Macar Dil Bilimi
5.Hafta
• Dil etkileşiminin boyutlarının sınıflandırılmasında alıntı ve ödünç kelimelerin önemli bir görevi bulunmaktadır. Macarcada «jövevény» ve
«kölcsönszó» olarak nitelendirilen bu tür sözcükler üzerinde yapılan bilimsel incelemelerle toplumsal, kültürel ve tarihsel açıdan pek çok veriye ulaşılması mümkündür. Macar dili ve dilbilim çalışmalarında bu bakımdan bu alıntı ve ödünç kelimelerin incelenmesi önemli bir yer tutmaktadır.
• (Not: Macar dilindeki Türkçe kökenli alıntı kelimeler için bkz.: Güngörmüş, Naciye,
«Macar Dilinde Bulunan Türkçe Alıntı Sözcüklerin Dil Tarihi Açısından Genel Bir Değerlendirmesi», Batı Dil ve Edebiyatları Dergisi, c.III, sayı:3, s. 123-139, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1998, s.134-138).
Yazılı Belgeler
• Macarca yazılı belgeler Macar dili tarihinin son ana dönemi olan Yazılı Belgelerin Bulunduğu Dönemin (A nyelvemlékes kor) ilk alt devri olan Eski Macarca Dönemi’nde (Az ómagyar kor) ortaya çıkarlar.
(Not: Bunun öncesindeki dönemlerle ilgili olarak dil, tarih, arkeoloji,
halkbilim, dilbilim vb. bilim dallarıyla birlikte sözlü geleneğin
ürünlerinden, Macar halk şarkılarından, kahramanlık şarkılarından,
efsanelerden, ağıtlardan vb. sözlü edebiyat ürünlerinden ve
etnomüzikoloji biliminden de yararlanıldığı görülmektedir, Bkz. Doğan,
2004 s.3)
Yazılı Belgeler
• Macar dili tarihinin yazılı belgelerinin ortaya çıktığı ilk dönemde
Avrupa’nın genelinde de görüldüğü gibi büyük bir Latince etkisi
hakimdi ve bu erken dönem yazılı belgelerinin büyük bir bölümü de
yine Latince metinlerden oluşmaktaydı.
• Bu Latince belgelerin içerisinde bazı Macarca sözcüklere rastlanan
«dağınık el yazmaları» olarak da bilinen ilk metinler genelde Latince olup metin içerisinde Macar kişi ve yer adları gibi sözcüklere rastlanmaktadır.
• 1055 tarihli Tihányi alapítólevél adlı belge dağınık el yazmalarının ilk örneklerinden olup metin içerisinde kimi Macarca sözcüklere rastlanan erken dönem yazılı belgelerden biridir.
Kaynak: Magyar Irodalom Története 1900-ig, (I.Rész), s.33 http://mek.oszk.hu/12000/12010/
Yazılı Belgeler
• Macarca ilk yazılı metin 12. yüzyılın sonuna tarihlenen Halotti Beszéd és Könyörgés’dir.
• Macarca ilk şiir ise Ómagyar Mária Siralom’dur.
Kaynaklar:
• Doğan (2013), s. 55-56; / Magyar Irodalom Története 1900-ig, (I.Rész), s.33 http://mek.oszk.hu/12000/12010/
• Bunların dışında 14. yüzyılda eski Macarca metinlere örnek olarak Gyulafehérvári Sorok ve Könisbergi Töredék és Szalagjai’yi verebiliriz.
• Bu belgelerin genel özelliklerine bakacak olursak: genellikle Latince bir ana metinde yer alan ve Latinceden Macarcaya çeviri şeklinde yapıldığı düşünülen metin bölümleri olduklarını söyleyebiliriz.
• Kaynak: Magyar Irodalom Története 1900-ig, (I.Rész), s.33, s.41 http://mek.oszk.hu/12000/12010/
Yazılı Belgeler
• Özetle yazı, edebiyat ve eğitim dilinin çok uzun bir dönem Latince olması nedeniyle Macar dili tarihindeki ilk belgelerin, gestaların, kódexlerin başlangıçta büyük ölçüde Latince yazıldığını görüyoruz.
• Erken dönem bu sözünü ettiğimiz Latince literatürün içerisinde bazı belgelerde Macarca sözcüklere, yer ve kişi adlarına rastlanmış, sonrasında ise Halotti Beszéd és Könyörgés ve Ómagyar Mária Siralom gibi ilk Macarca metinler ortaya çıkmıştır.
• Macar dili açısından önemli olan bir diğer önemli eser ise Jókai Kódex’ tir. İlgili kódex Macar dilinin kitap boyutundaki el yazmalarının en eski örneğidir.
Kaynaklar: Doğan (2013), s. 55-56;/
http://nyelvemlekek.oszk.hu/
Kaynaklar
• Doğan, İsmail, “Macaristan’da Aydınlanmanın Dili ve İdeolojisi», Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53/1,(2013), s.53-62, 2013, Ankara.
• Doğan, İsmail, «Macar Epik Şiir Geleneğinin Kökenleri», Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt:4, sayı:2, Ankara, 2004.
• Güngörmüş, Naciye, «Macar Dilinde Bulunan Türkçe Alıntı Sözcüklerin Dil Tarihi Açısından Genel Bir Değerlendirmesi», Batı Dil ve Edebiyatları Dergisi, c.III, sayı:3, s. 123-139, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1998
• Magyar Irodalom Története 1900-ig, Sz. Ferenczi Zoltán, Irták: Simonyi Zsigmond-Pintér Jenő, Kardos Albert-Endrődi Sándor, Ferenczi Zoltán, Athenaeum Irodalmi és Nyomdai Részvénytársulat, Budapest, 1913. http://mek.oszk.hu/12000/12010/ Erişim Tarihi: 11.05.2020
• http://nyelvemlekek.oszk.hu/ Erişim Tarihi: 11.05.2020
