere halen internet
48
Son yıllarda haber sitelerindeki multimedya özelliklerinin daha çok gündeme gelmesi örgütsel yapıda bazı değiĢikliklere de yol açmaktadır. Bu değiĢimlerin yaĢandığı kurumlardan biri de ünlü Ġngiliz medya devi BBC‘dir (Toruk, 2008: 328).
gazeteciliğinde rastlamak olasıdır. Hepsinin uygulamaları ise web sayfalarında sürmektedir (Tokgöz, 2010: 92-93).49
Hem aĢırı derecede ticarileĢmiĢ ve uluslararası büyük Ģirketler tarafından kontrol edilen medya ortamında temsil olanağı bulamayan gruplar hem de geleneksel medya pazarına giriĢte yakalanması gereken kritik kitlenin ve promosyon eĢiğinin yüksekliği gibi nedenlerle medya sektörüne yatırım yapamayan Ģirketler hızla internet gazeteciliği yatırımlarını hayata geçirmiĢtir (Geray ve Aydoğan, 2010: 306). BaĢlangıçta, internetin özellikle bağımsız haberciler için yeni fırsatlar yaratarak, globalleĢmiĢ, merkezileĢmiĢ ve tekelleĢmiĢ medyaya, alternatif oluĢturması beklenmekteydi. Haber üretim sürecindeki egemen yaklaĢımların ve tercihlerin yerine yeni ve farklı seslerin ortaya çıkmasını sağlayacağı düĢüncesiyle internet haberciliğine çok olumlu bakanlar vardır (Çaplı, 2002: 73).
Haber siteleri yalnızca birer kitle iletiĢim aracı değildir. Bir basın öğesi olarak toplumsal bir kurum olma özelliğine de sahiptir (Birsen, 2005: 2). Örneğin 11 Eylül 2001 tarihinde Ġkiz Kuleler‘e yapılan saldırıda ABD‘de yaĢayan insanlar, çoğu iĢ yerinde televizyon olmadığı ya da cep telefonları kilitlendiği için olayların geliĢimin izlemek, son haberleri almak için çalıĢma ortamlarında çok daha yaygın olarak bulunan interneti kullanmıĢlar; internetteki haber sitelerini ya da internet üzerinden yapılan yayınları izleyerek yakınlarının durumlarını öğrenmeye çalıĢmıĢlardır (Törenli, 2005: 200).
Günümüzde, yayın hayatına internetle baĢlamıĢ bazı haber sitelerinin yeni bir uygulamaya imza atarak, internet yayınlarının yanında basılı gazete olarak da okuyucuya ulaĢmaya çalıĢtıkları gözlenmektedir. Örneğin: Türkiye dıĢında, elektronik gazetecilik alanında söz sahibi Slate ve Salon gazeteleri, Türkiye‘de ise Habertürk haber portalı internetteki baĢarılı yayınlarının yanı sıra yazılı basın hayatına da Haziran 2005 itibariyle baĢlamıĢlardır (ġimĢek, 2006: 264).
49 Çevikel‘in 2004 yılında yapmıĢ olduğu araĢtırmadan bugüne, büyük medya gruplarının internet yayıncılığında basılı içeriği internete aktarmanın ötesine geçtiği, yorum ekleme, kullanıcı kontrolü, blog sayfalarının yanı sıra multimedya uygulamalarına da daha fazla yer verdiği görülmektedir(Sözeri, 2007: 59).
2. 2. 1. 1. Dünyada ve Türkiye‟de Ġnternet Haberciliği
Dünya'da ve Türkiye'de internet haberciliğinin tarihsel süreçteki geliĢimi Ģu Ģekildedir:
2. 2. 1. 1. 1. Dünya‟da Ġnternet Haberciliği
1980‘lerde nette haberler yer almaya baĢlamıĢtır ancak geliĢmiĢ bir sisteme sahip değildir (Ayhan, 2007: 310). Ġnternet gazeteciliğinin dünyada 1993 yılında Wired Magazine ile baĢladığı ifade edilmektedir (Yolcu, 2008: 138). Gücan‘a göreyse, dünya‘da internet haberciliği veya gazeteciliği öncelikle ABD‘de 1994 yılında baĢlamıĢtır (Gürcan, 1999: 170). 1995 yılında ABD‘de sekiz büyük gazete (bunların içinde The Washington Post, Times, Mirror, Tribune gibi tanınmıĢ yayım organları bulunuyor), online olarak, baskıya hazır gazete sayfalarını anında okurlarına bilgisayarlarına aktarmak amacıyla Yeni Yüzyıl Yayım Ağı adıyla bir Ģirket kurarak gazete yayımcılığında sanal dönemi örgütsel bazda baĢlatmıĢlardır. Bu geliĢmeyi izleyen aĢamada diğer ülkelerdeki gazeteler de (Der Spiegel, USA Today, China Business Journal gibi) Ġnternet‘e girerek sanal versiyonlarını yayımlamaya baĢlamıĢlardır (Gürcan, 1999: 32). Meyer‘e göre, Amerika‘da ilk önce kısıtlı finansal imkanları olan yerel basın, kitlelere ulaĢım alanını geniĢletmek amacıyla, web sitesi üzerinden gerçekleĢtirilen sanal gazete yayıncılığı modelini kullanmayı tercih etmiĢ, kısa bir süre sonra internet yayıncılığı modeli Amerikan ulusal basınının da ilgi odağı haline gelmiĢtir. Bu doğrultuda Meyer‘in gerçekleĢtirmiĢ olduğu bir araĢtırmanın sonuçlarına göre, 1995 ve 1996 yılları arasında tüm dünya genelinde bin üç yüz kadar online gazete varken, bir yıl sonra ( 1997‘de) online gazete sayısı üç bin altı yüz yirmi ikiye ulaĢmıĢtır. Ayrıca bu araĢtırmaya göre, 1997 yılının ilk altı ayı sonunda internet üzerinde yer alan toplam gazete sayısının yüzde kırk üçünü Amerika dıĢındaki ülkelere ait yayınlar oluĢturmuĢtur. Böylelikle, Meyer‘in gerçekleĢtirmiĢ olduğu araĢtırma internet gazeteciliğinin ortaya çıktığı tarihten itibaren hızla yaygınlaĢtığını öne sürmektedir (Murzakulova, 2008: 20). 2001 itibariyle de online habercilik kuruluĢlarının sayısı dünya genelinde 14.000‘e yaklaĢmıĢtır. 2005‘te ise habere eriĢim için interneti kullananların sayısı milyonlarla ifade edilmiĢ; usatoday.com, washingtonpost.com, foxnews.com gibi büyük medya kuruluĢlarına bağlı haber sitelerinin aylık tekil kullanıcı sayılarının 5-6 milyona
ulaĢtığı belirtilmiĢtir. Daha yakın tarihli bir raporda ise (PEJ, 2008) Yahoo News sitesinin 2007‘deki aylık ortalama tekil kullanıcı sayısının 32,6 milyona ulaĢtığı; MSNBC‘nin ise aylık ortalama 29,2 milyon tekil kullanıcıya sahip olduğu belirtilmiĢtir (Geray ve Aydoğan, 2010: 305).
2. 2. 1. 1. 2. Türkiye‟de Ġnternet Haberciliği
Türkiye'deki internet gazeteciliği uygulamalarını incelerken ikili bir ayrım yapmak doğru olacaktır. Ġlk grupta geleneksel medya kuruluĢlarının internet siteleri yer almaktadır. Ġkinci grup ise, yalnızca internet ortamında var olan haber sitelerinden oluĢmaktadır (T. Çevikel, 2004: 150). Ġnternet‘ten ilk yayımı Türk basınında medya kuruluĢları, gerçekleĢtirmiĢtir. Türkiye‘de gazetelerin Ġnternet‘le tanıĢıp yayıma baĢlamaları 1995 yılında baĢlamaktadır. Türk gazetelerinden ilk önce Zaman gazetesi, 2 Aralık 1995‘de Ġnternet‘ten yayımlanmaya baĢlamıĢtır. Öte yandan internette yerini almıĢ ilk Türkçe yayının Aktüel dergisi olduğu belirtilmelidir. Dergilerden Aktüel ise 19 Temmuz 1995‘te Boğaziçi Üniversitesi Bilgi-ĠĢlem Merkezi üzerinden Ġnternet yayınına girmiĢtir. Leman Dergisi‘de Ekim 1995‘te internete girmiĢtir. 1996 yılında, Türkçe internette Aktüel dergisi, Leman Dergisi, Zaman gazetesinin yanında aynı yıl sadece Ġnternet haber sitesi olarak internet haberciliğine Türkiye‘de baĢlayan ilk kuruluĢ ise Xn adlı haber sitesidir. Ocak 1996‘da Ġnternet‘te yayımlanmaya baĢlayan Xn, haberleri sürekli yenilemeye yönelik kurulan ilk sanal gazete olmuĢtur. Xn‘de değiĢik gazetelerin köĢe yazarlarının o günkü gazetelerinde yayımlanan yazılar da bulunmaktadır. Bu geliĢmelerle diğer ulusal gazeteler de Internette gazete sayfaları oluĢturmaya baĢlamıĢlardır. 1997 yılından itibaren Türkiye, Milliyet, Hürriyet, Sabah ve diğer gazeteler internette sürece dahil olmuĢtur. Türk basınındaki ulusal gazetelerin tümü, 1995-1998 yılları arasındaki üç yıl içinde Ġnternet‘e entegrasyonlarını tamamlamıĢlardır Mehmet Ali Birand‘ın hazırlayıp sunduğu 32. Gün programı da Haziran 1996‘da Ġnternet‘e girerek web sayfaları ile Ġnternet kullanıcılarına hizmet vermiĢtir. Türkiye‘de 1997‘den baĢlayarak TV ve radyo kuruluĢlarının televizyon kuruluĢlarının Ġnternet‘e girmeye baĢladığı görülmektedir. TV kanalları içinde Kanal D, Ġnternet‘e ilk giren televizyon olmuĢtur (12 Haziran 1997). Bunu ATV, Show, Star, NTV ve diğer TV kanalları izlemiĢtir. Bu baĢlangıçlarla birlikte ulusal çapta
yayım yapan diğer tüm gazete, dergi, radyo ve televizyon kuruluĢları da birkaç sene içerisinde Ġnternet‘e girerek yayıma baĢlamıĢlardır (Gürcan, 1999: 45-46-50-159- 160-163; Basım, 2002: 15; Yerlikaya, 2004: 21). Özellikle 1996‘da Türkiye‘deki birçok medya kuruluĢu Ġnternet üzerinde tek bir adreste toplanmıĢ ve buradan hemen tüm gazete, dergi, radyo ve televizyon kuruluĢlarının web sitelerine ulaĢmak mümkün hale gelmiĢtir(Gürcan, 1999: 46). Günümüzde artık ulusal ve yerel birçok gazeteler sanal ortamda da yayınlarını sürdürmektedirler (Yerlikaya, 2004: 21).
Türkiye'de ilk aĢamada küçük giriĢimcilerin kurumsal olarak bu alana girmeleri mümkün olmamıĢtır. Çünkü büyük medya grupları, o dönem için yeni ve ticari olarak riskli bir mecra olan internet yayıncılığına, küçük yatırımcıların gerçekleĢtiremeyecekleri büyüklükte altyapı, personel ve en önemlisi reklam harcamaları yaparak baĢlamıĢlardır (T.Çevikel, 2004: 151). Türkiye‘nin 2001 yılında yaĢadığı ekonomik kriz, medya sektörünü de etkilemiĢ ve bu dönemde 4 bine yakın medya mensubu(Çakır, 2007: 126) iĢsiz kalmıĢtır. Piyasadaki yoğunlaĢma ve darlık yeni iĢ olanaklarını daralttığından iĢsiz gazeteciler için internet varolabilme, ayakta kalabilme Ģansı tanıyan bir çıkıĢ noktası olmuĢtur. Bu dönemde Ġnternet üzerinden yayın hayatına baĢlayan, ardından aynı ismi taĢıyan bir televizyon ve gazeteyle devam eden Habertürk ilk örneklerdendir (Birsen, 2005: 95). 2001 yılının ġubat ayında yaĢanan kriz, Türkiye'de interneti de derinden etkilemiĢ olsa da, gerek kullanıcıya ulaĢma kolaylığı, gerekse maliyetinin diğer iletiĢim araçlarına göre çok daha ucuz olması nedeniyle, internet gazeteleri 2002 yılından itibaren krizi aĢarak tekrar ve daha hızlı biçimde "çoğalmaya" baĢlamıĢlardır (Karaduman, 2002: 92). O süreçten beri haber portalı denilen ve sayıları giderek artan web sitelerinde bir araya gelen bazı gruplar, gazeteciliklerini yapmaya devam etmektedir. Bunlardan bir bölümü, gazetelerde ve televizyonlarda yer almayan ya da alamayan haberleri, yorumları, bazı olayların bilinmeyen yönlerini yayımlayarak ilgi toplamaktadır. Hatta bazı yayınların, ertesi gün geleneksel gazetelerde yer aldığı görülmektedir (Güreli, 2002: 50).
Ayrıca medya holdinglerine bağlı olan internet sitelerinin yöneticileri genellikle "rastlantısal olarak", yani kendi talepleri dıĢında, çalıĢtıkları kurumda böyle bir ihtiyaç görüldüğü için bu göreve atanmıĢken, medya holdinglerine bağlı
olmayan sitelerin yöneticileri yazılı ve görsel basında yaĢadıkları tecrübelerden duydukları hayal kırıklığından, ya da gördükleri eksikliklerden yola çıkarak ve kendi istekleriyle bir geçiĢ yaptıklarını belirtmiĢlerdir (Dilmen, 2003: 178).
Türkiye'de yalnızca internet ortamında var olan ilk haber siteleri, günlük gazetelerin birer ikiĢer internete taĢındığı sırada ortaya çıkmaya baĢlamıĢtır (T.Çevikel, 2004: 152). Haber siteleri giderek bir sektör, habercilik adına yeni bir alan olma yoluna girmiĢlerdir (Birsen, 2005b: 72). Cumhuriyet gazetesinden Hakan Kara internet gazetelerinde kullanılan haber sayısının basılı gazeteleri geçmeye baĢladığını ifade etmiĢtir (Habertürk, 2010). Öte yandan Türkiye‘deki internet gazetelerinin yöneticilerinin genel kanısı, internet altyapısının uzun seneler istenilen düzeyde olmadığı fikrinden hareketle, internet gazeteciliğinin ülkemizde ‗erken doğum‘ yaptığıdır. Yine aynı kaynaklardan, bu gazetelerden para kazanmak için hala zamana ihtiyaç gerektiğini, en önemli gelir kaynaklarının reklam ve sponsorluk olduğunu, Türkçe içeriğin son yıllarda ciddi Ģekilde arttığını, gün içinde girilen haber sayısının ilk günlerden günümüze çok ciddi bir artıĢ yaĢandığını öğrenmek mümkündür (Sütçü v.d., 2006: 318). Sonuçta 2000‘lerden sonra kendini bulmaya çalıĢan bir mecra olan internet haber medyasının ne yerelde ne ulusalda yeterince kurumsallaĢamadığı söylenebilir (Toruk, 2008: 409).
2. 2. 2. Geleneksel Medyanın Ġnternet Haberciliğine GiriĢi
Gerek yazılı basın, gerekse görsel medya, kendi kulvarlarında iĢlevlerini yerine getirirken, bu yeni kitle iletiĢim türüne kayıtsız kalmamıĢlar, internet gazeteciliğine el atmıĢlardır (Bekiroğlu ve Bal, 2006: 72). Büyük medya gruplarının internet gazeteciliğine yönelmelerinin arkasında internetteki Türkçe içeriği geniĢleterek internet bağlantısı satmanın yanı sıra birkaç nedenden daha vardır. Bunlardan birisi, ilk yıllar itibariyle geliĢme dinamikleri tam olarak kestirilemeyen internetin giderek yazılı basının ve televizyonun yerini alabileceği endiĢesidir.50
Medya grupları,
50Özçağlayan‘a göre gazeteler ve gazetecilik, habere, enformasyona eriĢim anlamında, insanlık var olduğu sürece devam edecektir. Gazetenin, zaman içinde haberin ve bilginin kâğıt üzerinde sunulduğu bir araçtan farklı olarak, baĢka bir biçimde ve ortamda yine hayatımızda var olması teknolojinin insan yaĢamına sunduğu geliĢmelerin doğal bir sonucudur (Özçağlayan, 2008:157). Her medya doğduğunda öncekileri öldüreceği düĢüncesi hep hakim olmuĢtur. Oysa hiçbir zaman böyle olmamıĢtır. En eski
internetin ileride basın, radyo, televizyon gibi sektörlerin en azından reklam paylarını daraltabileceği kaygısıyla51
, internet ortamında da güçlü ve örgütlü olmaları gerektiklerini düĢünmüĢlerdir. Medya gruplarını internet gazeteciliğine yönelten bir baĢka neden de ticari ürün yelpazelerini daha da geniĢletmek istemeleridir (T.Çevikel, 2004: 151). Medya grubu haber siteleri, maliyeti karĢılanmıĢ bir haber birikimini adeta sitede pazarlama iĢlevi görmektedirler.52
Çoklu medyasal yapı, reklam pazarlamasında reklamverene daha fazla mecra sunduğu ve üst üste daha cazip bir teklif paketi oluĢturduğu için çekici gelebilmektedir. Örneğin, televizyon ve gazete reklamının yanında, haber sitesi reklamının promosyon olarak teklif edilmesi gibi (Toruk, 2008: 322-323).
Çoğu büyük medya Ģirketi online yayına girmek üzere servetler harcamıĢtır (McChesney, 2006: 287). Basın iĢletmelerinin internette tercih ettikleri baĢlıca üç model bulunmaktadır. Bunlar: iĢlem gelirlerine, kullanıcı gelirlerine ve reklam gelirine dayanan modellerdir (Sözeri, 2007: 55). Türkiye‘de 1996 yılında TURNET omurgasının faaliyete geçmesiyle internette bu yeni mecraya ilk yatırım yapanların DoğuĢ Grubu, Çukurova Grubu, Doğan Grubu, Ġhlas Holding gibi medya-finans sanayi alanındaki en büyük aktörler olduğu görülmektedir (Sözeri, 2007: 59). Yapı Kredi Bankası-Pamukbank sahibi Çukurova Grubu Süperonline ile Ġnternet Yayıncılığına girmiĢtir. Bu grup Turkcell‘in de en büyük ortağı olarak