Macar Dil Bilimi
6.Hafta
Kısa Hatırlatmalar
• Edebiyat/Çeviri:
Macaristan’da Hümanizm ve Rönesans fikirlerin temsilcilerinin etkisiyle Orta Çağ edebiyat anlayışının yerini yeni bir anlayış almış (dünyevi konulardan söz eden eserler, ör. Hümanizmin temsilcisi Janus Pannonius, Hümanizmin edebiyat anlayışına uygun olarak şiirlerini Latince yazar), Reformasyonun etkisiyle Macarcaya çeviriler yapılmıştır. Bunların dışında Macar dilinin ve edebiyatının gelişimine etki eden pek çok isim arasından -kısa bir hatırlatma olması açısından- örnek olarak Sebestyén Tinódi, Péter Bornemisza, Gábor Pesti, Gáspár Heltai, Albert Szenczi Molnár, Bálint Balassi … gibi isimleri sayabiliriz.
Kaynak: Magyar Irodalom Története 1900-ig, (II.Rész), s.108, 111-113, 119, 140-142, 168-169, http://mek.oszk.hu/12000/12010/
Macar Dilbilim Tarihine Giriş
Grammatica Hungaro-latina
• Macar dil ve dilbilim tarihindeki ilk gramer kitabı János Slyvester’in Grammatica Hungaro-latina (1539) adlı eseridir. Bu ilk gramer kitabında Macar dilbilgisi kuralları Latince ile de karşılaştırılarak Latince anlatılmaktadır. Bu gramer kitabıyla Macar dilbilim tarihi başlamaktadır.
• Kaynak: Magyar Irodalom Története 1900-ig, s.3, 147, http://mek.oszk.hu/12000/12010/
• Macar dilbiliminin erken döneminin Macar dili ile ilgili en önemli özelliklerinden biri, Macarcanın kendi yazım ve biçimsel yapısını, kurallarını, başlangıç aşamasında da olsa oluşturmaya, göstermeye başlaması olarak tanımlanabilir.
Erken dönem gramer kitapları ve sözlük çalışmaları
• János Slyvester (*1504-*1553): «Grammatica Hvngarolatina in usu puerorum» (1539).
• Mátyás Dévai Bíró (*1500-*1545): «Orthographia Vngarica» (1538).
• Albert Szenczi Molnár (1574-1637): «Dictionarivm Latino-vngaricum et Vngarico- latinvm» (1604)/ Novae Grammaticae Vngaricae…Libri Duo» (1610).
• István Geleji Katona (1589-1649): «Magyar Grammatikatska» (1645).
• Ferenc Pápai-Páriz (1649-1716): «Dictinorium Latino-Hungaricum et Hungaro- Latinum…» (1708).
(Kaynak: H.Bottyánfy- Horváth - Korompay - D.Mátai, s.51, 107).
Gramer ve Sözlükler
• János Slyvester’in Grammatica Hungaro-latina adlı eseriyle başlayan bu gramer ve sözlük çalışmaları Macar dilbilim tarihinin erken dönemindeki durumu ile ilgili önemli veriler sunmakta ve Macar dilinin sözvarlığı ve dil bilgisi kurallarının gösterilmeye başlanması bakımından önem taşımaktadırlar.
Kaynaklar
• H.Bottyánfy, Éva - Horváth, Mária - Korompay, Klára - D.Mátai, Mária, Bevezetés az egyetemi magyar nyelvészeti tanulmányokba, Tankönyvkiadó, Budapest, 1990.
• Magyar Irodalom Története 1900-ig, Sz. Ferenczi Zoltán, Irták: Simonyi Zsigmond-Pintér Jenő, Kardos Albert-Endrődi Sándor, Ferenczi Zoltán, Athenaeum Irodalmi és Nyomdai Részvénytársulat, Budapest, 1913.
http://mek.oszk.hu/12000/12010/ Erişim Tarihi: 11.05.2020
