HUKUK BAŞLANGICI

(1)

HUKUK BAŞLANGICI

HAK KAVRAMI

HAKLARIN TÜRLERİ - ı

(2)

HAK KAVRAMI

 Hukukun en temel kavramlarından biri «hak» kavramıdır.

 Hukuki ilişki: kişiler arasında doğrudan doğruya veya vasıtalar aracılığıyla kurulan ve hukuki sonuç doğuran ilişkilerdir.

 Borç doğuran bir hukuki ilişkide beş öğe bulunmaktadır: hak, hak sahibi, borç, borçlu ve hakkın ve borcun konusu...

 Hak, hukuki ilişkinin ilk öğesidir.

 Hak kavramının niteliği ve tanımı üstünde öğretide birden çok teori ileri sürülmektedir.

(3)

HAK KAVRAMI

 İrade teorisi

 Menfaat teorisi

 Karma teori

(4)

HAK KAVRAMI

 İrade teorisi

 Bu teoriye göre hak, «hukuk düzeni tarafından bir kişi lehine tanınmış irade gücü veya egemenliğidir».

 İrade teorisi uyarınca kişiler, irade güçleriyle kendi iradelerini başka kişilere kabul ettirebilmektedir.

 Bu teori, hakkın yalnızca dış görünüşünü açıklayıp içeriğini açıklamadığı için eleştirilmektedir.

(5)

HAK KAVRAMI

 Menfaat teorisi

 Bu teoriye göre hak, «hukuk düzeninin koruduğu menfaattir».

 Menfaat teorisi uyarınca, hayatta birçok maddi ve manevi menfaat olmasına rağmen, yalnızca hukuk düzeninin dikkate aldığı menfaat bir hak hâlini alır.

 Hukuk düzeninin hangi menfaatleri koruma altına alacağını da pozitif hukuk belirler.

 Bu teori, hakkı bir menfaat olarak ele alarak içeriğini çok genişlettiği için eleştirilmektedir. Zira bütün menfaatlerin ihlali aynı zamanda bir hak ihlali teşkil etmeyebilir.

(6)

HAK KAVRAMI

 Karma teori

 Bu teoriye göre hak, «insana sahip olduğu menfaati koruması için tanınan irade kudretidir».

 Karma teoriye göre hakkın maddi unsurunu oluşturan menfaat ve manevi unsurunu oluşturan iradedir.

 İrade hakkın asli unsurunu, menfaat ise tali unsurunu oluşturmaktadır. Fakat bu unsurlardan bir tanesinin bile eksikliği durumunda hakkın varlığından söz edilemez.

 Son olarak, bu teori uyarınca hakkı meydana getiren menfaat ile irade

unsurlarının aynı kişide bulunması zorunlu olmayıp bu iki unsur farklı kişilerde de bulunabilir.

(7)

HAKLARIN TÜRLERİ

 Kamu Hakları

 Özel Haklar

(8)

Kamu hakları

 Kamu hukukundan doğan haklardır.

 Bu hakların sınıflandırılmasında görüş birliği olmasa da kamu hakları şu şekilde sınıflandırılabilir:

 Kişisel kamu hakları

 Sosyal ve ekonomik haklar

 Siyasal haklar

(9)

Kamu hakları

 Kişisel Kamu Hakları

 Kişisel kamu hakları, kişileri topluma ve devlete karşı koruyan hak ve özgürlüklerdir. Dolayısıyla bu haklar, «koruyucu haklar» olarak da adlandırılırlar.

 Özel hayatın gizliliği, konut dokunulmazlığı, din ve vicdan özgürlüğü bu hak sınıfına örnek olarak gösterilebilir.

(10)

Kamu hakları

 Sosyal ve Ekonomik Haklar

 Kişilerin toplum içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleriyle ilgili hak ve

hürriyetler, sosyal ve ekonomik haklar sınıfına girer. Bu hakların bir diğer adı

«isteme hakları»dır.

 Anayasanın «sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler» başlığı altında düzenlenmiştir.

 Çalışma ve sözleşme özgürlüğü, dinlenme hakkı, ailenin korunması bu hak sınıfına örnek gösterilebilir.

(11)

Kamu hakları

 Siyasal haklar

 Kişilerin devlet yönetimine katılmasında rol oynayan haklardır. Bu hakların bir diğer adı «katılma hakları»dır.

 Anayasanın «siyasal hak ve ödevler» bölümünde düzenlenmiştir.

 Seçme ve seçilme hakkı, dilekçe hakkı, kamu hizmetine girme hakkı bu hak sınıfına örnek gösterilebilir.