Prof. Dr. Gülsüm KİLLİ YILMAZ
TL1060 Hakas Türkçesi II Ders Notu: 12. Ders “Hakas Türkçesinde Soru Zamirleri”, Ankara Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Ankara, 2021.
Hakas
Türkçesinde
Soru
Zamirleri
(Cehsokso
местоимениелер)
Soru cümlesi kurmaya yarayan rtv| ybvt| [fqlfo| [fqps| [fyzf| rtvyb gibi sözcükler soru zamirleridir.
Rtv ve ybvt soru zamirlerinin çokluk biçimi de vardır: rtvyth| ybvtkth\ Bu zamirlerin tekrar grubu biçiminde kullanılması da söz konusudur. Soru sözcüğünün tekrarlanmasıyla ifadeye belirsizlik, çeşitlilik gibi anlamlar katılır: Rtvyth-rtvyth rbkutyyth?
Hakas Türkçesinde хай soru zamirinden türemiş çok sayıda soru zamiri vardır: fqlfo| [fqps| [fyzf vb.
Soru zamirleri de ad türü sözcükler gibi durum kategorisinde çekimlenirler: Gwh cfy
1. Flfkos п. rtv ybvt [fqps
2. Nfhnskos g. rtvywa ybvtywa [fqpsysa
3. Gbhwkuw g. rtvut ybvtt [fqpsyf
4. Rdhwvuw g. rtvyw ybvtyw [fqpsy
5. Jhsyos g. rtvlt ybvtlt [fqpsylf
6. Csosyos g. rtvyta ybvtlta [fqpsyfa
7. Spskos g. rtvpth ybvtpth [fqpsypfh
8. Gmlwhuw g. rtvyta ybvtyta [fqpsyfa
9. Nbaytcnwhwc g. rtvzt ybvtzt [fqpsyzf
10. Csknfokso g. rtvytath ybvtltath [fqpsyfafh
Çokluk biçiminde işaret zamirlerinin çekimi: Rdg cfy
1. Flfkos п. rtvyth ybvtkth [fqpskfhs
5. Jhsyos g. rtvythlt ybvtkthlt [fqpskfhsylf 6. Csosyos g. rtvythlta ybvtkthlta [fqpskfhsyfa 7. Spskos g. rtvythpth ybvtkthpth [fqpskfhsypfh 8. Gmlwhuw g. rtvythyta ybvtkthyta [fqpskfhsyfa 9. Nbaytcnwhwc g. rtvythzt ybvtkthzt [fqpskfhsyzf 10. Csknfokso g. rtvythltath ybvtkthltath [fqpskfhsyfafh
Hakas gramerlerinde [fqlfo “nasıl, hangi” zamiri “sıfat zamir”, ybyzt “ne kadar” ise “sayı zamir” olarak sınıflandırılır. Durum kategorisinde çekimleri şöyledir:
1. Flfkos п. [fqlfo ybyzt [fqlfokfh ybyztkth
2. Nfhnskos g. [fqlfoysa ybyztywa [fqlfokfhysa ybyztkthywa
3. Gbhwkuw g. [fqlfof ybyztt [fqlfokfhof ybyztkthut
4. Rdhwvuw g. [fqlfoys ybyztyw [fqlfokfhys ybyztkthyw
5. Jhsyos g. [fqlfolf ybyztlt [fqlfokfhlf ybyztkthlt
6. Csosyos g. [fqlfolfa ybyztlta [fqlfokfhlfa ybyztkthlta
7. Spskos g. [fqlfopfh ybyztpth [fqlfokfhpfh ybyztkthpth
8. Gmlwhuw g. [fqlfoyfa ybyztyta [fqlfokfhyfa ybyztkthyta
9. Nbaytcnwhwc
g.
[fqlfozf ybyztzt [fqlfokfhzf ybyztkthzt
10. Csknfokso
g.
[fqlfolfafh ybyztltath [fqlfokfhlfafh ybyztkthltath
İşaret zamirlerinin [+ÇA] eki almış biçimlerinde de kök değişime uğramıştır: vsyzf “bunca”, fyzf “o kadar”| nwuzt “şu kadar, şunca”.
Ybyzt gbhptath| fyzf fkfh,sc “Ne kadar verirseniz o kadar alacağız”. Ybyzt ile aynı anlamda kullanılan [fyzf soru zamiri daha çok sayılamayan varlıklar için kullanılır.
{fyzf bnrty ybvtkthwy gwh ltt fk,ffy\ “Yaptığı ne kadar şey varsa hiçbirini almadı” “Onca yaptığı şeylerin hiçbirini almadı”.
Soru zamirleri soru anlamı olmaksızın birleşik cümlelerde yan ve ana cümleyi bağlayan bağlaç göreviyle de kullanılırlar: Flfqf[ [fqlfh gfhpf| jjkf[ fylfhj[ xmumhxt\
Kaynaklar:
