HAFTALIK RAPOR 16 Aralık 2013

(1)

HAFTALIK RAPOR 16 Aralık 2013

Türkiye ekonomisi 2013 yılının 3. çeyreğinde %4.4 oranında büyüdü.

Üçüncü çeyrekte Türkiye ekonomisi, uluslararası piyasalardaki dalgalanmalar ile döviz kuru ve faiz oranlarındaki yukarı yönlü baskıların toplam talebi öne çekmesi sonucu %4.4 oranı ile beklentilerin üzerinde büyüdü. Özel sektörün yatırım harcamalarındaki hızlı artış ve hanehalkı tüketim harcamalarının artış eğilimini koruması, büyüme performansının beklenenin üstünde gerçekleşmesini sağladı. Hizmet sektörü, yılın ilk yarısında olduğu gibi GSYH’ye en çok katkıda bulunan sektör oldu.

2013’ün üçüncü çeyreğinde Fed’in para politikası adımlarına ilişkin belirsizliklerin, yatırım kararlarının bir miktar öne çekilmesine yol açtığı söylenebilir. Yılın son çeyreğinde, TCMB’nin sıkılaştırıcı para politikası duruşunu netleştirmesi ekonomik aktivite hızının üçüncü çeyreğe göre azalmasına neden olabilecektir. Şu an için Fed’in çıkış stratejisine dair kaygıların azalmış olması nedeniyle, uluslararası sermaye girişlerinde kısa vadede önemli bir bozulma yaşanmayacağı beklentisi ile, Türkiye’nin 2013’te artan büyüme performansını 2014 yılında koruyarak %4.2 oranında büyüyeceğini tahmin ediyoruz.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) 2013 yılının üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4.4 artarak, %4.1 düzeyindeki beklentimizin ve piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşti.

TÜİK tarafından yayınlanan verilere göre 2013 yılı ilk çeyrek büyüme oranı %2.9’dan %3.0’e, ikinci çeyrek büyüme oranı ise %4.4’ten %4.5’e revize edildi. Bu rakamlarla, Türkiye ekonomisi 2013’ün ilk dokuz ayında reel olarak geçen yılın aynı dönemine göre %4.0 oranında büyüdü. Cari fiyatlarla GSYH ise geçen yılın aynı dönemine göre %10 artarken, ilk dokuz ayda yıllık bazda %9.7 arttı.

2013’ün üçüncü çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış GSYH, 2012 yılının aynı çeyreğine göre

%4.3 büyürken (2011 yılının son çeyreğinden bu yana en yüksek büyüme hızı), mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH bir önceki çeyreğe göre %0.9 arttı.

GSYH verileri Türkiye ekonomisinin 2013 yılının üçüncü çeyreğinde beklenenden güçlü bir performans sergilediğini ortaya koydu. Takvim etkisinden arındırıldığında da artan bir performansa sahip olduğu görülen GSYH büyümesinde, mevsimsel faktörlerin olumlu etkisi olduğu dikkat çekti.

4.4 0.9

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15

2007Q2 2007Q3 2007Q4 2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012 Q1 2012 Q2 2012 Q3 2012 Q4 2013 Q1 2013 Q2 2013 Q3

Reel GSYH (y-y,%) Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış GSYH (ç-ç,%)

Kaynak: TÜİK Grafik 1

(2)

VakıfBank Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü | İstanbul

2 Reel büyüme verileri harcamalar

yönetimiyle incelendiğinde, ilk olarak, yatırım harcamalarındaki artışın hızlandığı, ikinci çeyrekte %4 seviyesinde olan yıllık büyüme oranının üçüncü çeyrekte %6’ya çıktığı ve büyümeye katkısının 1 puandan 1.3 puana çıktığı göze çarpıyor. Kamunun toplam yatırımlar içindeki payı hızla azalırken, özel sektörün yatırım harcamaları sert şekilde arttı. 2012 yılının ilk çeyreğinden itibaren azalma eğiliminde olan özel sektör yatırımları, üçüncü çeyrekte %5.3 arttı.

Reel GSYH içinde %66 oranı ile en yüksek paya sahip olan hanehalkı tüketim harcamalarının yıllık bazda büyüme hızı üçüncü çeyrekte, ikinci çeyrekteki %5.6 seviyesinden %5.1’e gerilerken, büyümeye katkısı ikinci çeyreğe göre 0.3 puan azalışla 3.3 puan oldu. 2012 yılı ve 2013’ün ilk iki çeyreğinde yıllık büyüme hızı ortalama %6.5 olan kamu harcamaları, 2013’ün üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %0.6 büyüdü. Bu durum, kamu harcamalarının GSYH’ya katkısını 0.1 puana düşürdü.

Stokların GSYH büyümesine katkısı, ikinci çeyrekteki 2.5 puandan 1.9’a gerilerken, net ihracatın ilk çeyrekte negatife dönüşen katkısı, üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre 1.3 puan azalarak -2.2 oldu.

Reel GSYH verileri üretim yöntemiyle incelendiğinde, üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre en hızlı büyümenin gerçekleştiği sektörün, mali aracı kuruluşlar olduğu görüldü. Mali aracı kuruluşlar aynı zamanda, 1.3 puan ile büyümeye en yüksek katkıyı yapan sektör oldu. 2013’ün ilk yarısında ortalama büyüme hızı %6.7 olan inşaat sektörü, üçüncü çeyrekte %8.7 büyürken, 2011 yılının üçüncü çeyreğinden bu yana en hızlı büyüme performansını kaydetti. Üçüncü çeyrekte yıllık bazda %8.3 büyüyen oteller ve lokantalar, en hızlı büyüyen üçüncü sektör oldu.

Reel GSYH içinde üçüncü çeyrekte %21.9 oranı ile en yüksek paya sahip olan imalat sanayi yıllık büyüme hızı, ikinci çeyrekteki %3.7’den %4.9’a çıktı. Söz konusu sektör bu dönemde 1.1 puan ile mali aracı kuruluşların ardından büyümeye en yüksek katkıda bulunan ikinci sektör oldu. Reel GSYH içinde

%15 oranı ile en yüksek paya sahip ikinci sektör olan tarımın büyüme hızı, 2013’ün ikinci çeyreğindeki

%5.6 seviyesinden %2.9’a gerilerken, sektör büyümeye ikinci çeyrekte olduğu gibi 0.4 puan katkıda bulundu.

-5.0 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0

2010-III 2010-IV 2011-I 2011-II 2011-III 2011-IV 2012-I 2012-II 2012-III 2012-IV 2013-I 2013-II 2013-III

Sektörel Büyüme Hızları (%)

Tarım Sanayi İnşaat

Ticaret Ulaştırma GSYİH (%)

Kaynak: TÜİK Grafik 3 -20 -10 0 10 20 30 40 50

2010-III 2010-IV 2011-I 2011-II 2011-III 2011-IV 2012-I 2012-II 2012-III 2012-IV 2013-I 2013-II 2013-III

Tüketim Devlet Yatırım

İhracat İthalat GSYİH (%)

Kaynak: TÜİK

Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) Grafik 2

(3)

3 Üçüncü çeyrekte küçülme yaşanan tek sektör, madencilik ve taş ocakçılığı oldu. İlk yarıda ortalama

%3.9 küçülen sektör, üçüncü çeyrekte %2.5 küçülürken, büyümeye herhangi bir negatif katkısı görülmedi.

Genel olarak bakıldığında reel GSYH büyüme verileri, 2013 yılının ikinci çeyreğinde büyüme performansında yaşanan artışın, mevsimsel etkilerin de katkısıyla üçüncü çeyreğe aktarıldığını gösterdi. Büyümede ikinci çeyrekte belirgin hale gelen ivmenin üçüncü çeyrekte devam etmesi, %3.7 seviyesindeki 2013 yılı büyüme tahminimizin gerçekleşme ihtimalini bir hayli güçlendirdi. Son çeyrekte mevsimsel faktörlerin olumsuz hale dönüşmesi, büyüme hızının üçüncü çeyreğin altında kalmasına neden olabilecektir. Üçüncü çeyrekte kamunun tüketim ve yatırım harcamalarının yavaşlamış olması ve döviz kuru ve piyasa faizlerindeki yükselişe rağmen, özel sektörün yatırım faaliyetlerinin hızlanması, son çeyrekte de söz konusu canlılığın devam etmesi halinde, 2013 yılı büyüme öngörülerinin aşılması ihtimalini gündeme getirebilir.

ABD Merkez Bankası Fed’in varlık alımlarını azaltarak genişletici para politikasından çıkışı başlatma planını dile getirdiği Mayıs ayından bu yana, ekonomik aktörler söz konusu sürecin belirli bir zaman dilimine yayılacağı ve Fed’in faiz artırımının uzunca bir süre söz konusu olmayacağı düşüncesine giderek adapte oldu. Bu durum, finansal piyasalarda zaman zaman dalgalanmalar yaşanması ihtimaline karşılık, küresel yatırım ortamında ani bir bozulma oluşmayacağı fikrini yılın son çeyreğinde öne çıkardı. Dolayısıyla, halen gelişmekte olan ülkelere küresel sermaye akımlarının devam edeceği beklentisinin yatırım iştahının sürmesini sağladığı görünüyor. Öte yandan, 2013’ün üçüncü çeyreğinde Fed’in para politikası adımlarına ilişkin belirsizliklerin, yatırım kararlarının bir miktar öne çekilmesine yol açtığı söylenebilir.

Bu arada, Euro Bölgesi’nde Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) Kasım ayında faiz indirimine giderek genişletici parasal duruşunu önümüzdeki yıl koruyacağını bildirmesi, çıkış stratejisinin daha gecikmeli olacağını gösterdi. Bu durumun, Euro Bölgesi’nin, en büyük dış ticaret ortağımız olması bakımından Türkiye’nin dış talebini sınırlaması beklenebilir. Ancak, şu an için Fed’in çıkış stratejisine dair kaygıların azalmış olması nedeniyle, uluslararası sermaye girişlerinde kısa vadede önemli bir bozulma yaşanmayacağı beklentisi ile, Türkiye’nin 2013 yılında artan büyüme performansını 2014 yılında koruyacağını ve %4.2 oranında büyüyeceğini düşünüyoruz.

Özet olarak, üçüncü çeyrekte Türkiye ekonomisi, uluslararası piyasalardaki dalgalanmalar ile döviz kuru ve faiz oranlarındaki yukarı yönlü baskıların toplam talebi öne çekmesi sonucu %4.4 oranı ile beklentilerin üzerinde büyüdü. Özellikle inşaat sektöründeki KDV düzenlemesi, kredi faiz oranları ve inşaat maliyetlerinin artacağı beklentisinin, inşaat sektöründe yatırımları öne çekerek büyümeyi artırmasının, üçüncü çeyrek GSYH büyüme oranının beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinde etkili olduğunu düşünüyoruz. Son çeyrekte, TCMB’nin sıkılaştırıcı para politikası duruşunu netleştirmesi ekonomik aktivite hızının üçüncü çeyreğe göre azalmasına neden olacaktır. Bankacılık sektörü kredilerinin kur etkisinden arındırılmış yıllık artışının 2013’ün son çeyreğinde yavaşladığı görülürken, sektördeki yasal düzenlemelerin kredi talebine yansımalarının 2014 yılında GSYH büyüme performansını etkilemesi mümkündür.

(4)

4 Tablo 1: Harcama Kalemlerinin Büyümeye Katkıları

GSYH içindeki Payı (%) Büyümeye Katkısı (puan)

Q3 2013 2011 2012 Q4 2012 Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013

Tüketim 75 5,8 0,3 0,8 3,1 4,4 4,4

Hanehalkı 65,7 5,3 -0,4 -0,3 2,4 3,6 3,3

Kamu 9,3 0,5 0,6 1 0,7 0,8 0,1

Yatırım 22,5 4,3 -0,7 -0,4 0,6 1 1,3

Özel 18,4 4,4 -1,1 -1,4 -1,6 -0,4 1

Kamu 4,1 -0,1 0,3 1 2,3 1,5 0,4

Stok Değişimi 4,2 -0,2 -1,4 -1,3 0 2,5 1,9

Net İhracat -1,7 -1,1 4,1 2,4 -0,8 -3,4 -2,2

İhracat 25,3 1,9 4 4,1 1,3 0 -0,6

İthalat -27 -3 0,1 -1,7 -2,1 3,5 1,6

Kaynak: TÜİK, VakıfBank

Tablo 2: Sektörlerin Büyümeye Katkısı (2013 Q3)

GSYH içindeki

Payı (%)

Büyüme Oranı (y-y, %)

GSYH Büyüme Oranına Katkısı (puan)

İmalat Sanayi 21,9 4,9 1,1

Ulaştırma, depolama ve

haberleşme 14,1 3 0,4

Toptan ve Perakende Ticaret 12 5,5 0,6

Mali aracı kuruluşların

faaliyetleri 12,1 11 1,3

İnşaat 5,6 8,7 0,5

Gayrimenkul, kiralama ve iş

faaliyetleri 2,9 7,1 0,2

Konut Sahipliği 4,1 1,8 0,1

Tarım, avcılık ve ormancılık 15,1 2,9 0,4

Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su

ür. ve dağ. 1,9 1 0

Kaynak: TÜİK, Vakıfbank

(5)

5

Sanayi üretimi Ekim ayında yıllık bazda %0.5 azaldı.

Sanayi üretimi Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre arındırılmamış verilere göre %2.8 düzeyindeki azalış beklentimize karşın, %0.5 azaldı (piyasa beklentisi: %1.7 artış). Takvim etkisinden arındırılmış verilere göre ise sanayi üretiminde geçen yılın aynı ayına göre %0.7 (beklentimiz: %3.5, piyasa beklentisi: 3.9) artış yaşandı. Temmuz ayında kazandığı ivmenin ardından, Ağustos’ta Ramazan Bayramı tatilinin etkisiyle yıllık bazda %1.3 gerileyen sanayi üretimi Eylül ayında %6.4 oranında hızlı bir yükseliş yaşamıştı. Ekim ayında, Kurban Bayramı tatili nedeniyle çalışma gün sayısındaki azalışa bağlı oluşan olumsuz takvim etkisiyle, sanayi üretiminde beklediğimiz şekilde azalış gerçekleşti. Sanayi üretiminin Ekim ayında ekonometrik model tahminlerimizin işaret ettiği kadar azalmaması, çalışma gün sayısının normale döndüğü Kasım ayında, üretimde mevcut öncül göstergeler ışığında beklediğimizden daha hızlı bir yükseliş yaşanabileceğini gösteriyor.

Sanayi üretimi aylık değişimler itibarıyla incelendiğinde, arındırılmamış endeksin Ekim ayında Eylül ayına göre

%9.8, takvim etkisinden arındırılmış endeksin ise %1.6 azaldığı görüldü. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre %3.1 azaldı. Söz konusu endeksteki azalışın Ağustos ayındaki düşüşün altında kalmaması, üretimdeki ertelenmeye rağmen sanayi aktivitesinin daha canlı olduğunu gösteriyor.

Sanayi üretim endeksi alt sektörler itibarıyla incelendiğinde, Ekim ayında tüm alt sektörlerde üretim hacminin azaldığı görüldü. Yıllık bazda en hızlı azalış kömür, madencilik ve dayanıksız tüketim malı üretiminde yaşandı.

%4.8 azalan dayanıksız tüketim malları Eylül 2009’dan bu yana en hızlı düşüşü kaydetti. Mevsim değişimi nedeniyle ısınma amacıyla elektrik kullanımının kısmen artmaya başladığı Ekim ayında, elektrik üretimindeki azalış %0.3 oranı ile sınırlı kalırken, üç ana alt sektörde geçen yılın Ekim ayına göre üretim artışı yaşandı. Buna göre, dayanıklı tüketim malları %2.5, sermaye malı imalatı %1.6 ve ara malı imalatı %1 arttı. Bu üç sektörde üretimin azalmaması, olumsuz takvim etkisinin Ramazan Bayramı tatiline kıyasla daha yüksek olduğu Kurban Bayramının ardından, üretim faaliyetlerinin Temmuz ayında kazandığı ivmeyi sürdüreceğine işaret ediyor.

Sanayi üretiminde en yüksek paya sahip olan imalat sanayi üretimi Ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre %0.5 azaldı. Ağustos ayındaki %0.9’luk azalışın ardından, Ekim ayında negatif takvim etkisinin daha yüksek olmasına rağmen imalat sanayiindeki azalış, Ağustos ayındaki düşüşü geçmedi. Bu durum, iç talepte canlanmanın devam ettiğini gösteriyor.

-30 -20 -10 0 10 20 30

-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20 25

Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13

Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %) Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %, sağ eksen)

Kaynak: TÜİK Grafik 1

(6)

6 İmalat sanayiinin alt sektörlerinde en hızlı yıllık üretim azalışı %24.7 oranı ile eczacılık ürün ve malzemelerinin

imalatında gerçekleşti. Mobilya imalatı %18.6 oranı ile bu yılın en hızlı ikinci yükselişini kaydederken, bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin imalatı ile elektrikli teçhizat imalatı %10’un üzerinde artış yaşayan diğer sektörler oldu. Türkiye’nin ihracatında ilk sırada yer alması bakımından, imalat sanayii içinde en önemli yere ve en yüksek paya sahip olan ana metal sanayi üretimi Eylül ayındaki %6.1 artışın ardından, Ekim’de %4.3 artarak canlılığını korudu. İhracatımızda ikinci sırada yer alan motorlu kara taşıtları yıllık artışı bu yılın en düşük seviyesi olan

%0.1’e geriledi. İhracatta üçüncü sırada yer alan gıda ve tekstil sektörlerinde de üretim sınırlı ölçüde arttı.

Sanayi üretimi açısından öncül olarak takip ettiğimiz verilerin Ekim ayına ilişkin sanayi üretimi azalış tahminimizi oldukça doğru yansıttığını söyleyebiliriz. Bu veriler içinde en önemli yere sahip olan imalat sanayi PMI Satın Alma Yöneticileri Endeksi Eylül ayındaki hızlı yükselişin ardından Ekim ayında kısmen gerilemişti. Kasım ayında tekrar yükselişe geçen imalat sanayi PMI endeksinin üç aylık ortalamasının, Ekim ayında 50 eşik değerinin üzerinde 52.7 seviyesinde gerçekleşmesi ve Kasım ayında 54.1’e yükselmesi, Ekim ayında sanayi üretimindeki düşüşün geçici olacağını gösteriyor.

TCMB tarafından yayınlanan Reel Kesim Güven Endeksinde Ekim ayında yaşanan 1 puanlık sınırlı düşüş ve kapasite kullanım oranının Ekim’de son 6 aylık ortalamasının üzerinde gerçekleşmesi, üretim faaliyetlerinde kalıcı bir bozulmanın söz konusu olmadığına işaret ediyor. Tüketici güveninin Eylül ayındaki yavaşlamanın ardından Ekim ve Kasım’da yükselmesi, iç talebin üretim faaliyetlerini desteklediği şeklinde yorumlanabilir.

Ekim ayında BDDK tarafından yayınlanan haftalık verilere göre bankacılık sektörü kredilerinin kur etkisinden arındırılmış 13 haftalık yıllıklandırılmış hareketli ortalamasının gerilemeye devam etmesi ve TCMB’nin Kasım ayında sıkılaştırıcı para politikası duruşunu netleştirmesi, yılın son ayında sanayi üretimindeki canlanmanın duraksama olasılığını gündeme getiriyor. Ancak, Kasım ayına ilişkin şu ana kadar yayınlanan öncül veriler, genel olarak sanayi üretiminin artacağına işaret ediyor. Ekim ayı verileri ile birlikte Kasım ayına ilişkin öncül üretim göstergeleri 2013 yılı büyüme beklentilerimizle de uyumlu.

Son aylarda, ABD Merkez Bankası Fed’in varlık alımlarını azaltma planına ilişkin belirsizliklerin, Kasım ayına kadar olan süreçte üretim kararlarının öne çekilmesine neden olduğu söylenebilir. Beklenenden iyi gelen Kasım ayı ABD istihdam verileri ABD ekonomisindeki toparlanmanın devam ettiğini gösterirken, Fed’in parasal genişlemeyi yavaşlatma kararını beklenenden erken alma ihtimalini yeniden gündeme getirdi. Ancak Fed’in varlık alımlarını azaltma planını dile getirmeye başladığı Mayıs ayından bu yana, söz konusu çıkış sürecinin çok yavaş olacağı, bu durumun gelişmekte olan ülkelerden ani çıkışları gündeme getirmeyeceği ve küresel ekonomiye çok büyük olumsuz etkilerde bulunmayacağı fikrinin piyasalarda giderek benimsendiğini görüyoruz.

-10 -5 0 5 10 15 20

Ara Malı Dayanıklı Tüketim Malları

Dayanıksız Tüketim

Malları

Enerji Sermaye Malı Eyl.13 Eki.13

Kaynak: TÜİK

Grafik1: Sanayi Üretimi Ana Sektörler İtibarıyla Yıllık %

25 30 35 40 45 50 55 60 65

Mar.07 Ağu.07 Oca.08 Haz.08 Kas.08 Nis.09 Eyl.09 Şub.10 Tem.10 Ara.10 May.11 Eki.11 Mar.12 Ağu.12 Oca.13 Haz.13 Kas.13

PMI İmalat Endeksi

PMI İmalat End. Üç Aylık Hareketli Ortalama

Kaynak: Reuters, Markit, VakıfBank Grafik 2

(7)

7 Bu durum, Türkiye’de ekonomik aktivitede gözlenen ivmenin önümüzdeki dönemde devam edeceği yönündeki

beklentimizi güçlendiriyor. Ayrıca, en önemli dış ticaret ortağımız olan Euro Bölgesi’nde alınan genişletici parasal önlemlerin dış talebe olası etkileri de Türkiye’de yatırım kararlarını etkileyecektir.

Ekim ayında cari işlemler açığı 2.9 milyar dolar ile beklentilere paralel geldi.

Merkez Bankası tarafından açıklanan verilere göre Ekim ayında 2.9 milyar dolar ile beklentilere paralel gelen cari işlemler açığında hizmetler dengesi hesabının geçmiş aylardaki güçlü seyrini koruduğu görülürken, finansman hesabı tarafındaki gelişmeler ise beklentilerimize paralel gerçekleşti.

Merkez Bankası tarafından açıklanan verilere göre, 2012 Ekim ayında 1.2 milyar dolar olan cari işlemler açığı, 2013 yılı Ekim ayında 2.9 milyar dolar seviyesinde, piyasa ve bizim beklentimize paralel gerçekleşti. Böylece 59.1 milyar dolar seviyesinde olan Eylül ayı yıllık cari işlemler açığı Ekim ayında 60.8 milyar dolar seviyesine yükseldi. Beklentiler yönünde gelen Ekim ayı cari işlemler açığında hizmetler dengesi hesabının geçmiş aylardaki güçlü seyrini koruduğu görülüyor.

Enerji ve altın hariç cari işlemler dengesine baktığımızda, Ağustos ayı itibarıyla negatiften pozitife dönmüş olan enerji ve cari işlemler dengesindeki toparlanmanın Ekim ayında da devam ettiği görülüyor.

Böylelikle, 3 aylık hareketli ortalamalar itibarıyla Eylül ayında 797 milyon dolar olan altın ve enerji hariç cari işlemler fazlasının Ekim ayında 1.6 milyar dolar seviyesine yükselmiş olması dikkat çekici bir unsur olarak karşımıza çıksa da, cari işlemler dengesinin toparlanmanın daha belirgin olduğunu görüyoruz. Önümüzdeki dönemde altın ve enerji ticaretindeki gelişmeler doğrultusunda grafikte belirtilen makas aralığının görünümü de önemli olabilecektir.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Kaynak: TCMB

Cari İşlemler Açığı (yıllık, milyar dolar)

-10000 -8000 -6000 -4000 -2000 0 2000 4000

Haz.09 Eki.09 Şub.10 Haz.10 Eki.10 Şub.11 Haz.11 Eki.11 Şub.12 Haz.12 Eki.12 Şub.13 Haz.13 Eki.13

Enerji ve Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi (Milyon $, 3 aylık ort.) Cari İşlemler Dengesi ( Milyon $, 3 aylık ort.)

Kaynak: TCMB

(8)

8 Cari işlemler açığının finansman tarafında Ekim ayında bir önceki aya göre bir toparlanma görüyoruz.

Geçtiğimiz ay mevduat kalemi sermaye girişini sınırlandırırken, özellikle yabancı yatırımcıların hisse senedi ve DİBS yatırımlarında güçlü bir tablo ile karşılaşmıştık. Ancak Ekim ayında yabancı yatırımcıların DİBS piyasasında beklentimize paralel olarak net satıcı konumunda oldukları dikkat çekiyor. Kamunun yurtdışı piyasalarda ihraç ettiği 1.25 milyar dolarlık tahvil de portföy yatırımlarını arttıran bir diğer unsur. 500 milyon dolar seviyesinde gerçekleşen doğrudan yatırımlarda ise belirgin bir trend değişikliği ortaya çıkmadı.

Ekim ayı finansman hesaplarında en dikkat çekici gelişme, yurtdışı kredi kullanımlarını takip ettiğimiz diğer yatımlar kaleminde karşımıza çıkıyor.

Bankalar Ekim ayında uzun vadeli kredi kullanımlarını devam ettirirken, kısa vadeli kredilerde ise net ödeyici olmuşlardır.

Bankacılık sektörü Ekim ayında 1.7 milyar dolarlık kısa vadeli krediler kanalıyla net döviz çıkışıyla 2006 yılı Aralık ayından bu yanaki en yüksek tutarı gerçekleştirdi.

Ancak söz konusu kalemdeki hareketlerin dönemsel olabileceği ve finansman açısından bir trende işaret etmeyebileceği unutulmamalı. Buna ek olarak, tarihsel olarak oldukça yüksek miktarda kısa vadeli borç ödeyen bankacılık sektörünün güçlü bilanço yapısını sürdürmesinin pozitif bir gelişme olduğunu düşünüyoruz.

-1.7 -2

-1 0 1 2 3 4

Kaynak: TCMB

Bankacılık Sektörü Kısa Vadeli Kredileri (milyar $)

-10 -5 0 5 10 15

Oca.10 May.10 Eyl.10 Oca.11 May.11 Eyl.11 Oca.12 May.12 Eyl.12 Oca.13 May.13 Eyl.13

Kaynak: TCMB

Net Hata Noksan (yıllık milyar $)

2.2

-6 -4 -2 0 2 4 6 8

Kaynak: TCMB

Rezerv Artışı (milyar $)

(9)

9 Önceki üç aylık dönemde toplam 9.7 milyar dolarlık döviz girişinin yaşandığı net hata noksan

kaleminde Ekim ayında bir düzeltme yaşandı. Yaklaşık 1.5 milyar dolarlık döviz çıkışının yaşandığı kalemde son bir yıllık kümülatif döviz girişi ise 1.3 milyar dolara gerilemiştir. Söz konusu kalemde son yaşanan hareket geçtiğimiz aylardaki yüksek döviz girişinin bir düzeltmesi olarak düşünülebilmektedir. Ekim ayındaki güçlü sermaye girişi rezerv varlıklardaki artışın da hız kazanmasını sağladı. Rezervler Ekim ayında 2.2 milyar dolar artarken, son bir yıllık dönemdeki toplam artış 11.4 milyar dolar seviyesinde oldu.

Cari işlemler açığı Ekim ayında 2.9 milyar dolar ile piyasa ve bizim beklentimize paralel gerçekleşti.

Enerji ve altın hariç cari işlemler dengesine baktığımızda ise, toparlanmanın devam ettiği görülüyor.

Ancak cari işlemler açığı ile enerji ve altın hariç cari işlemler açığı arasındaki farka baktığımızda, geçmiş yıl deneyimleri cari işlemler açığında toparlanmanın görüldüğü süreçte bu farkın daraldığını gösteriyor. Bu çerçevede 2014 yılında da kademeli toparlanma beklentimiz, söz konusu farkın daha da daralacağına işaret ediyor. Son açıklanan ve %4.4 ile beklentilerin üzerinde gelen 3.çeyrek büyüme oranı ekonomik aktivitede canlı görünüme işaret ederken, Türkiye ekonomisinin geçmiş yıllardan farklı olarak büyüme ortamında cari işlemler açığında kademeli toparlanma elde ediliyor olmasını önemli görüyoruz. 2014 yılına yönelik iç talep koşulları üzerinde önemli etkiler doğurması beklenen BDDK’nın tasarrufları arttırmaya yönelik attığı adımların da bireysel kredilerin artış hızında bir ivme kaybına sebep olarak, cari işlemler dengesine pozitif katkısı olabilecektir. Finansman tarafında ise Ekim ayının beklentilerimize paralel gerçekleştiğini görüyoruz. Bir önceki ay güçlü döviz girişinin görüldüğü yabancı yatırımcıların DİBS alımlarında çok sert olmasa da bir çıkış gördük. Bu durum Kasım ayı verilerinde de devam edebilecektir. Özellikle TCMB’nin son PPK toplantısında attığı sıkılaştırıcı adımların faiz oranlarında yarattığı yukarı yönlü baskı, Kasım ayında DİBS’lerde çıkış görüldüğü beklentimizi destekliyor. Tüm bu gelişmelere karşın, güçlü sermaye girişi beraberinde rezerv artışının hız kazanması da ödemeler bilançosu açısından bir diğer olumlu gelişme olarak karşımıza çıkıyor.

Sonuç olarak, 2013 yılında cari işlemler açığının 58 milyar dolar; GSYH’ye oranının ise %7.3 seviyesinde gerçekleşmesini bekliyoruz.

(10)

10

Tarih Ülke Açıklanacak Veri Önceki Beklenti

16.12.2013 Türkiye İşsizlik Oranı (Eylül) %9.8 %9.9 (açıklandı)

Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (Kasım) 3.2 milyar TL 6.4 milyar TL

(açıklandı)

ABD New York FED İmalat Endeksi (Aralık) -2.21 5

Sanayi Üretimi (Kasım, a-a) -%0.1 %0.6

Kapasite Kullanım Oranı (Kasım) %78.1 %78.4

PMI İmalat Endeksi (Aralık, öncül) 54.3 55

Euro Bölgesi PMI İmalat Endeksi (Aralık, öncül) 51.6 52

PMI Hizmetler Endeksi (Aralık, öncül) 51.2 51.8

Almanya PMI İmalat Endeksi (Aralık, öncül) 52.7 52.9

PMI Hizmetler Endeksi (Aralık, öncül) 55.7 55.1

Fransa PMI İmalat Endeksi (Aralık, öncül) 48.4 49

PMI Hizmetler Endeksi (Aralık, öncül) 48 48.5

İtalya Dış Ticaret Dengesi (Ekim) 0.794 milyar € --

17.12.2013 ABD TÜFE (Kasım, a-a) -%0.1 %0.1

Cari İşlemler Dengesi (3. çeyrek, ç-ç) -98.9 milyar $ -100.9 milyar $

Euro Bölgesi TÜFE (Kasım, a-a) -%0.1 -%0.1

İngiltere ÜFE (Kasım, a-a) -%0.3 -%0.1

TÜFE (Kasım, a-a) %0.1 %0.2

Almanya ZEW Endeksi (Aralık) 54.6 59.5

Japonya Dış Ticaret Dengesi (Kasım) -1090.7 milyar ¥ -1335.9 milyar¥

18.12.2013 ABD Mortgage Başvuruları %0.1 --

İnşaat İzinleri (Kasım) 1.034 milyon $ 990 bin $

Yeni Başlayan konut inşaatları (Ekim, a-a) -- --

ABD Merkez Bankası Toplantısı ve Faiz Kararı (Aralık) %0.25 %0.25

Almanya IFO İş Dünyası Güven Endeksi (Aralık) 109.3 110.3

İngiltere İşsizlik Oranı (Ekim) %7.6 %7.6

19.12.2013 Türkiye TCMB PPK Toplantısı (Aralık) -- --

ABD Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları 368 bin 355 bin

Philadelphia FED Endeksi (Aralık) 6.5 10.0

İkinci El Konut Satışları (Kasım) 5.12 milyon $ 5.05 milyon $

Euro Bölgesi Cari İşlemler Dengesi (Ekim) 13.7 --

İngiltere Perakende Satışlar (Kasım, a-a) -%0.7 %0.2

Japonya Merkez Bankası Toplantısı ve Faiz Kararı (Temmuz) %0.10 %0.10

20.12.2013 Türkiye Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku (Kasım) 574.9 milyar TL --

ABD GSYH (3.Çeyrek, ç-ç) %3.6 %3.6

Çekirdek Kişisel Tüketim Harcamaları Endeksi (3.Çeyrek, ç-ç) %1.5 --

Euro Bölgesi Tüketici Güveni (Aralık) -15.40 -15.0

Almanya ÜFE (Kasım, a-a) -%0.2 -%0.1

Fransa İş Dünyası Görünüm Endeksi (Aralık) 98 99

İtalya Sanayi Siparişleri (Ekim) %1.60 --

Perakende Satışlar (Ekim, a-a) -%0.30 --

İngiltere Cari İşlemler Dengesi (3. çeyrek, ç-ç) -13.0 milyar £ -14.0 milyar £

GSYH (3.Çeyrek, ç-ç) %0.8 %0.8

Haftalık Veri Takvimi (16 – 20 Aralık 2013)

(11)

11 TÜRKİYE

Sektörler (Sabit Fiyatlarla)

Sektör Payları (%) (2013 III.Çeyrek)

2012 III.

Çeyrek 2012

IV.

Çeyrek

2013 I.

Çeyrek 2013 II.

Çeyrek 2013

III.

Çeyrek

Tarım 15.1 2.1 3.4 4.5 5.6 2.9

Sanayi 21.9 1.1 -0.1 1.9 3.7 4.9

İnşaat 5.6 -0.8 1.5 5.9 7.6 8.7

Ticaret 12.0 -0.7 0.0 2.9 5.1 5.5

Otel.veLokantalar 3.0 1.6 7.4 13.7 12.4 8.3

Ulaş. ve Haber. 14.1 2.9 0.7 2.4 3.4 3.0

Mali Kur. 12.1 0.9 3.8 6.5 8.5 11.0

Konut Sah. 4.1 1.6 1.7 1.2 1.3 1.8

Eğitim 1.6 3.5 4.6 4.6 4.3 5.0

Sağ. İş. ve Sos.

Hiz. 1.1 4.7 5.3 4.6 5.2 5.3

Vergi-Süb. 8.1 0.9 0.9 1.4 5.2 4.7

GSYH 1.5 1.4 3.0 4.5 4.4

Kaynak: TÜİK

Türkiye Büyüme Oranı

Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %) 4.4

-20 -15 -10 -5 0 5 10 15

1999Ç1 1999Ç3 2000Ç1 2000Ç3 2001Ç1 2001Ç3 2002Ç1 2002Ç3 2003Ç1 2003Ç3 2004Ç1 2004Ç3 2005Ç1 2005Ç3 2006Ç1 2006Ç3 2007Ç1 2007Ç3 2008Ç1 2008Ç3 2009Ç1 2009Ç3 2010Ç1 2010Ç3 2011Ç1 2011Ç3 2012Ç1 2012Ç3 2013Ç1 2013Ç3 Reel GSYH (y-y, %)

Kaynak:TÜİK

-5 0 5 10 15 20

Sektörel Büyüme Hızları (y-y, %)

Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma Kaynak:TÜİK

-20.0 -15.0 -10.0 -5.0 0.0 5.0 10.0 15.0

1999Ç1 1999Ç3 2000Ç1 2000Ç3 2001Ç1 2001Ç3 2002Ç1 2002Ç3 2003Ç1 2003Ç3 2004Ç1 2004Ç3 2005Ç1 2005Ç3 2006Ç1 2006Ç3 2007Ç1 2007Ç3 2008Ç1 2008Ç3 2009Ç1 2009Ç3 2010Ç1 2010Ç3 2011Ç1 2011Ç3 2012Ç1 2012Ç3 2013Ç1 2013Ç3 Mevsim ve Takvim Etkisinden Arın. GSYH (ç-ç, %) Takvim Etkisinden Arın. GSYH (y-y, %)

Kaynak:TÜİK

(12)

12 Harcama Bileşenleri

(Sabit Fiyatlarla)

Sektör Payları (%) (2013 III.Çey.)

2012 III.

Çey.

2012 IV.

Çey.

2013 I.

Çey.

2013 II.

Çey.

2013 III.

Çey.

Yer. Hanehalkı Tük. Har. 65.7 -0.3 -0.4 3.4 5.6 5.1

Dev. Nihai Tük. Har. 9.3 5.5 8.5 7.6 7.8 0.6

Gay. Safi Ser. Oluş. 22.5 -3.3 -1.7 2.5 4.0 6.0

Kamu Sektörü 4.1 6.8 21.8 83.9 37.7 9.1

Özel Sektör 18.4 -5.3 -6.8 -7.0 1.9 5.3

Mal ve Hiz. İhracatı 25.3 14.4 16.7 5.2 0.1 -2.2 Mal ve Hiz. İthalatı 27.0 3.0 6.6 7.4 12.1 6.0

GSYH 1.5 1.4 3.0 4.5 4.4

Kaynak:TÜİK

Harcama Bileşenlerinin Büyüme Hızları (y-y, %)

Sanayi Üretim Endeksi

-5 -3 -1 1 3 5 7

-5 0 5 10 15 20

Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13

Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (y-y, %)

Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (a-a, %) (Sağ Eksen)

Kaynak: TÜİK

İmalat Sanayi Üretim Endeksi

-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%)

Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat Kaynak: TÜİK

-4.00 -2.00 0.00 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00 14.00 16.00 18.00

Nis.11 Haz.11 Ağu.11 Eki.11 Ara.11 Şub.12 Nis.12 Haz.12 Ağu.12 Eki.12 Ara.12 Şub.13 Nis.13 Haz.13 Ağu.13 Eki.13

3 Aylık Hareketli Ortalama (y-y, %)

Kaynak: TCMB

(13)

13 -20.00

-10.00 0.00 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00

Ara Malı İmalatı (y-y, %)

Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (y-y, %) Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (y-y, %) Sermaye Malı İmalati (y-y, %)

Kaynak:TÜİK

Sektörler

Yıllık Değişim Oranı (%)

Ekim Ayı

2012 2013

Petrol Ürünleri 15.0 -12.4

Tekstil -8.8 0.6

Gıda -6.0 1.4

Kimyasal Madde -5.5 0.7

Ana Metal Sanayi -1.0 4.3

Metalik Olm. Diğ. Mineral -4.3 -2.1

Taşıt Araçları -6.5 0.1

Elektrikli Teçhizat -9.9 10.5

Giyim 2.1 -9.8

Kaynak: TÜİK

Sektörel Sanayi Üretim Endeksi

0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000

Kas.01 May.02 Kas.02 May.03 Kas.03 May.04 Kas.04 May.05 Kas.05 May.06 Kas.06 May.07 Kas.07 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May.10 Kas.10 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13

Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.)

Kaynak: OSD, VakıfBank

Toplam Otomobil Üretimi

Beyaz Eşya Üretimi

700000 900000 1100000 1300000 1500000 1700000 1900000 2100000 2300000

Beyaz Eşya Üretimi (Adet)

Kaynak:Hazine Müsteşarlığı

Sanayi Ciro Endeksi

70.0 90.0 110.0 130.0 150.0 170.0 190.0

Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13

Aylık Sanayi Ciro Endeksi (2010=100)

Kaynak:TÜİK

148.8

(14)

14 Kapasite Kullanım Oranı

55 60 65 70 75 80 85

Kapasite Kullanım Oranı (%)

Kaynak: TCMB

45 55 65 75 85 95

Dayanıklı Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Ara Malları

Yatırım Malları

Kaynak: TCMB

Toplam Sanayide Verimlilik Verilen İnşaat Ruhsatları

0.0 10,000.0 20,000.0 30,000.0 40,000.0 50,000.0 60,000.0 70,000.0 80,000.0 90,000.0

Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1000 m2)

PMI Endeksi

30 35 40 45 50 55

60 PMI Imalat Endeksi

Kaynak:Reuters

55.0 70

75 80 85 90 95 100 105 110

2005Ç1 2005Ç3 2006Ç1 2006Ç3 2007Ç1 2007Ç3 2008Ç1 2008Ç3 2009Ç1 2009Ç3 2010Ç1 2010Ç3 2011Ç1 2011Ç3 2012Ç1 2012Ç3 2013Ç1 2013Ç3

Çalışan Kişi Başına (3 Aylık) Çalışılan Saat Başına (3 Aylık)

(15)

15 ENFLASYON GÖSTERGELERİ

TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

7.32

7.22 0

2 4 6 8 10 12 14

May.04 Kas.04 May.05 Kas.05 May.06 Kas.06 May.07 Kas.07 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May.10 Kas.10 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13

TÜFE (y-y, %)

Çekirdek-I Endeksi (y-y, %)

Kaynak: TCMB

TÜFE Harcama Grupları (Katkı, Puan)

-5.0 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0

May.04 Kas.04 May.05 Kas.05 May.06 Kas.06 May.07 Kas.07 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May.10 Kas.10 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13

ÜFE (y-y, %)

Kaynak: TCMB

5.67

0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00

Ağu.08 Kas.08 Şub.09 May.09 Ağu.09 Kas.09 Şub.10 May.10 Ağu.10 Kas.10 Şub.11 May.11 Ağu.11 Kas.11 Şub.12 May.12 Ağu.12 Kas.12 Şub.13 May.13 Ağu.13 Kas.13

Gıda Enerji Tüfe

Kaynak: TCMB

Gıda ve Enerji Enflasyonu (y-y, %)

ÜFE Alt Sektörler (y-y, %) Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi ÜFE

-10.0 -5.0 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0

May.06 Kas.06 May.07 Kas.07 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May.10 Kas.10 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13

Tarım Sanayi İmalat Sanayi

Kaynak:TCMB

-1 0 1 2 3

Gıda ve Alkolsüz İçecekler Ulaştırma Alkollü İçecekler ve Tütün Konut Lokanta ve Oteller Ev Eşyası

Giyim ve Ayakkabı Yıllık

Aylık

Kaynak: TCMB

500 700 900 1100 1300 1500 1700 1900 2100 2300

100 120 140 160 180 200 220 240 260

29.04.2005 31.10.2005 28.04.2006 31.10.2006 30.04.2007 31.10.2007 30.04.2008 31.10.2008 30.04.2009 30.10.2009 30.04.2010 31.10.2010 30.04.2011 31.10.2011 30.04.2012 31.10.2012 30.04.2013 31.10.2013 BM Dünya Gıda Fiyat Endeksi UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen)

Kaynak: Bloomberg

(16)

16 Türk- İş Mutfak Enflasyonu

İTO Enflasyon Göstergeleri

5 5.5 6 6.5 7 7.5 8 8.5 9 9.5

12 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) 24 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%)

Kaynak: TCMB

Enflasyon Beklentileri

-5 0 5 10 15 20

İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi (y-y,%) İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi (y-y,%)

Kaynak:İTO

85.5

70 75 80 85 90 95 100

Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti

Kaynak: TÜİK

Tük. Güven Endeksi-Fiyat Beklentileri

-4 -2 0 2 4 6 8

May.06 Kas.06 May.07 Kas.07 May.08 Kas.08 May.09 Kas.09 May.10 Kas.10 May.11 Kas.11 May.12 Kas.12 May.13 Kas.13

Türk-İş Gıda Enflasyonu ( a-a, %)

Kaynak: Türk-İş

Reel Efektif Döviz Kuru

100 105 110 115 120 125 130

135 TÜFE Bazlı (2003=100)

Kaynak: TCMB

109.41