Çalışanların Sağlığını Etkileme

Mobbinge maruz kalan kişi yani kurban ruhsal olarak kendini iyi hissetmeyip depresyona girebilir. Kurban bu durumu kişisel zayıflık olarak algılayıp kimseyle paylaşma yoluna gitmeyebilir.

275

Pınar Tınaz, a.g.e., ss. 156-157.

276

Horney, a.g.e., s. 146.

277

Harold Sherman, Olumlu Yaşama Sanatı, çev. Yunus Ender, İstanbul: Hayat Yayıncılık, 2002, s. 122.

278

James ve Eden, a.g.e., s. 98.

279

Tutar, a.g.e., s. 95.

280

Kişi depresyona girebilir. Fark edilmeyen ve tedavi edilmeyen depresyon, hem kişinin kendisi için büyük bir zarar; hem de işyeri açısından bakacak olursak para kaybı, üretim zararı adına önemli bir etkendir. Hayatımızın büyük bir kısmının çalışma ortamında geçtiğini düşünürsek depresyon ister kişisel problemlerden kaynaklansın ister iş ile ilgili problemlerden en önemli etkisini iş ortamında göstermektedir.281

Süreç içerisinde maruz kaldığı davranışları, uğradığı haksızlıkları fark etmeye başlayan birey, kendine yapılanlar karşısında rahatsızlık hissetse de, ilk zamanlarda kendini suçlamaya yönelik benmerkezci bir davranış tarzı içine girer. Kendisini hatalı görüp, sürekli kendini suçlar. Sonraki aşamada ailesinden ve yakın çevresinden destek aldığını zannetse de yalnızlık kaçınılmaz olur. Kendini dışlanmış hisseden ve kendi kendini suçlayan kurban, sağlığıyla ilgili olumsuzluklar yaşamaya başlar. 282

Kurbanın sağlığını ve üretkenliğini negatif etkileyen mobbing davranışlarının sürekliliği ve yönetimin müdahalesinin başarısız olması negatif etkileri artırır. Ayrıca bu negatif sonuçlar kurbanın çevresinden, iş arkadaşlarından ve ailesinden sosyal destek görmemesi durumunda daha da ağırlaşır. Mobbing yaşayan bireylerde genel anksiyete düzeylerinin ve depresif hislerin arttığı ve dolayısıyla başa çıkma stratejilerinin zayıfladığı görülür. Ayrıca kurbanlar çevrelerini daha düşmancıl ve ürkütücü görebilir. Mobbingin kümülatif etkileri kurbanın otonomik sinir sistemine, bilişsel fonksiyonlarına zarar verebilir ve oto-bağışıklık sistemini zayıflatabilir.283

Daha az sıklıkta rastlanan ve daha ağır olgularda, mobbinge maruz kalmış bireylerde bir çeşit “travma sonrası stres bozukluğu” ortaya çıkabilir. Stres yapıcı olgunun ortadan kalkmasına rağmen, bireyin duygusal dünyasında, özel yaşamında hissedilen bozuklukla birlikte, bireyde izlenen rahatsızlıkların kronikleştiği görülür.284 _{Mobbing oluştukça çeşitli unsurlar da etkileşime girerek kişinin sağlığını}

ciddi anlamda etkiler.

281

Deniz Yücelen, “İşyerinde Depresyon”, http://www.isguc.org?avc=arc_view.php&pg=ksa, 10.07.2006

282

Tınaz, a.g.e., s. 154.

283

Claire Mayhew ve diğerleri, “Measuring The Extent of Impact From Occupational Violence and Bullying on Traumatised Workers”, Employee Responsibilities and Rights Journal, Vol. 16, No. 3, September 2004.

284

Yapılan araştırmalar mobbing kurbanlarının anksiyete, depresyon, alınganlık ve kendinden nefret etme gibi şiddetli psikolojik semptomların yanı sıra psikosomatik rahatsızlıklar da bildirdiklerini gösterir.285

İnsanların psikolojik yapıları, direnç yetenekleri, mücadele azimleri, cesaretleri ve kişilik tipleri mobbingten etkilenme dereceleri bakımından belirleyici olur.286 Mobbingden etkilenme derecelerinin bireylere göre farklılık gösterdiği düşünülür. Mobbinginden etkilenme derecesine bakılırken, mobbingin şiddetine, süresine, sıklığına, kişilerin psikolojilerine, yetişme tarzlarına, geçmiş deneyimlerine bakılması gerektiği söylenir. Bu etkilenme derecelerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz:287

• Birinci Derece Mobbing ve Kişinin Sağlığına Etkileri

Mobbinge uğrayan kişi bu süreçten birinci derece etkilendiyse; kişi küçük davranışlar sonucu şaşırabilir, kızgınlık veya üzüntü duyabilir. Böyle bir durumda, bazı kişiler direnmeye çalışırken, bazıları başka bir iş arama yoluna gidebilir. Kişide zaman zaman aşırı duygusallık, kolay ağlama, uyku bozuklukları, alınganlık ve konsantrasyon güçlüğü görülebilir. Kişi erken aşamalarda kaçar ya da aynı işyerinde veya başka bir yerde rehabilite edilir.

• İkinci Derece Mobbing ve Kişinin Sağlığına Etkileri

Mobbinge uğrayan kişi bu süreçten ikinci derece etkilenendiyse; kişi direnememekte, kaçamamakta, geçici ya da uzun süren zihinsel ve/veya bedensel rahatsızlıklar çeker ve işe geri dönmekte zorlanır. Uzun süre mobbingle karşı karşıya olan kişide, yüksek tansiyon, kalıcı uyku bozuklukları, mide ve bağırsak sorunları, aşırı kilo alışı ya da kaybı, depresyon görülür. Ayrıca, alkol veya ilaç bağımlılığı başlar, işyerinden kaçmak için sık sık izin almalar ve yalnız kalma isteği başlar, otomobil kullanma, yalnız kalma vb konularda sebepsiz korkular duyar. Bu aşamada kişinin sağlığı mobbingden önemli ölçüde etkilendiğinden tıbbi yardıma gereksinim duyulur.

285

Eva GemzØe and Ståle Einarsen, “Bullying in Danish Work-Life: Prevalence and Health

Correlates”, European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), 2001, ss. 87-111.

286

Tutar, a.g.e., s. 58.

287

• Üçüncü Derece Mobbing ve Kişinin Sağlığına Etkileri

Mobbinge uğrayan kişi bu süreçten üçüncü derece etkilendiyse; kişi, iş yapamaz hale gelir ve çalışma hayatına geri dönemez. Bu aşamadaki mobbingde fiziksel ve ruhsal zarar görme rehabilitasyonla bile düzeltilemeyecek durumdadır. Kişi büyük bir travma geçirmişçesine dehşet içinde yaşar. Sonunda, şiddetli depresyon, panik ataklar, kalp krizleri, önemli hastalıklar, kazalar, intihar girişimleri ve üçüncü kişilere karşı şiddet uygulama görülür. Tıbbi ve psikolojik yardım artık zorunlu bir hale gelir.

“Benliğin ölümü”nün gerçekleştiği bu aşamada kişi hem kendisine, hem de çevresine zarar verebilecek bir psikolojiye sahiptir. Bu aşamada mağdur, mobbingcinin her türlü saldırısına ve tuzaklarına açık hale gelir.288

Hedef kişi yaşadığı problemler nedeniyle işini kaybeder, kişinin iş piyasasının dışına itilmesi ise yaşadığı problemleri giderek artırır. Sonunda kişi Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) yaşamaya başlar.289

“Travma sonrası stres bozukluğu”, ani olarak kendini belli eden nedensiz korkular, çok şiddetli panik atak nöbetleri, ölüm duygusu ve aynı zamanda öz kontrolünü yitirme ile birlikte kendini gösteren bir sendromdur. Gün içinde veya hafta içinde yaşadığı nöbetler sonrasında birey, yorgun düşer, kendini bitkin hisseder. Bu panik atak nöbetlerinin sokak, meydan, restaurant, sinema gibi kalabalık ve açık yerlerde ya da otomobil, tren, uçak, otobüs, vapur, asansör gibi toplu taşıma veya nakil araçlarında tekrarlayacağından korkarak bu gibi yerler ve taşıtlardan uzaklaşır ve kendine uygun kaçış yolu arar.290

Mobbing kurbanlarında sürekli bir tehlike korkusu görülebilir.291 Herkesten kendilerini yalıtmaya başlayabilirler, çünkü kimden tehlike geleceğini artık bilemezler. Yaptıkları her şeyi tekrar tekrar kontrol etme ihtiyacı hissederler. Bunun en önemli nedeni, mobbingcilerin yaptıklarını ve söylediklerini inkar etmesidir.

288

Tutar, a.g.e., s. 58.

289

Heinz Leymann, “Consequences of Mobbing”, The Mobbing Encylopedia, http://www.leyman.se/English/15100E.HTM, 01.06.2004.

290

Tınaz, a.g.e., s. 156.

291

Yukarıda da görüldüğü gibi, mobbingin çalışanların sağlığa üzerindeki etkileri mobbing derecelerine göre değişim gösterebilir.

Ayrıca yanlış bilgilendirilme, başkaları tarafından kendisine saygısızca davranıldığını hissetme, uykusuzluk, kronik yorgunluk hali, tükenmişlik duygusu, aile-evlilik ilişkilerinin bozulması, insan yerine konmama, kendisini kimsenin anlamadığını düşünme de mobbingin kurbanlar üzerindeki etkileri olarak görülür.292