Özel Çevre Koruma Alanları
2.2. Sosyo-Ekonomik ve Kültürel YapıKültürel Yapı
2.2.3. Yerleşim yapısı ve kültür
Bu bölümde, incelenmekte olan ilçelerin kentsel ve kırsal yerleşim yapısının temel özellikleri, sahip olduğu değerler ve potansiyeller ile karşı karşıya kalınan sorunlar özetlenmeye çalışılacaktır. Bu analiz çalışması, çoğunlukla araştırılan coğrafyaya ilişkin olarak daha önce yapılmış olan çalışmalardan yararlanılarak ve çalışma ekibi olarak, yaptığımız ilçe ziyaretlerindeki belediye başkanları, kaymakamlar veya görevlendirdikleri kişilerle yaptığımız görüşmeler ile her ilçede düzenlediğimiz ilçe çalıştayları ve gözlemlere dayanarak gerçekleştirilecektir.
Çalışma alanı sınırları içinde çok sayıda köy / kırsal mahalle vardır ve tümünü ziyaret etmek ve her birinin muhtarlarıyla ayrı ayrı görüşmek mümkün olamamıştır, bunun yerine incelenen yöreyi temsil edebilecek örnekler üzerinde durulmuştur. Haziran (2015) ayında seçilen bazı köylere gidilebilmiş ve daha ayrıntılı bilgiye ulaşılabilmiştir. Bu deneyim göstermiştir ki, her köyün daha ayrıntıda incelenmesinde yarar vardır.
Öncelikle Bakırçay Havzası sınırları içinde yer alan Aliağa, Bergama, Kınık, Dikili ilçeleri ve gidilebilen köyler ele alınacak, daha sonra Gediz Havzası sınırları içinde yer alan Foça, Menemen ve Kemalpaşa yerleşmeleri incelenecektir.
Aliağa İlçesi
Aliağa İlçesi İzmir Ana Kenti’nin kuzeyinde yer almaktadır.
Yerleşme, 1937 yılında “Bucak”, 1952 yılında “Belediye”
statüsü ve 1982 yılında da İlçe statüsü kazanmıştır. İlçe sınırları içinde yer alan ve iki ayrı belde belediyesi olan Helvacı ve Yenişakran belediyeleri, günümüzde tüzel kişiliklerini yitirmiş ve Aliağa’nın mahallesi konumuna gelmişlerdir. Aliağa İlçesi 2004 yılında 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu gereği, İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınmıştır (Aliağa Kaymakamlığı, 2015). Aynı kanuna göre mahalle statüsü kazanmış toplam 18 kırsal yerleşimi / köyü bulunmaktadır (Şekil 2.2.1).
63
İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi
Tablo 2.2.9. Aliağa İlçesi’nde köyler/mahallelerde nüfusun 2010 ve 2014 yıllarına göre dağılımı (TÜİK, 2015)
2010 yılı Toplam nüfus 2014 yılı Toplam nüfus
İlçe nüfusu 65.753 İlçe nüfusu 83.366
Şehir nüfusu 53.624
Kırsal yerleşimler Mahalleler
Aşağışakran 267 Aşağışakran 265
Atatürk 8487
Bahçedere 81 Bahçedere 7252
B. Hayrettin Paşa 1287
Bozköy 695 Bozköy 631
Çakmaklı 731 Çakmaklı 685
Çaltılıdere 710 Çaltılıdere 621
Çıtak 698 Çıtak 605
Çoraklar 86 Çoraklar 62
Güzelhisar 630 Güzelhisar 658
Hacıömerli 810 Hacıömerli 1030
Horozgediği 351 Horozgediği 356
Kalabak 410 Kalabak 609
Kapukaya 217 Kapukaya 201
Karaköy 225 Karaköy 224
Karakuzu 738 Karakuzu 652
Kazımdirik 8023
Kurtuluş 6837
Kültür 7859
Mimar Sinan 1385
Samurlu 481 Samurlu 428
Siteler 9831
Şehitkemal 915 Şehit Kemal 879
Uzunhasanlar 328 Uzunhasanlar 315
Yalı 2646
Yeni 1525
Yenişakran (B) 3567 Yenişakran 3813
Yukarı Şehit Kemal 849
Yüksekköy 189 Yüksekköy 170
1960’da 2860 kişilik nüfusuyla küçük bir yerleşim olan Aliağa, 1970’li yıllarda T.P.A.O. ve İzmir Rafinerisi’nin kurulmasıyla, hızla nüfus artışı yaşamaya başlamıştır. Bu yıllarda İlçede bir sanayi sitesi, 40 kadar büyük sanayi tesisi ve kuruluşu ile 1577 işyeri kurulmuştur. 1980’lerde ilçede, demir çelik fabrikaları, döküm tesisleri, hurda
işletmeleri, dolum tesisleri ve gaz türbinleri yapılmıştır.
Enerji santralleri, gemi söküm tesisleri, kimya sanayi, devam eden yıllarda gelişmiştir. Tüm bu işletmelerde günümüzde 16.067 kişinin çalıştığı, Aliağa Belediyesi web sitesinde belirtilmektedir (Aliağa Belediyesi, 2015).
İzmir Gediz-Bakırçay Havzalarının Yapısal Durumu Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı
64
Tüm bu gelişmeler sonucu, Aliağa İlçesi’nin toplam nüfusu 2010 yılında 65.763 kişiye, İlçe Merkezi’nin nüfusu ise 53.624 kişiye ulaşmıştır. 2014 yılında ise, ilçe toplam nüfusu 83.366 kişi olarak tespit edilmiştir. Tablo 2.2.9’da 2010 ve 2014 yılı nüfus verileri, köyler / mahalleler bazında karşılaştırmalı olarak verilmektedir. İlçe toplam nüfusu, son 4 yıl içinde yaklaşık olarak 18.000 kişi artmıştır ve bu artış, ilçe merkezindeki mahallelerde olmuştur.
Günümüzde köy statüsünü kaybederek mahalle statüsüne geçirilmiş olan kırsal yerleşmelerin hemen tümünde ise nüfus kaybı görülmektedir. Bunlar arasında TÜİK ADNKS verilerine göre 2009-2014 yılları arasında Aliağa’nın kırsal nüfusundaki değişime bakıldığında; en yüksek artış % 91,97 ile Bahçedere’de, en yüksek düşüş % 43’lük değerle Çoraklar’da yaşanmıştır.
Gündemde olan yeni sanayi yatırımları göz önüne alındığında, Aliağa İlçe Merkezi ve yakın çevresinde nüfus artışının süreceği görülmektedir. Yürürlükte olan 1/100.000 ölçekli İzmir-Manisa Çevre Düzeni Planı’nın, Plan Açıklama Raporunda da bu nüfus artışı eğiliminin süreceği ifade edilmiştir. Bu Plan’ın 2025 yılına ilişkin nüfus öngörüsü 127.000 kişidir. Bu nüfusun ilçe merkezinde 110.000 kişi, Yenişakran’da 10.000 kişi, Helvacı Mahallesi’nde ise 7000 kişi olarak dağılacağı öngörülmektedir (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2014).
Aliağa’da sanayi tesislerinin artmasının yanı sıra, ilçeye Kadın ve Çocuk Cezaevi’nin gelmesiyle nüfusun 10.000–
12.000 kişi arttığı, Aliağa Kaymakamlığı tarafından 9 Mart 2015 tarihli ilçe ziyareti sırasında ifade edilmiştir. İzmir Bölge Planı (2014-2023) çalışmaları kapsamında İZKA tarafından 2013 yılında hazırlanmış olan ilçe raporunda;
• Aliağa’da etkinlik gösteren ve yönetmeliklerde “kirletici vasfı yüksek” olarak sınıflandırılan, demir çelik tesisleri, gemi söküm tesisleri, rafineri, petrokimya, gaz dolum tesisleri, haddehaneler vb. tesislerin önemli hava kirletici kaynaklar olduğu, ancak, İlçe’de hava ölçüm istasyonu bulunmadığı,
• İlçede son dönemlerde özellikle hava kirliliği ve çevre kirliliğinin arttığı, çevresel risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak çalışan kamu kurumlarının izleme sistemlerini etkinleştirmesi gerektiği,
• DEÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nün yaptığı araştırma-larda, bölgenin partikül madde bünyesindeki ağır metaller ve organik kirleticiler açısından yoğun bir kirlilik altında olduğunun gösterildiği,
• 2011 yılı itibariyle, İzmir’deki iki düzensiz atık depolama alanlarından birisinin Aliağa’da olduğu,
• Aliağa Organize Sanayi Bölgesi’nde 15 tesisin faaliyette olduğu ve 691 kişiye istihdam sağlandığı, OSB’deki firmaların kimya, inşaat, makine, metal ve plastik sektöründe faaliyet gösterdiği,
• İlçenin bir sanayi odağı olduğu, ancak buna yönelik bir imar planı çalışmasının yapılmamış olduğu,
• Sanayi tesisleri ile Aliağa arasında diyaloğun olmadığı, fabrika sahipleri ve üst düzey yöneticilerinin Aliağa’da yaşamıyor olduğu,
• İşyeri sayısı göz önüne alındığında, sağlık hizmetleri sunumunda yetersizlikler olduğu,
• Göç oranının fazla olması, bu nedenle entegrasyon ve etnik kültürel sorunların olduğu,
• İlçede sosyal ve kültürel aktivite alanı olmadığı,
• İlçede özellikle hafta sonları trafik ve otopark sorunları yaşandığı belirtilmektedir (İZKA, 2013a).
İZKA çalışmasında belirtilen çevre kirliliğine ilişkin sorunlar, Aliağa yerleşiminin güneyinde yer alan sanayi tesisleri çevresinde gerçekleştirilen arazi çalışmalarında da somut olarak görülmüş ve 14 Temmuz 2015 tarihli Çevre Odak Grup Toplantısı’nda da dile getirilmiştir.
Aliağa’da yoğun sanayi gelişiminin yanı sıra, Çandarlı’da inşa aşamasında olan Kuzey Ege Limanı’nın da İlçe’nin nüfus gelişiminde, ekonomik yapısında ve ulaşım sisteminde etkili olacağı öngörülebilir. Aliağa Kaymakamlığı’nda 9 Şubat 2015 tarihinde yapılan görüşmede, günde 7500 kamyon/
tırın ilçe içinde ring yaptığı, 40.000 transit aracın geçiş yaptığı, toz egzoz dumanı ve çamurun oluştuğu ve yolların bozulduğu ifade edilmiştir. Bu bağlamda, ilçenin ulaşım master planına ihtiyaç duyulduğu, aynı gün Aliağa Belediye Başkanı ile yapılan görüşmede de dile getirilmiştir. Belediye Başkanı tarafından aktarılan bir başka önemli sorun ise kentin içinden kuzey-güney doğrultusunda üç demiryolu hattının geçecek olması ve bu projenin şehri ikiye bölecek olmasıdır. Şekil 2.2.2’de görüldüğü gibi, bugün zaten kent, kuzey-güney doğrultusunda şehirlerarası karayolu ile ikiye bölünmüş durumdadır. Belediye Başkanının ifadesine göre, kent artık doğu-batı istikametinde büyümektedir ve yeni demiryolu hatlarının kuzey-güney doğrultusunda inşa edilecek olması, kentin bu bölünmüşlük sorununu daha da arttıracaktır. Ayrıca, demiryolu projeleri kentin imar planında işli değildir. Aliağa yerleşiminin güneyinde yer alan sanayi tesisleri ile inşa edilmiş olan liman/iskeleler arasındaki taşıt yollarının niteliğinin kötü olduğu da bu görüşmede belirtilmiştir (Şekil 2.2.3).
48 batı istikametinde büyümektedir ve yeni demiryolu hatlarının kuzey-güney doğrultusunda inşa edilecek olması, kentin bu bölünmüşlük sorununu daha da arttıracaktır. Ayrıca, demiryolu projeleri kentin imar planında işli değildir. Aliağa yerleşiminin güneyinde yer alan sanayi tesisleri ile inşa edilmiş olan liman/iskeleler arasındaki taşıt yollarının niteliğinin kötü olduğu da bu görüşmede belirtilmiştir (Şekil 2.2.3).
Şekil 2.2.2. Aliağa İlçesi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Ekim 2013)
Şekil 2.2.3. Aliağa İlçesi’nin genel görünümü (Aliağa Kaymakamlığı, 2015)
Belediye Başkanı tarafından dile getirilen bir başka sorun ise Aliağa’da sinema, tiyatro salonunun olmamasıdır. Başkan, Aliağa’nın turizmde iddialı olmadığını ama denizlerin aslında temiz olduğunu, yazın Manisa’dan gelenlerin çok olduğunu, iş için ilçeye gelen iş adamlarının kalacağı otellere ihtiyaç olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Belediye’nin ilçede kültür sanat etkinliklerine ağırlık verdiğini, güzellik yarışması, sinemanın 100. yılı kutlamaları gibi etkinliklerin yapılmaya başlandığını ifade etmiştir.
Şekil 2.2.2. Aliağa İlçesi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Ekim 2013)
65
İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi
Belediye Başkanı tarafından dile getirilen bir başka sorun ise Aliağa’da sinema, tiyatro salonunun olmamasıdır. Başkan, Aliağa’nın turizmde iddialı olmadığını ama denizlerin aslında temiz olduğunu, yazın Manisa’dan gelenlerin çok olduğunu, iş için ilçeye gelen iş adamlarının kalacağı otellere ihtiyaç olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Belediye’nin ilçede kültür sanat etkinliklerine ağırlık verdiğini, güzellik yarışması, sinemanın 100. yılı kutlamaları gibi etkinliklerin yapılmaya başlandığını ifade etmiştir.
Gerek Kaymakamlık, gerekse Belediye Başkanlığı tarafın-dan dile getirilen bir başka sorun ise, ilçede tarım ve hay-vancılığın bitme noktasına geldiğidir. Aliağa pazarlarında satılan tarım ürünlerinin büyük çoğunluğu çevre ilçelerden gelmektedir. Cumartesi günleri düzenlenen köylü pazarın-da ise, Aliağa’nın Manisa sınırınpazarın-da yer alan Karakuzu Ma-hallesi’nden üretici kadınların ürünleri rağbet görmektedir.
İZKA tarafından gerçekleştirilen ilçe toplantısında, Aliağa’da 4000 kişiye yakın engelli yaşadığı ve bu kesime yönelik eğitim ve istihdam olanaklarının arttırılması gerekliliği dile getirilmiştir. Bu sorunun çözümüne yönelik olarak, Aliağa’da “Engelsiz Kafe” açılmıştır ve 6’sı zihinsel engelli, toplam 14 engellinin istihdam edildiği bir model oluşturulmuştur (İZKA, 2013a).
Aliağa’da 89’u kültür-sanat ile ilgili olmak üzere 182 dernek, 4 vakıf olmak üzere toplam 186 STK bulunmaktadır. İlçe’de 25’i arkeolojik, 3’ü doğal sit olmak üzere 28 adet sit alanı bulunmaktadır, ancak kentte müze yoktur (İZKA, 2013a).
Aliağa’nın güneybatısında sanayi bölgesi içinde kalmış önemli antik liman şehirlerinden olan Kyme, Nemrut Limanı’nda, gemi döküm ve çevredeki sanayi tesislerinde yürütülen faaliyetler nedeniyle gözden çıkarılmış bir antik yerleşim konumundadır. Kyme, Kültür Bakanlığı Antik Kentler Listesi’ne alınmalı; korunması için gerekli mevzuat değişikliklerinin yapılması gerekmektedir. Sürekli ve etkin bir koruma stratejisi ile Kyme antik yerleşimi kültürel mirasımıza kazandırılmalıdır.
Aliağa’da eğitim seviyesinin yüksek olması, sağlık hizmetlerine erişimin etkin olması, turizm potansiyelinin
olması, jeotermal kaynağın olması ise ilçenin sahip olduğu önemli yerel varlıklarıdır (İZKA, 2013a).
Aliağa’nın Çoraklar ve Güzelhisar kırsal mahallelerine 3 Temmuz 2015 tarihinde ziyaret gerçekleştirilmiştir. Aliağa kent merkezinin kuzeydoğusunda yer alan Çoraklar, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi (ALOSBİ)’nin kuzey sınırında yer alıp, ilçenin en az nüfusuna sahip kırsal mahallesidir.
Muhtar Halit Çamlı ile yapılan görüşmede köyün ana geçim kaynağının 3000 küçükbaş, 400 büyükbaş ile “hayvancılık”
olduğu, ancak bitme noktasına geldiği ve bittiği taktirde köylünün göç etmeyi planladığı belirtilmiştir. Bu durumun ana sebepleri olarak, ALOSBİ’nin kamulaştırma çalışmaları sonrasında mera olarak kullandıkları alanın çok azalması ve yeni mera alanı tahsisi sırasında Orman Bakanlığı ile yaşanılan sıkıntılar dile getirilmiştir. Yerleşim ALOSBİ’ye yürüme mesafesinde olmasına rağmen, köyde yeni yapı talebi bulunmamaktadır. Köydeki mevcut yapı kalitesinin kötülüğü, ALOSBİ’nin güvenlik nedeniyle köy yerleşimine yakın kapı açmaması ve merkezden köye ulaşımın zorluğu nedenleriyle ALOSBİ’de çalışıp, köye yeni yerleşen kimse bulunmamaktadır. Uzun vadede sanayide çalışan sayısının artışına paralel olarak mahallenin tarıma uygun olmayan arazilerinde konut alanları öngörülebilir.
İstihdam ve kirlilik boyutları dolayısıyla da yerleşimin ALOSBİ ile ilişkisi önem kazanmaktadır. Arıtmanın çalışmamasına bağlı dere kirliliği, hava kirliliği ve hayvanların kontrolsüz sanayi alanına girişi gibi karşılıklı şikâyetler dile getirilmiştir. Çoraklar halkı için ekonomik potansiyele sahip doğal değerlerden biri de doğadaki mevcut çitlembik ağaçlarının fıstık olarak aşılanmasıdır.
2014 yılında aşılama çalışmalarına hız verilmiş olup, ürün temininin sonraki yıllarda sağlanacağı belirtilmiştir.
Aliağa ilçe merkezinin doğusunda yaklaşık 5 km uzaklıkta yer alan Güzelhisar Mahallesi muhtarı İbrahim Uzun ile yaptığımız görüşmede ise Güzelhisar Ovası’nda tarım amaçlı sulama suyu sıkıntısı nedeniyle suya bağımlı tarımsal üretimin bitme noktasına geldiği ve sulu tarıma uygun arazilerde zeytin dikimine dönüldüğünün altı çizilmiştir (Şekil 2.2.4). İzmir’e içme suyu sağlayan kuyuların ovada bulunması ve Güzelhisar Barajı suyundan yörenin yararlanamaması başlıca sebeplerdir. Ovadaki Uzunhasanlar, Çıtak ve kısmen Karakuzu köyleri ile ortak kullanılan Güzelhisar ovasındaki tarımsal faaliyetlerin yapılabilmesi için hem yeraltı, hem de Güzelhisar Baraj suyunu da içeren “su yönetim planı”nın acilen hazırlanıp, uygulanması talep edilmiştir. Uygun bir sulama ile beraber ele alınabilecek “jeotermal enerji katkılı seracılık”
projesinin Güzelhisar köylüsü için ekonomik bir potansiyel taşıdığı belirtilmiştir. Yaklaşık 700 nüfuslu mahallenin, arıtma tesisine ihtiyacı vardır. Ayrıca son yıllarda azalmış olduğu belirtilen, ancak halen özel arazilerde açık olarak depolanan rafineri atığı da çözümsüz bir çevre problemi olarak beklemektedir. Uzunhasanlar Kalesi yakınında açılan Andezit taş ocağının da tarihi kalıntılara zarar verdiği dile getirilmiştir.
48 batı istikametinde büyümektedir ve yeni demiryolu hatlarının kuzey-güney doğrultusunda inşa edilecek olması, kentin bu bölünmüşlük sorununu daha da arttıracaktır. Ayrıca, demiryolu projeleri kentin imar planında işli değildir. Aliağa yerleşiminin güneyinde yer alan sanayi tesisleri ile inşa edilmiş olan liman/iskeleler arasındaki taşıt yollarının niteliğinin kötü olduğu da bu görüşmede belirtilmiştir (Şekil 2.2.3).
Şekil 2.2.2. Aliağa İlçesi uydu görüntüsü (Google Earth, Görüntü tarihi: 25 Ekim 2013)
Şekil 2.2.3. Aliağa İlçesi’nin genel görünümü (Aliağa Kaymakamlığı, 2015)
Belediye Başkanı tarafından dile getirilen bir başka sorun ise Aliağa’da sinema, tiyatro salonunun olmamasıdır. Başkan, Aliağa’nın turizmde iddialı olmadığını ama denizlerin aslında temiz olduğunu, yazın Manisa’dan gelenlerin çok olduğunu, iş için ilçeye gelen iş adamlarının kalacağı otellere ihtiyaç olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, Belediye’nin ilçede kültür sanat etkinliklerine ağırlık verdiğini, güzellik yarışması, sinemanın 100. yılı kutlamaları gibi etkinliklerin yapılmaya başlandığını ifade etmiştir.
Şekil 2.2.3. Aliağa İlçesi’nin genel görünümü (Aliağa Kaymakamlığı, 2015)
İzmir Gediz-Bakırçay Havzalarının Yapısal Durumu Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı
66
Bergama İlçesi
İzmir’in yüzölçümü açısından üçüncü en büyük ilçesi olan Bergama, 114 köyü ve 5 belde belediyesi olan bir ilçeyken İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınması ve tüm köylerin ve belde belediyelerinin tüzel kişiliklerini kaybetmesi sonrasında, tümü “mahalle” statüsüne dönüşmüştür. İlçe merkezinin var olan 18 mahallesi ile birlikte, toplam mahalle sayısı 137’ye çıkmıştır (Şekil 2.2.5).
Geçmişi M.Ö. 7. yüzyıla dek giden, Roma tiyatrosu, stadyumları ve tümülüsleriyle, Bergama bir “açık hava müzesi” gibidir ve bu kenti her yıl 1 milyon kişi ziyaret
etmektedir. İlçede 53 adet sit alanı ve 567 adet taşınmaz kültür varlığı yer almaktadır. Antik dönemde kent bir tepe üstünde kurulmuş iken, Roma dönemi ile birlikte, günümüzde kurulu bulunduğu ovaya doğru gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır (Bergama Belediyesi, 2015).
İlçe toplam nüfusu, 2000 yılına dek belli bir artış eğilimindeyken, 2010 ve 2014 yıllarında azalmış ve durağan bir yapıya geçmiştir. 1970-2000 yılları arasında, ilçe toplam nüfusu 86.169 kişiden, 106.536 kişiye ulaşmıştır.
İlçe merkez nüfusu, bir diğer ifadeyle Bergama kent nüfusu ise sürekli bir artış eğilimi içindedir (Tablo 2.2.10).
50 Şekil 2.2.4.Güzelhisar Mahallesi’nden Güzelhisar Ovası, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi ve Rafineri atık döküm sahalarına genel bakış (Proje ekibi, 3 Temmuz 2015)
Bergama İlçesi
İzmir’in yüzölçümü açısından üçüncü en büyük ilçesi olan Bergama, 114 köyü ve 5 belde belediyesi olan bir ilçeyken İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınması ve tüm köylerin ve belde belediyelerinin tüzel kişiliklerini kaybetmesi sonrasında, tümü “mahalle” statüsüne dönüşmüştür. İlçe merkezinin var olan 18 mahallesi ile birlikte, toplam mahalle sayısı 137’ye çıkmıştır (Şekil 2.2.5).
Geçmişi M.Ö. 7. yüzyıla dek giden, Roma tiyatrosu, stadyumları ve tümülüsleriyle, Bergama bir “açık hava müzesi” gibidir ve bu kenti her yıl 1 milyon kişi ziyaret etmektedir. İlçede 53 adet sit alanı ve 567 adet taşınmaz kültür varlığı yer almaktadır. Antik dönemde kent bir tepe üstünde kurulmuş iken, Roma dönemi ile birlikte, günümüzde kurulu bulunduğu ovaya doğru gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır (Bergama Belediyesi, 2015).
İlçe toplam nüfusu, 2000 yılına dek belli bir artış eğilimindeyken, 2010 ve 2014 yıllarında azalmış ve durağan bir yapıya geçmiştir. 1970-2000 yılları arasında, ilçe toplam nüfusu 86.169 kişiden, 106.536 kişiye ulaşmıştır. İlçe merkez nüfusu, bir diğer ifadeyle Bergama kent nüfusu ise sürekli bir artış eğilimi içindedir (Tablo 2.2.10).
Şekil 2.2.4. Güzelhisar Mahallesi’nden Güzelhisar Ovası, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi ve Rafineri atık döküm sahalarına genel bakış (Proje ekibi, 3 Temmuz 2015)
50 Şekil 2.2.4.Güzelhisar Mahallesi’nden Güzelhisar Ovası, Aliağa Organize Sanayi Bölgesi ve Rafineri atık döküm sahalarına genel bakış (Proje ekibi, 3 Temmuz 2015)
Şekil 2.2.5. Bergama İlçe Haritası
Tablo 2.2.10. Bergama ilçe merkezi ve toplam nüfusun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015)
1970 1980 1990 2000 2010 2014
Şehir nüfusu 27.044 34.716 42.554 52.173 59.366 101.813 İlçe toplam nüfusu 86.169 96.846 101.421 106.536 100.801 101.813
Bergama İlçesi’nin İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınmasından önce, İlçe’de 5 belde belediyesi vardır. Bu belde belediyelerinin dördünün nüfusları, 2010 yılında 2000 kişinin altındadır, yalnızca Zeytindağ 3208 kişilik bir nüfusa sahiptir. 2014 yılına gelindiğinde ise, bu beş yerleşimin beşinde de nüfus kaybının yaşandığı görülmektedir. Benzer biçimde, nüfusu 500 kişiden fazla olan eski köylerin ve yeni mahallelerin
Şekil 2.2.5. Bergama İlçe Haritası
Tablo 2.2.10. Bergama ilçe merkezi ve toplam nüfusun yıllara göre değişimi (TÜİK, 2015)
1970 1980 1990 2000 2010 2014
Şehir nüfusu 27.044 34.716 42.554 52.173 59.366 101.813
İlçe toplam nüfusu 86.169 96.846 101.421 106.536 100.801 101.813
67
İzmir Gediz-Bakırçay Havzası Sürdürülebilir Yerel Kalkınma Stratejisi
Bergama İlçesi’nin İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içine alınmasından önce, İlçe’de 5 belde belediyesi vardır. Bu belde belediyelerinin dördünün nüfusları, 2010 yılında 2000 kişinin altındadır, yalnızca Zeytindağ 3208 kişilik bir nüfusa sahiptir. 2014 yılına gelindiğinde ise, bu beş yerleşimin beşinde de nüfus kaybının yaşandığı görülmektedir. Benzer biçimde, nüfusu 500 kişiden fazla olan eski köylerin ve yeni mahallelerin nüfuslarının da, 2014 yılında hemen tümünde azaldığı görülmektedir.
Özetle, Tablo 2.2.11’de görüldüğü gibi, çok değerli tarım alanlarına sahip olan ve ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan ilçede, kırsal yerleşimler nüfus kaybetmektedir.
İlçe tarımın ve turizm sektörünün yanısıra, madencilik sektörü açısından zengin bir potansiyele sahiptir.
İşletilmekte olan maden yatakları, granit, mermer, altın, perlit ve taş ocaklarıdır. İlçe doğal kaplıca suları ve su kaynakları yönünden de zengindir. Yaklaşık olarak 170 ha büyüklüğünde olan Organize Sanayi Bölgesi’nde 107 adet sanayi parseli oluşturulmuştur, ancak henüz az sayıda sanayi tesisi bu OSB içinde yer almaktadır.
OSB’nin atık su arıtma tesisi henüz yapılmamıştır (Bergama Belediyesi, 2015). Bu OSB’de yenilenebilir
enerji konusunda üretim yapacak firmalarınyer seçeceği, Bergama Kaymakamlığı’nda 9 Şubat 2015 tarihinde yapılan görüşmede ifade edilmiştir.
Kuzey Ege Limanı ise, İlçe ekonomisini etkilemesi beklenen bir diğer yatırım kararıdır. Çandarlı Körfezi’nde yapımına başlanan Kuzey Ege Limanı’nın Dünya’nın ilk 10 limanı arasına girmesi ve ilçede istihdam olanakları yaratması beklenmektedir. Soma’daki kömür madeninden çıkarılan kömürün yıkanarak atığının nehre verilmesi de Bakırçay’ın kirlenmesinin başlıca nedenidir (Şekil 2.2.6).
Bergama kentinde yer alan Kale Mahallesi olarak da adlandırılan Kurtuluş, Talatpaşa ve Ulucami Mahalleleri, geleneksel dokusu ve tescilli yapı stokuyla çok önemli bir kültürel değer olduğu ve Bergama ile birlikte bir
Bergama kentinde yer alan Kale Mahallesi olarak da adlandırılan Kurtuluş, Talatpaşa ve Ulucami Mahalleleri, geleneksel dokusu ve tescilli yapı stokuyla çok önemli bir kültürel değer olduğu ve Bergama ile birlikte bir