HUKUK BAŞLANGICI

(1)

HUKUK BAŞLANGICI

KİŞİ ÇEŞİTLERİ - II

(2)

Tüzel kişiler

 Hukuk düzeninin, gerçek kişilerden başka kişilik addettiği mal veya kişi topluluğuna tüzel kişi denir.

 Tüzel kişilerin hukuk süjesi olarak kabul edilmesinde temel itibarıyla iki sebep vardır: gerçek kişilerin ömürlerinin sınırlı olması ve bazı amaçlar için insanların tek başlarına sahip oldukları güçten daha fazlasına sahip olmaları gerekmesi…

 Tüzel kişiler de gerçek kişiler gibi hak ve fiil ehliyetine sahiptir.

(3)

Tüzel kişiler

 Tüzel Kişiliğin Başlangıcı

 Dünyada, tüzel kişiliğin başlangıcını tespit eden sistemler, «serbest kuruluş sistemi»,

«izin sistemi» ve «tescil sistemi» olmak üzere üç tanedir.

 Türkiye’de her üç sisteme de yer verilmiştir.

 Serbest kuruluş sistemi

 Kurucuların tüzel kişi kurma iradesini açıklaması ve hukuk düzeninin tüzel kişiliğin kazanılması için belirlediği şartların yerine getirilmesiyle tüzel kişilik kazanılır.

 Hukuk düzeninin belirlediği şartların gerçekleşip gerçekleşmediği dahi araştırılmaz.

 Türk hukukunda dernekler bakımından serbest kuruluş sistemi kabul edilmiştir (TMK m.

59/1).

(4)

Tüzel kişiler

 Tüzel Kişiliğin Başlangıcı (devam)

 Tescil sistemi

 Serbest kuruluş sisteminden farklı olarak, hukuk düzeninin belirlediği şartların yerine getirilip getirilmediğinin idari makamlarca incelenmesi gerekir.

 Şartların yerine getirildiği tespit edildiği takdirde tüzel kişilik belirli bir sicile tescil edilir. Tescil ile tüzel kişilik kazanılmış olur. Bu tescil kurucu niteliktedir.

 Kolektif ortaklıklar, TTK uyarınca ticaret siciline tescille birlikte tüzel kişilik kazanırlar (TTK m. 232).

(5)

Tüzel kişiler

 Tüzel Kişiliğin Başlangıcı (devam)

 İzin sistemi

 Devletin verdiği izin ile tüzel kişilik kazanılır. Yetkili makamların izin verme konusunda takdir yetkisi vardır.

 Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilan edilecek anonim şirketler Ticaret Bakanlığı’nın izni ile kurulur (TTK m. 333).

(6)

Tüzel kişiler

 Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi

 Üç şekilde sona erebilir:

 Tüzel kişiliğin kanun gereği kendiliğinden sona ermesi (infisah) (Örnek: TMK m. 87)

 Tüzel kişiliğin mahkeme kararı ile sona ermesi (Örnek: TMK m. 89)

 Tüzel kişinin yetkili organının alacağı karar ile kendini feshetmesi (Örnek: TMK m. 88)

 Tüzel kişiliğin sona ermesi ile birlikte sona eren tüzel kişinin malvarlığı tasfiye edilir ( TMK m. 53).

 Tasfiye sonucu ortaya çıkan malvarlığı, kanunda veya kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça veya tüzel kişinin yetkili organı farklı bir karar vermedikçe en yakın amacı güden kamu kurum veya kuruluşuna geçer (TMK m. 54).

(7)

Tüzel kişiler

 Tüzel Kişilerin Türleri

 Özel hukuk tüzel kişileri

 Kazanç paylaşma amacı güden tüzel kişiler

 Kazanç paylaşma amacı gütmeyen tüzel kişiler

 Kamu hukuku tüzel kişileri

 Kamu idareleri

 Kamu kurumları

(8)

Tüzel kişilerin türleri

 Özel hukuk tüzel kişileri

 Özel hukuk alanında bir hukuki işlemle kurulan tüzel kişilerdir.

 Hangi tüzel kişilerin bu şekilde kurulabileceği kanunda düzenlenmiştir.

 Kazanç paylaşma amacı güden tüzel kişiler

 TTK’da düzenlenen ticaret ortaklıkları (kolektif ortaklık, komandit ortaklık, anonim ortaklık ve limited ortaklık).

 Kazanç paylaşma amacı gütmeyen tüzel kişiler

 TMK’da düzenlenen dernekler ve vakıflar kazanç paylaşma amacı gütmeyen tüzel kişilerdir.

Sendikalar da derneklerin bir özel bir çeşidi olup bunlar da kazanç paylaşma amacı gütmezler.

(9)

Tüzel kişilerin türleri

 Kamu hukuku tüzel kişileri

 Kamu otoritesine sahip olan ve kamu görevi yapan tüzel kişilerdir.

 Kamu idareleri

 «İl özel idareleri», «belediye idareleri» ve «köy idareleri» olmak üzere üç çeşittir.

 Kamu kurumları

 Tüzel kişilik tanınmış olan ve kamu hizmeti gören tüzel kişilerdir. Devlet Su İşleri bunlardan biridir.