MACAR DİL TARİHİNİN KAYNAKLARI
3.DİL BELGELERİ (YAZILI BELGELER)(A NYELVEMLÉKEK)
Dil çalışmalarında önemli başvuru kaynaklarından biri de günümüze kadar gelmiş yazılı kaynaklardır. Dil belgeleri özelliklerine göre çeşitli gruplara ayrılmaktadır. Yazının ve metnin türüne göre sınıflandırmalar yapıldığı gibi başka özellikler de dikkate alınarak sınıflandırmalara gidilir. Belgelerin basılmış eser, el yazması, kitap, fasikül veya tek sayfalık metinler olması dil tarihi araştırmalarında dikkate alınması gereken konuların başında gelir.
Yazılı belgeler el yazmaları ve basılı belgeler olmak üzere ikiye ayrılır. El
yazmaları değişik alfabeleri, yazım kurallarını, çeşitli kültür dillerini
görmek açısından önemlidir. Genellikle 15.yüzyıla kadar bilinen yazılı
belgeler yazmalardan oluşmaktadır. Bu yazmaların yazılış tarihleri,
yazıldıkları mekanlar ve içerikleri dil tarihi çalışmalarını belirgin şekilde
etkileyen unsurlardandır.
EL YAZMALARI:
El yazmaları yazıldıkları bölge ve dilleri itibariyle kendi içinde gruplara ayrılmaktadır.
1.Dağınık el yazmaları:
Bu gruba giren belgeler yabancı dillerde yazılmış olan kısa veya uzun metinlerden oluşan ve içinde Macarca unsurları barındıran belgelerdir. Bu tür belgelerde genellikle Macar kişi adları, Macarca yer adları yer almaktadır. 11. ve 14.yüzyıllarda özellikle hükümdar ailesine ait çok sayıda bilgi içeren belgelerden oluşmaktadır. bu belgelerden daha çok Macarca yer adları, kişi adları gibi özel isimler çıkartılabilir. 11.
ve 14. yüzyıldan kalma belgelerde daha çok hükümdarlar ve ülkeler hakkında bilgi verilmektedir.
1.a.Yabancı yazılı belgeler:
Yabancı yazmaların içinde değişik dil ve kültürleri temsil eden belgelere
rastlanmaktadır. Bu belgelerin başında bugün için Arapça ve Farsça
yazılmış kaynaklar gelmektedir. Macar ana tarihine ilişkin ilk detaylı
veriyi Ceyhânî ’nin 10. yüzyılda kaleme aldığı eseri bilgi vermektedir. Bu
yazarın aktarımlarına İbn Rüşd, Gerdîzî, Bekrî gibi Arap ve Fars
yazarlarının eserlerinden ulaşabilmekteyiz.
Macarların eski tarihi hakkında bilgi veren bir diğer önemli yabancı yazılı belgeler ise Yunanca yazılmış kaynaklardır.
Bizans İmparatoru VI. Leon ya da Macarca ifade ediliş biçimiyle Bölcs Leó, 904 yılından sonra yazdığı Savaş Taktiği eserinde «Türk» adı altında Macarların da savaş usullerinden bahsetmiştir.
Bizans İmparatoru Konstantinos Porfirogennetos ya da Macarca ifade ediliş biçimiyle Bíborbanszületett Konstantin’in De Administrando Imperio adlı eseri de Macarların eski tarihine ilişkin önemli nilgiler muhafaza etmektedir. Konstantinos, babası Leon gibi eserinde «Türk» adı altında Macarlardan bahsetmiştir. Eserinin özellikle 38. bölümünde Macarların eski tarihi hakkında detaylı bilgi verilmiştir.
