Stratejik varlıkların belirlenmesibelirlenmesi

İlçe Halk Çalıştaylarının ilk konusu olan “Yerel Varlık Tanımlama” oturumunda “ilçede öne çıkan yerel doğal ve kültürel varlıklar” ile “ayırt edici/özgün yerel doğal ve kültürel varlıklar” belirlenmiştir. İlçelerde öne çıkan yerel doğal ve kültürel varlıklar çalıştay gruplarında ele alınma sıklığına bağlı olarak belirlenmiştir. Ayırt edici/

özgün yerel doğal ve kültürel varlıklar olarak ise sadece o ilçe çalıştayında ifade edilen varlıklar dikkate alınmıştır.

Buna göre;

Aliağa ilçe halk çalıştayında en öne çıkan varlıklar deniz (özellikle Aliağa kumsalı, Çaltılıdere doğal koyu, Yenişakran koyu), şelaleler (Türkmen Köyü Şelaleleri, Karakuzu Şelalesi) ile jeotermal kaynaklar olmuştur. Bu varlıkların yanı sıra rüzgar, su kaynakları, Tavşan Adası, verimli tarım alanları ve yılkı atları öne çıkan diğer doğal varlıklar olmuştur. İlçede öne çıkan kültürel varlıklar ise sırasıyla; antik kentler (Kyme, Myrna, Aigai, Gyrenion), Uluslararası Aliağa Emek ve Barış Şenlikleri, Helvacı Kilimi, keşkek günü, Merkez Camii, Uçurtma Şenliği, Zeytin ve Deniz Festivali’dir.

Bergama ilçe halk çalıştayında en öne çıkan doğal varlıklar jeotermal kaynaklar ve rüzgar olmuştur. İlçe çalıştayında öne çıkan diğer doğal varlıklar ise granit, altın madeni, su kaynakları, mantar (orman mantarı ve Kuzugöbeği mantarı), perlit madeni, Selinos (Bergama) Çayı ile verimli tarım alanları olmuştur. Bergama ilçe çalıştayında öne çıkan kültürel varlıklar ise zeytin, çığırtma, ramazan helvası, halıcılık / Yaycıbedir halısı, leblebi (özellikle karanfilli, sakızlı), Uluslararası Bergama Kermesi, çam fıstığı, keşkek, Antik Pergamon Akropolü, Asklepion, Fıstık helvası, bağcılık, Kızıl Avlu (Bazilika), hamam, lokum, peynircilik (özellikle Bergama Tulumu), arıcılık (özellikle sabit arıcılık), hayvancılık, köy hayırları, seracılık, eski Rum evleri, Kozak üzümü/ pekmezi/ şarabı, parşömen kağıt ustalığı ve üretimi, tahta oymacılığı, bamya (sultaniye) ve pamuk olmuştur.

Aliağa İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Aliağa kuş cenneti, Bozgöl, Çitlembik yağı, kapari, kuvars minerali, Mekşenar Kefali, sakar kayası, sarmaşık otu, sülünez, Tavşan Adası, yabani kuşkonmaz (tilki kuyruğu)

Aliağa İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Beş iğne el işçiliği, 101 kuyu, Apollon Tapınağı, Çaltılı Köyü, Eski kuyu, Helva şenlikleri, Helvacı kilimi, Uçurtma Festivali, Hicri Tuncalı koleksiyonu, nar ekşisi üretimi, Şakran böreği, Samurlu Köyü, Uluslararası Aliağa Emek ve Barış Şenlikleri, Zeytin ve Deniz Festivali

Bergama İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Bey armudu, koca armut, gelin armudu, parsa armudu, Geyikli Dağı, Granit, Kleopatra güzellik ılıcası, Kozak endemikleri, çam fıstığı, Madra Dağı, perlit madeni, rüzgar koridorları, sabit arıcılık

Bergama İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Ağaç işçiliği, Antik Pergamon Akropolü, Asklepion, Kızıl Avlu (Bazilika), Bergama Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi, klarnet, Bergama Köftesi, Bergama tulum peyniri, ceviz, çam fıstığı helvası, çığırtma, debbah tabağı, deri, Ayakkabı, fıstık helvası (çam fıstığı, pekmez), granit taş ocakları, Hıdırellez Dede ziyareti, ilçe içi kazı ve sergileme alanı, kalaycılık, leblebi, Kardeş Şehir Olimpiyatları, keçecilik, yorgancılık, kekik suyu, kafes balığı, Kibele kutsal alanı, Kozak yolu, lokum, meyve kurutmacılığı, nalıncılık, parşömen ustalığı, parşömen kağıt üretimi, ramazan helvası, saraylı tatlısı, sokak orkestrası, Sultan Nevruz Bayramı kutlamaları, testi çayı, toprakta ekmek, Türkmen düğünü, Uluslararası Bergama Kermesi, UNESCO Dünya Mirası, Viran Kapı, Zeus tapınağı, Kozak Beyazı

191

İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi

Dikili İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Bademli sulak alanı, denizaltı akıntısı, Dikili sardalyası, doğal deniz

akvaryumu, su altı dokusu, kum zambağı, Geyikli havzası, güneş batışı, Madra Havzası, Kabakum Deresi

Dikili İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Aristo tepesi, Atarna tepesi, Atatürk Botanik Bahçesi, Bamya Festivali, Barbun balığı, Cenevizlilerin gözetleme kulesi, ceviz, Uluslararası Çandarlı Kültür ve Sanat Festivali, Çiftçiler günü, Deliktaş zindanı, Dikili Limanı, doğal Atatürk heykeli, döşemecinin dükkanı, bayraktar ve bulamak çorbası, peynirli enginar dolması, Frenk yerleşim yeri, gökboğaz salatası, Hermias efsanesi, Kerealtı zeybeği, Koruk suyu, Melek Girmez Sokak, Nallı Sait, Ot Yemekleri Festivali, Pitane Kadınları Efsanesi, sürü yönetimi, tel kırma, topalak, Türkiye’nin ilk Jeotermal sempozyumu, Uluslararası Dikili Festivali

Foça İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Akdeniz Foku, Volkanik taşlar, dalış Alanları, deniz çayırları, Foça balığı, Foça taşı, Foça poyrazı, jeomorfolojik yapı, sarı kantaron, Siren Kayalıkları, Sörf ve yelken potansiyeli, su altı mağaraları

Foça İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Ağ yapımı, Ağalar Konağı, Antik Phokai Kenti (İyon Kenti Kültürü), Athena Tapınağı, Beşkapılar, Çapkınoğlu Konağı, çekme makarna, dibek kahvesi, engelli kafe, İBŞB Tarihe Saygı Ödüllü yapıların varlığı, Foça karası şarabı, Foça karası üzümü, Gece Pazarı, Foça taşı işçiliği, hamursuz tatlısı, Heredot duvarları, İskenderiye muskatı, Kakavya (Rum balık yemeği), kalamar dolması, karabaş otu reçeli, Karataş Efsanesi, Kent Surları, Kule evler, Kybele anıtının minyatürü, Marsilya horozu, Pers Mezar Anıtı, Restoratör mimarlar, Slow Food, tekne turları, tekne yapımı, Uluslararası Foça Çocuk Şenliği, Uluslararası Kültür, Sanat ve Balıkçılık Festivali, yelken yarışları, yerel tohum takası, Yeryüzü Pazarı, kupes, Şeytan Hamamı

Kemalpaşa İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Adaçayı, Ansızca Kapuz Çayı, Aşağı Kızılca Sivri Dağ, Bağyurdu Kazancı, kantaron otu, Mahmut Dağı Vadisi, Nazarköy Kanyonu, Nif Dağı, palamut ağacı, salep çiçeği ve lalesi, Spil Dağı

Kemalpaşa İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Atatürk evi, boncuk yapımı, büryan, çağ döneri, Hamza Baba etkinlikleri, ÇiniliKöy, Hitit Kabartma Heykeli (Karabel Kaya), Kadın Çiftçiler Günü, kadın üretici pazarı, Kıbrıs karası, kiraz (Kırdal, Napolyon), kız kulesi, Kiraz festivali, mozaik işçiliği, Nazarköy, Pomak kültürü, taş duvar ustalığı, toprak damlı evler, Türkistan ve Kazakistan Yemekleri, Ulucak Aqua park, Ümran Baradan Güzel Sanatlar Lisesi, Vişneli Köyü, Yahya Kemal Beyatlı’nın baba kabri

Dikili ilçe halk çalıştayında en öne çıkan doğal varlıklar şelaleler (Çağlan Şelalesi ve Nebiler Şelalesi) olmuştur.

Şelaleri sırasıyla jeotermal kaynaklar, Karagöl, rüzgar, deniz, sulak alanlar (Bakırçay Deltası, Bademli Sulak Alanı ve Müsellim Deresi Sulak Alanı), çamur banyosu / Ilıcalar, güneş batışı, koylar ve plajlar (Doğu Plajı, Pisa Koyu (Hanımın Koyu, Kokar Okluk)), doğal meşe ormanları, Nebiler Mağarası ve otlar izlemiştir. İlçede öne çıkan kültürel varlıklar ise Kaleler (Çandarlı Kalesi ve Hatipler Kalesi), Atatürk Botanik Bahçesi, Yaycıbedir halıları, Koçanlı Köşkü, Aya Nikola Kilisesi, zeytin ve zeytincilik, koruksuyu, Aristo Tepesi, bamya, Yalınayak Dede Türbesi ve zeytinyağı üreticiliği olmuştur.

Foça ilçe halk çalıştayında en öne çıkan doğal varlık deniz olmuştur. Özellikle Foça ve Yeni Foça arasındaki Kosova, Büyük ve Küçük Ayayani, Kartdere, Makaron, Çanak, Sazlıca ile 1., 2., 3. ve 4. Mersinaki Koyları öne çıkmıştır. İlçede öne çıkan diğer doğal varlıklar ise Akdeniz Foku, balık çeşitliliği, verimli tarım alanları, rüzgar (Foça Poyrazı), içme su kaynakları, orman ve Siren Kayalıkları

olmuştur. İlçe çalıştayında öne çıkan kültürel varlıklar ise Foça Karası Üzümü, yel değirmenleri, zeytin, Antik Phokai Kenti, antik tiyatro, çekme makarna, Foça Kule Evleri, halk eğitim kursları, Şeytan Hamamı, taş evler, Uluslararası Kültür, Sanat ve Balıkçılık Festivali, askeri alanları, dibek kahvesi, Foça Karası Şarabı, Foça taşı işçiliği, Foça Yoğurdu, Heredot Duvarları, kakavya (Rum balık yemeği), Kozbeyli Köyü, ot yemekleri, karabaş otu reçeli, otlu börekler, su kemerleri, tekne turları, yemek kültürü ve kupes olmuştur.

Kemalpaşa ilçe halk çalıştayında öne çıkan doğal varlıklar;

doğa yürüyüşü rotaları, mesire alanları (özellikle Çambel, Dere ve Ayrancılar Mesire Alanları), meşe ağaçları, Nif Dağı, Spil Dağı, yaylalar (Çambel, Damlacık, Ovacık, Atalan ve Beşpınar Yaylaları), Yiğitler Deresi olmuştur.

İlçe çalıştayında öne çıkan kültürel varlıklar ise kiraz (Kırdal Kirazı ve Napolyon kirazı), boncuk yapımı, Girit Mutfağı, Kemalpaşa Kalesi, Kımız At Çiftliği, Kız Kulesi, Kiraz Festivali, Nazarköy, Çiniliköy, Hitit Kabartma Heykeli (Karabel Kaya), mozaik yapım işçiliği ve zeytin olmuştur.

Strateji Geliştirme ve Katılımcılık İlçe Halk Çalıştayları

192

Kınık İçin Ayırt Edici Doğal

Varlıklar Kömür rezervleri, Beşiktaş Tepesi, Asartepe, Delez Bayırı, Korudere, Krater Gölü, Sadra deresi, Üç Göller, Tepegöl Gölü

Kınık İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Karadere peyniri, höşmerim ve çoban tatlısı, oğlak kapama etkinliği, bayıltma yemeği, Kızanlar Mezarlığı, Elmadere Köprüsü, Kınık Gazosu, süt birliği, Asarlı Kemerli Köprüsü, İşitme Engelli Lisesi, Kınık Kermesi, salça

Menemen İçin Ayırt Edici Doğal Varlıklar

Alıç, dağ çayı, defne, Dumanlı Dağ, Flora ve tarımsal çeşitlilik, Gediz Deltası (Kuş Cenneti), Gediz Nehri, Homa Dalyanı, İbrim (Suuçuran) Şelalesi, orkide, Sazlıgöl, testi toprağı (çomar toprağı), yabani erik, yabani kedi (vaşak), yırtıcı kuşlar

Menemen İçin Ayırt Edici Kültürel Varlıklar

Atlantis Kapısı, Çapa Sağlık Koleji, çömlekçilik, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Gediz Üniversitesi, Ege Üniversitesi Seramik Meslek Yüksekokulu, Ekin Koleji, Emiralem Çilek Festivali, Emiralem çileği (erkenci çilek), çeltik dikimi,et entegre tesisi, fırın aşı, Gelişim Koleji, Havacılık Jet Lisesi, Inadına Tiyatro Festivali, ıspanak, Karşıyaka Koleji, Kavun festivali, kerpiç evler, kubbeli bakkal, Kubilay Anıtı ve Anma Günleri, Mahkeme Cami mezar taşı kitabeleri, memecik zeytini, Menemen/Melemen, Menemen köftesi, Otizm Merkezi, Otizm Şenliği, pehlivan güreşleri, Seyrek Kavun Festivali, Seyrek model uçak alanı, Sucuk Festivali, tartamak, tartı, aktif taş değirmenleri, Taşhan, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, UTAEM-Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü, demircilik, tenekecilik, sıcak demircilik (balta, çapa, tara vb.

üretimi), yok olan kavun türleri (kaşık ve kara kavunu) Kınık ilçe halk çalıştayında en öne çıkan doğal varlık

kömür rezervleri olmuştur. Kömür rezervlerini, göller (Üç Göller, Krater Gölü, Tepegöl), anıt ağaçlar, Beşiktaş Tepesi, jeotermal kaynaklar, Kınık Kaynak Suyu ve verimli tarım alanları izlemiştir. İlçede en öne çıkan kültürel varlık el dokuma halılarıdır. İlçede diğer öne çıkan kültürel varlıklar ise domates, hayvancılık, zeytincilik, Eski Rum Evleri, Karadere peyniri, Tarihi cami, Arıcılık ve pamuk olmuştur.

Menemen ilçe halk çalıştayında ise Gediz Nehri en öne çıkan doğal varlık olmuştur. Gediz Nehri’ni, Menemen Ovası verimli tarım arazileri, Kuş Cenneti, Su Uçuran Şelalesi, anıt ağaçlar, dereler, Dumanlı Dağ, Gediz Deltası, mesire alanları,

yaban kedisi (vaşak) ve Yılkı atları izlemiştir. İlçede en öne çıkan kültürel varlıkları ise Menemen yoğurdu ile Larissa ve Panaztepe antik kentleri olmuştur. İlçe çalıştayında öne çıkan diğer kültürel varlıklar ise çömlekçilik, Emiralem çileği (erkenci), Kubilay olayı, anıtı ve şehitlikler, tartı, Rahvan at yarışları, Menemen/Melemen yemeği, Taşhan, Mandıracılık, Yoğurtçu Kalesi, Bedesten ve Çarşı, geleneksel meslekler (demircilik, tenekecilik, yorgancılar, semercilik, nalbantçılık, tenekecilik vb.), deve güreşi müsabakaları, yağlı güreş müsabakaları, zeytin ve zeytincilik, incir, Seyrek Kavun Festivali, üzüm, ıspanak, pamuk, Türkelli Deve Güreşleri, Emiralem Çilek Festivali, Görece Kalesi, İnadına Tiyatro Festivali ve tarihi sarnıçlar olmuşlardır.

193

İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi

Doğal ve Kültürel Varlıklar

Çalıştay katılımcılarına yörelerinde kalkınmayı etkileye-bilecek önemli doğal ve kültürel varlıkları belirlemeleri istenmiştir. Tüm ilçelerde belirlenen varlıklar benzer ve ilgili olanlar ile havza ve il düzeyinde bütünleşmeyi sağla-yabilecek olanlar dikkate alınarak birleştirilmiştir. Bu bir-leştirmeler sonrasında havzalarda kırsal kalkınmayı etki-leyebilecek toplam 32 ana yerel varlık grubu saptanmıştır.

Varlıkların kalkınmayı ne düzeyde etkileyeceğine yönelik beşli Likert ölçeği hazırlanıp, “1” hiç etkilemez “5” çok fazla etkiler şeklinde etki düzeyleri tanımlanmıştır. Ufuk Tarama Çalıştayına katılan 101 kişi bu varlıkları değerlen-dirmiştir (Tablo 3.1.2). Varlıklar tarım, yerleşim ve kültür, turizm, su ve enerji, yenilik-girişimcilik, çevre başlıkları altında toplanmıştır. Söz konusu varlıklar sosyal, kültürel, doğal, ekonomik bir dizi unsuru içermektedir.

Havzalarda yerel çalıştaylarda önemi vurgulanan 32 adet doğal ve kültürel varlık yine yerel katılımcılar tarafından Ufuk Tarama Çalıştayı’nda değerlendirilmiştir.

Değerlendirmeye göre; yenilenebilir enerji kaynakları (jeotermal, rüzgar, güneş), iklim (güneşli gün sayısı, rüzgar vb.), tarım ürünleri (kestane, zeytin, kiraz, domates, pamuk, mısır, tohumluk ayçiçeği vb.), pazarlar (üretici pazarı, yeryüzü pazarı, gece pazarı vb.), tatlı su kaynakları (göl, şelale, akarsu, yeraltı suları), ormanlar (fıstık çamı, kızıl çam, makilik, palamut meşesi gibi), şenlikler (hayırlar, festivaller, panayırlar, yarışlar); eğitim ve araştırma kuruluşları (üniversite, meslek yüksekokulları ve araştırma enstitüleri); süt ürünleri (Bergama tulumu, Foça yoğurdu, Karadere peyniri, tartı, vb.), tamamlayıcı turizm alanları (spor, eko turizm, kırsal turizm, termal turizm vb.) şeklinde ilk 10 varlık sıralanmıştır. Doğal ve kültürel varlıklar önem düzeylerine göre katılımcılar tarafından KUTU 1’deki gibi sıralanmıştır.

Söz konusu varlıkların önem sırası ilçelere göre değişebilmektedir. Aliağa’da tarım ürünleri; Bergama’da tarihi mahalleler; Dikili’de sahil, plaj; Foça’da özgün hayvan türleri; Kemalpaşa’da şenlikler, festivaller; Kınık’ta süt ürünleri; Menemen’de iklim (güneş ve rüzgar) ilk sıradaki doğal ve kültürel varlıklar olarak görülmektedir (Tablo 3.1.2).

KUTU 1

Önem Sırasına göre Doğal ve Kültürel Varlıklar 1. Yenilenebilir enerji kaynakları (jeotermal, rüzgar, güneş) 2. İklim (güneşli gün sayısı, rüzgar vb.)

3. Tarım ürünleri (kestane, zeytin, kiraz, domates, pamuk, mısır, tohumluk ayçiçeği vb.)

4. Pazarlar (üretici pazarı,yeryüzü pazarı,gece pazarı vb.) 5. Tatlı su kaynakları (göl, şelale, akarsu, yeraltı suları) 6. Ormanlar (fıstık çamı, kızıl çam, makilik, palamut meşesi

vd.)

7. Şenlikler, hayırlar, festivaller, panayırlar, yarışlar 8. Üniversite, Meslek Yüksekokulları ve Araştırma Enstitüleri 9. Süt ürünleri (Bergama tulumu, Foça yoğurdu, Karadere

peyniri, tartı, vb.)

10. Alternatif turizm alanlarının varlığı (spor, ekoturizm, kırsal turizm, termal turizm vb.)

11. Sahil, plaj, adalar ve koylar

12. Antik kent ve arkeolojik alanlar (tümülüs, höyük, tapınak, ılıca, vb.)

13. Yaylalar, dağlar, vadiler, ovalar

14. Tarihi mahalle, sokak ve evler; kültürel yapılar (han, hamam, çeşme, müze, arasta, bedesten, anı evi, vb.) 15. Jeotermal kaynaklar (ılıca, termal su, şifalı su) 16. Balık ve balıkçılık kültürü

17. Özgün mimari dokuya ve doğal yapıya sahip kırsal yerleşimler

18. Yöresel lezzetler (çam fıstığı tatlısı, keşkek, çığırtma, kabak çiçeği dolması, kupes)

19. Kalıntılar (yel değirmeni, duvar, kale, kule, köprü, su kemeri, vb.)

20. Havza faunası (Akdeniz foku, ada martısı, yılkı atları, balık türleri vb.)

21. Ormanda doğal yetişen yenilebilir ürünler (çamfıstığı, mantar, sarmaşık, yabani kuşkonmaz vb.)

22. Tıbbi ve aromatik bitkiler (lavanta, anason, kekik, adaçayı, defne vb.)

23. Kültürel zenginlik (Roman, Göçmen, Pomak, Boşnak kültürleri vd.)

24. El sanatları (mozaik yapımı, boncukçuluk, çömlekçilik, sepetçilik, tahta oymacılık vd.)

25. El dokuma işleri (halıcılık, heybe, iğne oyası, tel kırma) 26. Havzaya özgü doğal bitki örtüsü (kum zambağı, çitlembik,

karadut vb.)

27. Madenler ve doğal taşlar (kömür, altın, perlit, granit, bazalt, Foça taşı, vb.)

28. Dini yapılar (camii, kilise, manastır, sinagog, türbe, tekke, yatır, vb) ve mezarlıklar

29. Yok olmakta olan meslekler (parşömen ve taş ustalığı, nalbantlık, semercilik, tenekecilik, sıcak demircilik, vb.) 30. Yerel tarım ürünleri (gelin armudu, parsa armudu, kozak

beyazı, gökçebeyli kirazı vb.)

31. Tematik okullar (işitme engelli, otizm vb.)

32. Jeolojik zenginlikler (kayalar, mağaralar, volkanik oluşumlar)

Strateji Geliştirme ve Katılımcılık İlçe Halk Çalıştayları

194

Doğal ve kültürel varlıklar Tüm İlçeler ortalama Aliağa ortalama Bergama ortalama Dikili ortalama Foça ortalama Kemalpaşa ortalama Kınık ortalama Menemen ortalama Yerel tarım ürünleri (gelin armudu, parsa armudu,

kozak beyazı, Gökçebeyli kirazı vb,) 2,900 2,800 3,667 2,563 3,400 4,333 2,000 2,000 Tarım ürünleri (kestane, zeytin, kiraz, domates,

pamuk, mısır, tohumluk ayçiçeği vb,) 4,063 4,067 4,000 3,941 4,308 4,200 4,250 4,235 Ormanda doğal yetişen yenilebilir ürünler (çamfıstığı,

mantar, sarmaşık, yabani kuşkonmaz vb,) 3,347 2,933 4,222 3,059 4,154 3,750 3,250 2,625 Tıbbi ve aromatik bitkiler (lavanta, anason, kekik,

adaçayı, defne vb,) 3,226 3,000 2,444 3,389 3,857 3,667 1,750 3,267

Havza faunası (Akdeniz foku, ada martısı, yılkı atları,

balık türleri vb,) 3,446 3,733 2,625 3,389 4,833 2,000 1,000 3,375

Havzaya özgü doğal bitki örtüsü (kum zambağı,

çitlembik, karadut vb,) 3,112 3,067 3,000 3,278 3,667 2,250 2,750 2,500

İklim (güneşli gün sayısı, rüzgar vb,) 4,075 3,857 4,125 4,444 4,357 3,200 3,250 4,400 Sahil, plaj, adalar ve koylar 3,703 3,500 3,875 4,824 4,692 2,000 2,000 2,500 Ormanlar (fıstık çamı, kızılçam, makilik, palamut

meşesi vd,) 3,853 3,867 4,222 3,667 4,071 4,600 4,000 3,176

Yenilenebilir enerji kaynakları (jeotermal, rüzgar, güneş) 4,095 3,733 4,222 4,444 4,692 4,500 4,250 3,412 Yaylalar, dağlar, vadiler, ovalar 3,681 4,067 4,000 3,556 3,909 4,250 2,250 3,529 Jeolojik zenginlikler (kayalar, mağaralar, volkanik

oluşumlar, vb,) 2,837 2,750 2,875 3,222 3,182 2,333 2,000 2,235

Madenler ve doğal taşlar (kömür, altın, perlit, granit,

bazalt, Foça taşı, vb,) 3,085 3,000 4,222 3,706 3,154 1,750 4,000 2,059

Jeotermal kaynaklar (ılıca, termal su, şifalı su) 3,565 3,400 3,667 4,667 3,636 3,333 2,333 2,250 Tatlı su kaynakları (göl, şelale, akarsu, yeraltı suları) 3,860 4,067 3,250 3,941 3,545 4,500 3,750 3,941 Alternatif turizm alanlarının varlığı (spor, eko turizm,

kırsal turizm, termal turizm vb,) 3,777 3,357 4,222 4,389 4,154 4,400 2,000 2,813 Şenlikler, hayırlar, festivaller, panayırlar, yarışlar 3,847 3,600 4,000 4,000 4,077 5,000 3,250 3,588

Tablo 3.1.2 İlçelerin sahip oldukları doğal ve kültürel varlıklar ve yerel kalkınmaya etki düzeyleri

195

İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi

Doğal ve kültürel varlıklar Tüm İlçeler ortalama Aliağa ortalama Bergama ortalama Dikili ortalama Foça ortalama Kemalpaşa ortalama Kınık ortalama Menemen ortalama Pazarlar (üretici pazarı, yeryüzü pazarı, gece pazarı vb,) 3,876 4,000 3,750 3,500 4,429 5,000 3,000 3,529 Özgün mimari dokuya ve doğal yapıya sahip kırsal

yerleşimler 3,533 3,333 4,000 3,611 4,385 4,667 2,000 3,059

Kültürel zenginlik (Roman, Göçmen, Pomak, Boşnak

kültürleri vd,) 3,209 3,231 3,667 2,944 3,083 3,750 4,000 3,125

Tematik okullar (engelli, otizm vb,) 2,880 2,667 2,125 3,222 2,500 3,250 3,333 3,118 Üniversite, Meslek Yüksekokulları ve Araştırma

Enstitüleri 3,835 3,917 4,444 3,889 3,583 5,000 3,250 3,625

Dini yapılar (camii, kilise, manastır, sinagog, türbe,

tekke, vb) ve mezarlık 3,032 3,000 3,444 2,611 3,357 4,000 1,333 3,250

Kalıntılar (yel değirmeni, duvar, kale, kule, köprü, su

kemeri, vb,) 3,495 3,000 4,667 3,235 4,462 4,500 2,333 3,059

Antik kent ve arkeolojik alanlar (tümülüs, höyük,

tapınak, ılıca, vb,) 3,688 3,400 4,667 3,667 4,692 4,500 2,750 2,941

Tarihi mahalle, sokak ve evler; kültürel yapılar (han,

hamam, çeşme, müze, arasta, bedesten, anı evi, vb,) 3,646 3,200 4,778 3,444 4,643 4,500 2,333 3,118 El dokuma işleri (halıcılık, heybe, iğne oyası, tel kırma) 3,155 2,563 4,444 3,333 2,750 4,200 2,000 2,882 El sanatları (mozaik yapımı, boncukçuluk, çömlekçilik,

döşemecilik, sepetçilik, tahta oymacılık, nalıncılık ) 3,181 2,500 4,000 3,000 3,000 5,000 2,250 3,500 Yok, olmakta olan meslekler (parşömen ve taş ustalığı,

nalbantlık, semercilik, tenekecilik, sıcak demircilik, vb,) 2,936 2,267 4,000 2,889 2,583 4,750 1,500 3,063 Yöresel lezzetler (çam fıstığı tatlısı, keşkek, çığırtma,

kabak çiçeği dolması, kupes) 3,521 3,133 4,222 3,556 3,833 4,750 2,750 3,176 Süt ürünleri (Bergama tulumu, Foça yoğurdu,

Karadere peyniri, tartı, vb,) 3,784 3,133 4,444 3,667 4,071 3,750 4,500 3,563 Balık ve balıkçılık kültürü 3,552 3,800 2,750 4,444 4,429 1,750 1,500 2,375

Tüm yerel varlıklar dikkate alınarak, ilçelerin benzerlikleri incelenmiştir. Çok boyutlu ölçekleme sonucu doğal ve kültürel varlıklar bakımından ilçeler; Foça Dikili Aliağa; Bergama Menemen; Kemalpaşa ve Kınık olarak 4 grupta değerlendirilmiştir (Euclidean distance model, Stress .00993 RSQ: .99940). Bu gruplar ilk etaptaki ilçeler düzeyindeki bütünleşmeler açısından da fikir vermektedir. Foça, Aliağa ve Dikili ilçeleri coğrafi açıdan yakınlıkları ve varlıklarının benzeşimi açısından da bütünleşme kolaylığı taşımaktadır.

Proje kapsamındaki ilçeler sahip oldukları doğal ve kültürel varlıklar bakımından karşılaştırılmıştır.

Karşılaştırmalar sonucunda farklılık bulunan ilçeler ve yerel varlıklar havza bazında aşağıda verilmiştir (Şekil 3.1.2). Bakırçay Havzasında Dikili ve Aliağa büyük ölçüde kıyı yerleşimleri olduğu için, doğal ve kültürel varlıklarını kıyı bölgesi tarihi, karakteristikleri ve yaşamı belirlemektedir. Benzeri karakteristik yapı, Bergama ve Kınık için söz konusu olmayıp bu ilçeler birbirlerinden ve kıyı bölgesinden farklılıklar göstermektedir.

Gediz Havzasında da, kıyı ve iç kesimde olma durumlarına göre, ilçelerin doğal ve kültürel varlıkları çeşitlilik göster-mektedir. Foça, kıyı yerleşimi olması itibarıyla havzada tarım ağırlıklı gelişme gösteren ve fiziksel bağlantısı olan Menemen yerine, Aliağa-Dikili kıyı bölgesi ile ittifak halindedir. Mene-men’in burada bağımsız kalıp yine tarım ağırlıklı Bergama ile benzeşmesi, Kemalpaşa’nın gerek Gediz gerekse de Bakırçay Havzası ilçelerinden bağımsız olması nedeniyle, havza bazın-da ilçelerde doğal ve kültürel varlıklar yönünden farklılıklar söz konusudur. Bu farklılıklar ilçelerin avantajlı oldukları konuları da işaret etmektedir. Yerel tarım ürünleri açısından Kemalpaşa ve Bergama ilçeleri diğerlerinden farklıdır. Or-manda doğal yetişen ve yenilebilir ürünlerin kalkınmada et-kili olması Bergama ve Foça İlçelerinde daha yüksektir. Tıbbi ve aromatik bitkilerin varlığı ve yöreye beklenen katkısı Foça ve Kemalpaşa ilçelerinde daha fazladır. Foça İlçesi, özgün hayvan türleri açısından diğer ilçelerden farklı bulunmuştur.

Havzadaki bir başka ilçe olan ve İzmir Metropolü içindeki Çiğ-li de sahip olduğu deniz ürünleri bakımından ayrıcalıklıdır.

Havzadaki bir başka ilçe olan ve İzmir Metropolü içindeki Çiğ-li de sahip olduğu deniz ürünleri bakımından ayrıcalıklıdır.

Belgede PROJE EKİBİ (sayfa 191-200)