HUKUK BAŞLANGICI

HUKUK BAŞLANGICI

KANUNLARIN UYGULANMASI – II

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Soyut nitelikte olan hukuk kurallarının somut olaylara uygulanabilmesi için hukuk kurallarının ne anlama geldiğinin belirlenmesi gerekir.

 TMK m. 1: «Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.»

 Hakimlerin, kanunları sözüyle ve özüyle yorumlayarak somut olaya

uygulaması gerekir.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

Kanunların Yorumlanması

 Yasama Yorumu

 Yargısal Yorum

 Bilimsel Yorum

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Yasama yorumu:

 Kanun koyucu tarafından yapılan yorumdur.

 Kanun koyucunun, kanunların nasıl anlaşılması gerektiğini bildirmesidir.

 1924 Anayasası’nda TBMM’nin görevleri arasında olan bu yol, 1961

Anayasası’nda kaldırılmış ve 1982 Anayasası’nda mevcut değildir. Dolayısıyla

bu yorum yöntemi günümüzde kullanılmamaktadır.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Yargısal Yorum:

 Yargı organının görevi, önüne gelen somut uyuşmazlıklara, soyut nitelikte olan hukuk kurallarını uygulamaktır.

 Hâkimin, önüne gelen uyuşmazlıkta hukuk kuralını uygularken yaptığı yorum yargısal yorumdur.

 Yargısal yorum, daha sonraki olaylar için yorum yapan hâkimi bağlamadığı gibi, diğer mahkemeleri de bağlamaz.

 Ancak İçtihadı Birleştirme Kararlarına konu olan yargısal yorumlar bağlayıcı niteliktedir.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Bilimsel Yorum:

 Hukuk ile ilgilenen çevrelerin yaptığı yorum, bilimsel yorumdur.

 Bilimsel yorum bağlayıcı değildir.

 Ancak bilimsel yorumlar, yargı kararlarını dolaylı yoldan etkileyebilir. Zira hukuk kurallarının doktrinde açıklanması, yargı kararlarına yol gösterir.

Yargıtay kararlarında hukuk alanındaki bilimsel eserlere sıkça atıf yapıldığı

görülür.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

Yorum Yöntemleri

 Söze Göre(Lâfzî) Yorum Yöntemi

 Tarihî Yorum Yöntemi

 Amaca Göre (Gaî) Yorum Yöntemi

 Karma Yorum Yöntemi

 Sistematik Yorum Yöntemi

 Ekonomik Yorum Yöntemi

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Söze Göre(Lâfzî) Yorum Yöntemi

 Bu yöntemde kanunda kullanılan kelime ve ifadelerin mantık ve deyim bakımından ne anlama geldikleri araştırılır. Kanun metniyle bağlı kalınır ve bu metnin dışına çıkılmaz.

 Klasik görüşün itibar ettiği eskimiş bir yorum yöntemi olarak görülür.

 Tarihî Yorum Yöntemi

 Kanun koyucunun iradesinin araştırılması esastır. Bu irade araştırılırken; kanun hazırlık çalışmaları, Meclis konuşmaları, tartışmaları ve kanunun gerekçesi dikkate alınmalıdır.

 Kanun koyucunun, kanunu çıkardığı zamanki muhtemel iradesi araştırıldığı için

«subjektif yorum yöntemi» olarak da adlandırılır.

 Kanun koyucunun o tarihteki iradesinin kesin olarak anlaşılamaması, anlaşılsa bile

hükmün uygulanacağı zamandaki ihtiyaçlara cevap verememesi sebebiyle tek başına bu yorum yönteminin esas alınması başarılı sonuç vermez.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Amaca Göre (Gaî) Yorum Yöntemi

 Kanunların, uygulandıkları zamanın anlayışı ve gereklerine göre yorumlanmasıdır.

 Bu yöntemde kanun metni, kanunun amacı, zamanın ihtiyaçları ve devrin anlayışı göz önünde tutularak yorum yapılmalıdır.

 İlgili hüküm, yorumun yapıldığı zaman konulsa idi kanun koyucu nasıl düzenlerdi sorusunun cevabı araştırılmalıdır.

 Amaca göre yorum, «daraltıcı yorum» veya «genişletici yorum» şeklinde

yapılabilir.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Karma Yorum Yöntemi

 İleri sürülen bütün yorum yöntemlerinden yararlanılarak yapılan yorum yöntemidir.

 Hakkaniyeti ve somut olay adaletini sağlamak adına söz konusu yorum yöntemlerinden dengeli bir şekilde yararlanmak uygun olur.

 Sistematik Yorum

 Hukuk kuralının, ait olduğu bütün sistemdeki yeri ve diğer hukuk kurallarıyla ilişkisinin dikkate alınarak yorumlanmasıdır.

 Ekonomik Yorum

 Hukuk kuralının ekonomik sonuçlarıyla birlikte anlamlandırılmasıdır. Alman

hukukundan gelen ve özellikle vergi hukukunda hakim olan yorum yöntemidir.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

Kanunların Yorumlanmasında Kullanılan Mantık Kuralları

 Kıyas (örnekseme-argumentum a pari)

 Evleviyet Yolu (yeğleme-argumentum a fortiori

 Aksi ile Kanıt Yolu (argumentum a cantrario)

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Kanunların yorumlanmasında bazı mantık kuralları uygulanmaktadır. Tercih edilen yoprum yönteminden bağımsız olarak hâkim, mantıksal bir zihinsel işlem olan akıl yürütmeye dayanarak yorum yapar.

 Kıyas (örnekseme-argumentum a pari)

 Hakkında hüküm olan bir durum için kullanılan hukuk kuralının, hakkında hüküm olmayan ama benzer olan bir durum için uygulanmasına denir.

 Kıyas yoluna başvurabilmek için olaylar arasında makul bir benzerlik olmalıdır.

 Daha çok özel hukuk ilişkilerinde kıyas yoluna başvurulur. Kamu hukukunda kıyasa

çok başvurulmaz. Örneğin ceza hukukunda kıyas yasağı vardır.

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI

 Evleviyet Yolu (yeğleme-argumentum a fortiori

 Daha önemli bir durum için kabul edilen hükmün, daha az önemli olan bir duruma da uygulanması gerektiği esasına dayanır.

 Aksi ile Kanıt Yolu (argumentum a cantrario)

 Bazı hâllerde, aralarında benzerlik olmasına rağmen bir olay hakkında uygulanan hüküm diğer olaya uygulanmaz. Bu sonuca aksi ile kanıt yolu ile ulaşılabilir.

 «Hukuk tarafından yasaklanmayan davranışlara müsaade edilmiştir.» prensibinden yola çıkılmıştır. Bu prensip ceza hukukunda uygulansa da bütün hukuki durumlarda uygulanamaz.

 Dolayısıyla aksi ile kanıt yolunun uygulanması, kıyas yolunun uygulanmasına göre

daha zordur.