MACAR DİL TARİHİNİN KAYNAKLARI
1. AKRABA DİLLER (A ROKON NYELVEK)
İlk dil kaynaklarının başında akraba diller gelmektedir. Özellikle Macar dili gibi eski tarihi hakkında yazılı belgeleri bulunmayan diller akraba dillerle karşılaştırılarak araştırılır. Macar dilinin yaklaşık 6000 yıllık tarihinde sadece 1000 yılında yazılı kaynaklar vardır. Beş bin yıllık süreç ise arkeolojik, antropolojik bulgular esas alınarak belirlenmiştir. Çeşitli yöntemlerle yapılan paleolinguistik çalışmalar Macar dilinin günümüzden altın bin yıl öncesine dayandığını göstermiştir. Bu çalışmalarda Fin-Ugor dilleri esas alınmış, bunun yanı sıra coğrafi konum olarak anayurt incelediğinde orada yaşamış ya da yaşayan çeşitli kavimlerin dilleri de esas alınmıştır. Özellikle 19.yüzyılda ortaya çıkan ve 20. yüzyılda önemli gelişmeler kaydeden karşılaştırmalı dilbilim çalışmaları Macar dilinin sorunlu olan birçok olayını çözüme kavuşturmuştur.
2. YABANCI DİLLER (AZ İDEGEN NYELVEK)
Uluslar, komşuları olan devletlerin dillerinden etkilenmiş ve bu şekilde diller arasında ilişkiler kurulmuştur. Bu etkileşimin boyutuna göre alt katman, üst katman ve yan katman etkisi söz konusudur.
Alt katman dil etkileşimi; siyasi, ekonomik ve kültürel olarak bir başka dilin hakimiyeti altında gelişen alt topluluk dillerinin hakim dili etkilemesidir.
Üst katman dil etkileşimi; bir bölgede siyasi, ekonomik ya da kültürel yönden hakim durumda olan, idareci konumunda bulunan toplumun dilinin bunlara tabi olan dili veya dilleri etkilemesidir.
Yan katman etkisi ise, benzer ya da farklı sosyo-kültürel ve idari özelliklere sahip toplulukların dillerinin karşılıklı etkileşimidir.
Bu alışverişlerde bir dilden başka bir dile geçen sözcüklere alıntı sözcük (jövevényszó); bir dilin diğer dilden bazı kavramları karşılamak için aldıkları sözcüklere ise ödünç sözcük (kölcsönszó) denilmektedir.
Özellikle dil tarihi tespitinde Macarcaya giren sözcükler ya da Macar dilinin diğer dillere verdiği sözcükler önemli rol oynamaktadır. Macarlar dil tarihi boyunca pek çok yabancı dille etkileşim halinde olmuştur.
Kaynak: Bárczi G., Benkő L., Berrár J., (1967), A magyar nyelvtörténete, Budapest: Nemzeti Tankönyvkiadó.
