Belediyeler niçin Mimar bulamıyorlar Mimar Zeki Sayâr

B e l e d i y e l e r n i ç i n M i m a r b u l a m ı y o r l a r

M i m a r Zeki Sayâr

Vilâyet Belediyeleri için Mimar artık hayatî bir ihtiyaç-tır. Her gün biraz daha asrileşmek ve inşa etmek ihtiyaçları artan Vilâyet Belediyeleri yapı işlerine mimarî bir veçhe vermek, şehirlerini şehircilik kaidelerine ve esaslarına göre inşa ve tanzim etmek mecburiyetindedirler. Bu ise bu işlerde ihtisası olan elemanların mevcudiyeti ile kabil olur. (Mimar) bu itibar ile Belediyelere elzem olan ilk ihtisas a-damlarından biridir.

Vaziyet böyle iken 500 den fazla Belediye teşkilâtı olan yurdumuzun kaç belediyesinde Mimar bulunduğunu öğren-mek isterseniz, Mimara vazife veren ve bu ihtiyacı hissetmiş olan Vilâyet Belediyelerinin adedinin ancak 8 - 1 0 kadar olduğunu görürsünüz. Başta İstanbul olmak üzere, Ankara, A -dana, İzmir gibi büyük şehirlerimizden ve bir kaç vilâyetten maada, bütün belediyelerimiz (Mimar) sızdır.

Geçen yıl İstanbul Mimarlar Cemiyetinin güzel bir te-şebbüsü bize Vilâyet Belediyelerinin Mimara olan büyük ih-tiyacını çok iyi bir surette anlattı. Cemiyet mesleki faaliyet-leri arasında, gerek işsiz mimarları ve gerek mimara ihtiyacı olan Vilâyetleri düşünerek, her iki taraf arasında bir temas tavassutu yapmağı faideli görmüştü. Bu hıünasebetle bütün Vilâyetler Belediyelerine bir sirkülerle müracaat ederek. Mimara ihtiyaçları olup olmadığını sormuştu. Kısa bir za-manda (Mimar) tedarik etmek için müracaat eden belediye-lerin adedi oldukça mühim bir yekûna vardı. Aynı zamanda Belediyelerde vazife alacak Mimarlara yüksek ücretler de teklif edilmekte idi. Fakat mahdut bir kaç muvaffakiyetli ne-ticeden sonra, Mimarların bu vazifelere fazla alâka göster-medikleri Cemiyetin nazarı dikkatini celbetti. Belediyelere karşı bu alâkasızlık ve iş kabul etmemenin âmilleri araştırı-lınca muhtelif bir çok sebepler meydana çıktı. Bu sebepler muhtelif âmillerden doğmaktadır. Bir çok belediyeler ancak bütçelerinde yapacakları inşaata para ayırabildikleri zaman hemen bir mimar tedarikine tevessül ediyorlar. İnşaat ikmal edildiği zaman ise onların noktai nazarlarına göre mimara da ihtiyaç kalmıyor. Binaenaleyh mimarın tahsisatı yenilenme-yince mimar da açıkta kalıyor. Halbuki bu işi kabul eden mimar evvelki vaziyetini bozmuş, bir çok fedakârlıklar muka-bilinde bu vazifeyi kabul etmiştir. Kısa bir iş müddetinden sonra tekrar işsiz kalarak yeni bir yer aramak şüphesiz ki kendisi için bir çok zorlukları mucip oluyor.

Bu hal Belediyelerde o kadar çok tekerrür etmiştir ki, iş kabul eden mimarlar o kadar fazla zarara uğramışlardır ki, bu vaziyetleri görenler Vilâyet Belediyelerinde Mimarlık kabul etmekten daima çekinmektedirler.

Belediye Doktorluğu veya Baytarlığı gibi Mimarların da vazifelerinin Belediye bütçesinde inşaat için para mevcut ol-sun olmasın, devamlı olması lâzımdır. Bunun için mimar-ların diğerleri gibi tam bir memur muamelesine tâbi olma-ları ve hukukunu haiz bulunmaolma-ları icabeder.

Belediye Reislerinin dikkat nazarına

-Daimî mimar kullanmak, şehir plânlarını yeni tanzim etmiş olan Belediyeler için elzemdir. Şehirde yapılacak inşa-atı mürakabe etmek, yapı kanunlarını, nizamnamelerini tat-bik etmek lâzımdır.

Muvakkat zaman için Mimar kullanmak Belediyeler için daima zararlı olmaktadır. Şehirde vazifedar mimar bulunma-dığı zaman plânın, mimarî mevzuatın tatbikinde büyük ha-talar meydana gelir ki, bunlar şüphesiz ki şehrin daima

aley-hindedir. . . Vilâyetlerin şiddetle mimara ihtiyaçları varken, mimar

bulamamaktan dolayı inşaat işleri pek vukufsuz bir halde idare ediliyor. Cenup vilâyetlerinden birine Belediye mimarı olarak giden genç bir mimar vilâyete ilk gittiği zaman kar-şılaştığı tuhaf bir vak'ayı şöyle anlattı:

O yıl neşredilen Yapı ve Yollar Kanununun icabatm-dan oîarak Belediyede, yeni yapılacak inşaat için mimarî proje yapmak ve bunu tasdik ettirmek mecburiyeti konul-muş. Fakat koca vilâyet dahilinde Nafıa mühendislerinden başka kimse olmadığı için mimarî proje yaptırmak imkânı bulunamamış. Fakat sırf Yapı ve Yollar kanununa uymak ve ruhsatiye harcı almak için binanın yapılacağı arsanın krokisi bir kâğıda çizilip pullanarak, proje makamında Be-lediyeye veriliyormuş. Tabiî mimar işe başlar başlamaz bu garabete nihayet verilmiş Vilâyette mimarî projenin ne demek olduğu öğrenilmiş ve işler ds mimarî bir veçhe alarak görülmeğe başlamış.

Yukarıdaki basit vak'a Belediyelerimizin mimarî işler-de maalesef ne kadar geri olduklarını çok güzel göstermek-tedir. Daha mimarî plân yapılmıyan, kroki ile projenin fark-ları bilinmiyen, bir Belediyede konulacak ne kadar mimarî mevzuat, usul ve nizam vardır. Bunu düşünmek bile insana ürperti vermektedir.

İstanbul ve Ankara gazetelerinde, Vilâyetlerimizde ya-pılan yapıların çirkin, zevksiz ve hiç bir mimarî kıymeti haiz olmıyarak meydana getirildikleri hakkında sık sık şikâyetli yazılar görüyoruz. Elbette böyle olacaktır. (Mimar) bulun-mıyan, mimarî kanun ve mevzuatın tatbik edilmediği Vilâ-yetlerde yapılan yapılarda zevk aramak, tekâmül beklemek biraz gülünçdürde.

Elektriğini, temiz suyunu, kanalizasyonunu ve yolunu te-min eden bir Belediye şehrini düzeltmek, halkın oturacağı binalara sıhhî, bediî bir şekil ve kıymet vermek zaruretini artık duymuştur. Binaenaleyh Belediyelerin artık mimarî büroları bulunması elzemdir. Şehrin yapılarını, mürakabe edecek, Belediye inşaatını meydana getirecek olan bu bü-rolardır. Bunu da idare edecek olan Nafıa mühendisi değil

ih-tiyaçtır. Aksi takdirde idarecilerin, bütün hüsnü niyetlerine rağmen mimarsız olarak yapmak istiyecekleri imar hareket-leri daima tenkide uğrıyacak, mimarlık san'atı ve tekniğin-den daima mahrum kötü eserler ve hareketler olacaktır.

Büyük Belediyelerimizde yani Vilâyet Belediyelerinin kâffesine şimdilik mutlaka birer mimar temin etmek lâzım-dır. Bunlar daimî Belediye inşaatını vücude getirecekleri gi-bi, yeni şehir plânı yaptırmış olan Belediyelerin plânlarının tatbiki ile de meşgul olacaklardır. Haddi zatında bu şehir iş-leri değil bir mimarî, bir fen heyetini meşgul edecek kadar mesaiyi istilzam eder.

Vilâyet Belediyelerinin müşavir mimar kullanmaları da aynı zamanda bir zarurettir. Şehirlerinde yapacakları umu-mî hizmet binalarının (mezbaha, tiyatro, sinema. Belediye binaları, hal, hamam, Pissin oteller ve saire gibi) proje-lerinin ve inşaatının yapılması için memlekette tanınmış ve tecrübeli mimarlardan istifade etmelidirler. Çünkü yukarı-daki vasıfları haiz mimarları Belediyelerin memur olarak vazifelendirmeleri imkânı belki olmıyacaktır. Fakat müşavir olarak onlardan her zaman istifade edebilirler.

Belediyeler bundan başka inşaatlarını en güzel şekilde yapmak imkânını müsabakalarla da temin ederler. Yapa-cakları binaların projelerim müsabaka tertibi suretile ha-zırlatıp, eseri beğenilen mimarın nezareti ile güzel eserler kazanabilirler.

Fakat bunlar hiç bir zaman Belediyeyi daimî surette kulla-nılacak mimardan vareste kılmaz. Şehir plânlarının tatbiki, şehir inşaatının daimî mürakabesini, mimarî talimat ve ni-zamların tesisini, küçük Belediye inşaat ve tamirlerinin yapıl-ması memur olarak kullanılacak mimarın vazifelerindendir.

Büyük inşaat ve proje işlerinin yapılması daimî mimarın gündelik mesaisine mâni teşkil etmemesi için yukarıda de-diğimiz gibi ya müşavir mimar kullanmak veya müsabaka usulüne müracaat etmekle temin edilir.

Fakat her şeyden evvel, bu yazıda müdafaa etmek iste-diğimiz asıl (Belediye Mimarlığı) dır. Bu yıllar için daha fazlasını istemiyerek Belediyelerimizden şimdilik yeni bütçe-lerine mutlaka birer (Mimarlık) tahsisatı koymalannı te-menni edelim.

Ve tide edilen tecrübelere göre tayin edilen mimarların vazifelerinde devamlı bir surette kalmaları ve Belediyelere faideli olmaları için aşağıdaki esaslara riayeti tavsiye ede-lim.

1 — Mimarı maddeten tatmin etmek

Yüksek ücret vermek, vazife teklif ederken uzun bir müddet için konturat yapmak ve bu suretle mima-rı Belediyeye bağlamak.

2 — Mimara meslekî otorite temin etmek.

Proje ve inşaat işlerine gelişi güzel müdahale et-memek, bu suretle mimarı manen tatmin etmek. 3 — Belediyelerde mimarların tayin işlerinin diğer

mes-lekler erbabı gibi bir Vekâlet tarafından yapılma-sını temin etmek (Nafıa Bakanlığının inhası kâfi değildir.)

İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası yapı malzemesi piyasa cetveli

» t a n b u l i c a r e t v e E n d ü s t r i O d a s . t a r a f m d a n t o p l a n a n ve n e ş r e d i l m e k t e o l a n y a p . m a l z e m e s i r a y i c i

Alçı

Yerli

>

Alman

Asfalt

Yerli

Ecnebi

Mermer

(50 kg)

(40 kg)

(50 kg)

Tr. 140

» 60

» 400

kg

— 1 8 0 — 1 2 0

—

500

I I — 12

kş' Yerli [l.m

2

itibarile ]

kş.

»

Çimento

Yerli

Aslan (50 kg)

çu.

100 110

kş.

Çini

Yerli { mozayıktan

l

çimentodan

ad. 4,75

3

7,00

3,5

kş.

>

„ . . / fayans » 5,5

Ecnebi \

J

,

{ » aksamı » 7,5

7

10

» >

Kireç

Su kireci yerli

To. 8

—

12

li

Toz kireci

6

—

7

»

Taş kireci

kg 0.75

I

kş

Kiremit

/ Bakırköy

Yerli Eskişehir

i Kütahya

\ Büyükdere

ad. 5.5

» 6.5

» 6,5

» —

kş.

_>

» »

İtalya [ » » ]

Tuğla

Yerli

Büyükdere Prese

ha. Bin

Feriköy deliksiz

ha. »

Kâtane ( delÜdİ

j

h a

>

12

( deliksiz l

ha. » 13

Fransız prese

Ateş tuğlası

» Yerli

ad.

»

>

Demir ve envai

Camlık, köşebent

Dörtküşe, lama, yuvarlak

Mıhlık, silme

Putrel

Siyah çember

Yuvarlak

çubuk

Galvanizli saç

Künk

Yerli Çimento [bey.l.mejsk.

» Toprak no.

Dökme boru Yerli

» » aksamı

| düz

oluklu

Siyah saç

Karfiçe

Çinko

Bakır tahta ve yuvarlak

Kalay

B o r s a d a m u a m e l e g ö r m e y e n kereste fiatları

3.5

17

19

3

4

18

20

kş

»

»

»

K e r e s l e :

Beyaz kalıplık ( Fabrika ) » » ( Bıçkı ) » » ( sra. dan kısa ) » döşemelik Çıralı » Koııtr plak ( y e r l i ) ( Rus ) » » ( Sert ağaç ) — 6

25

10

1 0 —

kg. 13-50

1250

-2 1 — 1 6 —

19 —

31 —

L i r a L i r a 28 - 32 Çıralı 33 - 35 27 » ( doğramalık ) 42 - 44 26 Karaağaç 50 - 60 38 - 45 Ceviz 80 .42 Meşe 65 - 70 180 Kayın döşemelik ( Z i n g a l ) 55 - .?? 190 > parke » 275 M2 2 2 0 - 250 Meşe parke 350 - 450

30

12

13

14

20

13

li »

li

»

»

»

kş.

[6mm. aşağı]» 12.5 —

14 kş.

13 »

14 »

12 >

14.50»

14 »

25 >

22.5 »

20 »

19.5 »

32 »

97 »

255 »

İşaretler : Tr = Torba To = Ton Sk = santimetre kutur Kg = Kilogram Ka = Kantar No = N u m a r a Ç u = Çuval A d = A d e t H a = H a r m a n d a teslim