Yenilik ve Girişimcilik

İlçelerin yenilik ve girişimcilik potansiyeline bakıldığında, bir önceki bölümde olduğu gibi iki önemli gösterge baz alınarak bir durum değerlendirilmesi yapılmıştır.

Bunlardan ilki ilçelerdeki OSB’ler ve onların yarattığı fırsatlardır. Aliağa bu bakımdan da lider konumdadır.

Aliağa OSB’de 37 şirket vardır ve 1096 kişi istihdam edilmektedir. Bu rakamlar, İzmir’deki diğer OSB’lere göre daha küçük bir ekonomik ölçeği temsil etmekle birlikte özellikle petrol, enerji ve benzeri alandaki yatırımlar bölgeyi sanayi bakımından cazibe merkezi haline getirmiştir. Bu bağlamda, yenilik ve girişimcilik alanında bölgede lider ve en yüksek potansiyeli vaat eden ilçe konumundadır. Bergama ve Kınık ilçelerinde de OSB kurulumu yapılmıştır. Kınık OSB’de henüz 6 şirket ve 186 kişilik istihdamı bulunsa da ileride bu OSB’nin de büyümesi beklenmektedir. Dikili’de ise bir OSB bulunmamaktadır.

Diğer bir önemli gösterge olan beşeri sermaye ve kaliteli işgücü girişimciliğin önemli bir faktörüdür. İlçeler bazında yüksekokuldan mezun olan kişi sayısının nüfusa oranı Tablo 2.2.92’de özetlenmiştir. İzmir ortalamasının % 15 ve Türkiye ortalamasının % 11 olduğu bu gösterge için Aliağa (% 13,4) ve Dikili (% 12,3) başı çekmektedir. Ancak her ikisi de İzmir ortalamasının altındadır ve İzmir’de en yüksek orana sahip olan Karşıyaka İlçesi’nin neredeyse 1/3’üne karşılık gelmek-tedir.Bergama ve Kınık ise bu konuda oldukça eksiktir ve yüksek öğrenim oranları sırasıyla % 8 ve % 4’tür. Özetle, yeni-lik ve girişimciyeni-lik bakımından Aliağa lider konumunda olup, hem OSB ve sanayi yatırımları, hem de beşeri sermaye bakı-mından diğer üç ilçeyi geride bırakmıştır.

Bölgedeki yenilikçilik altyapısı, turizm tesisleri beşeri sermaye gibi unsurlar önemli olup, hali hazırda başarıya ulaşmış AGROBAY gibi girişimcilik örneklerini incelemek çalışmamıza ışık tutacaktır. 2002 yılından beri geniş ölçekli, jeotermal enerji ile entegre seracılık yapan tesis, 10.000 da civarı bir arazi üzerine kurulmuş Avrupa’nın en büyük sera tesisidir (Şekil 2.2.95). Bu seralarda % 80 oranında domates ağırlıklı; California wonder, capya, jelibon ve meksika gibi acı biber çeşitleri, ayrıca; iceberg marul, enginar gibi butik ürünler yetiştirmektedir (Şekil 2.2.96 ve Şekil 2.2.97).

Seraların haricinde 200 ha alanda 60.000’e yakın meyve ağacı bulunmaktadır. Ayrıca, bu sahada Bergamo Fidecilik adı altında yılda 20 milyon adet çeşitli fide üretimi yapılmaktadır.

Agrobay Seracılığa ait Dikili Kaynarca mevkiinde 7 adet üretim, 2 adet re-enjeksiyon ve 2 adet jeotermal kuyusu bulunmaktadır. Bu alandaki, jeotermal kuyuların sıcaklıkları 80°C ve işletmede kullanılan toplam debi ise 250 It/sn’dir.

İlçeler Yüksek Öğrenim Oranı (%)

Tablo 2.2.92. Bakırçay Havzasındaki ilçeler bazında yüksek öğrenim oranı (İZKA, 2014, TUİK 2012)

184 Bölgedeki yenilikçilik altyapısı, turizm tesisleri beşeri sermaye gibi unsurlar önemli olup, hali hazırda başarıya ulaşmış AGROBAY gibi girişimcilik örneklerini incelemek çalışmamıza ışık tutacaktır. 2002 yılından beri geniş ölçekli, jeotermal enerji ile entegre seracılık yapan tesis, 10.000 da civarı bir arazi üzerine kurulmuş Avrupa’nın en büyük sera tesisidir (Şekil 2.2.95). Bu seralarda % 80 oranında domates ağırlıklı; California wonder, capya, jelibon ve meksika gibi acı biber çeşitleri, ayrıca; iceberg marul, enginar gibi butik ürünler yetiştirmektedir (Şekil 2.2.96 ve Şekil 2.2.97). Seraların haricinde 200 ha alanda 60.000'e yakın meyve ağacı bulunmaktadır. Ayrıca, bu sahada Bergamo Fidecilik adı altında yılda 20 milyon adet çeşitli fide üretimi yapılmaktadır. Agrobay Seracılığa ait Dikili Kaynarca mevkiinde 7 adet üretim, 2 adet re-enjeksiyon ve 2 adet jeotermal kuyusu bulunmaktadır. Bu alandaki, jeotermal kuyuların sıcaklıkları 80°C ve işletmede kullanılan toplam debi ise 250 It/sn'dir.

Şekil 2.2.95. Dikili Jeotermal sahasındaki seralar

Şekil 2.2.96. Jeotermal seralarda domates üretimi

Şekil 2.2.95. Dikili Jeotermal sahasındaki seralar

184 Bölgedeki yenilikçilik altyapısı, turizm tesisleri beşeri sermaye gibi unsurlar önemli olup, hali hazırda başarıya ulaşmış AGROBAY gibi girişimcilik örneklerini incelemek çalışmamıza ışık tutacaktır. 2002 yılından beri geniş ölçekli, jeotermal enerji ile entegre seracılık yapan tesis, 10.000 da civarı bir arazi üzerine kurulmuş Avrupa’nın en büyük sera tesisidir (Şekil 2.2.95). Bu seralarda % 80 oranında domates ağırlıklı; California wonder, capya, jelibon ve meksika gibi acı biber çeşitleri, ayrıca; iceberg marul, enginar gibi butik ürünler yetiştirmektedir (Şekil 2.2.96 ve Şekil 2.2.97). Seraların haricinde 200 ha alanda 60.000'e yakın meyve ağacı bulunmaktadır. Ayrıca, bu sahada Bergamo Fidecilik adı altında yılda 20 milyon adet çeşitli fide üretimi yapılmaktadır. Agrobay Seracılığa ait Dikili Kaynarca mevkiinde 7 adet üretim, 2 adet re-enjeksiyon ve 2 adet jeotermal kuyusu bulunmaktadır. Bu alandaki, jeotermal kuyuların sıcaklıkları 80°C ve işletmede kullanılan toplam debi ise 250 It/sn'dir.

Şekil 2.2.95. Dikili Jeotermal sahasındaki seralar

Şekil 2.2.96. Şekil 2.2.96. Jeotermal seralarda domates üretimiJeotermal seralarda domates üretimi

İzmir Gediz-Bakırçay Havzalarının Yapısal Durumu Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı

172

Şekil 2.2.97. Jeotermal seralarda domates üretimi

185 Şekil 2.2.97. Jeotermal seralarda domates üretimi

Daha çok domates, meyve ve sebze üretimine yönelen tesiste yaklaşık 600 tarım işçisi çalışmakta olup, çoğu yerel halktan ve kadınlardan oluşmaktadır. Bu yolla hem iyi tarım uygulamaları hem de istihdam yaratma bakımından bölge ekonomisine örnek teşkil eden bir girişimdir. Benzer uygulamaların çoğalması, tarımın yanı sıra hayvancılık, bütüncül mera yönetimi, jeotermal kaynaklı işletmeler de benzer bir şekilde başarıya ulaşabilecektir.

Gediz Havzası ilçelerine bakıldığında, yenilik ve girişimcilik kapasitesi açısından Kemalpaşa’nın avantajlı olduğu görülmektedir. Tablo 2.2.93’te Kemalpaşa OSB’sinin İzmir’deki diğer OSB’ler ile karşılaştırması sunulmuştur. Görüldüğü üzere, havzada Çiğli’de yer alan ve tam doluluğa sahip Atatürk OSB’den sonra Kemalpaşa OSB İzmir’in en büyük ikinci OSB’sidir. Bu da yenilik ve girişimcilik bakımından büyük potansiyel vaat ettiğini göstermektedir. Zira OSB’lerde yer alan şirketler çoğunlukla imalat sanayi sektöründen olup, dinamik ve teknolojilerin çabuk ve daha müsait geliştirilebildiği şirketlerdir.Kemalpaşa OSB’de yer alan şirket sayısı 341 ve istihdam edilen kişi sayısı 22.400 kişidir. Bu rakamlar ile İzmir’deki OSB’lerde yer alan şirketlerin % 21’ini ve istihdam edilen çalışanların % 25’ini barındırmaktadır. Menemen’de bir plastik ihtisas OSB bulunsa da sadece 28 şirketi barındırmakta ve Kemalpaşa OSB’ye nazaran görece az potansiyel vaat etmektedir. Foça İlçesi’nde ise OSB bulunmamaktadır.

Tablo 2.2.93. İzmir’deki Organize Sanayi Bölgelerinin şirket ve istihdam sayısı (İZKA, 2014)

OSB Adı Şirket Sayısı İstihdam (kişi sayısı)

ATATÜRK 572 35000

KEMALPASA 341 22400

ESBAŞ 225 20400

Daha çok domates, meyve ve sebze üretimine yönelen tesiste yaklaşık 600 tarım işçisi çalışmakta olup, çoğu yerel halktan ve kadınlardan oluşmaktadır. Bu yolla hem iyi tarım uygulamaları hem de istihdam yaratma bakımından bölge ekonomisine örnek teşkil eden bir girişimdir. Benzer uygulamaların çoğalması, tarımın yanı sıra hayvancılık, bütüncül mera yönetimi, jeotermal kaynaklı işletmeler de benzer bir şekilde başarıya ulaşabilecektir.

Gediz Havzası ilçelerine bakıldığında, yenilik ve girişimcilik kapasitesi açısından Kemalpaşa’nın avantajlı olduğu görülmektedir. Tablo 2.2.93’te Kemalpaşa OSB’sinin İzmir’deki diğer OSB’ler ile karşılaştırması sunulmuştur.

Görüldüğü üzere, havzada Çiğli’de yer alan ve tam doluluğa

sahip Atatürk OSB’den sonra Kemalpaşa OSB İzmir’in en büyük ikinci OSB’sidir. Bu da yenilik ve girişimcilik bakımından büyük potansiyel vaat ettiğini göstermektedir.

Zira OSB’lerde yer alan şirketler çoğunlukla imalat sanayi sektöründen olup, dinamik ve teknolojilerin çabuk ve daha müsait geliştirilebildiğişirketlerdir. Kemalpaşa OSB’de yer alan şirket sayısı 341 ve istihdam edilen kişi sayısı 22.400 kişidir. Bu rakamlar ile İzmir’deki OSB’lerde yer alan şirketlerin % 21’ini ve istihdam edilen çalışanların % 25’ini barındırmaktadır. Menemen’de bir plastik ihtisas OSB bulunsa da sadece 28 şirketi barındırmakta ve Kemalpaşa OSB’ye nazaran görece az potansiyel vaat etmektedir.

Foça İlçesi’nde ise OSB bulunmamaktadır.

Tablo 2.2.93. İzmir’deki Organize Sanayi Bölgelerinin şirket ve istihdam sayısı (İZKA, 2014)

173

İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi

Tablo 2.2.94. Gediz Havzası’ndaki ilçeler bazında yüksek öğrenim oranı

(İZKA 2013a, İZKA 2013b, İZKA 2013,c, İZKA 2013d, İZKA 2013e, İZKA 2013f, İZKA 2013g, TUİK, 2012) İlçeler Yüksek Öğrenim Oranı (%)

Foça 15.84 %

Kemalpaşa 6.69 %

Menemen 9.91 %

Karşıyaka 30.64 %

İzmir Ortalaması 14.81 %

Türkiye Ortalaması 11.77 %

Beşeri sermaye bakımından yüksek öğrenim görmüş insanların toplam nüfustaki oranı o şehrin nitelikli işgücünü yansıtabilecek önemli bir göstergedir.İlgili TÜİK verileri (2013) Tablo 2.2.94’te özetlenmiştir.

Kemalpaşa ilçesinde her 100 kişiden 7’si bir yüksekokul mezunu iken, Menemen’de her 100 kişiden 10’u bir yüksekokul mezunudur. Foça’da ise bu sayı 16 civarıdır. Foça İlçesi için bu rakam İzmir ortalamasının (% 15) üstünde olup, en yüksek orana sahip Karşıyaka ilçesinin (% 31) hemen hemen yarı

oranına sahiptir. Bu bağlamda Foça, yenilik ve girişimcilik bakımından potansiyel vaat edip, bu fırsatı özellikle

“hizmetler” sektöründe kullanabilecektir. Kemalpaşa’nın beşeri sermaye göstergesinin düşük olmasının temel sebebi ise kalifiye çalışanlarının Kemalpaşa’da ikamet etmeyip, İzmir’in merkeze yakın ilçelerini tercih etmeleridir.

Özetle sanayi altyapısı ve girişimcilik bakımından Kemalpaşa ileride olup, beşeri sermaye ve işgücü bakımından Foça daha avantajlı görünmektedir.

İzmir Gediz-Bakırçay Havzalarının Yapısal Durumu Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı

174