14. YÜZYILDAN 19. YÜZYILA KADAR BATI RESİM SANATINDA CANLI MODEL
Fatih DAŞDEMİR Yüksek Lisans Tezi
Sanat Kuramı ve Eleştiri Anabilim Dalı Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Lütfü KINDIĞILI
2019
Her Hakkı Saklıdır
GÜZEL SANATLAR ENSTİTÜSÜ
SANAT KURAMI VE ELEŞTİRİ ANABİLİM DALI
Fatih DAŞDEMİR
14. YÜZYILDAN 19. YÜZYILA KADAR BATI RESİM SANATINDA CANLI MODEL
YÜKSEK LİSANS TEZİ
TEZ YÖNETİCİSİ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Lütfü KINDIĞILI
ERZURUM – 2019
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ... I RESİMLER DİZİNİ ... VI ŞEKİLLER DİZİNİ ... XXIV ÖNSÖZ ... XXV
GİRİŞ ... 1
I. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE ÖNEMİ ... 3
II. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ... 4
BİRİNCİ BÖLÜM RESİM SANATINDA TEMEL KAVRAMLAR 1.1. SANAT ... 5
1.2. KURAM ... 6
1.3. MODEL ... 10
1.4. SANATTA PLASTİK DİL ... 11
1.4.1. Sanatın Elemanları ... 11
1.4.2. Sanatın İlkeleri ... 19
1.5. RESİM ... 31
1.6. DESEN ... 32
1.7. KROKİ ... 35
1.8. ESKİZ ... 35
1.9. İKİ VE ÜÇ BOYUT KAVRAMLARI ... 36
1.10. NÜ, NUDE, NAKED KAVRAMLARI ... 37
1.11. GÖRME BİÇİMLERİ ... 39
1.12. MODELSİZ ANLAYIŞ ... 40
İKİNCİ BÖLÜM CANLIMODEL VE UYGULAMA AŞAMALARI 2.1. RESİM SANATINDA USTA-ÇIRAK GELENEĞİ ... 41
2.2. CANLI MODEL VE BETİMLEME ... 42
2.3. CANLI MODEL VE DESEN EĞİTİMİ ... 44
2.4. CANLI MODEL ETÜT, ESKİZ, DESEN VE RESİM İLİŞKİLERİ ... 45
2.5. CANLI MODEL KAVRAMI İLE AKADEMİ VEYA AKADEMİK KAVRAM
İLİŞKİLERİ ... 46
2.6. CANLI MODELİN KUTSALLIĞI ... 48
2.7. KADIN VE ERKEK CANLI MODELLER ... 50
2.8. CANLI MODELDEN HEYKEL ÇALIŞMALARI ... 51
2.9. ÇIPLAK VE GİYİNİK MODEL ... 53
2.10. CANLI MODEL İLE SANATÇI İLİŞKİLERİ ... 54
2.11. CANLI MODEL VE İMGESEL KAVRAMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ ... 55
2.12. CANLI MODEL ÇALIŞMALARIYLA HAREKETLİ MODELİN HAREKETSİZ HÂLE GETİRİLMESİ (SOYUTLAMA) DOĞULU SANAT GÖRÜŞÜ ... 57
2.13. CANLI MODEL İLE FOTOĞRAF – VİDEO İLİŞKİLERİ ... 58
2.14. DİDAKTİK BİR OLGU OLARAK BENİMSENEN ÇIPLAK MODEL ÇALIŞMALARINDA BİREYSELLEŞME ... 60
2.15. CANLI MODEL UYGULAMALARINDA SOYUTLAMA EĞİLİMLERİ .. 62
2.16. CANLI MODELDE BOŞLUK VE DOLULUK PROBLEMLERİ ... 64
2.17. MODEL VE ÖTESİ (MODELİN GERÇEKLERİNE BENZEYİP BENZEMEDİKLERİ) ... 65
2.18. CANLI MODEL UYGULAMALARINDA İKİ VE ÜÇ BOYUT KAVRAMLARI ... 67
2.18.1. Canlı Model Çalışmalarında Malzemenin Kullanımı ... 68
2.18.2. Doğa Tasvirlerinin Paralelinde Portre Figür Resmi ... 72
2.18.3. Sanatsal Anatomi ve Canlı Model İlişkisi ... 75
2.18.4. Canlı Model Çalışmaları ve Metamorfoz Çalışmaları... 78
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CANLI MODEL KAVRAMI VE SANAT KURAMLARI İLİŞKİSİ 3.1. ANTİK YUNAN’DAKİ İDEAL GÜZELLİK KAVRAMI ... 80
3.2. PLATON VE ARİSTO ESTETİĞİ ... 83
3.3. MODEL ÇALIŞMALARI VE ESTETİK BAKIŞIN ŞEKİLLENMESİ EVRELERİ ... 85
3.4. CANLI MODEL VE GÜZELLİK KAVRAM İLİŞKİSİ ... 86
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BATI RESİM SANATINDA MODEL ve CANLI MODEL
4.1. TARİH ÖNCESİ ÇAĞLARDA VE İLK ÇAĞ’DA MODEL ANLAYIŞI ... 88
4.2. ORTA ÇAĞ’DA MODEL ANLAYIŞI... 111
4.2.1. Hristiyan Sanatında Model Anlayışı ... 111
4.2.2. Bizans Sanatında Model Anlayışı ... 112
4.2.3. Roman Sanatında Model Anlayışı ... 114
4.2.4. Gotik Sanatta Model Anlayışı ... 115
4.3. YENİ ÇAĞ’DA MODEL ANLAYIŞI ... 120
4.3.1. Rönesans Dönemi Model Anlayışı: ... 120
4.3.2. Maniyerist Dönem Model Anlayışı ... 195
4.3.3. Barok Dönemi Model Anlayışı ... 210
4.3.4. Rokoko Dönemi Model Anlayışı ... 247
4.4. YAKIN ÇAĞ’DA MODEL ANLAYIŞI ... 261
4.4.1. Neo-Klasik Dönem Model Anlayışı (Yeni-Klasikçilik) ... 262
4.4.2. Romantizm Dönemi Model Anlayışı (1780-1850) ... 269
4.4.3. Natüralizm Dönemi Model Anlayışı (Doğalcılık) 1850-1900 ... 280
4.4.4. Realizm Dönemi Model Anlayışı (Gerçekçilik)... 289
4.4.5. Empresyonizm’de Model Anlayışı ... 298
4.4.6. Fovizm’de Model Anlayışı ... 327
DEĞERLENDİRME VE KARŞILAŞTIRMA ... 338
SONUÇ ... 360
KAYNAKÇA ... 368
ÖZGEÇMİŞ ... 380
ÖZET
YÜKSEK LİSANS TEZİ
14. YÜZYILDAN 19. YÜZYILA KADAR BATI RESİM SANATINDA CANLI MODEL
Fatih DAŞDEMİR
Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Lütfü KINDIĞILI 2019, 380 sayfa
Jüri: Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Lütfü KINDIĞILI Dr. Öğr. Üyesi Muhammet ARSLAN
Dr. Öğr. Üyesi Gülten GÜLTEPE
Canalı model’in Tarih öncesi çağlardan günümüze kadar süre geldiği ve halen varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. Tarih süresince canlı modelin ve modelin sanat eğitiminin vaz geçilmezi olarak bilinmesi onu sanatın kaynağı olarakta nitelendirmemize olanak tanımıştır. Yüzyıllar boyunca atölyelerde ve eğitim kurumlarında sanat eğitimi için canlı modellerden ve modellerden, insan bedeninin yapısal özellikleri araştırılmış, incelenmiş ve öğretile gelmiştir.
Özelliklede İnsan bedeninden hareketle canlı model ve modelden uygulama çalışmalarının öğreticilik ve bireye estetik anlayışlar kazandırması bize bu araştırmanın önemini hissettirmiştir. Araştırma dört bölümden oluşmaktadır;
Araştırmanın İlk Bölümde; Temel kavramlar ele alınmıştır. (Sanat, Kuram, model, sanatta plastik dil, eskiz, kroki, desen, resim, modelsiz anlayış, nü, nude, naked kavramları, görme biçimleri, iki ve üç boyut kavramları).
İkinci Bölümde; Canlı Model ve Uygulama Aşamalarına (Resim Sanatında Usta- Çırak Geleneği, Canlı Model ve Betimleme, Canlı Model ve Desen Eğitimi, Canlı Model Etüt, Eskiz, Desen Ve Resim İlişkileri Canlı Model İle Akademi veya Akademik Kavram İlişkisi, Canlı Modelin Kutsallığı, vb.), değinilmiştir
Üçüncü Bölüm de; Canlı Model Kavramı ve Sanat Kuramları İlişkisi başlığı altında (Antik Yunandaki İdeal Güzellik Kavramı, Platon ve Aristo Estetiği, Model Çalışmaları ve Estetik Bakışın Şekillenmesi Evreleri, Canlı Model ve Güzellik Kavram İlişkisi), konulara değinilmiştir.
Dördüncü ve Son Bölümde ise; Tarihsel kronolojik bağlamda Batı Resim Sanatında Model ve Canli Model; (Prehistorya, Mısır, Mezopotamya ve Yunan uygarlıklarına değinilecek, Orta Çağ, Rönesans, Maniyerizm, Barok, Rokoko ve 19. yüzyıl sanat akımları), süreçleri ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Sanat, Kuram, Model, Canlı model, Estetik.
ABSTRACT MASTER THESIS
THE LIVING MODEL IN THE ART OF WESTERN PAINTING FROM THE 14TH CENTURY TO THE 19TH CENTURY
Fatih DAŞDEMİR
Advisor: Assist. Prof. Dr. Muhammet Lütfü KINDIĞILI 2019, 380 pages
Jury: Assist. Prof. Dr. Muhammet Lütfü KINDIĞILI Assist. Prof. Dr. Muhammet ARSLAN
Assist. Prof. Dr. Gülten GÜLTEPE
It is known that the living model has survived since prehistoric ages and still continues its existence. The fact that the living model and the model have been known as indispensable parts of the art education throughout history has allowed us to characterize it also as the source of art. In workshops and educational institutions, the structural features of the human body have been researched, examined and taught through the living models and models for art education for centuries.
Especially the fact that application studies of the living model and the model with reference to the human body bring in aesthetic understandings to the instructiveness and the individual made us feel the importance of this research. The research consists of four sections;
In the first section of the research; Basic concepts are discussed. (Art, theory, model, the plastic language in art, sketch, outline, pattern, picture, non-model sense, nude, naked concepts, ways of seeing, two and three-dimensional concepts).
In the second section; the Living Model and the Application Stages (master/apprentice tradition in Painting Art, the Living Model and Description, the Living Model and Pattern Education, Study of the Living Model, Sketch, Pattern and Painting Relations, the Relation of the Living Model and Academy or Academic Concept, The Sanctity of the Living Model, etc.) are mentioned.
In the third Section; the matters under the title of “Relation of the Living Model Concept and the Art Theories” (The Concept of Beau Ideal in Ancient Greece, Plato and Aristotle Aesthetics, Model Studies and the Stage of Forming of Aesthetic Sight, Conceptual Relations of the Living Model and the Beauty) are discussed.
In the fourth and last sections; the Processes of the Model and the Living Model in Western Art; (Prehistory, Egypt, Mesopotamia, and Greek civilizations will be mentioned, Middle Ages, Renaissance, Mannerism, Baroque, Rococo, and 19th-century art movements), are discussed within the historical and chronological context.
Keywords: Art, Theory, Model, Living Model, Aesthetics.
RESİMLER DİZİNİ
Resim 1.1. Michelengelo, Sistina Şapeli tavan freskleri, Adem’le Havva’nın
Cennetten Kovuluşu, 1508-1512, Roma. ... 7
Resim 1.2. Eugene Delacroix, Hâlka Önderlik Eden Özgürlük, 1830, Fransa. ... 9
Resim 1.3. Fatih Daşdemir, Görsel anlatımda nokta, 20x30, 2007. ... 11
Resim 1.4. Sesshu, Kış Manzarası, Japon resmi, Muromachi devri, 15. yy. Sonu. ... 12
Resim 1.5. Ağaç kabuğu dokusu, Doğal Doku. ... 14
Resim 1.6. Yılan iskeleti. ... 16
Resim 1.7. Kuşların kanat çırpmaları. ... 26
Resim 1.8. Farklı uzaklıktaki cisimlerin verdiği derinlik. ... 27
Resim 1.9. Rubens, Medici Döngüsü: Floransa’da Evlilik, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1622-1625, Paris. ... 31
Resim 1.10. Desen. ... 33
Resim 1.11. El Çizimleri (1474), Leonardo da Vinci. ... 34
Resim 1.12. Son Akşam Yemeği Eskizi, Leonardo da Vinci. ... 36
Resim 1.13. Praxiteles, Knidos Venüs’ü, İ.Ö 4.yüzyıl. ... 38
Resim 2.1. Güzel Sanatlar Akademisi’nde modelden çalışma, 1936. ... 44
Resim 2.2. Güzel Sanatlar Akademisi’nde canlı modelden desen çalışması . ... 45
Resim 2.3. İlya Mirochnik, Modelden Desen, Özel Kolleksyon, 2005, Rusya. ... 49
Resim 2.4. Güzel Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü öğrencileri canlı modelle çalışırken, 1936. ... 52
Resim 2.5. Canlı modelden modelaj ortamı. ... 53
Resim 2.6. Andria Van de Venne, Desen, Özel Koleksiyon, 1631, Macaristan. ... 57
Resim 2.7. Balkan Naci İslimyeli. ... 60
Resim 2.8. Picasso, Avignon’lu Kızlar, Tuval Üzerine Yağlıboya, 243,9x233,7 cm, New York, 1907. ... 63
Resim 2.9. Banu Atik, Modelden desen, Ankara. ... 65
Resim 2.10. Jan Van Eyck, Arnolfini’lerin Düğünü . ... 66
Resim 2.11. Ayakta figürler, 1861, Hippolyte Flandrin (Hipolit Filandrin), Metropolitan Müzesi, ABD. ... 68
Resim 2.12. Oturmuş Bir Adam,1600-1610, Bernardino Poccetti (Bernardino Poççetti), J. Paul Getty Müzesi, ABD. ... 69
Resim 2.13. Emilie Menzel, 1840, Adolph von Menzel, özel koleksiyon. ... 70
Resim 2.14. Üç Çağdan Adam Figürü, 1629, Jan Philipsz (Jan Filips), özel koleksiyon, . ... 71
Resim 2.15. Yeşillikteki Şarkıcı, 1884, Edgar Degas, Metropolitan Müzesi, ABD. ... 72
Resim 2.16. Frans Hals, St. George Belediyesi’ndeki Subayların Resmi Ziyafeti, 179x257 cm, 1627. ... 74
Resim 2.17. Rembrandt, Doktor Tulp’un Anatomi Dersi, 1632. ... 74
Resim 2.18. Michelangelo, Arkadan görünen iki erkek torsosu. ... 77
Resim 2.19. Rubens, Diz çöken çıplak adam. ... 77
Resim 2.20. Böcek ve İnsan (Insect and Human) ... 79
Resim 4.1. M.Ö. 31.000, Hohlenstein Stadel’den yarı insan-yarı hayvan (hayvan insan), Fildişi heykelcik. ... 90
Resim 4.2. Willendorf Venüsü, Kireç taşı, M.Ö. 30.000, Viyana. . ... 91
Resim 4.3. Laussel Venüsü, M.Ö. 15000-10000, h: 46 cm, Bordeaux Musee d’Aquitaine . ... 92
Resim 4.4. Hesire’nin Portresi, Mezarının tahta kapısından, M.Ö. 2778-2723 dolayları, Ahşap, Mısır müzesi, Kahire, ... 94
Resim 4.5. Nefertiti’nin Büstü, Boyalı Kireçtaşı, M.Ö. 1350, Berlin,. ... 95
Resim 4.6. Lagash’lı Gudea, M.Ö. 2141-2022, Detroit Sanat Enstitüsü, ABD ... 97
Resim 4.7. Savaş Arabası, Ur Standardı’ndan ayrıntı. . ... 98
Resim 4.8. Til-Barsip valisinin sarayında yer alan duvar resminden bir baş, (İ.Ö. 7. yüzyıl) Hâlepmüzesi, . ... 99
Resim 4.9. Argoslu Polymedes Cleobis ve Biton Kardeşler, M.Ö. 615-590, Delphoi. . ... 101
Resim 4.10. Kırmızı figürlü Atina Pelikesi ( yağ saklama kabı) M.Ö. 460, Atina. . .... 102
Resim 4.11. Hermes ve Çocuk Dionysos, M.Ö. 340 dolayları, Praksiteles, Arkeoloji Müzesi, Olympia. . ... 104
Resim 4.12. Knidos Venüs’ü İÖ 4. yüzyıl, Vatikan’daki kopyası, Praxiteles. . ... 104
Resim 4.13. Pompeii`deki Dioskur`lar Evi`nden M.Ö. 4. yüzyıl sonlarının ressamı Nikias`a atfedilen orijinalinden kopya, Napoli. . ... 105
Resim 4.14. Venüsün Doğuşu, Boticelli, 1482, Floransa Uffizi. . ... 107
Resim 4.15. Milo Venüsü, M.Ö. 4. yüzyıla ait orijinalin, daha serbest, kıvrımlı
pozdaki M.Ö. 2. yüzyıl versiyonu. ... 107
Resim 4.16. Sanat Eğitiminde kullanılan kadın ve erkek Antik Modeller... 108
Resim 4.17. Antik Modelden çizimler. ... 108
Resim 4.18. Antik Modelden çizimler. ... 108
Resim 4.19. İ. Ö. 100-30 Dolayları, bir soyluya ait Büst. . ... 110
Resim 4.20. İ. Ö. 100-30 Dolayları, bir soyluya ait Büst. . ... 110
Resim 4.21. İmparator Marcus Aurelius’un eşi Faustina, İ.S. 175. ... 110
Resim 4.22. Melkisedek, İbrahim ve Musa, 1194... 117
Resim 4.23. İnanç, Giotto di Bondone, 1305 dolayları. ... 119
Resim 4.24. Piero Della Francesca, Montefeltro Dükü tam profilden. ... 123
Resim 4.25. Antello Da Messina’nın öz portresi olduğu sanılan bir erkeğin Poretresi. ... 123
Resim 4.26. Kutsal Üçlü, Masaccio, 1425-1428. ... 125
Resim 4.27. Davud (1444-1446), Floransa. ... 127
Resim 4.28. “Gattamelata” Atlı heykel. ... 128
Resim 4.29. Andrea Verrocchio, Bartolomeo Colleoni Atlı heykel. ... 128
Resim 4.30. Paolo Uccello, San Romano Savaşı, Karışık Malzeme. ... 129
Resim 4.31. Meryem’e Müjde, Fresk, Floransa, 1450 . Sandro Botticelli (1445- 1510) ... 131
Resim 4.32. İlkbahar Allegorisi (La Primavera) Floransa, 1477-1482. ... 132
Resim 4.33. Sandro Botticelli, Allegory of Abundance (Bereketin Alegorisi) - 1480-85 - British Museum-Londra . ... 133
Resim 4.34. Piero Della Francesca, Federico da Montefeltro... 134
Resim 4.35. Piero Della Francesca, Vaftiz, Pano üzerine Tempera, 1440-1460. ... 134
Resim 4.36. Andrea Mantegna, İsa İçin Ağlayanlar, Tuval üzerine Tempera, 1480. ... 136
Resim 4.37. Andrea Mantegna, Saint Jerome Aslanla Okuma . ... 137
Resim 4.38. Andrea Mantegna, Mann auf einer steinplatte liegend, (Bir taş levhada yatan adam) . ... 137
Resim 4.39. Fra Filippo Lippi, Woman's Head (Kadın Başı) , 1452, Uffizi Gallery, Floransa ... 138
Resim 4.40. Fra Filippo Lippi, Meleği olan Madonna, kâğıt üzerine kalem, Doğal
çalışma, 14x18 cm, 1470 civarı, Windsor Kalesi, . ... 139
Resim 4.41. Fra Filippo Lippi, Katlanmış ellerle oturan genç adam, Gri astarlı kâğıt üzerine beyaz renkde gümüş kalem, 1470 civarı, İtalya, . ... 139
Resim 4.42. Fra Filippo Lippi, Ayakta dişi azizler, kâğıt üzerine beyazla yükseltilmiş, siyah tebeşirvve metal kalem, 15. yy ikinci yarısı, Londra, . ... 140
Resim 4.43. Giovanni Bellini, Şehit Rahibesi'ndeki İsa, 15. yüzyılın ikinci yarısı, Londra, İtalya, . ... 141
Resim 4.44. Giovanni Bellini, pieta, yaklaşık 1460 civarlarında, Venedik, İtalya, . .... 141
Resim 4.45. Giovanni Bellini, Pieta, 15. yüzyılın ikinci yarısı, Londra, İtalya, . ... 142
Resim 4.46. Giovanni Bellini, Bir erkeğin başı, modele göre kafa çalışması, Londra, . ... 142
Resim 4.47. Giovanni Bellini, Yaşlı bir erkeğin başı, 15. yüzyılın ikinci yarısı, İtalya, . ... 143
Resim 4.48. Giovanni Bellini, Doç Leonardo Loredan, 1501, National Gallery, Londra, (Krausse, 2005, 19). ... 143
Resim 4.49. Filippino Lippi, Virgin and Child Attended by Angels( Meryem ve Çocuk İsa), 1495–1500, . ... 144
Resim 4.50. Filippino Lippi, Study for the Figure of St. Bernard (Aziz Bernard İçin Çalışma), Uffizi Gallery, Floransa, . ... 145
Resim 4.51. Leonardo Da Vinci, Anatomical Studies of The Shoulder (Anatomi Çalışması), 1510-11, Royal Library, Windsor, . ... 146
Resim 4.52. Leonardo Da Vinci, Anatomical Studies (Anatomi Çalışması), 1510 Royal Library, Windsor, . ... 147
Resim 4.53: Leonardo Da Vinci, Vitruvius, Oran çalışması... 147
Resim 4.54. Leonardo Da Vinci, Oran-Orantı çalışması. ... 148
Resim 4.55. Leonardo Da Vinci, Mona Lisa, 1503, Louvre Müzesi, Fransa. ... 150
Resim 4.56. Leonardo Da Vinci, Eskiz. ... 150
Resim 4.57. Leonardo Da Vinci, Çıplak erkek arka figür, . ... 151
Resim 4.58. Leonardo Da Vinci, Garment Study (Örtü Çalışması), 1470-84, Louvre Museum, Paris. ... 151
Resim 4.59. Leonardo Da Vinci, solda üç çeyrek görünümünde diz çökmüş bir
figür için bornoz çalışması. ... 152
Resim 4.60. Leonardo Da Vinci, sforzza anıtı çalışması, . ... 152
Resim 4.61. Leonardo Da Vinci, çalışma sayfası öküz, eşek, binici, . ... 153
Resim 4.62. Leonardo Da Vinci, Ejderha savaşları, . ... 153
Resim 4.63. Michelangelo Buonarroti, Madonna and Child (Madonna), 1522-25, Casa Buanorroti, Floransa, . ... 156
Resim 4.64. Michelangelo Buonarroti, Studies For The Libyan Sibyl (Libyalı Kâhin Çalışması), 1511-12, Moma, NewYork. ... 156
Resim 4.65. Michelangelo Buonarroti, Four Studies For The Crucified (Çarmıha Gerilme İçin Dört Çalışma), 1512, British Museum, London, . ... 157
Resim 4.66. Michelangelo Buonarroti, iki erkek çıplak çalışma, . ... 157
Resim 4.67. Michelangelo Buonarroti, isa'nın laminasyonu, . ... 158
Resim 4.68. Raffaello Sanzio, Study of God the Father (recto), (Baba), 1516, Ashmolean Museum Oxford . ... 160
Resim 4.69. Raffaello Sanzio, Müzisyenler, kağıt üzerine kalem, 1507, İtalya, . ... 161
Resim 4.70. Raffaello Sanzio, Hebe ve Prospepina stylus üzerine kırmızı tebeşir, Teyler müzesi, 16. yy’ın başları, İtalya, . ... 161
Resim 4.71. Raffaello Sanzio, Figure Study of Two Apostles, (İki Havari Figürü İçin Çalışma)1518-1520, . ... 162
Resim 4.72. Raffaello Sanzio, Bakire berlin havariler grubu koronasyonu, 1518- 1520, . ... 162
Resim 4.73. Raffaello Sanzio, (Schlacht von Ostia, Studie), Ostia savaşçı, iki adamın çıplak çalışması, 1515, Viyana, . ... 163
Resim 4.74. Giorgione, Uyuyan Venüs, İtalya, 1508-1510, (Kınay, 1993, 55)... 164
Resim 4.75. Giorgione, Çobanların hayranlığı, 1500-1510 civarında İtalya, . ... 164
Resim 4.76. Giorgione, Selfportrait, 1500-1510 civarında, İtalya, . ... 165
Resim 4.77. Tiziano Vecellio, Flora, Tuval üzerine yağlıboya, 1515, İtalya, (Kınay, 1993, 58). ... 166
Resim 4.78. Tiziano Vecellio, kendi portresi, 1562, İtalya, (Kınay, 1993, 58). ... 167
Resim 4.79. Tiziano Vecellio, Papa Paul III portresi, 1543, İtalya, ... 167
Resim 4.80. Tiziano Vecellio, Isak'ın Kurbanı, Siyah tebeşir, beyaz ile
yükseltilmiş, gri kağıda kırmızı tebeşirle kare, 1542-1544, İtalya, . ... 168 Resim 4.81. Tiziano Vecellio, (Pferd mit stürzendem Reiter)Düşenbinici ile at,
1562, . ... 168 Resim 4.82. Correggio, Meryemin Göğe Yükselişi, kâğıt üzerine kırmızı tebeşir,
1526, İtalya- Londra, (Gombrich, 2013, 216). ... 169 Resim 4.83. Correggio, Havva elindeki elma ile, 16. yy ilk yarısı, kurşun beyaz
kalem ile kırmızı kalem, İtalya, . ... 170 Resim 4.84. Correggio, Bir lunette duyuru, kalem ve mürekkep, kırmızı suluboya,
arka plan üzerinde beyaz kurşun, 16. yy ilk yarısı, İtalya, . ... 170 Resim 4.85. Correggio, Küçük John ile Kutsal Aile, 16. yy ilk yarısı, kırmızı kalem
kömür, İtalya, . ... 171 Resim 4.86. Correggio, Putti ile bulutların iki oturan nü çalışması, kırmızı kalem ve
tebeşir, 16. yy. italya, . ... 171 Resim 4.87. Veronese, Daniele Barbaro'nun portresi, Tuval üzerine yağlıboya,
140x107 cm, 1562-1570, Floransa, . ... 172 Resim 4.88. Veronese, Paolo Mısır'a koşarken dinlenenler, 16. yy. ikinci yarısı,
Yeşilimsi-gri-mavi kâğıda beyaz ile kabarmış Bister Quil kalem,
İtalya, . ... 173 Resim 4.89. Veronese, Madonna Bulutlarda, 16. yy. ilk yarısı Berlin, . ... 173 Resim 4.90. Jan van Eyck, Kardinal Nicholaes Albergati portresi, Gri beyaz kağıt
üzerine gümüş kalaem, 1431, Viyana, . ... 175 Resim 4.91. Jan van Eyck, Kardinal Nicholaes Albergati portresi, odun yağı, 1431-
1432, Viyana, . ... 175 Resim 4.92. Jan van Eyck, Ghent sunağı, Mistik Kuzu Altarı, sağ ve sol kanat,
Ahşap üzerine yağlıboya, Adam ile Havva1426-1432'den önce,
Hollanda (Flanders), . ... 176 Resim 4.93. Jan van Eyck, Ghent sunağı, Mistik Kuzu Altarı, sağ ve sol kanat,
Ahşap üzerine yağlıboya, Adam ile Havva1426-1432'den önce,
Hollanda (Flanders), . ... 176 Resim 4.94. Rogier Van der Weydan, Son yargının sunağı genel bakış, odun yağı,
215x560 cm, 1448-1451, Hollanda . ... 177
Resim 4.95. Rogier Van der Weydan, Bir kadın porteresi, 15. yüzyılın 2. Yarısı,
Ulusal Sanat Galerisi, Washington, . ... 178 Resim 4.96. Rogier Van der Weydan, Pierre de Beffremont’un portresi, 15.
yüzyılın 2. Yarısı, odun yağı, Hollanda . ... 178 Resim 4.97. Hieronymus Bosch, Aziz Antonius’un Çektikleri, Yaklaşık 1505, Pano
üzerine yağlıboya, 315x172 cm ... 179 Resim 4.98. Hieronymus Bosch, Bir manzaradaki ağaç adam, Kâğıt üzerine
kahverengi mürekkep kalem, 1510- 1515, Hollanda, . ... 180 Resim 4.99. Hieronymus Bosch, Entomma, Kâğıt üzerine siyah mürekkep, gri
mürekkep, Fırça, 1500-1516, 25x35, Londra . ... 180 Resim 4.100. Hieronymus Bosch, İki Feris, Kâğıt Üzerine Siyah Kalem, 1500,
New York . ... 181 Resim 4.101. Pieter Bruegel, Sakatlar, Odun yağı, 1568, 18x21, Louvre Müzesi,
Paris . ... 182 Resim 4.102. Pieter Bruegel, Bauerntanz, Odun yağı, 1568 civarı, 114x164 cm.
Hollanda (Flanders), . ... 183 Resim 4.103. Pieter Bruegel, İki rabbis, Kâğıt üzerine siyah tebeşir, kahverengi
mürekkeple kalem, 1568-1569, 19x16, Hollanda (Flanders), . ... 183 Resim 4.104. Pieter Bruegel, Ressam ve Sanat uzmanı, Beyaz kâğıt üzerine
kahverengi kalem, 1566-1568, Londra, . ... 184 Resim 4.105. Albrecht Dürer, Kadın Vücudu Oranları Modeli, gravür, 1528,
Nüremberg ... 185 Resim 4.106. Albrecht Dürer, Kendi portresi, Odun yağı, 67x49, 1500, Almanya, . ... 186 Resim 4.107. Albrecht Dürer, Rodrigo de Almada’nın portresi, odun yağı, 50x32
cm. Boston (Massachusetts), . ... 186 Resim 4.108. Albrecht Dürer, Hâller Altar üzerine çalışma, bir elçinin başı, Yeşil
astarlı kâğıt üzerine beyaz ile yükseltilmiş fırça çizimi, 19x24 cm.
1508, Berlin, . ... 187 Resim 4.109. Albrecht Dürer, Hâller Altar üzerine çalışma, bir elçinin başı, Yeşil
astarlı kâğıt üzerine beyaz ile yükseltilmiş fırça çizimi, 19x24 cm.
1508, Berlin, . ... 187
Resim 4.110. Albrecht Dürer, Oturmuş adamın resmi, Gravür, 13x14 cm. 1515-
1525, Almanya, . ... 188 Resim 4.111. Albrecht Dürer, Üç kutsal kralın hayranlığı, Gravür, 16. yy ilk yarısı,
29x22 cm. Almanya, . ... 188 Resim 4.112. Lucas Cranach, Venüs, Ahşap üzerine yağlıboya, 37,7x24,5 cm,
1532, Frankurt, (Buchholz vd., 2013, 204). ... 190 Resim 4.113. Lucas Cranach, Paris’in yargısı, odun yağı, 35x24 cm, 1530,
Almanya, . ... 190 Resim 4.114. Lucas Cranach, Kürk şapkası olan bir adam portresi, kâğıt üzerine
suluboya, 24x16 cm, 1527 civarı, Almanya, . ... 191 Resim 4.115. Lucas Cranach, Geniş kenarlı şapkası olan bir adam portresi, kâğıt
üzerine suluboya, 26,4x18,7 cm, 1527 civarı, Almanya, . ... 191 Resim 4.116. Hans Holbein, Charles de Solier’in portresi, Ahşap üzerine tempera,
92,5x75,4 cm, 1534-1535, Almanya ve İngiltere, . ... 193 Resim 4.117. Hans Holbein, Henry VIII portresi, odun yağı ve mizaç, 219x66 cm,
1542, Almanya ve İngiltere, . ... 193 Resim 4.118. Hans Holbein, İsa’nın Entomasyonu, odun yağı, 1516-1526,
Almanya ve İngiltere, . ... 194 Resim 4.119. Hans Holbein, Belediye Başkanı Jakob Meyer’in Portresi, kâğıt
üzerine siyah ve renkli tebeşir, 38,3x27,5 cm, 1526, Almanya ve
İngiltere, . ... 194 Resim 4.120. Pontormo, Kırmızı Giysili Kadın, Odun yağı, 89x70 cm, 1532-1533,
İtalya, . ... 196 Resim 4.121. Pontormo, Bir Kuyumcu portresi, Odun yağı, 69x50 cm, 1517-1518,
İtalya, . ... 197 Resim 4.122. Pontormo, Geri yaslanmış erkek hareket, kâğıt üzerine kırmızı
tebeşir, 29,2x19,4 cm, 16. yüzyılın ilk yarısı İtalya, . Parmigianino
(Girolamo Frencesco Maria Mazzola1503-1540) ... 197 Resim 4.123. Parmigianino, Uzun Boyunlu Meryem, 1536, Ağaç Ü.Y.B, 216x132
cm, Floransa Uffizi. ... 198 Resim 4.124. Parmigianino, Anteia, Tuval üzerine yağlıboya, 135x88 cm, 1535-
1537, İtalya, . ... 199
Resim 4.125. Bronzino, Alegori, Ahşap üzerine yağlıboya, 147x117 cm, 1540-
1545, Londra National Gallery . ... 200 Resim 4.126. Bronzino, Oğlunun yanında genç bir kadın portresi, Odun yağı,
98x75 cm, 1540-1550, Washington, . ... 200 Resim 4.127. Bronzino, Kleopatra, kâğıt üzerine siyah tebeşir, 38,5x21,5 cm, 16.
Yüzyılın ikinci yarısı, İtalya, . ... 201 Resim 4.128. Tintoretto, Otoportre, Tuval üzerine yağlıboya, 63x52 cm, Paris
Louvre Müzesi ... 202 Resim 4.129. Tinterotto, Heykeltıraş Jacopo Sansovino’nun portresi, Tuval Üzerine
yağlıboya, 70x66 cm, 1560-1570, İtalya-Floransa, . ... 203 Resim 4.13. Tintoretto, Taro’daki Savaş, Kâğıt üzerine kahverengi petrol, Siyah
kalem, 24,2x38 cm, 1594, İtalya, . ... 203 Resim 4.131. Arcimboldo, Viyana’daki Pageantda “Gramer” için gir kostüm
tasarımı, kâğıt üzerine mavi-yıkanmış kalem ve mürekkep çizimi,
30x20 cm, 1571, İtalya-Floransa, . ... 204 Resim 4.132. Arcimboldo, Cerberus için kostüm tasarımı, kâğıt üzerine mavi-
yıkanmış kalem ve mürekkep çizimi, 29x19 cm, 16. yy, İtalya-
Floransa, . ... 205 Resim 2.133. Arcimboldo, Vertumnus olarak İmparator II. Rudolf, 70,5x57,5 cm,
1590, Sko Manastırı, Uppsala, (Krausse, 2005, 24). ... 205 Resim 4.134. Arcimboldo, Flora, Odun yağı, 16. yüzyılın ikinci yarısı, 73x56 cm,
Fransa-Paris, . ... 206 Resim 2.135. Arcimboldo, Aziz Catherine’nin doğumu, Vitray, 116x67 cm, 16
yüzyılın ikinci yarısı, İtalya, . ... 206 Resim 4.136. Greco, Kont Orgaz’ın Gömülüşü, Tuval üzerine yağlıboya, 480x360
cm, 1586-1588, Madrid Prado Museum, (Eroğlu, 2014, 414). ... 208 Resim 4. 137. Greco, HI. Kardinal Regalia’da Jerome, Tuval üzerine yağlıboya,
30x24 cm, 1584-1610, Yunanistan-İspanya, . ... 209 Resim 4.138. Greco, İsa’nın kılık değiştirmesi, Tuval üzerine yağlıboya, 165x99
cm, 1590-1595, Münih, . ... 209 Resim 4.139. Greco, Aziz şehitliği Mauritius, Tuval üzerine yağlıboya, 448x301
cm, 1580-1582, Yunanistan ve İspanya, . ... 210
Resim 4.140. Bernini, Gabriele Fonseca’nın Büstü, Mermer, 1668-1675, San
Lorenzo in Lucina Kilisesi, Roma ... 212 Resim 4.141. Bernini, Azize Theresa’nın Vecdi, Mermer, Yükseklik 3,5 m, 1647,
Santa Maria della Vittoria Kilisesi, Roma. ... 212 Resim 4.142. Ludovico Carracci, Ölü İsa ile Trinity, Tuval üzerine yağlıboya,
172,5x126,5 cm, 17-18. yüzyılları arası, Roma (Vatikan), . ... 213 Resim 4.143. Agostino Carracci, Giovanni Battista Pono’nun Portresi, bakır klişe,
11x9 cm, 1590, Chicago (Illinois), . ... 214 Resim 4.144. Agostino Carracci, Titian portresi, bakır klişe, 32,7x23,6 cm, 1587,
Londra . ... 214 Resim 4.145. Annibale Carracci, Vaftizci yahya ile kutsal aile, bakır levha gravür,
16,2x21,8 cm, 1590, New York . ... 215 Resim 4.146. Annibale Carracci, İsa’nın Dirilişi, Tuval üzerine yağlıboya, 217x160
cm, 1590, Paris, . ... 216 Resim 4.147. Caravaggio, Baküs, Tuval üzerine yağlıboya, 94x85 cm, 1593,
Galleria degli Uffizi, Floransa. ... 217 Resim 4.148. Caravaggio, İsa’nın Entomasyonu, Tuval üzerine yağlıboya, 300x203
cm, 1602-1604, Roma- Vatikan, . ... 218 Resim 4. 149. Caravaggio, Aziz Matthew Şehitliği, Tuval üzerine yağlıboya,
323x343 cm, 1599-1600, Roma, . ... 218 Resim 4.150. Georges de la Tour, Doğum, Tuval üzerine yağlıboya, 76x91 cm,
1644 dolayları, Musee des Beaux-Arts (Güzel Sanatlar Müzesi),
Rennes ... 219 Resim 4.151. Georges de la Tour, Tövbekâr Magdalene, Tuval üzerine yağlıboya,
134x92 cm, 1635- 1640, Sanat Galarisi, Washington, DC ... 220 Resim 4.152. Poussin, Neptün’ün Zafer alayı, Tuval üzerine yağlıboya, 108x148
cm, 1634-1637, Pennsylvania, . ... 221 Resim 4.153. Poussin, Bakire St. Jacobus’a görünür, Tuval üzerine yağlıboya,
301x242 cm, 1629-1630, Fransa-Paris, . ... 221 Resim 4.154. Poussin, Süleyman’ın Yargısı, Yıkanmış kâğıt üzerine siyah tebeşir,
24,8x38,4 cm, 1648-1649 civarı, Fransa-Paris, . ... 222
Resim 4.155. Zurbaran, Fra Gonzalo de Illescas’ın Portresi, Tuval üzerine
yağlıboya, 290x222 cm, 1639, İspanya, . ... 223 Resim 4.156. Zurbaran, Limon tabakası, portakal sepeti ve gül, Tuval üzerine
yağlıboya, 60x107 cm, Los Angeles, . ... 223 Resim 4.157. Zurbaran, İsa Çocuğunun Tefekkürü, Tuval üzerine yağlıboya,
165x230 cm, 1630 civarı, İspanya, . ... 224 Resim 4.158. Murillo, Meryam Ana’nın Doğumu, Tuval üzerine yağlıboya,
185x360 cm, 1660, Paris, . ... 225 Resim 4.159. Murillo, Meyve ve Çiçekler ile Kız, Tuval üzerine yağlıboya, 76x61
cm, 1655-1660, Moskova, . ... 225 Resim 4.160. Murillo, Çocukla Kutsal Meryem Ana, Kâğıt üzerine tebeşir ve siyah
kalem, 24,6x17,8 cm, 1640-1682, Chantilly, . ... 226 Resim 4.161. Velazquez, Las Meninas, Tuval üzerine yağlıboya, 318x278 cm,
1656, Prado Müzesi, Madrid. ... 228 Resim 4.162. Velazquez, Rokeby Venüsü, Tuval üzerine yağlıboya, 123x177 cm,
1649-1651, Londra National Gallery. ... 228 Resim 4.163. Velazquez, Bacchus’un Zaferi, Tuval üzerine yağlıboya, 165x227
cm, 1629, Madrid, . ... 229 Resim 4.164. Velazquez, İsa’nın oturmuş çalışması, Kahverengi kâğıt üzerine siyah
tebeşir, 38,8x24,7 cm, 1620 civarı, New York, . ... 229 Resim 4.165. Rubens, Çeşmede Bathsheba, 17. yüzyılın birinci yarısı, Odun yağı,
175x126 cm, Dresden, . ... 231 Resim 4.166. Rubens, Helene Fourment ve Çocuklarından ikisi, 113x82 cm, 1636
civarı, Paris, . ... 231 Resim 4.167. Üç güzeller, Tuval üzerine yağlıboya, 221x181 cm, 1636-1638,
Madrid, . ... 232 Resim 4.168. Rubens, Susanna Fourment, Kâğıt üzerine siyah, kırmızı tebeşir ve
mürekkep, 34,4x26 cm, 1626-1627, Wien, . ... 232 Resim 4.169. Rembrandt, Flora (Flora olarak Saskia’nın portresi), Tuval üzerine
yağlıboya, 125x101 cm, 1634, St. Petersburg, . ... 234 Resim 4.170. Rembrandt, Titus Portresi, Okuma, Tuval üzerine yağlıboya, 71x62
cm, 1657-1658, Viyana, . ... 235
Resim 4.171. Rembrandt, Danae, Tuval üzerine yağlıboya, 185x203 cm, 1636-
1647, St. Petersburg, . ... 235 Resim 4.172. Rembrandt, Bir taburede oturan çıplak kadın, Kâğıt üzerine
kahverengi mürekkep kalem, 21,1x17,4 cm, 1658, Chicago
(Illinois), . ... 236 Resim 4.173. Rembrandt, Oturan Çıplak Kadın Modeli, Geri şekil, Bister içinde
tüy, Kâğıt üzerine kahverengi mürekkep kalem, 22,2x18,5 cm, 1654- 1656 civarında, Münih, . ... 236 Resim 4.174. Van Dyck, Elisabeth veya Theresia Shirley’nin portresi, Tuval
üzerine yağlıboya, 1622, Petworth Evi (Sussex), . ... 238 Resim 4.175. Van Dyck, Ressamın kendi portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 117x94
cm, 17. yüzyılın ilk çeyreği, St. Petersburg, . ... 238 Resim 4.176. Van Dyck, Banyoda Susanna, Tuval üzerine yağlıboya, 194x144 cm,
17. yüzyılın ilk ... 239 Resim 4.177. Hals, Pieter van den Broecke, Tuval üzerine yağlıboya, 71x61 cm,
1633, Londra, . ... 240 Resim 4.178. Hals, Çingene Kadın, Odun yağı, 58x52 cm, 1628-1630, Louvre
müzesi, Paris, . ... 241 Resim 4.179. Hals, On kişiyle aile portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 148,5x251
cm, 1645, Ulusal Galeri, Londra, . ... 241 Resim 4.180. Hals, Cavalier, Gri kâğıt üzerine beyaz tebeşir, 42,4x22,8 cm, 1625
civarı, Amsterdam, . ... 242 Resim 4.181. Vermeer, Resim sanatı, Tuval üzerine yağlıboya, 120x100 cm, 1665
civarı, Sanat tarihi Müzesi, Viyana. ... 244 Resim 4.182. Vermeer, Açık pencerede harfler okuyan kız, Tuval üzerine
yağlıboya, 83x64,5 cm, 1658 civarı, Dresden, . ... 244 Resim 4.183. Vermeer, İnanç Alegorisi, Tuval üzerine yağlıboya, 114,3x88,9 cm,
1671-1674 civarı, New York, . ... 245 Resim 4.184. Steen, Bir kemancı olarak kendi portresi, Tuval üzerine yağlıboya,
55,5x44 cm, 1670 civarı, Madrid, . ... 246 Resim 4.185. Steen, İstiridye ile kız, odun yağı, 20,5x14,5 cm, 1670 civarı,
Lahey, . ... 246
Resim 4.186. Steen, Ziyaret geliyor, meşe yağı, 61,6x46 cm, 1670 civarı,
Budapeşte, . ... 247 Resim 4.187. Watteau, Sürmeli açık hava eğlencesi, Tuval üzerine yağlıboya,
60x75 cm, 1716-1719, Dresden, . ... 249 Resim 4.188. Watteau, Mutlu durum, Tuval üzerine yağlıboya, 50x41 cm, 1717
civarı, Paris, . ... 249 Resim 4.189. Watteau, Kanepe üzerinde çıplak kadın, Kâğıt üzerine kırmızı ve
siyah tebeşir, 22,5x25,4 cm, 1719 civarı, Londra, . ... 250 Resim 4.190. Boucher, Venüs’ün Doğuşu, Tuval üzerine yağlıboya, 1750 civarı,
Londra, . ... 251 Resim 4.191. Boucher, Venüs’ün zaferi, Tuval üzerine yağlıboya, 130x162 cm,
1740, Stockholm, . ... 251 Resim 4.192. Boucher, Çıplak oturan kadın, Kâğıt üzerine kırmızı, siyah ve beyaz
tebeşir, 37,1x23,5 cm, 1738 civarı, Washington (DC), . ... 252 Resim 4.193. Tiepolo, Müzenas sanatı Augustus’a tanıttı, Tuval üzerine yağlıboya,
69,5x89 cm, 1745 civarı, St. Petersburg, . ... 253 Resim 4.194. Tiepolo, Papağan ve genç kadın, Tuval üzerine yağlıboya, 72x53,5
cm, 1758-1760, Oxford, . ... 253 Resim 4.195. Tiepolo, Oturmuş bir erkek hareket çalışması, Kâğıt üzerinde beyez
ile yükseltilmiş kırmızı tebeşir, 35x24 cm, 18.yy Stuttgart, . ... 254 Resim 4.196. Fragonard, Aşk mektubu, Tuval üzerine yağlıboya, 83x67 cm, 1773-
1776, New York. ... 255 Resim 4.197. Fragonard, Hemşire ziyareti, Tuval üzerine yağlıboya, 1775 civarı,
Washington (DC) ... 255 Resim 4.198. Fragonard, Napoliten açık havada oturuyor, Kâğıt üzerine kahverengi
tebeşir ve fırça, 36,4x28,1 cm, 1774, Frankfurt ... 256 Resim 4.199. Chardin, Çy Tiryakisi, Tuval üzerine yağlıboya, 18.yüzyılın 2. yarısı,
Glasgow. ... 257 Resim 4.200. Chardin, Pancar temizleyici, Tuval üzerine yağlıboya, 46x37 cm,
1738 civarı, Münih ... 257 Resim 4.201. Chardin, Tahta topu olan genç adam, Beyaz kâğıt üzerine kırmızı
tebeşir, 34,7x22,5 cm, 1760, Paris. ... 258
Resim 4.202. Hogarth, David Garrik ve karısının portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 132,7x104 cm, 1757, Büyük Britanya. ... 259 Resim 4.203. Hogarth, Ressam ve pug’ı, selfportrait, Tuval üzerine yağlıboya,
90x70 cm, 1745, Londra. ... 260 Resim 4.204. Hogarth, Ziyafet, Tuval üzerine yağlıboya, 101,5x127 cm, 1754-
1755, Londra ... 260 Resim 4.205. Hogarth, Simon Fraser’in porteresi, Lord Lovat, Açık kahverengi
üzerine siyah tebeşir, 25,7x21 cm, 1746 civarı, Londra ... 261 Resim 4.206. David, Horasların Yemini, Tuval üzerine yağlıboya, 330x425 cm,
1784-1785, Louvre Müzesi, Paris ... 264 Resim 4.207. David, Sabinlerin kaçırılması... 264 Resim 4.208. David, Napolyon’un çalışmalarındaki portresi, Tuval üzerine
yağlıboya, 204x125 cm, 1820, Washington (DC), . ... 265 Resim 4.209. David, Madam Verninac’ın Portresi, Tuval üzerine yağlıboya,
146x112 cm, 1799, Paris. ... 265 Resim 4.210. Ingres, Türk Hamamı, 1862. ... 267 Resim 4.211. Ingres, Valpinçonlu yıkanan kadın, Tuval üzerine yağlıboya,
146x97,5 cm, 1808, Louvre, Paris. ... 268 Resim 4.212. Ingres, Louis-François Bertin portresi, Kâğıt üzerine karakalem,
37,4x26,8 cm, 1832, Montauban. ... 268 Resim 4.213. Goya, Engizisyon mahkemesi, Tuval üzerine yağlıboya, 46x73 cm,
1812-1814, Madrid ... 271 Resim 4.214. Goya, Narcisa Baranana de Goicoechea Portresi, Tuval üzerine
yağlıboya, 112,5x78 cm, 1810 civarı, New York. ... 271 Resim 4.215.Goya, Çıplak Maya, Tuval üzerine yağlıboya, 97x190 cm, 1800-1803,
Madrid. ... 272 Resim 4.216.Goya, Giyinik Maya, Tuval üzerine yağlıboya, 95x190 cm, 1800-
1803, Madrid, . ... 272 Resim 4.217. Gericault, Kesik Başlar, Tuval üzerine yağlıboya, 50x61 cm,
1818.Ulusal Müze, Stockholm, (Buchholz, 2013: 328). ... 273 Resim 4.218. Gericault, Mızraklı çıplak savaşçı, Yağlıboya, 1815-1816 civarı,
Washington (DC), . ... 274
Resim 4.219. Gericault, Medusa’nın Saldırısı, Kâğıt üzerine kalem, 20,3x29,9 cm, 1818-1819, Cambridge, Massachusetts, . ... 274 Resim 4.220. Delacroix, Sardanapal’in Ölümü, Tuval üzerine yağlıboya, 392x496
cm, 1827, Louvre müzesi, Paris. ... 276 Resim 4.221. Delacroix, Sardanapal’in Ölümü, Tuval üzerine yağlıboya, 392x496
cm, 1827, Louvre müzesi, Paris. ... 276 Resim 4.222. Delacroix, Matmazel Gül, Tuval üzerine yağlıboya, 81x66 cm, 1817-
1824, Paris . ... 277 Resim 4.223. Delacroix, Geri uzanan kadın, Tuval üzerine yağlıboya, 32x48 cm,
1824-1826, Paris . ... 278 Resim 4.224. Delacroix, Profilde bir kadın portresi, Kâğıt üzerine tebeşir ve kalem,
24x19 cm, 1840 civarı, Lille . ... 278 Resim 4.225. Böcklin, İdil, Tuval üzerine yağlıboya, 73x98 cm, 1866, Zürih, . ... 279 Resim 4.226. Böcklin, İlkbahar, Ahşap üzerine tempera, 60x50,5 cm, 1875,
Leipzig . ... 280 Resim 4.227. Reynolds, Miss Bowles ve Köpeği, Tuval üzerine yağlıboya,
91,8x71,1 cm,1775, Wallece collection, Londra ... 282 Resim 4.228. Reynolds, Sanat kuramı, 172,7x172,7 cm, 1779, Londra, . ... 283 Resim 4.229. Reynolds, Nelly O’Brien’ınPorteresi, Tuval üzerine yağlıboya,
125,1x100,1 cm, Hunterian Müze ve Sanat Galarisi ... 283 Resim 4.230. Gainsborough, Miss Haverfield, Tuval üzerine yağlıboya,
127,6x101,9 cm, 1780, Wallace Collection, Londra ... 285 Resim 4. 231. Ginsborough, Bayan Sarah Siddons portresi, Tuval üzerine
yağlıboya, 126x100 cm, 1785, Londra, . ... 285 Resim 4.232. Ginsborough, Mavi Çocuk (Jonathan Buttall Portresi), Tuval üzerine
yağlıboya, 178x122 cm, 1770, San Marino (California), . ... 286 Resim 4.233. Gaisborough, Devonshire Duchess Georgian portresi, Kahverengi
kâğıt üzerine siyah ve beyaz tebeşir, 49,6x31,1 cm, 1780,
New York, . ... 286 Resim 4.234. Corot, Kırsal kesimde kız, Tuval üzerine yağlıboya, 49x75 cm, 1859,
Cenevre, . ... 288
Resim 4.235. Corot, Bared meme ile oturan kadın, Ahşap üzerine karton, 24x18,5 cm, Paris, . ... 288 Resim 4.236. Courbet, Pierre Joseph Proudhon and his Chıldren, 1853, Paris. ... 291 Resim 4.237. Courbet, Sanatçının Atölyesi, Tuval üzerine yağlıboya, 361x598 cm,
1855, (Eczacıbaşı, 2008, 326). ... 291 Resim 4.238. Courbet, Yıkanan Kadın, Tuval üzerine yağlıboya, 65x54 cm, 1868,
New York, . ... 292 Resim 4.239. Millet, Başak Toplayan Kadınlar, Tuval üzerine yağlıboya, 33x44
cm, 1857, Louvre Müzesi, Paris, ( Buchholz, 2013, 346). ... 293 Resim 4.240. Millet, Armand Ono’nun portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 100x80
cm, 1843 civarı, Cherbourg, . ... 294 Resim 4.241. Repin, Zaporozhchen’in Türk Sultanına mektup yazması, Tuval
üzerine yağlıboya, 217x361 cm, 1878, St. Petersburg, . ... 295 Resim 4.242. Repin, Sonbahar Buket (VI Repina, Sanatçının kızı), 111x65 cm,
1892, Tuval üzerine yağlıboya, Moskova, . ... 295 Resim 4.243. Repin, M. Mussorgsky’nin portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 69x57
cm, 1881, St. Petersburg, . ... 296 Resim 4.244. Menzel, Ballsouper, Tuval üzerine yağlıboya, 71x90 cm, 1878,
Berlin, . ... 297 Resim 4.245. Menzel, Görüşmede iki seçmen, Kâğıt üzerine pastel, 18x24 cm,
1849, Berlin, . ... 297 Resim 4.246. Menzel, Paul Heyse’nin portresi, Kâğıt üzerine pastel, 44,5x29,5 cm,
1853, Schweinfurt, . ... 298 Resim 4.247. Manet, Olympia, Tuval üzerine yağlıboya, 130,5x190 cm, Orsay
Müzesi, Paris. ... 300 Resim 4.248. Manet, Kırda öğle yemeği, Tuval üzerine yağlıboya, 208x265,5 cm,
1862-1863, Orsay Müzesi. ... 301 Resim 4.249. Manet, Kadın çıplak, Tuval üzerine yağlıboya, 60x49 cm, 1875,
Paris. ... 301 Resim 4.250. Manet, Tuvaletteki kadın, Kâğıt üzerine kırmızı tebeşir, 28x20 cm,
1862, Londra. ... 302 Resim 4.251. Degas, Yarışlarda, Tribünlerin önünde, 1869-1872... 303
Resim 4.252. Degas, Vücut Bakımı, Pastel, 73x59 cm, 1885 civarı New York, . ... 304 Resim 4.253. Degas, Tuvalette Kadın, Pastel, 52x51 cm, 1885, Moskova, . ... 305 Resim 4.254. Degas, Saçlarını Yapan Kadın, Kâğıt üzerine kömür ve pastel,
58,9x47 cm, 1887-1890, . ... 305 Resim 4.255. Degas, Küvetin Kenarında Bacaklarını Kurutan Kadın, Kâğıt üzerine
kömür ve pastel, 68x36 cm, 1900-1905, Zürih, . ... 306 Resim 4.256. Monet, Bahçedeki Kadınlar, 255x205 cm, 1866-1867 ... 307 Resim 4.257. Monet, Japon Giysileriyle Bn. Monet, 1875-1876 ... 308 Resim 4.258. Renoir, Kayıkçıların Öğle Yemeği, Tuval üzerine yağlıboya,
130x173 cm, 1880, Washington, . ... 310 Resim 4.259. Renoir, Güneşteki Kadın, Tuval üzerine yağlıboya, 81x55 cm, 1875,
Paris, . ... 310 Resim 4.260. Renoir, Gabrielle’in Portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 22,5x20 cm,
1890, Londra, . ... 311 Resim 4.261. Cassatt, Ellen Mary Cassat, Tuval üzerine yağlıboya, 61x56 cm, 1905
civarı, Berwyn, Pennsylvania, . ... 312 Resim 4.262. Cassatt, Lydia Cassat, Tuval üzerine yağlıboya, 81,3x64,7 cm, 1878,
Los Angeles, . ... 312 Resim 4.263. Cassatt, Tığ işi dersleri, Drypoint, 44,8x26,8 cm, 1901 civarı, Paris, . .. 313 Resim 4.264. Pissarro, Felix’in Portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 54x46 cm, 1881,
Londra, . ... 314 Resim 4.265. Pissarro, Kendi Portresi, Kâğıt üzerine kalem, 17,2x12,1 cm, 1900
civarı, New York, . ... 314 Resim 4.266. Cezanne, Mme Cezanne portresi, Tuval üzerine yağlıboya, 92x73
cm, 1891-1892, New York, . ... 316 Resim 4.267. Cezanne, Yıkananlar, Tuval üzerine yağlıboya, 208x249 cm, 1906,
Pennsylvania, . ... 316 Resim 4.268. Cezanne, Cezveli kadın, Tuval üzerine yağlıboya, 131x97 cm, 1890-
1894, Paris, . ... 317 Resim 4.269. Cezanne, Kendi portresi, Litografi, 32,7x28 cm, 1898, Fransa, . ... 317 Resim 4.270. Van Gogh, Piyanoda Matmazel Gachet, Tuval üzerine yağlıboya,
102,5x50 cm, 1890, Basel, . ... 319
Resim 4.271. Van Gogh, Çıplak kadın arka hareket, Tuval üzerine yağlıboya,
38x61 cm, 1887, Paris, . ... 319 Resim 4.272. Van Gogh, Baba Tanguy, Tuval üzerine yağlıboya, 47x88,5 cm,
1887, Kopenhag, . ... 320 Resim 4.273. Gauguin, Plus Jamais, Tuval üzerine yağlıboya, 50x116 cm, 1897,
Londra, . ... 321 Resim 4.274. Gauguin, Et l’or de leures corps, 1901, . ... 322 Resim 2.275. Bazille, Aile Toplantısı, Tuval üzerine yağlıboya, 1867, Paris, . ... 323 Resim 4.276. Bazille, Köy Manzaralı, Tuval üzerine yağlıboya, 130x89 cm, 1868,
Montpellier, . ... 323 Resim 4.277. Toulouse-Lautrec, Dinlenme Modeli, Tuval üzerine yağlıboya, 1896,
Brüksel, . ... 325 Resim 4.278. Toulouse-Lautrec, Şişman Marie, Tuval üzerine yağlıboya, 80,7x64,8
cm, 1884, Wuppertal, . ... 326 Resim 4.279. Toulous-Lautrec, Renkli litografi, 52x40 cm, 1896, . ... 326 Resim 4.280. Matisse’in ABD uyruklu modeli Lydia Delectorskaya, sanatçının
kendi objektifinden. ... 329 Resim 4.281. Matisse, Macar asıllı Model Wilma Javor, Fotoğrafçı Brassai’nin
objektifinden, 1939. ... 329 Resim 4.282: Matisse, Macar asıllı Model Wilma Javor, Fotoğrafçı Brassai’nin
objektifinden, 1939. ... 330 Resim 4.283. Derain, Devrik şapkayla kendi portresi, 1905. ... 331 Reasim 4.284. Derain, Soytarı ve Pierrot, Tuval üzerine yağlıboya, 175x175 cm,
Melbourne. ... 331 Resim 4.285. Vlaminck, Pipolu adam, 1900. ... 332 Resim 4.286. Vlaminck, Bougival, 1905. ... 333 Resim 4.287. Dufy, Deniz manzarası önünde çıplak, çukur baskı, 37,5x51,5 cm. ... 334 Resim 4.288. Dufy, Çiçekler Ortasında, Paris, 1907, . ... 334 Resim 4.289. Friesz, Fleuret’nin Portresi. ... 335 Resim 4.290. Rouault, Aynadaki Kız, 1906. ... 337 Resim 4.291. Rouault, M. ve Mme. Poulot (fakir kadın), Suluboya, 1905. ... 337
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1.1. Renklerin dalga boyları ve saniyadeki titreşim sayıları ... 18 Şelil 1.2. Geometrik şekiller ve biçimlerde simetri... 21 Şekil 1.3. Asimetrik dengeye ait örnek ... 22 Şekil 1.4. Birliğe Ulaşan Yolları Gösteren Şema. ... 29 Şekil 1.5. Parçayla bütün arasındaki fark. ... 30 Şekil 1.6. Kapı krokisi ... 35 Şekil 1.7. İki boyutlu şekiller. ... 37 Şekil 1.8. Üç boyutlu şekiller. ... 37
ÖNSÖZ Bu çalışmada;
14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Batı resim sanatında canlı model uygulamalarına değinilmiştir. Resim sanatının tarihsel süreçlerinde model ve canlı modele ilişkin bilgilerin ayrıştırılarak dönemlere göre nasıl seyir izlendiği açıklanmıştır. Bu bağlamda;
Canlı modelin 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar olan süreçlerinde ortaya çıkan çeşitli değişkenlikleri ifade edilmiştir. Bu periyotların en belirgin özellikleri öne çıkartılarak modelin ve onu etkileyen tüm bilgi ve anlamlar üzerinden ayrıntılara gidilmiştir. Sanat tarihi kronolojisi çerçevesinde farklı yansıtma biçimleri modelin kültürel gelişmelerden etkilene bileceği varsayımından yola çıkılarak kuramlar, inanç ve bilimdeki açılımları ile insan figürünün yaratmış olduğu etkiler incelenmiştir. Modelsiz ve modelli dönemler ayrıştırılarak, hareketli modelin hareketsiz hale getirilmesi anlayışı irdelenmiştir.
Yürütülen çalışmanın; bilime, uygulamaya ve topluma sağlayacağı yararları, bu konuda daha önce yapılmış araştırmalar arasındaki yeri ve önemi açıklanmıştır.
Çalışma; içerik bakımından daha önceki süreçlerdeki yapılan çalışmalarla örtüşürken, sonraki çalışmalara ışık tutabilecek söylemler ve uygulamalar geliştirmiştir.
Araştırma süreci boyunca bilgisi ve deneyimleri ile her türlü desteği aldığım ve katkılarını hiçbir zaman esirgemeyen ve beni sürekli yakın ilgisi ile doğrulara yönlendiren değerli danışmanım Sayın Dr. Öğr. Üyesi Muhammet Lütfü KINDIĞILI’ya teşekkürlerimi sunarım.
Özelliklede Lisans Eğitimimden başlayarak öğretmenlik mesleğinin yaşam boyu öğretmen olduğunu her an hissettiren ve Tez çalışmamın içindekiler bölümünün şekillenmesin de önemli yol gösterici olan Sayın Doç. Dr. Necmettin KARABULUT, hocama teşekkkürlerimi sunarım.
Araştırma süreci boyunca sürekli yanımda olan, yıllarca iyi ve kötü günlerimde her türlü maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen değerli aileme teşekkür ederim.
Erzurum/2019 Fatih DAŞDEMİR
GİRİŞ
Sanat, insanlık var olduğu andan itibaren varlığını hissettirmiştir. Araştırmalar sanatın tarihinin insanlık tarihi kadar eski olduğunu ortaya koymuştur. İnsan, doğa karşısında var oluşuyla birlikte İlk Çağlardan itibaren sanata konu olmuş ve sanatın her alanında vazgeçilmez en önemli öge olmuştur. Sanat ve insan ilişkisinin yanlızca plastik sanatlarda değil, sinema, tiyatro, edebiyat, şiir, roman, öykü, opera, bale vb. gibi sanatın birçok alanında kendini göstermesi, yeniliklere, değişimlere açık olması ve pozitif bilimlere ışık tutmasıyla günümüze kadar gelmiş ve sürekliliğini daima hissettirmiştir.
Güzel Sanatların birçok sanat alanı birbirine dayanak oluşturmuş ve bir alanın diğer bir alanı ortaya çıkarmasına sebep oluşturmuştur. Bu nedenledir ki sanat türleri birbirine benzemekle birlikte her sanat dalı birbirinden farklılıkta göstermektedir.
Sanatın bu farklılıkları ve birçok alanda etkisini sürdürmesi, Sanat Eğitimi, Sanat Felsefesi, Sanat Eleştirisi ve Arkeoloji gibi alanlarda da bağlantılı olmasını zorunlu kılmıştır.
Modern sanat akımlarının savunucusu olan Read, sanatın önemine şu şekilde değinmiştir, “Sanat tıpkı diğer bilimler gibi bir bilgi türüdür. İnsanlığın gelişmesi, yeni ufuklar açabilmesi için diğer bilim dalları ve felsefe kadar önemlidir. Hatta insanın çevresini anlaması, algılaması ve yorumlayabilmesi için diğer bilim dallarına nazaran daha da önemlidir”(Read, 1981: 8).
İnsan bu anlayışla sanatın yaşamımızın her anına kazınmış izlerini hiçbir zaman silemeyeceğimiz özelliğe sahip olduğunu görüyoruz.
Sanat kavramına genel tanımlama yaptığımızda; yaratıcılığın ve düşgücünün (hayel) ifade biçimidir diyebiliriz. Sanatçı ise bu tanımlama özelliğine göre Sanatın Elemanlarını (Nokta, çizgi, biçim, doku, renk ve mekan), Sanatın İlkelerine (Kompozisyon, denge, valör, ölçü-oran, birlik, derinlik, karşıtlık ve tasarım) göre uyarlama yeteneğine sahip olan kişidir. Sanatçı ait olduğu cağrafyadan, yaşamış olduğu dönemden ve ayrıca ruhsal psikolojiden kendi üslubunu oluşturan birey olarak, topluma karşı düşünen öngörü yeteneğine sahip olan, sorgulayan, tartışan ve araştıran bir varlıktır. Her sanatçı kendine özgü sanat anlayışıyla birçok alanda kendini bulmuştur.
Her sanatçı kendine özgü üslup ve tarzlarda eser ortaya koysa da yaşamış olduğu
dönemin izlerini eserlerine yansıtmıştır. Dönemsel olarak baktığımızda ise farklılıkları görebiliriz.Ve bu farklılığı şu şekilde örnekleyebiliriz: Özeskici’nin ifadesine göre,
Orta Çağ’da sanatçılar skolâstik düşüncenin etkisinde kaldığından dolayı resimlerinde dini içerikli insan tasvirlerini yansıtmışlardır. İsa’nın kutsanışında, onun çarmıha gerilişinde ve İncil’den yer alan sahneler üzerinde yoğun ekpresif unsurlar aktarılmıştır. Fresklerde Gotik tarzı eserler veren Giotto di Bondone, minyatürde Limburg Kardeşler ve Très Riches Heures’un çalışmalarında konunun işlenişine dayalı olarak dışavurumsal yaklaşımlar öne çıkmıştır (Özeskici, 2010: 6).
Bu ifadeyi dayanak oluşturduğumuzda sanatçılar gözlemlerinde ve izlenimlerinde model unsurunu kullandıklarının bir göstergesini sunmuşlardır. Akıl ve hafızalarında kalan izlenimlerle oluşturdukları resim ve eskizlerde model ve canlı model örneğini kullanarak istenilen topluma ve kitleye mesajlarını sunmuşlardır. Bu anlayıştan yola çıkarak, 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Batı resim sanatında canlı model çerçevesinde bakıldığında model ve canlı model çalışmaları Tarih öncesi çağlardan ele alınarak günümüze kadar süreklilik arz etmiştir. Bu dönemde yaşayan insanların barınak noktaları mağaralar ve kaya sığınakları olmuştur. Yaşamlarını sürdürebilmeleri ve gerekli ihtiyaçlarını karşılamaları için avcılığın ve toplayıcılığın benimsendiği bir yaşam kültürü onları bazı zorluklarla karşı karşıya koymuştur. Yaşamış oldukları barınaklardan da anlaşılacağı üzere birçok hayvan resimleri ve insan betimlemeleri yapılmış, resimlerin ve eskizlerin canlı hayvanlar üzerinden hareket edilerek yapıldığı bir çok araştırmacının konusu olmuştur (Turani, 1978: 30).
Model kavramı, Primitif hâlklarda görülen hayvan sürüleri resimleri, av, savaş sahneleri ve dini danslar, doğaüstü varlıklar, iyi ve kötü tinler, şeytanların konu olarak resmedilmesi ve Eski Yunan sanatında Tanrılarını göstermek için insan figürü resimlerinin kullanılması, Mısır uygarlığındaki kölelerden yapılan model çalışmaları (Ayan, 2006: 12), Türk ve Çin kaynaklarında rastladığımız balbal denilen mezar taşlarındaki baş rölyefleri model veya canlı model kavramının resim sanatında nekadar büyük bir öneme sahip olduğunu göstermektedir.
Canlı modelden hareketle portre etüt çalışmaları , Mısır uygarlığına bir dönem damgasını vuran Nefertiti portresinden başlanılıp, Roma sanatının geleneksel portre anlayışından geçerek Rönesans’ın önemli sanatçılarının çalışmalarıylada hız kazanarak günümüze kadar tesir etmiştir (MEB, 2013, 4). İnsan figürü heykelleri ve çizimleri üzerinde çalışmalar yapan birçok ressam ve heykeltraş; Polykleitos, Phidias, Myron, Praxiteles, Leokhares, Rönesans sanatçılarından Leanardo da Vinci, Michelangelo,
Masaccio ve Botticelli gibi ressamlar yüzyıllar boyunca ideal insan figürü çizimi üzerinde uğraş göstermişlerdir (Parramon, 1996: 8-9). Konumuz itibariyle bize örnek teşkil eden bu sanatçıların çalışmalarından yola çıkarak Temel sanat eğitimi açısından kuramsal ve uygulama basamağında sanat kuramı ve eleştiri yönünden zengin ve önemli bilgilere kaynak oluşturabilirliği düşünülmektedir.
Tez kapsamında; canlı modelin 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar ortaya çıkan çeşitli değişkenlikleri ifade edilecektir. Bu sürecin en belirgin özellikleri öne çıkartılarak modelin ve onu etkileyen tüm bilgi ve anlamlar üzerinden ayrıntılara gidilecektir. Sanat tarihi kronolojisi çerçevesinde farklı yansıtma biçimleri modelin kültürel gelişmelerden etkilenebileceği varsayımından yola çıkılarak kuramlar, inanç ve bilimdeki açılımları ile insan figürünün etkileri incelenmiştir. Ayrıca imge-simge ilişkisi düzleminde insan bedenini, modelin araçsallaştırılması irdelenerek ve bunlar örneklendirilmiştir. Çalışmayı oluşturan ve birbirinden farklı dönemlerde ve üslupta yapılmış eserler üzerinde yoğunlaşan ana bölümlere ait genel değerlendirme ve üretilenlerin çelişki ve benzeşme noktaları üzerinde durulmuştur.
I. ARAŞTIRMANIN KAPSAMI VE ÖNEMİ
Bu araştırmada, 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Batı resim sanatında canlı model uygulamalarına değinilecektir. Yansıtmacı kurama bağlı olarak canlı model, akademi veya akademik kavramları ele alınacaktır. Resim sanatının tarihsel süreçlerinde; tasvirin boyutlarının kavranması paralelinde portre ve figür resmi plastik dil açısından incelenecektir. Modelsiz ve modelli dönemler ayrıştırılacak, hareketli modelin hareketsiz hâle getirilmesi anlayışı irdelenecektir. Model ve ötesi örneklerle ele alınacaktır.
Araştırmanın; bilime, uygulamaya ve topluma sağlayacağı yararları, bu konuda daha önce yapılmış araştırmalar arasındaki yeri ve önemi açıklanacaktır. Tez’de, sonraki çalışmalara ışık tutabilecek söylemler ve uygulamalar geliştirilecektir. Hem imgesel vurgu hemde canlı model uygulamalarında ortaya çıkan değişkenlikler ele alınacaktır.
Canlı model uygulama sürecinde, model ve ötesinin ele alınması öngörüleri de ilgi çekecektir.
II. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Tez çalışmasıyla ilgili öngörülen zaman, materyal ve yöntem kısaca belirtilmiştir.
Tez ortaya çıkarılırken, betimleme ve literatür taraması yapılmıştır. Araştırma kapsamında, farklı illerdeki Üniversite kütüphaneleri ve hâlk kütüphanelerindeki kaynaklara ulaşılarak; kitaplar, dergiler, tezler ve sanatçı katalogları incelenmiştir.
Ulusal tez merkezine ulaşılıp yayınlanmış ve yayınlanmamış tez çalışmalarına yer verilmiştir. Ansiklopediler, kitaplar, dergiler, makaleler, kişisel arşivler ve referans yayınlar gibi yazılı kaynaklarla birlikte, çeşitli sanatçı eserlerinin özel kataloglarına ve uluslararası sanatçı kataloğuna sahip internet siteleri üzerinden yaklaşık 4.000 sanatçıya ait görselden incelemeler yapılmıştır. Elde edilen belgeler ve metinler Tez’in kaynakça bölümünde yer almaktadır.
Bu çalışmalar sonrasında tezin yazım aşamasına geçilmiştir. Tez çalışması,
“Araştırmanın Kapsamı ve Önemi” ile “Araştırma Yöntemi” alt başlıklarının yer aldığı
“Giriş” bölümü sonrasında “Resim Sanatında Temel Kavramlar, “Canlı Model ve Uygulama Aşamaları”, “Canlı Model Kavramı ve Sanat Kuramları İlişkisi”, “Batı Resim Sanatında Model ve Canlı Model”, başlıkları altında dört ana bölümde kaleme alınmıştır. Tez kapsamında, canlı modelin 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar olan sürecinde ortaya çıkan çeşitli değişkenlikleri ifade edilmiştir.
BİRİNCİ BÖLÜM
RESİM SANATINDA TEMEL KAVRAMLAR
Bu bölümde tezin konusu ve kapsamı gereği, resim sanatının temel kavramları olan, sanat, kuram, model, sanatta plastik dil, resim, desen, kroki, eskiz, nü, nüde, naked vb. kavramlar ve buna paralel olarak model ve canlı model bağlamındaki durumları da açıklanmıştır.
1.1. SANAT
Arapça “sana’a fiilinden türeyen sanat, çeşitli ansiklopedilerde değişik şekillerde tarif edilmekle birlikte, onu insanların doğa karşısında estetik bakışın şekillenmesiyle oluşturularak gördükleri, hissettikleri, anlamaya çalıştıkları olayları ve güzellikleri insanda estetik bir heyacan oluşturacak tarzda sunulması olayı olarakta görebiliriz (Çam, 2012: 19).
Sanat belli bir medeniyette ve toplumda ortaya çıkan, uygarlıklara göre farklılık gösteren duygu, düşünce, hayal gücü vb. kavramlarının belli yöntem ve tekniklerle ifade edilen en büyük yaratıcılık biçimidir. Sanatı bir ifade aracı olarak düşündüğümüzde, yaşanılan uygarlıklarda ve toplumlarda kişilerin ve bireylerin kendilerini ifade etme de en büyük araç olarak görmüşlerdir. Sanatın insan doğasında var olandan var olanı değiştirmeye yönelik eğilimleri kişinin ruh yapısını da çözümleyen ve psikolojik yapısını yansıtan üslupsal değişimleri de içermektedir.
Her birey kendi sanat anlayışına yönelik özgün bir sanat eseri meydana getirme çabası içerisindedir. Ressam kendi fırçasında özgünlük aradığı gibi heykeltıraşlar, mimarlar, yazarlar ve şairler gibi sanatçılarda kendilerine göre arayış içerisine girmişlerdir. Bunu Tolstoy,“ İnsanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu, kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu başkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, çizgi, renk veya sözcüklerle belirlenen biçimlerle ifade etme ihtiyacından sanat ortaya çıkmıştır” (Ersoy, 2002: 5). şeklinde ifade eder.
Sanat insanı, yaşadığı çevreden, yaşanılan tekdüzelik hayatın dar kalıplarından kurtaran var olan dünyanın dışındaki özgürlüğü sunan güçtür. Kişide istenmeyen
psikolojik ruh durumlarını çıkaran, kişinin ruh dünyasında farklı anlamlar bulan ve psikolojik güçte şekillenen, insanın iç dünyasını dış dünyasıyla birleştiren ve insanı kendi kendisiyle barıştıran ögedir. Bireyin kısıtlanan düşünce özgürlüğünü ve sorgulayamama eğlemini ortadan kaldıran, her uygarlığa ve cemiyete sınırsız alanlar oluşturan, basmakalıp düşünceleri ve kısır döngüleri ortadan kaldıran, medeniyetler arasında köprü görevi üstlenen, insan varlığını ve anlamını gerekçesiyle topluma benimseten, bilime ve teknolojiye yeni yöntem ve metotlar getiren din ve felsefe gibi alanları sorgulamaya zemin oluşturan önemli etkendir. (Ersoy, 2002: 5-7).
“Sanatta güzeli, dinde Tanrıyı, bilimde doğruyu arayan insan ruhu (tin) aslında kendini aramaktadır” (Ersoy, 2002: 5). Sanatçının bu düşüncesini benimseyerek insan var olduğu andan itibaren her türde ve her alanda kendini arama çabası içerisine girmiştir (Ersoy, 2002: 5). Herhangi bir sanatçının elinden çıkan sanat yapıtı doğanın düzenine göre şekil alma biçimine girmiştir. Çünkü, sanatın temelinde insanları ortak noktada birleştiren güzel, hoş, haz ve zevk vb. kavramları sanatçının elinde vücut bulan sanat yapıtında geçerlilik kazanan ve izleyici karşısında başarı hissini tattırabilen ve sanat adı altında değer kazanan durumlar oluşturma önemine sahiptir.
1.2. KURAM
Akarsu, Kuramı şöyle ifade etmiştir, “Belli gerçekleri açıklama, yorumlama ya da belirleme biçiminde ortaya çıkan; olayları denenmemiş, yalnızca düşünce ile kurulmuş temeller üzerine oturtan, ama olaylara egemen olarak yeni olguları bulma yolunu gösteren bilimsel öğreti”dir (Akarsu, 1975: 236).
Sanat kuramı ise herhangi bir objenin (nesne) ya da olayın veya olguların niçin, neden sanat adı altında düşünüldüğünün ve değerlendirildiğinin gayretleri ve çabalarından doğmuştur. Sanat kuramları sanat yapıtlarınca sunulan özellikleri ortaya koyan ve açıklayan önerilerden oluşur.
Web sitelerinden edindiğimiz bilgilere göre ise sanat kuramı ile ilgili açıklamalar şu şekilde ifade edilmiştir;
Bir sanat eseri incelenirken, bu ister resim, heykel ve mimari gibi plastik sanat dallarında olsun, isterse roman, şiir ve deneme gibi edebi sanatlarda, hatta tiyatro, sinema, moda tasarım, vs. gibi herhangi bir sanat dalında olsun sanat eseri analizi veya eleştirisi
yapılırken genel olarak iki maddede incelenir. Birisi konu, içerik, üslup gibi sanatın manevi yönü. Diğeri kompozisyon, armoni, uyum vs. gibi biçim yönüdür (Soylu, 2011, pp. 2).
Yukarıdaki alıntımızda bahsettiğimiz ifadeyi destekler nitelikte sanat kuramları bağlamında örnekleme yaptığımızda Michelengelo’nun “Adem’le Havva’nın Cennetten Kovuluşu” sahnesinin geçtiği Sistina Şapeli freskosunu incelediğimizde ilk başta ele alacağımız özellik; hangi dönemde ve hangi üslup özellikleriyle yapılmış ve meydana getirilmiştir. Konunun bütün kutsal kitaplarda nasıl ele alındığı hususu üzerinde durulması sanat eserinin gerekçesi ve manifestosunun da geçerlilik kazanmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca plastik dille, görsel değerlerle ve biçimsel olarakta ele aldığımız sanat yapıtının tam anlamıyla amacına ulaşma aşamasındaki zorluk ve güçlüklerin kuramsal yönden de üzerinde durulması gerektiğinin en güçlü ifadesidir (Resim 1.1).
Resim 1.1. Michelengelo, Sistina Şapeli tavan freskleri, Adem’le Havva’nın Cennetten Kovuluşu, 1508-1512, Roma, (www.zeno.org).
Rönesans döneminde eser meydana getirme safasında olan sanatçı, biçim, renk, mekan, denge, kompozisyon, ölçü-oran vs. sanatın elemenlarını ve ilkelerini de eserinde ustalıkla kullandığını görüyoruz. Kısaca hem konu hem de biçimsel olarak ele aldığımız bu resimden yola çıkarak bir sanat eseri üzerinde inceleme yapmanın, konuşmanın, yorum yapmanın ve bize rehberlik edecek, yardımcı olacak sanat kuramlarına değinmeden geçemeyeceğiz. Estetik ve Sanat Felsefesine konu olan sanat eserlerinin
incelenmesi ve irdelenmesi hususunda bize kılavuzluk eden kitapların hemen hemen bütününde genellikle dört sanat kuramından bahsedilmektedir.
Yansıtmacı Sanat Kuram (Mimesis): Sanatçının herhangi bir nesne ve model karşısında onu en reel (gerçek) bir ifadeyle resmetme anlayışında olduğu bölümdür.
Sanatçının karşısındaki nesneye ve varlığa sadık kaldığı ve eserini meydana getirdiği alandır. Yapmış olduğu nesne ve ya varlık gerçeğine nekadar yakınsa o ülçüde başarılı sayılabilir. Duyu organlarımızla algılaya bildiğimiz reel özelliklerin takliti anlamına gelen “Mimesis” kavramı, Türkçe’de öykünme ve yansıtma terimleriyle ifade edilmektedir. Bu sanat kuramına göre bir sanat eserinde olması gereken en önemli özellik, konulara gerçekçi bir anlayışla yaklaşılmasıdır. Yansıtmacı sanat kuramına göre var olan greçek dünyadaki görünenleri, ne ölçüde anlattığı ve yansıttığı ölçüde geçerlilik kazanacağıdır (Boydaş, 2007: 49).
Bozkurt konuya şu şekilde açıklık getirmektedir:
Platon’a göre sanat bir taklittir; örneğin ressam, bir masayı resmettiği zaman, bütün masaların aslı olan o tek ve öz gerçekliğin, masa “İdea”sının benzerini değil, marangozun elinden çıkan masaların benzerini yaptığı için üçüncü derece uzaktan bir taklitçi ya da benzetmeci olmaktadır. Bu bakımdan resim sanalı, bir şeyi olduğu gibi değil, göründüğü gibi yapma sanatıdır. Çünkü bir masaya yandan, karşıdan ya da başka bir tarafından bakınca, masa değişmez ama değişik bir görünüş kazanır. Resim ise nesneleri oldukları gibi değil, göründükleri gibi verdiğinden, gerçekliğin değil, görünenin benzetmesidir. İmdi benzetme sanatı gerçeklikten yani Idea’lar dünyasından uzak kalır” (Bozkurt, 1995: 93).
Biçimcilik Sanat Kuramı (Eser Merkezli Kuram): Biçimcilik kuramda, zevk kavramının olmadığı, sanatsal anlamda eser meydana getirme çabasına girilmediği ve sanatsızlığı benimseyen zıt anlayış hâkim dir. Geometrik forumlara daha eğilimli yönünün olması madde ve renk olgularına daha da önem verilmesi gerekliliğini savunan anlayıştır. Yani bir konu veya sanat alanında çalışılması hâlinde basite indirgeme durumunu hedefleyen basitsel biçimler yaratma amacı gütmektedir (“Sanat kuramları”, 2011, pp. 12).
Sanatın temelini gerçek yaşamdan alınan konularda değil de, sanat ürününün kendisinde aranmasının gerekliliğini savunan biçimci sanat kuramına göre; bir sanat eserini diğer sanat eserlerinden ayıran temel ilke sanatın kendine özgü yapısının olmasıdır (Yılmaz, 2009: 99). Bu sanat kuramında önemli olan, bir sanat yapıtındaki kompozisyonu düzenleyen sanatın elemanlarıyla sanatın ilkelerinin bir bütünlük içinde yansıtılmasını sağlamaktır (Boydaş, 2007: 49).
İşlevsellik Sanat Kuramı: İşlevsellik sanat kuramı, sanatı yaşamın merkezine koyar. Kullanım malzemalerini ve eşyalarını sanata yansıtır. Din, edebiyat ve sosyopolitik alanlarda ve bu gibi konularda düşünceler üretme ve geliştirme işlevi yükler. Bu sanat kuramına göre, bir sanat yapıtında önemli olan özellik toplumlarda sosyal düzeni sağlayan ilkelerin siyasal, sosyal ve dini özellikler gibi kavramların etkili ve ilkeli bir şekilde anlatılmasıdır (Boydaş, 2007: 49).
Bir takım düşünceleri yaymak amacıyla sanatı bir propaganda aracı olarak gören bu kurama göre sanat eseri; ele aldığı tema ile ilgili ahlaki bir görüş veya verilmek istenen mesajın ne ölçüde aktarıldığı başarısına göre yargılanır (Yılmaz, 2009: 99).
Anlatımcı (Dışavurumcu) Sanat Kuramı: Anlatımcı sanat kuramı, Sanatçının iç dünyasını ve ruhsal durumunu sanata yansıtmaktır. Yansıtmacı kurama karşıt eğilimde bulunan kuramdır. 19. yüzyılda Romantizm akımının önemli sanatçılarından olan ve duygularını yoğun bir ifadeyle resimleyen Eugene Delacroix’nın “Hâlka Önderlik Eden Özgürlük” adlı tablosunu örnek gösterebiliriz. Paris hâlkının ayaklanmasından sonra ressamın eserine yansıttığı figürlerdeki yüz ifadeleri, karakteristik özellikler ve figür kıyafetleri hem Yunan başkaldırısına hem de hâlkı engellemeye çalışan barikatlara aittir. Bu iki imge veya temanın birbiri içerisinde harmanlanarak başka bir biçimde şakillenmesini sağlamıştır (Akbulut, 2007: 334). Fransız ihtilali öncesinde alışıla gelmiş resim anlayışı, Eugene Delacroix’da gördüğümüz gibi yerini renklerin, psikolojik etkenlerin, biçimin, doğal kullanım içerisinde değilde o anki duygularını yansıtan anlayışla ifade edilmeye çalışılmıştır (Akbulut, 2007: 334-336). (Resim 1.2).
Resim 1.2. Eugene Delacroix, Hâlka Önderlik Eden Özgürlük, 1830, Fransa, (www.zeno.org).
