Bu çalışma İzmir Büyükşehir Belediyesi için İYTE, EÜ işbirliği ile gerçekleştirilmiştir.
Ağustos, 2015 - İZMİR
PROJE EKİBİ
İYTE
Yrd. Doç. Dr. Koray Velibeyoğlu (Proje Yöneticisi) Doç. Dr. Semahat Özdemir
Prof. Dr. Alper Baba
Öğr. Gör. Dr. Zeynep Durmuş Arsan Yrd.Doç.Dr. H. Engin Duran Y.Şehir Pln. Hamidreza Yazdani
EÜ
Prof. Dr. Adnan Kaplan Prof. Dr. Murat Boyacı Prof. Dr. Yusuf Kurucu Ar. Gör. Dr. Nurdan Erdoğan
Ar. Gör. Özlem Yıldız Dr. M. Tolga Esetlili
İBŞB
Erhan Bey Barış Karcı Serpil Ötücü
Onur Önder Gülşah Demirtaş
Öykü Elbeyli Onur Erbaş
Bu çalışmanın ortaya çıkmasındaki öngörüsü nedeniyle başta İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu olmak üzere tüm İzmir Büyükşehir Belediyesi ve İZSU’daki paydaşlarımıza, proje çalıştaylarına verdikleri destek nedeniyle öğrencilerimiz Özgün Karataş ve Ezgi Ceren Karataş’a, ayrıca değerli katkılarını esirgemeyen Dr. Ayşe Gönüllü Atakan’a, Gediz-Bakırçay Havzası ilçelerindeki tüm katılımcılarımız ile İzmir’deki tüm
paydaşlarımıza teşekkürlerimizi sunarız.
ÖNSÖZ
Değerli İzmirliler;
Kentleri geliştiren ve kimliğini oluşturan unsur o kentin yerel zenginlikleridir.
Kenti yönetenler bu zenginlikleri ne kadar fark eder ve çalışma anlayışına dahil ederse o kadar başarılı olurlar. İzmir, nitelikli insan yapısı, gelişmiş sanayisi, verimli toprakları, doğal varlıkları, turizm potansiyeli ve kültürel mirasıyla benzerine az rastlanır bir zenginliğe sahiptir. Biz de yerelde kalkınma hedefiyle yola çıktığımızı söylerken İzmir’in sahip olduğu bu zenginliklerin farkında olmanın özgüveniyle hareket etmiştik.
Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi kapsamında tamamlanmış olan bu çalışmayı incelediğinizde de, yalnızca bu bölgede yer alan yerel varlıkların bile ne derece zengin olduğunu ve verimli değerlendirildiği takdirde bölgenin gelişmesinde büyük bir rol oynayacağını görebilirsiniz. Büyük bir yüzölçümünde sayısız varlığın yer aldığı bu bölge yalnızca kendisine değil, çevresine de yarar sağlayacak bir potansiyele sahiptir. Dolayısı ile biz de üniversitelerle işbirliği içinde gerçekleştirdiğimiz bu çalışmada bölgenin eksikliklerini tespit etmeye değil, var olan kaynakları nasıl kullanabileceğimize odaklandık.
Tarihi varlıklarıyla dünya çapında üne sahip olan Bergama, zengin bir tarımsal ürün çeşitliliğine sahip Kınık, petrokimya endüstrisinin merkezlerinden biri olan Aliağa, İzmir’in önemli bir turizm merkezi olmasının yanı sıra rüzgar enerjisi potansiyeli ve tarihiyle ön plana çıkan Foça, jeotermal kaynakları ve turistik olanaklarıyla Dikili, el sanatları, tarım alanları ve sanayisiyle Menemen ve Kemalpaşa ilçelerini barındıran havza, yürüttüğümüz bu çalışma sayesinde hak ettiği noktaya ulaşmış olacak.
Düzenlenen toplantılar ve çalıştaylar aracılığıyla yerel halkın, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili resmi kurumların görüşlerinin alındığı katılımcı bir anlayışla sürdürülen bu süreç sonunda Gediz-Bakırçay havzasının geleceğini şekillendirecek bir çalışma ortaya çıktığına inanıyorum. Bu önemli çalışmanın tamamlanmasında emeği geçen başta İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve Ege Üniversitesi’nden olmak üzere tüm değerli akademisyenlere, ilçe kaymakamları ve belediye başkanlarımıza, kurumumuz adına sürecin organizasyonunu yürüten Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı çalışanlarına, kurum çalışanlarımıza, STK ve resmi kurum temsilcilerine ve siz değerli halkımıza teşekkür ederim.
Aziz KOCAOĞLU İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı
5
1. Sunuş
Bu çalışmada İzmir ili sınırları içerisinde kalan ve Gediz ve Bakırçay Havzalarında yer alan Aliağa, Bergama, Dikili, Foça, Kınık, Kemalpaşa ve Menemen ilçeleri ile Gediz Deltası’nın Çiğli İlçesi içinde yer alan bölümlerini kapsayan alan, çalışma alanı olarak tanımlanmıştır.
Gediz ve Bakırçay Havzaları tarım ve sanayi sektörlerinde İzmir Metropolü’nün itici gücüdür.
Bölgenin yerel kalkınmasına destek olurken koruma- kullanma dengesi veya bir başka deyişle sürdürülebilir kalkınmanın ana ilkelerinin korunması ve buna bağlı hareket edilmesi çok önemlidir. Mevcut ve potansiyel çevre sorunları bölgenin ve özellikle hassas ekosistemlerin sosyo-ekolojik değişimlere ve risklere karşı korunması ve daha dayanıklı hale getirilmesi gereğine işaret etmektedir.
İzmir’in pek çok yöresinde olduğu gibi çalışma alanı bölge de yerel varlıklar açısından çok zengindir. Çiğli, Aliağa, Foça ve Dikili’deki kıyı şeridinde birçok koyu, plajları ve çevre koruma alanlarıyla (Foça Özel Çevre Koruma Alanı, Gediz Deltası Ramsar Alanı gibi) çok önemli biyolojik çeşitliliği barındırmaktadır. Diğer taraftan, termal kaynakları, yöresel iklim koşullarının sağladığı biyoklimatik konfor, UNESCO Kültür Mirası’na giren zengin tarihi dokusu, kıyı dokusu, soyu tükenme tehlikesi altında bulunan flora ve faunası ve bunlara habitat oluşturan önemli doğa alanları, geleneksel kent dokusu ve yöresel mimarlık değerlerine sahip kırsal yerleşim alanları bu verimli tarım havzalarına hassas bir biçimde yaklaşımı gerektirmektedir. Gediz-Bakırçay Havzalarında yer alan ilçelerin aynı zamanda sanayi üretiminde de ön sıralarda yer alıyor olması ve özellikle lojistik, enerji ve madencilik gibi alanlarda da potansiyel arz etmesi sebebiyle yerelde kalkınma çalışmalarının, bölgedeki çevresel hassasiyetleri iyi değerlendirmesi ve ekolojik ayak izini küçültme yönünde hareket etmesi gerekir.
Çalışmanın ana çıkış noktası olan ‘varlık-odaklı yaklaşım’ın temel özelliği katılımcı kalkınma programlarında bir yerin eksiklikleri yerine sahip olduğu güçlü yanlara ve varlıklara odaklanmasıdır. Bu yaklaşım söz konusu toplumun erişiminin olduğu kaynakları kullanarak hedeflenen sonuçlara ulaşılmasını öngörür. Sahip olunan varlıkların ve potansiyellerin yerel halk tarafından algılanması, bunların kalkınmada bir faktör olarak kabul edilmesine yol açmaktadır. Çalışmadaki yaklaşım, yerel varlıkların belirlenmesinden proje konularının tanımlanmasına kadar yerel halkın ve temel paydaşların katkısıyla ilerlemektir. Bu kapsamda proje süresince 700 katılımcıdan fikir ve değerlendirmeleri alınmış, varlık- odaklı kalkınma fikirleri bu doğrultuda şekillenmiştir.
Ayrıca, yöredeki mevcut eğilimler ve gelecekteki görülme ihtimalleri de katılımcılardan alınarak bölgede üretilen varlık-odaklı kalkınma fikirlerini tehdit edebilecek risk ve negatif eğilimler incelenmiş, belirli örnekler üzerinden (ör: su kaynakları- yerleşim alanları) çatışma analizleri üretilerek mekansallaştırılmıştır.
Şüphesiz ki bu çalışmanın ana omurgasını oluşturan doğal ve kültürel varlıkların sürdürülebilirliğini sağlamak yasal koruma önlemlerinden çok daha fazlasını gerektirmektedir. Öncelikle, yerel varlıkların farkında olmak, yörenin yerel kültürü ve tarihsel coğrafyasından esinlenerek yeni yaşam hikayeleri yaratıp içeriğini ve katma değerini zenginleştirmek, ürün ve hizmetleri yörede yaşayanların bilgi ve beceri düzeylerinde ve kapasitelerini geliştirerek oluşturmak, her şeyden önemlisi bütün bu kurguyu sinerji yaratan işbirlikli ve demokratik yollarla sağlayabilmek Gediz ve Bakırçay Havzaları’nın yerel varlıklarının gelecek nesillere aktarılması yönünde önemli bir katkı sağlayacaktır.
Havzaların hem yönetsel hem de fiziki planlama boyutunda gerçeklerine uygun ve katılımcı bir yönetişim anlayışıyla çalışmak üretilen fikirlerin hayata geçirilmesindeki en önemli konulardan biridir.
Bu bilinç ve motivasyonla proje ekibi disiplinler arası bir yapıda ve uzmanlıklarını önceki varlık-odaklı proje yaklaşımlarıyla birleştirerek yerelden çözüm üretme anlayışında hareket etmiştir. Çalışmada emeği geçen proje ekibine, ayrıca düzenlenen çalıştaylarda, toplantı ve mülakatlarda katkı ve önerilerini esirgemeyen birçok farklı kurum ve kuruluştan paydaşlarımıza sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.
Bu çalışmanın sahiplenilmesi ve üst ölçekli strateji belgeleri ile alt ölçekteki proje ve uygulamalara veri sağlaması çok önemlidir. Önerilerin hayata geçmesi varlıkların harekete geçirilmesi yönünde yapılacak operasyonel önerilerle mümkün olabilecektir. Bu yönde, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin kararlılıkla uyguladığı yerel kalkınma çalışmaları havza ilçeleri için en önemli fırsatı sağlayacaktır. Bu çalışmaların sinerjik etki yaratabilmesi İzmir Büyükşehir Belediyesi’nden başlayarak Havzalardaki ilçe belediyeleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversi- teler ve sivil toplum kuruluşlarının Entegre Havza Yönetimi anlayışıyla hareket etmesi ile mümkündür.
Bu çalışmanın Gediz ve Bakırçay Havzaları ilçeleri ile İzmir ilinin yerel sürdürülebilir kalkınma sürecine katkı sağlamasını dileriz.
6
İçindekiler
Önsöz . . . .5
Sunuş . . . .6
İçindekiler . . . .7
Şekiller Listesi . . . .9
Tablolar Listesi . . . .16
1. GİRİŞ . . . .27
2. İZMİR GEDİZ-BAKIRÇAY HAVZALARININ YAPISAL DURUMU . . . .29
2.1. Doğal Yapı . . . .29
2.1.1. Coğrafi Konum . . . .29
2.1.2. İklim . . . .32
2.1.3. Jeoloji ve Hidrojeoloji . . . .33
2.1.4. Toprak . . . .37
2.1.5. Flora ve Fauna . . . .45
2.1.6. Doğa Koruma Alanları . . . .50
2.2. Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı . . . .58
2.2.1. Demografik Yapı . . . .58
2.2.2. İstihdam . . . .61
2.2.3. Yerleşim Yapısı ve Kültür . . . .63
2.2.4. Tarım . . . .98
2.2.5. Turizm . . . . 156
2.2.6. Yenilik ve Girişimcilik . . . .172
2.3. Çevre ve Enerji Altyapısı . . . .175
2.3.1. Çevre Altyapısı . . . .175
2.3.2. Su ve Enerji Kaynakları . . . . 182
3.STRATEJİ GELİŞTİRME VE KATILIMCILIK . . . .189
3.1. İlçe Halk Çalıştayları . . . . 189
3.1.1. Çalıştay Kapsamı, Amaç ve Yöntemi . . . . 189
3.1.2. Stratejik Varlıkların Belirlenmesi . . . . 191
3.1.3. Yerel Varlıkların Haritalanması . . . . 201
3.1.4. Yerel Varlık-Odaklı Kalkınma Fikirlerinin Belirlenmesi . . . . 207
3.2. Ufuk Tarama Çalıştayı . . . .217
3.2.1. Çalıştay Kapsamı, Amaç ve Yöntemi . . . .217
3.2.2. Yeni Yerel Varlık-Odaklı Kalkınma Fikirlerinin Geliştirilmesi: Fikir Kumbarası . . . .217
3.2.3. Gelecek Eğilimlerinin Tespiti . . . . 219
3.2.4. Tematik Sektörler Açısından Değerlendirme . . . . 227
3.3. Uzman Paneli . . . . 230
3.3.1. Çalıştay Kapsamı, Amaç ve Yöntemi . . . . 230
3.3.2. Stratejik Hedeflerin Belirlenmesi ve Önceliklendirilmesi . . . . 230
3.4. Odak Grup Toplantıları . . . .234
7
4. GEDİZ-BAKIRÇAY HAVZALARI STRATEJİ AĞACI . . . .235
4.1. Strateji Ağacı (Stratejik Eksenler ve Hedefler) . . . .235
4.2. Strateji Ağacı Hedeflerinin Değerlendirilmesi . . . . 251
4.2.1. Stratejik Hedeflerin Mekansal Etkileşim Analizi Örnekleri . . . . 251
4.2.2. Gelişme Hedeflerinin Zenginleştirilmesi: Eko-inovasyon Süreci Örnekleri . . . . 266
4.3. Strateji Ağacı Hedeflerinin Konumlandırılması: Çok Katmanlı Gelişme Perspektifi . . . . 280
4.3.1. Bölgesel ve Yerel Düzeydeki Fiziki Planlarda İzmir Gediz ve Bakırçay Havzaları . . . . 280
4.3.2. Tematik Strateji Belgelerinde Gediz ve Bakırçay Havzaları (İzmir) . . . .300
5. STRATEJİ HARİTASI, GELİŞME SENARYOSU ve YÖNETİŞİM . . . .308
5.1. Strateji Haritası Bileşenleri . . . . 308
5.2. Gelişme Senaryosu . . . . 312
5.3. Yönetişim Stratejisi . . . . 324
6. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ . . . .333
KAYNAKÇA . . . .340
EKLER . . . .344
EK A. Varlık-Odaklı Kalkınma Fikirleri Özet Tabloları . . . . 345
Tarım . . . . 345
Yerleşim Yapısı ve Kültür . . . . 349
Turizm . . . . 357
Enerji ve Su Kaynakları . . . . 361
Yenilik ve Girişimcilik . . . .364
Çevre . . . . 366
EK B. Tematik Strateji Belgeleri Dökümleri . . . . 369
EK C. Çalıştay Katılımcıları Listesi . . . .408
İlçe Halk Çalıştayları . . . .408
Ufuk Tarama Çalıştayı Katılımcı Listesi . . . . 415
Uzman Paneli Katılımcı Listesi . . . .418
Odak Grup Toplantıları . . . . 420
8
Şekiller Listesi
Şekil 1.1. Analiz çerçevesi: yerel varlıklar ve ağlar . . . .28
Şekil 2.1.1.Bakırçay Havzası konumu (Gülersoy, 2013) . . . .29
Şekil 2.1.2. Bakırçay Havzası bölümleri (Ölgen, 2002) . . . .30
Şekil 2.1.3. Gediz Havzası ve alt havzalar (TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, 2013) . . . .30
Şekil 2.1.4. Gediz Havzası ve yakın çevresinin konumu (Koçman ve Sütgibi, 2012) . . . . 31
Şekil 2.1.5. Aşağı Gediz alt havzası (TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, 2013) . . . .31
Şekil 2.1.6. Gediz Deltası (Koçman, 2013) . . . .32
Şekil 2.1.7. Batı Anadolu’nun paleotektonik dönem birlikleri (Yılmaz, 2000) . . . .34
Şekil 2.1.8. Batı Anadolu’daki temel fay sistemleri (Uzel et al., 2012) . . . .34
Şekil 2.1.9. Ovacık altın madeninden bir görünüm . . . .35
Şekil 2.1.10. Dikili’ye su sağlayan bazı kuyulardan görünüm . . . .36
Şekil 2.1.11. Bakırçay havzasındaki Büyük Toprak Grupları oransal dağılımı . . . .39
Şekil 2.1.12. Gediz Havzası’ndaki büyük toprak gruplarının oransal dağılımı. . . .39
Şekil 2.1.13. Bakırçay Havzası büyük toprak grupları dağılım haritası . . . .40
Şekil 2.1.14. İzmir İli Gediz Havzasındaki büyük toprak gruplarının dağılımı . . . . 41
Şekil 2.1.15. Gediz Havzası arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 41
Şekil 2.1.16. Bakırçay Havzası arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 42
Şekil 2.1.17. Gediz Havzası arazi sınıflandırma haritası . . . .43
Şekil 2.1.18. Bakırçay Havzası arazi sınıflandırma haritası . . . .44
Şekil 2.1.19. Çalışma alanında bulunan sit alanları . . . .5
Şekil 2.1.20. Çalışma alanında yer alan diğer doğa koruma alanları . . . .52
Şekil 2.1.21.Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi ve sit sınırları (SAD, 2008) . . . .53
Şekil 2.1.22. Foça Yarımadası Önemli Doğa Alanı (Eken ve ark., 2006) . . . .54
Şekil 2.1.23. Gediz Deltası Önemli Doğa Alanı (Eken ve ark., 2006) . . . .54
Şekil 2.1.24. Gediz Deltası güney bölümünün İzmir Körfezi’yle fiziki, kültürel ve ekolojik bağlantısı (Anonim) . . . .55
Şekil 2.1.25. Gediz Yatağının değiştirilmesi, 1886 (Eski Gediz Yatağı: açık mavi) (http://www.usakyereltarih. com, 2015) . . . .55
Şekil 2.1.26.Gediz Deltasını etkileyen güncel projeler: Körfez kanal tarama (solda), Körfez Geçişi (sağda), (Doğa Derneği, 2012; http://www.izmimod.org.tr, 2015) . . . .55
Şekil 2.1.27. Nif Dağı Önemli Doğa Alanı(Eken ve ark., 2006). . . . .56
Şekil 2.1.28. Bakırçay Deltası Önemli Doğa Alanı (Eken ve ark., 2006). . . . .56
Şekil 2.1.29. Yamanlar Dağı Önemli Doğa Alanı(Eken ve ark., 2006). . . . .56
Şekil 2.2.1. Aliağa İlçesi sınırları ve yerleşimler . . . .63
Şekil 2.2.2. Aliağa İlçesi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Ekim 2013) . . . .65
Şekil 2.2.3. Aliağa İlçesi’nin genel görünümü (Aliağa Kaymakamlığı, 2015) . . . .66
Şekil 2.2.4.Güzelhisar Mahallesi’nden Güzelhisar Ovası, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi ve Rafineri atık döküm sahalarına genel bakış (Proje ekibi, 3 Temmuz 2015) . . . .67
Şekil 2.2.5. Bergama İlçe Haritası . . . .67
Şekil 2.2.6.Bergama İlçesi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 5 Mayıs 2013) . . . .69
Şekil 2.2.7. Bergama, Ulucami Mahallesi’nden bir sokak dokusu (Proje ekibi, 26 Haziran 2015) . . . .69
9
Şekil 2.2.8. Bergama, Yerlitahtacı Mahallesi’nden Bergama İlçe Merkezi yönüne bakış
(Proje ekibi, 27 Haziran 2015) . . . . 70
Şekil 2.2.9.Dikili İlçe Haritası . . . . 71
Şekil 2.2.10. Çandarlı ve yakın çevresindeki yazlık konut siteleri (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Eylül 2013) . . . .72
Şekil 2.2.11. Dikili merkez ve yakın çevresindeki yazlık konut siteleri (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Eylül 2013) . . . .72
Şekil 2.2.12. Dikili, AGROBAY’a ait sera alanları, Bakırçay Ovası ve Dikili Dağları’ndan görüntü (Proje ekibi, 6 Temmuz 2015) . . . .73
Şekil 2.2.13.Kınık İlçesi Haritası . . . .75
Şekil 2.2.14. Kınık yerleşiminin uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 19 Haziran 2013) . . . . 76
Şekil 2.2.15. Kınık İlçe merkezi, Yukarı Mahalle’de yer alan bir geleneksel konut (Proje ekibi (27 Haziran 2015) . . . . 76
Şekil 2.2.16. Bakırçay Havzasında ilçelere göre tescilli taşınmaz kültür varlığı dağılımı ( İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .79
Şekil 2.2.17. Taşınmaz kültür varlık kategorilerinin Bakırçay Havzası ilçelerine göre dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .79
Şekil 2.2.18. Bakırçay Havzası ilçelerinde tescillenmiş taşınmaz kültür varlıklarının türel dağılımı ( İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .79
Şekil 2.2.19. Foça İlçesi Haritası . . . .81
Şekil 2.2.20. Eski Foça, uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 23 Ağustos 2014) . . . .82
Şekil 2.2.21. Yeni Foça, uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 23 Ağustos 2014) . . . .82
Şekil 2.2.22. Foça antik kent yerleşimi (Prof. Dr. Ömer Özyiğit’in arşivinden) . . . .83
Şekil 2.2.23. Fransız Tatil Köyü, Eski Foça-Yeni Foça yolu (Proje ekibi, 6 Temmuz 2015) . . . .84
Şekil 2.2.24. Kemalpaşa İlçesi’nin konumu . . . .85
Şekil 2.2.25. Kemalpaşa İlçe Merkezi (Google Earth, Görüntü tarihi: 9 Kasım 2014) . . . .87
Şekil 2.2.26. Kemalpaşa İlçesi’nde sanayi gelişim alanları (Google Earth, Görüntü tarihi: 9 Kasım 2014) . . . .87
Şekil 2.2.27. Kemalpaşa Nazarköy’de boncuk işleme atölyesinden görüntü (Kemalpaşa Belediyesi, 2015) . .88
Şekil 2.2.28. Kemalpaşa Nazarköy’de boncuk satış birimlerinden görüntü (Kemalpaşa Belediyesi, 2015) . . .88
Şekil 2.2.29. Kemalpaşa Yeşilköy’de mozaik üretim atölyesinden görüntü (Kemalpaşa Belediyesi, 2015) . . . .89
Şekil 2.2.30. Kemalpaşa Altın Kiraz Kültür Festivali kutlamalarından görüntü (Kemalpaşa Belediyesi, 2015) . . . .89
Şekil 2.2.31. Menemen İlçesi’nin 2009 yılından önceki konumu . . . . 91
Şekil 2.2.32. Menemen ilçe merkezi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 13 Eylül 2014) . . . .92
Şekil 2.2.33. Menemen İlçe Merkezi’nin güneyinde yer alan ve artık “mahalle” statüsünde olan Asarlık ve Koyundere’nin uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 13 Eylül 2014) . . . .93
Şekil 2.2.34. Koyundere toplu konut alanları ve İZBAN (İnternet, Erişim tarihi: 6 Nisan 2015) . . . .93
Şekil 2.2.35. Gediz Havzasında ilçelere göre tescilli taşınmaz kültür varlığı dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .94
Şekil 2.2.36. Taşınmaz Kültür Varlık kategorilerinin Gediz Havzası ilçelerine göre dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .94
Şekil 2.2.37. Gediz Havzası ilçeleri tescillenmiş taşınmaz kültür varlıkları türel dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . . 97
10
Şekil 2.2.38.Aliağa İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 105
Şekil 2.2.39.Aliağa İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 105
Şekil 2.2.40. Aliağa İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 106
Şekil 2.2.41. Aliağa İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası (Anonim, 2013) . . . . 106
Şekil 2.2.42. Aliağa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . .107
Şekil 2.2.43. Aliağa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . .107
Şekil 2.2.44. Aliağa İlçesi arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . . 108
Şekil 2.2.45. Aliağa İlçesi arazileri toprak sorunları haritası . . . . 108
Şekil 2.2.46. Bergama İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 112
Şekil 2.2.47. Bergama İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 113
Şekil 2.2.48. Bergama İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . .114
Şekil 2.2.49. Bergama İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası (Anonim, 2013). . . .114
Şekil 2.2.50. Bergama İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 115
Şekil 2.2.51. Bergama İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 115
Şekil 2.2.52. Bergama İlçesi arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . .116
Şekil 2.2.53 Bergama İlçesi arazileri toprak sorunları haritası . . . .116
Şekil 2.2.54 Dikili İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 120
Şekil 2.2.55. Dikili İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 120
Şekil 2.2.56. Dikili İlçesi 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 121
Şekil 2.2.57. Dikili İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılması (Anonim, 2013). . . . . 121
Şekil 2.2.58. Dikili İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 122
Şekil 2.2.59. Dikili İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 122
Şekil 2.2.60. Dikili İlçe arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . . 123
Şekil 2.2.61. Dikili İlçesi arazileri toprak sorunları haritası . . . . 124
Şekil 2.2.62 Kınık İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 128
Şekil 2.2.63. Kınık İlçesi arazileri kullanım haritası . . . .129
Şekil 2.2.64. Kınık İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 129
Şekil 2.2.65. Kınık İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası . . . .130
Şekil 2.2.66. Kınık İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 130
Şekil 2.2.67. Kınık İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları (AKK) haritası . . . . 131
Şekil 2.2.68. Kınık İlçesi arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . . 131
Şekil 2.2.69. Kınık İlçesi arazileri toprak sorunları haritası . . . . 132
Şekil 2.2.70. Foça İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 136
Şekil 2.2.71. Foça İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 136
Şekil 2.2.72. Foça İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . .137
Şekil 2.2.73. Foça İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası . . . . 137
Şekil 2.2.74. Foça İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 138
Şekil 2.2.75. Foça İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 138
Şekil 2.2.76. Foça İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 139
Şekil 2.2.77. Foça İlçesi arazileri toprak sorunları haritası . . . . 140
Şekil 2.2.78.Kemalpaşa İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 144
Şekil 2.2.79.Kemalpaşa İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 144
11
Şekil 2.2.80. Kemalpaşa İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . .145
Şekil 2.2.81. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası . . . .145
Şekil 2.2.82. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 146
Şekil 2.2.83. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 146
Şekil 2.2.84. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre oransal dağılımı . . . .147
Şekil 2.2.85. Kemalpaşa İlçesi arazileri alt sınıflarına göre eğim ve toprak sorunları haritası . . . .147
Şekil 2.2.86. Menemen İlçesi arazi kullanım şekli oransal dağılımı . . . . 151
Şekil 2.2.87. Menemen İlçesi arazileri kullanım haritası . . . . 151
Şekil 2.2.88. Menemen İlçesi, 5403 Sayılı Yasaya göre arazi sınıflarının oransal dağılımı . . . . 152
Şekil 2.2.89. Menemen İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre sınıflandırılmış haritası . . . . 152
Şekil 2.2.90. Menemen İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre oransal dağılımı . . . . 153
Şekil 2.2.91. Menemen İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıfları haritası . . . . 153
Şekil 2.2.92. Menemen İlçesi arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . . 154
Şekil 2.2.93. Menemen İlçesi arazilerinin toprak sorunlarına göre oransal dağılımı . . . . 154
Şekil 2.2.94. İzmir’in Doğa Turizmi Açısından Öne Çıkan İlçeleri Haritası (Orman ve Su işleri Bakanlığı, 2013) . . . . 169
Şekil 2.2.95. Dikili Jeotermal sahasındaki seralar . . . .172
Şekil 2.2.96. Jeotermal seralarda domates üretimi . . . .172
Şekil 2.2.97. Jeotermal seralarda domates üretimi . . . .173
Şekil 2.3.1. Bakırçay Havzası çevre altyapısı durumu (TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü, 2013) . . . .175
Şekil 2.3.2 Aliağa sanayi bölgesi (Aliağa Belediyesi, 2015) . . . .176
Şekil 2.3.3. Gediz Havzası çevresel altyapı tesisleri durumu haritası (TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, 2013) . . . .178
Şekil 2.3.4. Aşağı Gediz Alt Havzası yerleşimlerinde kentsel AAT ve içme suyu kaynakları (TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, 2013) . . . .178
Şekil 2.3.5. Nif Çayı üzerinde ve çevresinde deşarj noktaları ve katı atık depolama alanları (TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, 2013) . . . .179
Şekil 2.3.6.: İzmir kentine su sağlayan kaynaklar ve sağladığı miktar. . . . 182
Şekil 2.3.7. İzmir kentinde yıllar bazında su tüketimi . . . . 182
Şekil 2.3.8. 2014 yılından İzmir kentine su sağlayan kaynaklar ve miktarları . . . . 183
Şekil 2.3.9 İzmir’de içme suyunun sağlandığı kuyular . . . . 183
Şekil 2.3.10. Menemen ve Çiğli sınırları içinde tespit edilen kuyular . . . . 184
Şekil 2.3.11.İzmir İli içindeki organize sanayi bölgeleri . . . . 184
Şekil 2.3.12 Kemalpaşa (üstte) ve Menemen (altta) civarı yeraltı suyu kuyu yerleri (DSİ, 2014) . . . . 185
Şekil 2.3.13. İzmir İli sınırlarında yenilenebilir enerji kaynaklarının bulunduğu yerler . . . . 186
Şekil 2.3.14. Jeotermal işletme ruhsatı ve kuyu sayısı . . . . 186
Şekil 2.3.15.Jeotermal işletme ruhsatı sayısı ve faal işletme ruhsatı . . . . 186
Şekil 2.3.16Jeotermal kaynakların kullanıldığı sektörler . . . . 187
Şekil 2.3.17.İzmir’in rüzgar haritası (YEGM, 2013) . . . . 187
Şekil 2.3.18. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası (www.eie.gov.tr) . . . . 188
Şekil 2.3.19. İzmir Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası (www.eie.gov.tr) . . . . 188
Şekil 3.1.1. Kınık İlçe Halk Çalıştayı’ndan bir görünüm (07.04.2015) . . . . 190
12
Şekil 3.1.2 Doğal ve kültürel yerel varlıklara göre ilçeler . . . . 197
Şekil 3.1.3. Aliağa İlçe Halk Çalıştayı, Yerel Varlık Haritalama Çalışması’ndan bir görünüm . . . .201
Şekil 3.1.4. Yerel Varlıklar-Tarım . . . . 202
Şekil 3.1.5.Yerel Varlıklar-Turizm. . . . 203
Şekil 3.1.6. Yerel Varlıklar-YerleşimYapısı ve Kültür . . . .204
Şekil 3.1.7. Yerel Varlıklar-Enerji ve Su Kaynakları . . . . 205
Şekil 3.1.8. Yerel Varlıklar- Yenilik ve Girişimcilik . . . . 206
Şekil 3.1.9. Proje/Kalkınma fikirlerine göre ilçeler . . . . 211
Şekil 3.2.1. Gözlenen eğilimlere göre ilçeler . . . . 221
Şekil 3.2.2. Gelecekte gözlenebilecek eğilimlere göre ilçeler (MDS) . . . . 224
Şekil 3.2.3.Tarımsal varlıklara göre ilçeler . . . . 227
Şekil 3.2.4 Tarımsal proje fikirlerine göre ilçeler . . . . 227
Şekil 3.2.5 Turizm varlıklarına göre ilçeler . . . . 227
Şekil 3.2.6. Turizm proje fikirlerine göre ilçeler . . . . 228
Şekil 3.2.7. Çevre ve enerji proje fikirlerine göre ilçeler . . . . 228
Şekil 3.2.8. Yerleşim yapısı ve kültüre göre ilçeler . . . .228
Şekil 3.2.9. Yerleşim yapısı ve kültüre göre ilçeler . . . . 229
Şekil 3.2.10. Yenilik ve girişimciliğe göre ilçeler . . . . 229
Şekil 3.2.11. Yenilik ve girişimcilik proje fikirlerine göre ilçeler . . . . 229
Şekil 3.4.1 Proje süresince yürütülen çalışmalar ve katılımcılar . . . . 234
Şekil 4.2.1. İzmir Büyükşehir sınırları içinde içme suyu amaçlı açılmış olan kuyular . . . . 252
Şekil 4.2.2. Menemen Ovası’nda yeraltı suyu kuyularını etkileyen faktörler . . . . 253
Şekil 4.2.3.Dikili Ovası’nda yeraltı suyu kuyularını etkileyen faktörler . . . . 254
Şekil 4.2.4. “Weighted Overlay” işlem penceresi. . . . 255
Şekil 4.2.5. Aliağa İlçesi için muhtemel çatışma alanları . . . . 256
Şekil 4.2.6. Aliağa’nın güneyindeki sanayi tesisleri (Google Earth görüntü tarihi, 15.6.2015) . . . . 257
Şekil 4.2.7. Aliağa İlçe Merkezi ve kuzeyindeki tarım alanları (Google Earth görüntü tarihi, 15.6.2015) . . . . 257
Şekil 4.2.8. Dikili İlçesi Muhtemel Çatışma Alanları . . . . 258
Şekil 4.2.9.Dikili merkezi ve kuzeyindeki konut alanları (Google Earth, Görüntü tarihi: 25.9.2013) . . . . 259
Şekil 4.2.10 Dikili kuzeyindeki mevcut konut alanları – konut gelişme alanları ve tarlalar – mutlak tarım arazileri (Google Earth, Görüntü tarihi: 25.9.2013) . . . . 259
Şekil 4.2.11 Çandarlı yerleşimi ve kuzey, kuzey-doğusundaki konut gelişme alanları (Google Earth, Görüntü tarihi: 26.4.2015) . . . . 260
Şekil 4.2.12. Bergama ve Kınık İlçeleri Muhtemel Çatışma Alanları . . . .261
Şekil 4.2.13. Bergama yerleşimi mevcut ve tarım alanlarına doğru gelişme alanları (Google Earth, Görüntü tarihi: 5.5.2015) . . . . 262
Şekil 4.2.14. Kınık yerleşimi mevcut ve gelişme alanları (Google Earth, Görüntü tarihi: 5.5.2015) . . . . 262
Şekil 4.2.15. Menemen İlçesi Muhtemel Çatışma Alanları . . . . 263
Şekil 4.2.16. Menemen yerleşimi (Google Earth, Görüntü tarihi: 24.5.2014) . . . . 263
Şekil 4.2.17.Kemalpaşa İlçesi Muhtemel Çatışma Alanları . . . . 264
Şekil 4.2.18. Kemalpaşa yerleşimi ve sanayi tesisleri (Google Earth, Görüntü tarihi: 5.5.2015) . . . . 265
Şekil 4.2.19. Kemalpaşa, Örnekköy güneyindeki konut siteleri (Google Earth, Görüntü tarihi: 5.5.2015) . . . 265
13
Şekil 4.2.20. Ülkeler Bazında Kurulu Jeotermal Enerji Potansiyeli (MW) 2007, (Bertani, 2007) . . . . 267
Şekil 4.2.21. Ülkeler Bazında Kurulu Jeotermal Enerji Potansiyeli (MW), 2010 (Holm et al., 2010) . . . . 267
Şekil 4.2.22.Jeotermal Kaynaklar ve Uygulama Haritası (www.mta.gov.tr) . . . . 268
Şekil 4.2.23.Türkiye’de Volkanik faaliyetler ve Jeotermal Kaynaklar (www.mta.gov.tr) . . . . 268
Şekil 4.2.24. Türkiye’de Jeotermal kaynakların kullanımı (http://www.eie.gov.tr/eie-web/turkce/YEK/jeoter mal/12dunyada_jeotermal.html) . . . .270
Şekil 4.2.25. Jeotermal –Kaplıca Turizm Tesislerinin Dağılımı (http://www.kaplica-otelleri.net/harita.html) . . . .270
Şekil 4.2.26.Gediz ve Bakırçay Havzaları Jeotermal Kullanım Alanları . . . .270
Şekil 4.2.27. Jeotermal Isınma ve Turizm Örnekleri, Balçova-Narlıdere (www.ormejeotermal.com.tr) . . . .271
Şekil 4.2.28. TETUSA Çeşme Ilıca termal turizm alanı (http://www.hurriyet.com.tr/ege/29352781.asp) . . . . .271
Şekil 4.2.29 Enerji üretimi amaçlı jeotermalin özensiz dejarjından zarar gören incir ağaçları, Aydın (http:// www.hurriyet.com.tr/ekonomi/29325041.asp) . . . . 272
Şekil 4.2.30. Bakırçay Havzası Jeoturizm olanakları, Dikili, Karagöl Volkanik Gölü (Dikili Belediyesi, 2015) 273 Şekil 4.2.31.Dünya Hayvan Varlığının Değişimi, 2004=100 (FAOSTAT 2012; Kalkınma Bakanlığı 2014). . . . 273
Şekil 4.2.32. Türkiye’de Hayvansal Üretim Miktarı, 2003=100 (TUİK, 2012, BESD-BİR, YUM-BİR, Kalkınma Bakanlığı, 2014) . . . . 273
Şekil 4.2.33. Türkiye’de Canlı Hayvan Ticareti (Kalkınma Bakanlığı, 2014, TUİK, 2012) . . . .274
Şekil 4.2.34. Türkiye’de Bazı Organize Besicilik Örnekleri (www.dunya.com, www.kobi-line.org) . . . .275
Şekil 4.2.35.Anadolu Meraları . . . .275
Şekil 4.2.36. Alanı parçalara ayırarak ve rotasyonel gerçekleştirilen bütüncül planlı otlatma . . . .275
Şekil 4.2.37. Tire Süt Kooperatifi, Bizim Çiftlik Modeli (http://www.tiresutkoop.com/) . . . .276
Şekil 4.2.38.Gediz ve Bakırçay Havzalarındaki mera alanlarının mekansal dağılımı . . . .278
Şekil 4.2.39. Topraktan tarıma entegre hayvancılık modeli . . . . 279
Şekil 4.3.1. Bölgesel turizm odakları ve koridorları (sf. 103) . . . . 281
Şekil 4.3.2. Bölgesel gelişme şeması (sf.185). . . . . 283
Şekil 4.3.3. İzmir’in kuzey aksı-Koyundere- Asarlık- Menemen çevresi kentsel gelişme alanları . . . . 286
Şekil 4.3.4. Aliağa ve Yeni Foça – Eski Foça çevresi kentsel gelişme ve sanayi alanları . . . . 286
Şekil 4.3.5. Merkez kent - Kemalpaşa ve çevresi kentsel gelişme ve sanayi alanları . . . . 287
Şekil 4.3.6. Bakırçay, Bergama – Kınık ve çevresi kentsel gelişme ve sanayi alanları . . . . 288
Şekil 4.3.7. Dikili ve çevresi kentsel gelişme ve turizm ve ikinci konut alanları . . . . 288
Şekil 4.3.8. Gediz Deltası Sulak Alan Koruma Bölgeleri Haritası (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2013) . . . .291
Şekil 4.3.9.İzmir İli kıyı alanları mevcut arazi kullanım durumu (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2013) . . . . 292
Şekil 4.3.10.İzmir İli Mevcut Su Ürünleri Üretim Tesisleri ve Potansiyel Üretim Alanları (sf.106) . . . . 294
Şekil 4.3.11.Bölgeler ve alt bölgeler (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2013) . . . . 295
Şekil 4.3.12.Tarım fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması . . . . 301
Şekil 4.3.13a- Yerleşim yapısı ve kültür fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması (I) . . . . 302
Şekil 4.3.14b- Yerleşim yapısı ve kültür fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması (II) . . . . 303
Şekil 4.3.15. Turizm fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması . . . . 304
Şekil 4.3.16. Enerji ve su kaynakları fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması . . . . 305
Şekil 4.3.17.Yenilik ve girişimcilik fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması . . . . 306
Şekil 4.3.18.Çevre fikirlerinin çok katmanlı karşılaştırması . . . . 307
14
Şekil 5.1.1. Yerel Varlıklar ve ağların ilişkisi (Dupuy 2008; Van Schaick ve Klaasen 2011) . . . . 309
Şekil 5.1.2. Strateji Haritası Çerçevesi . . . .309
Şekil 5.1.3. Tarım teması için strateji haritası . . . .310
Şekil 5.1.4. Turizm teması için strateji haritası . . . .311
Şekil 5.2.1. Zaman Yönetimi şeması . . . . 312
Şekil 5.3.1. Dörtlü sarmal: yerel varlık-odaklı kalkınma fikirlerinin sinerji yönetimi . . . . 326
Şekil 5.3.2. Paydaş etki (düşük/yüksek) önem derecesi (az/çok) matrisi . . . . 326
15
Tablolar Listesi
Tablo 2.1.1. Bakırçay Havzası’ndaki BTG yüzölçümü . . . .38
Tablo 2.1.2. Gediz Havzası’ndaki BTG yüzölçümü . . . .39
Tablo 2.1.3. Gediz Havzası arazi sınıflandırması . . . . 42
Tablo 2.1.4. Bakırçay Havzası arazi sınıflarının alansal dağılımı . . . .42
Tablo 2.1.5. Nif Dağı ve Spil Dağı Önemli Doğa Alanlarında yer alan endemik ve nadir türler . . . .46
Tablo 2.1.6. Çalışma alanında bulunan ÖDA’lardaki önemli türler (Eken ve ark., 2006) . . . .48
Tablo 2.1.7. Doğal Sitlerin Alansal Dağılımı(Günerhan, 2012) . . . .51
Tablo 2.1.8. Diğer Koruma Alanlarının Özellikleri ve Alansal Dağılımları (Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2013) . . . .53
Tablo 2.2.1 Bakırçay Havzası ilçelerinde yaş gruplarına göre nüfus ve projeksiyonları (İZKA, 2013i) . . . .58
Tablo 2.2.2. Bakırçay Havzası ilçelerinin 2023 yılı göç istatistik tahminleri(İZKA, 2013i) . . . .59
Tablo 2.2.3. Havzadaki İlçelerin genç ve kırsal nüfusuna dair bilgiler (www.tuik.gov.tr) . . . .59
Tablo 2.2.4. Gediz Havzası ilçelerinde yaş gruplarına göre nüfus ve projeksiyonları (İZKA, 2013i) . . . .60
Tablo 2.2.5 Gediz Havzası ilçelerinin 2023 yılı göç istatistik tahminleri (İZKA, 2013i) . . . .60
Tablo 2.2.6. Gediz Havzası ilçelerinin genç ve kırsal nüfusuna dair bilgiler (www.tuik.gov.tr) . . . .60
Tablo 2.2.7. Bakırçay Havzasındaki İlçelerin Sektörel İstihdam Payları (İZKA 2013i, İZKA 2014) . . . .61
Tablo 2.2.8. Gediz Havzasındaki İlçelerin Sektörel İstihdam Payları (İZKA 2014, İZKA 2013i) . . . .63
Tablo 2.2.9. Aliağa İlçesi’nde köyler/mahallelerde nüfusun 2010 ve 2014 yıllarına göre dağılımı (TÜİK, 2015) 64 Tablo 2.2.10. Bergama ilçe merkezi ve toplam nüfusun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015) . . . .67
Tablo 2.2.11.Bergama ilçe merkezi, belde belediyeleri ve nüfusu 500 kişi ve üzeri köylerin/mahallelerin nüfus dağılımı (TÜİK, 2015) . . . .68
Tablo 2.2.12. Dikili İlçe Merkezi ve toplam nüfusun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015) . . . . 71
Tablo 2.2.13.Dikili İlçe Merkezi, belde belediyesi ve nüfusu 500 kişiden fazla olan eski köylerin/yeni mahallelerin nüfus dağılımı (TÜİK, 2015) . . . .71
Tablo 2.2.14. Kınık İlçe merkezi ve toplam nüfusun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015). . . . 75
Tablo 2.2.15. Kınık İlçe Merkezi, belde belediyeleri ve nüfusu 2010 yılında 250 kişiden fazla olan eski köylerin/ yeni mahallelerin nüfus dağılımı (TÜİK , 2015) . . . .75
Tablo 2.2.16. Bakırçay Havzasında yer alan taşınmaz kültür varlıklarının ilçe bazında türel dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .77
Tablo 2.2.17.Foça İlçesi nüfusunun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015) . . . . 81
Tablo 2.2.18.Foça İlçesi ve mahalle/köy nüfusunun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015) . . . .81
Tablo 2.2.19. Kemalpaşa belde belediyeleri ve ilçe merkezinde 1970-2000 arası nüfus gelişimi (TÜİK, 2015) 85 Tablo 2.2.20. Kemalpaşa toplam nüfusu, şehir nüfusu ve nüfusu 500 ve üzeri eski köylerin/yeni mahallelerin 2010- 2014 yıllarındaki nüfus gelişimi (TÜİK, 2015) . . . .86
Tablo 2.2.21.Menemen İlçesi’nin 1970-2000 yılları arasındaki nüfus gelişimi (TÜİK, 2015) . . . . 91
Tablo 2.2.22. Menemen, 2010-2014 yılları arası nüfusu 500 kişi ve üzeri köylerin nüfus gelişimi (TÜİK, 2015) 92 Tablo 2.2.23. Gediz Havzası taşınmaz kültür varlıklarının ilçe bazlı türel dağılımı (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2012) . . . .95
Tablo 2.2.24. İlçelere Göre Çiftçi Sayıları (2014) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014a) . . . .98
Tablo 2.2.25. Genel arazi dağılımı, 2014 (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 100
Tablo 2.2.26.Kullanım şekillerine göre tarım arazisi dağılımı, 2014 (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014). ... 100
16
Tablo 2.2.27. Proje bölgesindeki ilçelerde hayvan varlığı (1000 adet), proje bölgesindeki ve İzmir ilindeki
payları (%) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .101
Tablo 2.2.28. İzmir İli Gediz-Bakırçay Havzaları ilçelerindeki tarımsal kalkınma kooperatifleri . . . .102
Tablo 2.2.29. Aliağa İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 103
Tablo 2.2.30. Aliağa İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 103
Tablo 2.2.31. Aliağa İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimi ile üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 104
Tablo 2.2.32. Aliağa İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 105
Tablo 2.2.33. Aliağa İlçe arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre alansal dağılımı . . . . 106
Tablo 2.2.34. Aliağa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . .107
Tablo 2.2.35. Aliağa İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 108
Tablo 2.2.36. Bergama İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . .110
Tablo 2.2.37. Bergama İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .110
Tablo 2.2.38. Bergama İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimleri ve üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .111
Tablo 2.2.39. Bergama İlçesi’nde üretilen meyve ağaçları çeşit, adet ve verim bilgileri (2014) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 112
Tablo 2.2.40. Bergama İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 112
Tablo 2.2.41. Bergama İlçe bütünü arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre oluşturulmuş sınıflandırmanın alansal dağılımı . . . .114
Tablo 2.2.42. Bergama İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 115
Tablo 2.2.43. Bergama İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . .116
Tablo 2.2.44. Dikili İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 118
Tablo 2.2.45. Dikili İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 118
Tablo 2.2.46. Dikili İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimi ile üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 119
Tablo 2.2.47. Dikili İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 120
Tablo 2.2.48. Dikili İlçe bütünü arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre alansal dağılımı . . . . 121
Tablo 2.2.49. Dikili İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 122
Tablo 2.2.50. Dikili İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 123
Tablo 2.2.51. Kınık İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 126
Tablo 2.2.52. Kınık İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 126
Tablo 2.2.53. Kınık İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimleri ve üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 127
Tablo 2.2.54. Kınık İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 128
Tablo 2.2.55. Kınık İlçe bütünü arazilerinin 5403 Sayılı Yasa lejantına göre alansal dağılımı . . . . 129
Tablo 2.2.56. Kınık İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 130
Tablo 2.2.57. Kınık İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 131
Tablo 2.2.58. Foça ilçesinin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 134
Tablo 2.2.59. Foça ilçesinin son 10 yıllık hayvancılık verileri . . . . 134
Tablo 2.2.60. Foça İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimi ile üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 135
17
Tablo 2.2.61. Foça İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 135
Tablo 2.2.62. Foça ilçe bütünü arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre alansal dağılımı . . . . 137
Tablo 2.2.63. Foça İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 138
Tablo 2.2.64. Foça İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 139
Tablo 2.2.65. Kemalpaşa İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b)142 Tablo 2.2.66. Kemalpaşa İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .142
Tablo 2.2.67. Kemalpaşa İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimi ile üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .143
Tablo 2.2.68. Kemalpaşa İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 144
Tablo 2.2.69. Kemalpaşa arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre alansal dağılımı . . . .145
Tablo 2.2.70. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 146
Tablo 2.2.71. Kemalpaşa İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . .147
Tablo 2.2.72. Menemen İlçesi’nin son 10 yıllık tarım alanı dağılımı (da) (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . .149
Tablo 2.2.73. Menemen İlçesi’nin son 10 yıllık hayvancılık verileri (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . .149
Tablo 2.2.74. Menemen İlçesi’nde bazı ürünlerin üretim alanı, ağaç sayısı/verimi ile üretim miktarları (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . . . 150
Tablo 2.2.75. Menemen İlçesi arazi kullanım şekli alansal dağılımı . . . . 151
Tablo 2.2.76. Menemen İlçesi arazilerinin 5403 Sayılı Yasaya göre alansal dağılımı . . . . 152
Tablo 2.2.77. Menemen İlçesi arazilerinin kullanım kabiliyet sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 153
Tablo 2.2.78. Menemen İlçesi arazilerinin alt toprak sınıflarına göre alansal dağılımı . . . . 154
Tablo 2.2.79. İşletme ve Yatırım Belgeli Tesis Sayıları İle Toplam Kapasiteler (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2015a) . . . . 156
Tablo 2.2.80. Çalışma Alanındaki İlçelerdeki Bakanlık Belgeli Konaklama Tesis Sayılarındaki Değişim (İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2015a; Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2015) . . . . 157
Tablo 2.2.81. Bakanlık Belgeli Konaklama Tesislerine Geliş, Geceleme Sayısı, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları, 2014 (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2015) . . . . 158
Tablo 2.2.82. Bakanlık Belgeli Konaklama Tesislerine Geliş, Geceleme Sayısı, Ortalama Kalış Süresi ve Doluluk Oranları, 2014, (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2015) . . . . 158
Tablo 2.2.83. Aliağa İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013a). . . . . 160
Tablo 2.2.84. Bergama İlçesi’nde Düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013b). . . . .161
Tablo 2.2.85. Dikili İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013c). . . . . 163
Tablo 2.2.86. Foça İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013e). . . . . 164
Tablo 2.2.87. Kemalpaşa İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013f) . . . . 165
Tablo 2.2.88. Kınık İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013d). . . . . 166
Tablo 2.2.89. Menemen İlçesi’nde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013g). . . . . 167
Tablo 2.2.90. Çiğli İlçesinde düzenli olarak gerçekleştirilen etkinlikler (İZKA, 2013h) . . . . 168
Tablo 2.2.91. Çalışma alanında öne çıkan ‘doğa turizmi değerleri (Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 2013) . . . .170
Tablo 2.2.92. Bakırçay Havzasındaki ilçeler bazında yüksek öğrenim oranı (İZKA, 2014, TUİK 2012) . . . .172
Tablo 2.2.93. İzmir’deki Organize Sanayi Bölgelerinin şirket ve istihdam sayısı (İZKA, 2014) . . . .173
Tablo 2.2.94. Gediz Havzası’ndaki ilçeler bazında yüksek öğrenim oranı (İZKA 2013a, İZKA 2013b, İZKA 2013,c, İZKA 2013d, İZKA 2013e, İZKA 2013f, İZKA 2013g, TUİK, 2012) . . . .174
Tablo 2.3.1. İzmir İl Özel İdaresi’nce 2010-2012 arası verilen maden işyeri açma ve çalışma ruhsatları (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2014). . . .176
18
Tablo 2.3.2. İzmir ili Aşağı Gediz Havzası bölümleri için baskı oluşturan bazı sıcak noktalar ve özellikleri
(TÜBİTAK MAM, 2013) . . . .179
Tablo 3.1.1 İlçe Çalıştayı Tarihleri ve Katılımcı Sayıları . . . . 189
Tablo 3.1.2 İlçelerin sahip oldukları doğal ve kültürel varlıklar ve yerel kalkınmaya etki düzeyleri . . . . 195
Tablo 3.1.3 İlçelere göre doğal ve kültürel varlıkların karşılaştırılması . . . . 197
Tablo 3.1.4. Proje/Kalkınma Fikirleri ve İlçelerdeki Önem Düzeyleri . . . . 209
Tablo 3.1.5. Varlık-odaklı kalkınma fikirlerinin ilçelere göre karşılaştırılması . . . . 212
Tablo 3.2.1. İlçelerde gözlenen eğilimler ve önem düzeyleri . . . .220
Tablo 3.2.2. Eğilimler ve İlçelere göre önem düzeyleri (Kruskal Wallis) . . . . 221
Tablo 3.2.3. Eğilimlerin gelecek 10 yılda da ilçelerde görülme ihtimali . . . . 225
Tablo 3.2.4. İlçelere göre eğilimlerin gelecek 10 yılda da görülme ihtimali (Kruskal Wallis) . . . . 226
Tablo 3.3.1. Uzman paneline göre proje fikirlerinin önem düzeyleri . . . . 231
Tablo 3.3.2. Uzman paneli ve ufuk taramasına göre proje fikirlerinin önem düzeylerinin karşılaştırması (T testi) . . 233
Tablo 3.3.3. Uzman paneli ve ufuk taramasına göre tarımsal proje fikirlerinin öneminin karşılaştırması (T testi) . .233
Tablo 4.1.1. Gediz ve Bakırçay Havzaları Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi Ana Eksenleri . . . . 235
Tablo 4.2.1. Türkiye’de Jeotermal Enerji Santralleri, 2014, (http://www.enerjiatlasi.com/jeotermal) . . . . 269
Tablo 4.2.2. Jeotermal/Kaplıca mevkileri (www.mta.gov.tr) . . . .271
Tablo 4.2.3.Türkiye’de Hayvansal Ürünlerin Ticareti, 2011 (Kalkınma Bakanlığı, 2014, TUİK, 2012) . . . .274
Tablo 4.2.4.Proje bölgesindeki ilçelerdeki hayvan sayıları (1000) adet (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2014 b) . . 277
Tablo 4.2.5 Gediz ve Bakırçay Havzalarındaki Mera Varlığı (GTHB İzmir İl Müdürlüğü, 2013) . . . . 277
Tablo 5.3.1 Yönetsel ve Mekansal Strateji/Plan Şemalarının çeşitli ölçeklere göre durumu. . . .325
19
Kısaltmalar Listesi
ADNKS – Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi AKK - Arazi Kullanım Kabiliyeti ()
ALOSBİ - Aliağa Organize Sanayi Bölgesi
BESD-BİR - Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği BM – Birleşmiş Milletler
ÇED – Çevresel Etki Değerlendirme
ÇEKÜL – Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı ÇİBEM - Çiğli Belediyesi Eğitim Merkezi
DEÜ – Dokuz Eylül Üniversitesi
DLH - Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü DOKAP- Doğu Karadeniz Projesi
DPT – Devlet Planlama Teşkilatı DSİ – Devlet Su işleri
EBSO – Ege Bölgesi Sanayi Odası
EUROVELO - The European Cycle Route Network EÜ – Ege Üniversitesi
GAP - Güneydoğu Anadolu Projesi
GTHB – Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı HES – Hidroelektrik Santrali
İBŞB – İzmir Büyük Şehir Belediyesi İŞKUR – Türkiye İş Kurumu
İTB- İzmir Ticaret Borsası
İYTE- İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü İZKA- İzmir Kalkınma Ajansı
İZMİR BKAY - İzmir İli Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetim ve Planlama Projesi İZSU - İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü
İZTO - İzmir Ticaret Odası (Bazı yerlerde İTO olarak geçmiş, düzeltmek lazım.. ) KENTGES - Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi
KOSGEB - TC. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı KTKGB - Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi
MEB – Milli Eğitim Bakanlığı
MTA – Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü
NUTS - Nomenclature of Territorial Units for Statistics (İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması)
OECD - Organisation for Economic Cooperation and Development (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) OSB – Organize Sanayi Bölgesi
ÖÇKB - Özel Çevre Koruma Bölgesi ÖDA – Önemli Doğa Alanı
RES – Rüzgar Enerji Santrali STK – Sivil Toplum Kuruluşları
TİGEM – Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
TKDK – Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
20
TMMOB – Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği TOKİ – TC. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı TUİK – Türkiye İstatistik Kurumu
UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü)
UTAEM - Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi’
YAS - Yeraltı suyu
YEGM - Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü YGHS - Yaban Hayatı Geliştirme Sahası YHGP- Yeşilırmak Havzası Gelişme Projesi YÖK – Yüksek Öğretim Kurumu
YUM-BİR- Yumurta Üreticileri Merkez Birliği ZAİ - Zeytincilik Araştırma İstasyonu
21
Yönetici Özeti
İzmir ili sınırları içinde yer alan Gediz ve Bakırçay Havzaları ve bu havzaları oluşturan Aliağa, Bergama, Dikili, Foça, Kınık, Kemalpaşa, Menemen İlçeleri ile Çiğli’nin Gediz Deltası’nı barındıran bölümleri varlık-odaklı yerel kalkınma stratejisinin coğrafi kapsamını oluşturmaktadır.
Varlık-odaklı yaklaşımda aktif birey ve aktif toplum algısı öne çıkmaktadır. Varlıkların geliştirilip korunması üzerine kurulu, mevcut bilgi, birikim ve becerilere dayalı ve onların kapasitesini geliştiren, edilgen bir biçimde dışarıdan ihtiyaçlarının karşılanmasını bekleyen bir yapı yerine yenilik ve girişimcilikle ‘değişim gücünün içeriden’
geldiği bir anlayışı yansıtmaktadır.
Özellikle aktif tutum alma ve harekete geçme becerisi son dönemde dünyada öne çıkan bir yaklaşım biçimi olmaya başlamıştır. Kendin-yap, birlikte-üret türü akımlar ortak akıl ve uzlaşı içinde eyleme geçme dürtüsünü tetiklemektedir. Bu eğilim, aynı zamanda teknolojiden (açık platformlar) yönetime (açık yönetişim) pek çok alanın da değişmesine yol açmaktadır. Yöneticiler de bu değişimden muaf değildir. Yerel liderler oluşturma, statik yapılar yerine topluluklar, platformlar üzerinden harekete geçme düşüncesini de yansıtmaktadır. İzmir’de çevreye, doğaya ve insana saygılı, sakin ve gerilimden uzak bir yaşam biçiminin bu tür bir düşünceye uygun olduğu söylenebilir. İzmir’in Gediz ve Bakırçay Havzaları ise bu anlamda özellikle çevresel duyarlılık konularında birlikte hareket etme noktasında bir irade göstermektedir. Çünkü doğal ve kültürel varlıklar yoksa üzerinde yaşanacak, geliştirilecek bir şey de kalmayacaktır.
Gediz ve Bakırçay Havzaları doğal yapısı açısından incelendiğinde aşağıdaki verilere ulaşılmıştır. Çalışma alanı havzaları Kuzey İzmir’in hem jeolojik hem de hidrojeolojik bakımından önemli alanlarıdır. Foça ve Dikili bölgesinde volkanizma sonucu oluşan yer şekilleri vardır. Yüksek alterasyonun gözlendiği bölgelerde altın gibi değerli metaller Bergama ve Dikili arasında kalan bölgede yoğunlaşmıştır. Hem Gediz hem de Bakırçay ovalarını oluşturan taneli birimler yeraltı suyu açısından son derece önemlidir. İzmir kentinin su ihtiyacının yaklaşık
%9’u Menemen ovası ile Dikili ve Bergama ovasında yaygın olarak gözlenmektedir. Gediz Havzasında 2014 yılında DSİ tarafından hem Kemalpaşa hem de Menemen ile ilgili detaylı hidrojeolojik araştırmalar yapılmasına rağmen Bakırçay Ovası için hidrojeolojik çalışmalar eksiktir ve tamamlanması gerekmektedir.
Çalışma alanı genel olarak Akdeniz iklimi özellikleri taşıması nedeniyle doğal bitki örtüsü bu iklim koşullarına uygun türlerden oluşmaktadır. Bakırçay Havzası içerisinde yer alan Kozak Yaylası ise kendine özgü bitki örtüsü ile ön plana çıkmaktadır. Bergama-Dikili bölgesi ve Kemalpaşa Nif Dağı flora açısından zengindir.Diğer taraftan fauna açısından en zengin bölge Gediz Deltasıdır.
Gediz ve Bakırçay Havzalarının İzmir ili sınırları içerisinde kalan alanlarını kapsayan çalışma alanı çoğu zaman kirlilik
ve çevresel sorunlarla birlikte anılsa da, doğal niteliği açısında önem taşıyan alanları barındırmaktadır. İzmir ili sınırları içerisinde yer alan 13 Önemli Doğa Alanının (ÖDA) 6’sı çalışma alanı sınırlarına girmektedir. Bunlar;
Foça Yarımadası, Gediz Deltası, Nif Dağı, Bakırçay Deltası, Yamanlar Dağı, Spil Dağı’dır. Homa Dalyanı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, Ramsar statüsündeki Gediz Deltası Sulak Alan Sistemi ve Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi koruma statüsündeki en önemli bölgelerdir. Çalışma alanının sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı; demografik yapı, istihdam, yerleşim ve kültür, tarım, turizm ile yenilik ve girişimcilik kapasitesi açısından incelenmiştir. Nüfus yapısı bakımından Bakırçay Havzası ilçeleri birbirilerinden çok farklılık göstermektedir. Gelecek 10 yılı kapsayan nüfus projeksiyonlarına bakıldığında; en önemli atılımı Aliağa’nın yapması beklenirken, Kınık İlçesi’nin nüfus kaybedeceği öngörülmektedir. Genel tabloya bakıldığında;
Bakırçay Havzası ilçelerinin genellikle ciddi bir oranda göç alması öngörülmekte, buna karşılık Havza genelinde çocuk nüfusta (0-14), özellikle kırsalda, azalma gözlenmektedir.
Gediz Havzası’nda ise 2023 yılı nüfus projeksiyonlarına göre Menemen ve Kemalpaşa’nın önemli miktarda göç alması öngörülmektedir.
Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Bakırçay Havzası incelendiğinde Aliağa’nın ilk sırada, Kınık İlçesinin ise son sırada olduğu görülmektedir. Şehirleşme oranı bakımından yine Aliağa birincidir. Havzada tarım ve sanayi üretiminin payı önemlidir. Temel sektörler açısından tarımda Kınık, sanayi ve hizmetlerde Aliağa ilk sıradadır.
Genel olarak Havza’da hizmetler sektörü az gelişmiştir ve İzmir ortalamasının altındadır. Gediz Havzası’nda ise sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Kemalpaşa ileridedir. Şehirleşme oranı bakımından ise Menemen en öndedir, Foça ve Kemalpaşa takip etmektedir. İstihdam yapısı bakımından Kemalpaşa bir tarım ve sanayi kenti olarak ortaya çıkarken, Foça’nın turizme bağlı olarak hizmetler sektöründe önde olduğu görülmektedir.
Menemen İlçesi’nin ağırlıklı ekonomik faaliyetleri tarımda yoğunlaşmıştır. Tarım her üç ilçede de tehditlerle karşı karşıyadır ve önümüzdeki yıllarda payını ciddi bir biçimde kaybedeceği düşünülmektedir.
Yerleşim yapısı ve kültür ile ilgili ilçe ziyaretlerindeki belediye başkanları, kaymakamlar veya görevlendirdikleri kişilerle yapılan görüşmeler,her ilçede düzenlenen ilçe halk çalıştayları, köy ziyaretleri ve gözlemlere dayalı olarak çıkarımlar yapılmıştır. Bakırçay Havzası incelendiğinde, Aliağa’nın bir sanayi kenti olmasına rağmen sanayi kentine dönük bir imar planı çalışmasının yapılmamış olduğu, özellikle ağır vasıta trafiğinden kaynaklı kent içi ulaşım sorunları ile yeni yapılacak karayolu ve demiryolu projelerinin kentsel bütünlüğü zedeleyebileceği ve bir ulaşım master planı ihtiyacı belirtilmiştir. Sanayi bölgesi içerisinde kalan Kyme antik yerleşiminin kültürel mirasımıza kazandırılması da beklentiler arasındadır. Bergama’da
