SU HUKUKU VE POLİTİKASI ÇALIŞMA GRUBU ÇALIŞMA BELGESİ

(1)

TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI

1. SU ŞURASI

AĞUSTOS/2021

SU HUKUKU VE POLİTİKASI ÇALIŞMA GRUBU

ÇALIŞMA BELGESİ

(2)

Su Hukuku ve Politikası Grubu Çalışma Belgesi

İÇİNDEKİLER

Sayfa İÇİNDEKİLER ...

YÖNETİCİ ÖZETİ ... 1

1. SU ŞURASI YÜRÜTME KURULU ÜYELERİ VE FAHRİ ÜYELER ... 5

1. SU ŞURASI GENEL SEKRETERLİK MAKAMI ... 6

ÇALIŞMA GRUBU ÜYELERİ ... 7

GİRİŞ ... 12

ÇALIŞMA GRUBUNUN MAKSADI ... 13

YASAL DAYANAK ... 14

MEVCUT DURUM ... 14

YAPILAN ÇALIŞMALAR ... 17

DAHA ÖNCE YAPILAN ŞURALARDA ALINAN KARARLAR ... 18

HALKIN KATILIMI, FARKINDALIK VE BİLGİLENDİRME ... 21

DARBOĞAZLAR/ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ... 22

POLİTİKA/STRATEJİ VE EYLEMLER ... 23

EKLER ... 25

EK 1. TASLAK SU KANUNU ... 25

(3)

1 YÖNETİCİ ÖZETİ

Su’yun varlığı hayatın devamlılığı için esastır. Kişi başına düşen kullanılabilir su miktarına göre “su stresi” koşulları altında bulunan ülkemizde su kaynaklarının yönetimi, artan nüfus oranı ve Akdeniz İklim Kuşağı’nda yer alan ülkemizin iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmesi nedeni ile her geçen gün zorlaşmakta ve su kaynaklarının etkin, bütüncül yönetiminin önemini arttırmaktadır. Su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde korunması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve kullanılabilmesi maksadıyla ortaya konulan strateji ve politikalar, su kaynakları yönetiminde bütüncül bir havza yönetimi esas alınarak geliştirilmektedir. Strateji ve politikaların amacına ulaşabilmesinde, bütün kurum ve kuruluşların koordinasyon ve işbirliği içerisinde, müşterek bir strateji çerçevesinde hareket etmeleri büyük önem arz etmektedir. Ancak mer’i mevzuat parçalı olduğundan, mevcut hukuki zemin bu politikaların bütüncül olarak değerlendirilmesine imkân tanımamaktadır.

Ülkemizde son yıllarda su mevzuatının yeniden düzenlenmesine yönelik birçok çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalar her ne kadar çoğunlukla ülke ihtiyaçlarını karşılar biçimde ele alsa da, ortaya çıkan mevzuata bütüncül biçimde bakıldığında birbiriyle örtüşmeyen hatta çelişen düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Mevzuat değişikliklerinin genellikle her kurumun kendi kurumsal vazife ve salahiyetleri ışığında değerlendirilmesi ve Türkiye’nin su konusundaki çıkarlarını gözeterek politika ve hedeflerini ortaya koyan temel bir belgenin olmaması neticesinde, bugün geldiğimiz noktada su mevzuatımızın çok parçalı olduğu ve ülke ihtiyaçlarını bütüncül bir bakış açısıyla ele almadığı görülmektedir. Su kaynaklarının, envanteri, planlaması, kalite kriterlerinin geliştirilmesi, izin verilmesi, tahsisi, izlenmesi, denetimi, yaptırım uygulanması konularında yetki karmaşası bulunmaktadır. Su mevzuatımız çok sayıda birincil ve ikincil düzenleme barındırıyor olmasına rağmen su kaynaklarının korunması ve yönetimine ilişkin genel esas ve usullere ilişkin çerçeveyi ortaya koyan ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte bir su kanununa olan ihtiyacı karşılayamamaktadır.

Ülkemizde mer’i mevzuat kaynaklı, yeni bir “Su Kanunu” ihtiyacını doğuran sebeplerin başlıcaları; suların miktar ve kalite bakımından birlikte yönetimine ilişkin kanuni düzenleme olmaması, su kullanımlarının ve su tahsislerinin tek elden

(4)

Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu

Çalışma Belgesi 2

yönetilmemesi, suyun hukuki durumunda (genel su, özel su ayrımı) karmaşa olması, halihazırda suyun havza ölçeğinde kullanım maksatlarına (içme-kullanma, sulama, sanayi, enerji üretimi gibi) göre tahsisinin kanuni bir düzenlemeye bağlı olarak yapılamaması ve tahsis konusunda yetkili birçok kurum bulunması, su kaynaklarının izlenmesinde mükerrerlikler olması, doğal mineralli suların tanımı ve tahsisinde karmaşa olması, kullanılmış suların tekrar kullanımında hukuki boşluk olması, Havza Yönetim Heyeti ve Su Yönetim Üst Kurulları gibi yapıların kurulmasının Kanuni bir dayanağının olmaması, alıcı ortam esaslı deşarj standardı geliştirilmesinin kanuni hükme bağlanma ihtiyacı, içme suyu havzaları için havza koruma planı hazırlanması hususunun kanuni hükme bağlanmamış olması, havza yönetim ve taşkın yönetim planlarına uyma zorunluluğunun hukuki hükme bağlanmamış olması, mükerrer uygulamalardan kaynaklanan problemlerin giderilmesi ihtiyacı ve AB Su Çerçeve Direktifi ve AB Taşkın Direktifi’nin uyumlaştırılması ihtiyacıdır.

Bu çerçevede, bütüncül bir havza yönetimi esas alınarak "Su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde korunması, kullanılması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi, su ile ilgili bilgilerin toplanması, izlenmesi, havza bazında etüt ve planlamalarının yapılması, kullanım önceliklerinin belirlenerek tahsislerinin tek merciden yapılması, su yönetiminde etkinlik ve katılımın geliştirilmesine yönelik, usûl ve esasların düzenlenmesi” maksadıyla "Su Kanunu Taslağı" hazırlanmıştır.

1. Su Şurası çalışmaları kapsamında; Akademisyenlerin, İlgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin, sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin ve özel sektör temsilcilerinin yer aldığı Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu tarafından, Taslak Su Kanunu’nun yeniden değerlendirilmesi, iyileştirilmesi ve revize edilmesi özelinde çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar ışığında mer’i mevzuata Taslak Su Kanunu’nun getireceği yeniliklerin aşağıdaki gibi olacağı düşünülmektedir :

 Su kaynaklarının havza ölçeğinde bütüncül olarak yönetimi hususu, kanun yoluyla düzenlenmiştir.

 Genel sular Devletin hüküm ve tasarrufu altına alınmış, ferdi mülkiyete tabi tapulu araziden çıkan özel sulara ilişkin kısıtlama getirilmiştir. Taşınmaz malikinin, taşınmazın ihtiyacı kadar sudan faydalanma hakkı korunmuştur.

(5)

 Kirlilik önleme faaliyetlerinin, su kaynaklarının kullanım maksadına göre her su kaynağı için ayrı kalite standartları belirlenerek yürütülmesi hükme bağlanmıştır.

 Su kaynaklarının kirlenmeye karşı korunması ve kirlenmiş olan su kaynaklarının kalitesinin iyileştirilerek nehir havzası yönetim planlarında yer alan çevresel hedeflere ulaşılması konularında, kirliliğin önlenmesinden mesul kurumlara sorumluluklar verilmiştir.

 Su kaynaklarının tahsisinde parçalı yapı giderilmiştir. Havza Esaslı Su Tahsis Planları Bakanlık tarafından, münferit su tahsislerinin tamamının sektörel su tahsis planlarına bağlı olarak DSİ Genel Müdürlüğü’nce yapılması hükme bağlanmıştır.

 Suların tahsisinin tek elden yapılmasını sağlamak üzere 20 ⁰C altındaki sıcak sular ve doğal mineralli sular dahil bütün suların tahsisine ilişkin hususlar Kanun kapsamına dahil edilmiştir.

 Su tahsislerinin kayıt altına alınması için su tahsis sicili getirilmiştir.

 Kullanım maksatlarına göre su tahsisi Su Yönetimi Yüksek Kurulunca yapılacaktır. Suyun tahsisinde zirai sulama içme ve kullanma suyu ve çevresel ihtiyaçtan sonra 3. Sırada gelmektedir.

 Sulama sistemlerindeki kaçak kullanım ve şebeke kayıplarının önlenmesi ile ilgili yetkili idarelere sorumluluklar getirilmiştir.

 Drenaj sularının kontrolü, izlenmesi, yeniden kullanılması ve drenaj sularının kalitesinin iyileştirilmesi ile ilgili hüküm getirilmiştir.

 Bakanlığa havzalarda sulama suyunun etkin ve verimli kullanımına ilişkin gerekli tedbirleri alma yetkisi verilmiştir.

 Suyun kullanımında miktar üzerinden bedel alınması hususu getirilmiştir.

 Kullanılmış suların geri kazanılarak yeniden kullanılmasının sağlanması kanuni hükme bağlanmıştır.

(6)

 Su Yönetimi Yüksek Kurulunun teşekkülü ve görevleri kanun düzeyinde tanzim edilmiştir.

 Su Bilgi Sistemi ile su kaynaklarına ilişkin her türlü bilginin tek bir sistem altında toplanması hususu düzenlenmiştir.

 Su verisi üreten ve kullanan kurumların veriye erişiminin sağlanması hedeflenmiştir.

 Suyun ülkemizde tek elden yönetimine yardımcı bir araç oluşturulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Su kanunu, su hukuku, su politikası

(7)

1. SU ŞURASI YÜRÜTME KURULU ÜYELERİ VE FAHRİ ÜYELER

YÜRÜTME KURULU Tarım ve Orman Bakanlığı

Bakan Yardımcısı Akif ÖZKALDI

Tarım ve Orman Bakanlığı

Strateji Geliştirme Başkanı Özgür Akif TEL Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel

Sekreteri Hasan Hüseyin COŞKUN

Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet BUDAK Tarım ve Orman Bakanlığı

Su Yönetimi Genel Müdürü Bilal DİKMEN Tarım ve Orman Bakanlığı

Devlet Su İşleri Genel Müdürü Kaya YILDIZ Tarım ve Orman Bakanlığı

Türkiye Su Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Ahmet Mete SAATÇİ FAHRİ ÜYELER

TBMM Çevre Komisyonu Başkanı Muhammet BALTA TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Cevdet YILMAZ TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri

Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Yunus KILIÇ

T.C. Cumhurbaşkanlığı

Yerel Yönetim Politikaları Kurulu Başkanı Prof. Dr. Şükrü KARATEPE T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin BİRPINAR

T.C. İçişleri Bakanlığı

Bakan Yardımcısı İsmail ÇATAKLI

T.C. Sağlık Bakanlığı

Bakan Yardımcısı Doç. Dr. Tolga TOLUNAY

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı

Tarım Reformu Genel Müdür V. Kerim ÜSTÜN Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı Fatma ŞAHİN

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Mustafa Rifat HİSARCIKLIOĞLU

(8)

1. SU ŞURASI GENEL SEKRETERLİK MAKAMI

Şura Görevi Adı Soyadı Unvanı

Genel Sekreter Mustafa UZUN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Genel Sekreter

Yardımcısı Satuk Buğra FINDIK Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Daire Başkanı

Genel Sekreter

Yardımcısı Nazmi KAĞNICIOĞLU Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Daire Başkanı

Yardımcı Personel Şeref DAĞDELEN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Tarım ve Orman Uzmanı

Yardımcı Personel Özlem İRİTAŞ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Tarım ve Orman Uzmanı

Yardımcı Personel Fatma SAĞDIÇ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Tarım ve Orman Uzmanı

Yardımcı Personel Yasemin CEYHAN KOCA Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Tarım ve Orman Uzmanı

Yardımcı Personel Elif KOCAMAN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yüksek Biyolog

Yardımcı Personel Tuğkan TANIR Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevre Yüksek Mühendisi

Yardımcı Personel Halil İbrahim DERTLİ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Yüksek Biyolog

Yardımcı Personel Murat Can KAYABAŞ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü HidrojeolojiYüksek Mühendisi

(9)

ÇALIŞMA GRUBU ÜYELERİ No Çalışma Grubu Üyesi Adı, Soyadı Kurum/Kuruluş

1 Prof. Dr. Yusuf GÜNEŞ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa 2 Dr. Yakup KARAASLAN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü 3 Mehmet AKKOYUN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü 4 Duygu DOĞU KIRKICI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü 5 Doç. Dr. Derya Yüksel İMER İstanbul Teknik Üniversitesi 6 Mehmet Halit ŞARALDI Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 7 Huriye İncecik CEYLAN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

8 Serap PERÇİN Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

9 Gülden YAVUZ ÖNÇIRAK Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü

10 Özge TEKİN Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel

Müdürlüğü

11 Burak ÖZERCAN Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel

Müdürlüğü

12 İl Bilge Aslıhan OKUMUŞ Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü

13 Derya ÖZÇELİK Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel

Müdürlüğü

14 Metin KAVAK Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

15 Ali TANIŞ Çölleşme ve Erozyonla Mücadele

Genel Müdürlüğü

16 Halis BOSTAN Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

17 İbrahim Utku TİRYAKİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 18 İsmet KIZILTEPE Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

19 Burhan YAVUZ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

20 Mustafa Kemal TOSUNER Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 21 Sinan AYDOĞMUŞ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

(10)

No Çalışma Grubu Üyesi Adı, Soyadı Kurum/Kuruluş

22 Gürhan DEMİR Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

23 Hasan Basri YÜKSEL Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

24 Hilmi Kıymık Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

25 Turgay ŞİMŞEK Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

26 İsmail KÜÇÜK Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

27 Ali Volkan SEYFİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 28 Elife ÇOPUR FAKRADEN Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 29 Yasemin GÖKYEL Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

30 Şerif HIZLI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel

Müdürlüğü

31 Muharrem MİNTAŞ Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı

32 Banu KAYA Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü

33 Mithat EKİCİ Meteoroloji Genel Müdürlüğü

34 Abdulkadir KARAKUŞ Tarım Reformu Genel Müdürlüğü 35 Doç. Dr. Köksal AYDINŞAKİR Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar

36 Dr. Mehmet Ali Turan KOÇER Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

37 Dr. Tuğba Evrim MADEN Türkiye Su Enstitüsü (SUEN)

38 Gürsel ERUL Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

39 Nilay DENİZ İller Bankası Anonim Şirketi

40 Nurten IŞIK Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü

41 Alara AYDİL Sınıraşan Sular Dairesi

42 Ahmet DALKIRAN İller İdaresi Genel Müdürlüğü

43 Amine Elif ATASOY TÜBİTAK

44 Adil AKYATAN DOLSAR Mühendislik A.Ş.

45 Hamza ÖZGÜLER NFB Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş.

46 Orhan TÜRKMEN Su Yapı Müh. ve Müş. A.Ş.

47 Fatih KESKİN Temelsu Mühendislik A.Ş.

(11)

48 Nevzat AKSU Tümaş - Türk Müh. Müş. ve

Müteahhitlik A.Ş.

49 Prof. Dr. Doğan YAŞAR Dokuz Eylül Üniversitesi 50 Prof. Dr. Ercüment GENÇ Ankara Üniversitesi

51 Prof.Dr.Nadir BAŞÇINAR Karadeniz Teknik Üniversitesi 52 Prof. Dr. Öner ÇETİN Dicle Üniversitesi

53 Prof. Dr. Zinet Selmin BURAK İstanbul Üniversitesi 54 Doç. Dr. Bulut GÜRPINAR AYDIN Gebze Teknik Üniversitesi 55 Doç. Dr. Senem ATVUR Akdeniz Üniversitesi

56 Doç. Dr. Vakur SÜMER Ahmet Yesevi Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü Müdürü

57 Dr. Öğr. Üyesi Sema Sevinç ŞENGÖR Orta Doğu Teknik Üniversitesi 58 Dr. Öğr. Üyesi Seyfi KILIÇ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 59 Av. Muzaffer ÖZCAN Çevre Kuruluşları Dayanışma Derneği

(ÇEKUD)

60 Dr. M. Ali Uğur Çevre Vakfı

61 Bülent ŞEN Mimar Mühendisler Grubu

62 İsmet Kızıltepe Su Elçileri Derneği

63 Dursun YILDIZ Su Politikaları Derneği

64 İhsan BOZAN Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Merkez Birliği

65 ABDULGANİ ERSOY Türk Dünyası Mühendis ve Mimarlar

Birliği

66 Kerim Orhon Türk Müşavir Mühendisler ve

Mimarlar Birliği

67 Ceren Pınar GAYRETLİ

Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA)

68 Ramazan İRİBOY Türkiye Ziraat Odaları Birliği

(12)

69 Doğan GÜNEŞ Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel

Müdürlüğü

70 Mehmet KİBRİTÇİ Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

71 Cengiz TUNÇ Çölleşme ve Erozyonla Mücadele

72 Canan COŞKUN Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

73 Hülya GÜRSOY Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

74 Zülal ÖZTÜRK Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

75 Serpil DAĞLI Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

76 Sinan Hakan ERDEN Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

77 Hande YALÇIN KARAÇAM Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü

78 Yıldıray SAKALLI Meteoroloji Genel Müdürlüğü

79 Doğan POLAT Tarım Reformu Genel Müdürlüğü

80 Mahmut Sami CİFTÇİ Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

81 Muharrem AKSUNGUR Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

82 Burcu ÇALLI Türkiye Su Enstitüsü (SUEN)

83 Ali Mert AYDOĞ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

84 Nalan KIZILDAĞ İller Bankası Anonim Şirketi

85 Şaban GÜLDOĞAN Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü

86 Gülşah AYDOĞDU Sınıraşan Sular Dairesi

87 Pınar YILMAZ İller İdaresi Genel Müdürlüğü

88 Dr. Burcu KIRAN TÜBİTAK

89 F. Onuralp MESCİGİL DOLSAR Mühendislik A.Ş.

90 Nedret GÜREL ÜNEL NFB Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş.

91 Seçkin HATİPOĞLU Su Yapı Müh. ve Müş. A.Ş.

92 Kürşat YÜCEL Tümaş - Türk Müh. Müş. ve

(13)

No Çalışma Grubu Üyesi Adı, Soyadı Kurum/Kuruluş Müteahhitlik A.Ş.

93 Yakup GÜLER Mimar Mühendisler Grubu

94 İbrahim BİROĞLU Su Elçileri Derneği

95 Hamza ÖZGÜLER Su Politikaları Derneği

96 Onur ÇELİK Su Ürünleri Yetiştiricileri Üretici Merkez Birliği

97 Raşit ÜNÜVAR Türk Müşavir Mühendisler ve

Mimarlar Birliği

98 Ferhat TAZE

Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA)

99 Zafer AKAYDIN Türkiye Ziraat Odaları Birliği

100 Derya ÖZCAN Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü

101 Nuri TEMEL Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 102 Dilek Kınık BİNGÖL Tarım Reformu Genel Müdürlüğü 103 Seçil OCAK Tarım Reformu Genel Müdürlüğü 104 Serhan GEZMEN Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü 105 Emre YAVUZ Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü 106 Tuğba Gülçin BAYRAK Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü 107 Prof. Dr. Hasan Hüseyin ATAR Ankara Üniversitesi

108 Prof. Dr. Aynur AYDIN İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa 109 Doç. Dr. Zerrin SAVAŞAN Selçuk Üniversitesi

110 Dr. Öğretim Üyesi Nimet VELİOĞLU İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa 111 Nizamettin ŞENTÜRK Meşrubatçılar Derneği

112 Halil İbrahim EKREN Tarımsal Kalkınma Vakfı

113 Emel ŞEKER UÇAR Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü

(14)

GİRİŞ

Kişi başına düşen su miktarı göz önünde bulundurulduğunda “su stresi” koşulları altında bulunan ülkemizde, son yıllarda yaşanan nüfus artışı ve iklim değişikliğinin olumsuz etkileri nedeniyle, su kaynakları üzerinde artan baskı her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle, su kaynaklarının etkin yönetimi gün geçtikçe daha da önceliklendirilmekte ve havza ölçeğinde bütüncül yönetim anlayışı öne çıkmaktadır. Su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde korunması, kullanılması, iyileştirilmesi ve geliştirilmesi, giderek artan bir ihtiyaç haline gelmiştir. Su kaynakları açısından zengin olmayan Ülkemizde, bu kaynaklara talep ve su kaynakları üzerindeki baskı giderek artarken suların korunması ve yönetimine ilişkin genel esas ve usulleri ortaya koyan ulusal bir su kanunu henüz bulunmamaktadır. 1926 yılında çıkarılan Sular Hakkında Kanun, 2021 Türkiye’sinin ihtiyacını karşılayabilecek nitelikte değildir. Su mevzuatımız, çok sayıda birincil ve ikincil düzenleme barındırıyor olmasına rağmen su kaynaklarının korunması ve yönetimine ilişkin genel esas ve usullere ilişkin çerçeveyi ortaya koyan ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte bir “Su Kanununa”

olan ihtiyacı karşılayamamaktadır. Meseleler çok yönlü ve birbirine bağımlı olmasına rağmen, bu konuda çalışan kurumların birbirinden bağımsız ve parçalı olması, etkin bir koordinasyonun sağlanamaması sebebiyle problemler yaşanmaktadır.

Su kaynaklı sorunların çözümüne ilişkin su politikalarının etkin bir şekilde uygulanması, bu politikaların hukuk sisteminin bütünüyle uyumlu hukuk normları şeklinde ifade edilmelerine bağlıdır. Bu çerçevede, 1. Su Şurası kapsamında Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu; bütüncül bir havza yönetimi esas alınarak "Su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde korunması, kullanılması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi, su ile ilgili bilgilerin toplanması, izlenmesi, havza bazında etüt ve planlamalarının yapılması, kullanım önceliklerinin belirlenerek tahsislerinin tek merciden yapılması, su yönetiminde etkinlik ve katılımın geliştirilmesine yönelik, usûl ve esasların düzenlenmesi” maksadıyla hazırlanmış olan "Su Kanunu Taslağını" çok yönlü olarak gözden geçirilmesi, iyileştirilmesi ve revize edilmesi çalışmalarını yürütmüştür.

(15)

13 ÇALIŞMA GRUBUNUN MAKSADI

Su Şurası çalışmaları kapsamında; Akademisyenlerin, İlgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin, sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin ve özel sektör temsilcilerinin yer aldığı Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu, “Su Hukuku ve Politikası” konularında çalışmalar yapılması amacı ile teşekkül etmiştir. “Su Kanunu’nun” yasalaşması öncesinde, “Taslak Su Kanunu’nun” çok yönlü olarak yeniden gözden geçirilmesi, iyileştirilmesi ve güncellenmesi çalışmaları ağırlık kazanmıştır.

(16)

14 YASAL DAYANAK

1. Su Şurası Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu, 17 Mayıs 2019 tarihli ve 30777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tarım Şûrası Yönetmeliği kapsamında teşekkül edilmiştir. Çalışma grubu, Su Hukuku ve Politikası konularında çalışmalar yaparken, “Taslak Su Kanunu’nun” yeniden gözden geçirilmesi, iyileştirilmesi ve revize edilmesi çalışmaları ağırlık kazanmıştır.

MEVCUT DURUM

Ülkemiz su kaynaklarının yönetimi, idari ve hukuki yapılanma bakımından çok parçalı bir özellik arz etmektedir. Su mevzuatımız çok sayıda birincil ve ikincil düzenleme barındırıyor olmasına rağmen su kaynaklarının korunması ve yönetimi bakımından genel esas ve usullere ilişkin çerçeveyi ortaya koyan ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte bir su kanununa olan ihtiyacı karşılayamamaktadır.

Mülga 17/02/1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Medeni Kanununun 679 uncu maddesindeki; “Kaynak, arzın mütemmim bir cüzü olup mülkiyeti, kaynadıkları toprağın mülkiyeti ile beraber iktisap olunur. Başkasının arzındaki kaynaklardan istifade irtifak hakkı olarak tapu siciline kayıt ile tesis olunur.

Yer altındaki sular kaynaklar gibidir.” şeklindeki hüküm, 23.11.1960 tarihli ve 138 sayılı Kanunla değiştirilerek; “Kaynak, arzın mütemmim bir cüz'ü olup mülkiyeti, kaynadıkları toprağın mülkiyeti ile beraber iktisap olunur. Başkasının arzındaki kaynaklardan istifade, irtifak hakkı olarak, tapu siciline kayıt ile tesis olunur”

haline getirilmiştir.

Yeraltı suları, genel olarak, menfaati umuma ait sulardandır. Bir arza malik olmak, onun altındaki suya malik olmayı tazammun etmez.

Yeraltı sularından arz maliklerinin istifade şekli ve bunun derecesi, mahsus kanunlarında gösterilir.” hükmü vazolunmuştur. Böylece yeraltı sularının hukuki statüsü kaynaklardan ayrılmıştır. Yerinde bir yasama tedbiri ile suların önemli

(17)

bir kısmını teşkil eden yeraltı suları konusu Medeni Kanunun ferdi mülkiyet ve mütemmim cüz’ü görüşü çerçevesinden çıkarılarak tekrar Mecelle görüşüne sokulmuştur. Ancak yeraltı suları hakkında yapılan teşrii müdahale kaynaklar konusunda bazı noksanlar bırakmıştır. Gerçekten kanun koyucunun, mülga Medeni Kanunun 679 uncu maddesi ile kaynakları ve yeraltı sularını aynı maddede beraberce ve birbirine atıf suretiyle tedvin etmiş olması tesadüfi değildir. Bu tedvin, kaynaklarla yeraltı sularının tabii ve fiziki vasıf itibarıyla birbirinden ayrılmaz tabiatlarından dolayıdır. Pek yerinde denilebilir ki kaynaklar yeraltı sularının tam manası ile mütemmim cüzüdür. Bu sebeple aslı teşkil eden yeraltı sularının hukuki durumunu yeniden tedvin ederken, onun tabii ve fiziki kanun icabı tam ve mutlak şekilde mütemmim cüzünü teşkil eden kaynakları aynı şekilde bırakmak noksanlık teşkil etmiş ve bazı karışıklıklara sebebiyet vermiştir.

Yeraltı suları ve kaynakların hukuki statüsü arasındaki ayrım 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 756 ncı maddesindeki hükümle de himaye edilmiş ve kaynaklarla ilgili meseleler ve anlaşmazlıklar yargı organı tarafından kadim intifa hakkı, müktesep hak şeklinde himaye görmüştür. Böylece içtihatlar eksik mevzuatın yerini özel hukuk açısından doldurmuştur. Bu içtihatlar, kadim hak ve müktesep hak ve müktesep hak ilgililerini sanki su üzerinde mülkiyet hakkı varmış gibi korumuştur.

Oysa kaynaklar tabiattaki hidrolojik devri daim düzeninde yeraltı suları ile yerüstü suları arasındaki halkayı teşkil eder. Başka bir ifade ile yeraltı suları bir ağacın kökü farz olunursa kaynaklar ağacın dalları ve yaprakları durumundadır ve birbiriyle tabii sıkı irtibat halindedir.

Su Kanunu taslağı, yukarıda izah edilen ve yeraltı suları açısından 56 yıl önce vazolunan ancak kaynaklar açısından noksan kalan hususun tekrar ele alınması ve su kaynaklarının modern esaslara göre değerlendirilmesi prensipleriyle çatışan eski hukuki statünün yeniden düzenlenmesini sağlamak ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verecek bir su kanununa olan ihtiyacı gidermek yanı sıra idari ve hukuki anlamdaki dağınıklığı ortadan kaldırmak, su yönetimine daha etkin ve sürdürülebilir bir anlayış getirmek ayrıca AB mevzuatının önemli bir parçası olan Su Çerçeve Direktifi’nin ulusal mevzuatımıza uyumlaştırılmasını sağlamak maksatlarıyla hazırlanmıştır.

(18)

Bilindiği üzere Su Çerçeve Direktifinin Ülkemiz su mevzuatına uyumlaştırılması, çevre faslı kapanış kriterinin de yerine getirilmesi anlamına gelmekte olup bu açıdan büyük önem arz etmektedir. Nitekim Avrupa Birliği’ne uyum çalışmaları kapsamında 2007-2023 yılları arasındaki döneme ilişkin olarak hazırlanan Ulusal Çevre Eylem Stratejisi’nde su kanunun hazırlanması planlanmıştır. Türkiye 2007-2013 dönemini kapsayan 9. Kalkınma Planında su yönetimine ilişkin problemleri çözme konusunda önemli bir ilerleme kaydetmiş olup 2014-2018 dönemini kapsayan 10. Kalkınma Planında ise yeraltı ve yerüstü su kalitesinin ve miktarının belirlenmesi, izlenmesi, bilgi sistemlerinin oluşturulması; su kaynaklarının korunması, iyileştirilmesi ile kirliliğinin önlenmesi ve kontrolünün sağlanması ve Ülkemiz su potansiyelinin tamamının ihtiyaçlar doğrultusunda sürdürülebilir bir şekilde kullanılması ve kullanımın tarifelendirilmesi hedeflenmiştir.

Su Kanununun çıkarılması, 64. Hükümet Eylem Planının altı ay içinde gerçekleştirilecek reformlar kısmında 92 nolu eylem olarak ele alınmış olup söz konusu taslağının 21 Haziran 2016 tarihine kadar kanunlaşması öngörülmüştür.

Ayrıca, 18-21 Kasım 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilen III. Tarım Orman Şûrası sonuç bildirgesinde “Ülkemiz su kaynaklarının daha etkin ve daha verimli yönetilebilmesi, ihtiyaç duyulan hukuki alt yapının sağlanabilmesi amacıyla Su Kanununun çıkarılması” önerilmiştir.

2019 -2023 yıllarını kapsayan 11. Kalkınma Planı’nda, “Ülkemizde henüz suyun sosyal, ekonomik ve teknik boyutlarını içeren bütünsel bir “Su Kanunu” yoktur.

Meseleler çok yönlü ve birbirine bağımlı olmasına rağmen, bu konuda çalışan kurumların birbirinden bağımsız ve parçalı olması, etkin bir koordinasyonun sağlanamaması sebebiyle problemler yaşanmaktadır” ifadesi yer almaktadır.

“Su Kanunu” çalışmaları devam etmekte olup, 1. Su Şurası Çalışmaları sonrasında revize edilmiş olan Taslak Su Kanunu’nun yasalaşması ön görülmektedir.

(19)

17 YAPILAN ÇALIŞMALAR

1. Su Şurası çalışmaları kapsamında; akademisyenlerin, ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinin, sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin ve özel sektör temsilcilerinin yer aldığı Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu tarafından, Taslak Su Kanunu’nun çok boyutlu olarak, yeniden değerlendirilmesi, iyileştirilmesi ve revize edilmesi özelinde çalışmalar yapılmıştır.

Taslak Su Kanunu maddelerinin yeniden değerlendirilmesinin yanısıra çalışma grubu üyeleri tarafından su hukuku ve politikası konu başlıklarında destekleyici ve bilgilendirici sunumlar yapılmıştır. Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu toplantıları esnasında yapılan sunumlar aşağıda belirtilmektedir:

 Türkiye’de su potansiyeli, etkin su yönetimi, su kaynakları ile ilgili problemler, taslak su kanunu, su yönetimi ile alakalı stratejiler, kalkınma planları ve stratejiler konularını içeren “Su Yönetimi” konulu sunum,

 “Su Kanunu Taslağı’nın hazırlık süreçleri ve diğer ülke örnekleri” konulu sunum,

 “Küresel ve ulusal su politikaları” konulu sunum,

 “Suyun hukuki durumu bakımından boşluk analizi ” konulu sunum,

 “Su tahsisi” konulu sunum,

 “Sektörel su tahsis planları” konulu sunum,

 “Su, su kaynaklarının ve suyun sınıflandırılması” ve “AB Su Çerçeve Direktifi ve Yeraltı Suyu Direktifi ” konulu sunum,

 “Su politikaları bağlamında küresel gelişmeler” konulu sunum,

 “Suyun Geri Kazanım Politikalarının Oluşturulması” konulu sunum.

(20)

18 DAHA ÖNCE YAPILAN ŞURALARDA ALINAN KARARLAR

2017 YILI 2. ORMANCILIK VE SU ŞURASI

Karar 32. Havza esaslı su yönetimi için hukuki ve idari altyapı tamamlanmalıdır.

1. Havza esaslı etkili bir su yönetimi için başta Su Kanunu olmak üzere gerekli ikincil mevzuatın çıkarılarak hukuki altyapının oluşturulması

Karar 34. Su hukuku ve politikaları alanında çalışan kurum ve kuruluşlar desteklenmeli, bu konulardaki kurumsal kapasitesinin geliştirilmesi teşvik edilmelidir.

1. Ulusal ve uluslararası su hukuku ve politikası alanlarında daha fazla sayıda uzman yetiştirilmeli ve bu maksatla üniversitelerde lisansüstü programları açılması teşvik edilmelidir.

2. Ülkemizin ulusal ve uluslararası su hukuku ve politikalarının geliştirmesine katkıda bulunmak maksadıyla vakıf ve sivil düşünce kuruluşları da kurulmalı, desteklenmeli ve teşvik edilmelidir.

Karar 36. Havza esaslı su potansiyelinin, su kullanan sektörlere göre, havzalara özgü paylaşım esasları ortaya konularak tahsisi sağlanmalıdır.

2.Havza esaslı sektörel su tahsislerinin güçlü bir şekilde uygulanması için Taslak Su Kanunu’nun yürürlüğe girmesi sağlanmalıdır.

Karar 37. Ulusal Su Planı ve Ulusal Su Güvenliği Planının hazırlanması sağlanmalıdır.

3. Ulusal su planın uygulanması için Su Kanunu’nun hayata geçirilmesi sağlanmalıdır.

Karar 43. Ekosistem esaslı su kalite izleme sistemine ve su yönetim sistemine geçilmesi sağlanmalıdır.

1. Ekosistem esaslı su kalite izleme sistemine ve su yönetim sistemine geçilmesi hazırlanan Taslak Su Kanunu’nun çıkarılması sağlanmalıdır.

(21)

19 2019 YILI 3. TARIM ORMAN ŞURASI

HEDEF 11- Sulama suyu kalitesinin korunması ve miktarının sürdürülebilir kullanımı için Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi doğrultusunda izlenmesi.

1. Su Çerçeve Direktifi’ne tam uyumlu olarak hazırlanan taslak su kanununun yasalaşmasına yönelik çalışmalar hızlandırılacaktır.

HEDEF 7- Stratejik öneme sahip olan yer altı sularımızın etkin ve sürdürülebilir yönetimi için, mevcut yer altı suları ile ilgilenen birim yapılanmasının yine DSİ bünyesinde çok daha güçlü, bağımsız ve taşra teşkilatında yeterli uzman personel ve donanımın olduğu yeni bir yapıya kavuşturulması.

1. Su kaynaklarının: miktar ve kalitesinin korunması, geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ihtiyaç önceliklerine uygun olarak sürdürülebilir bir şekilde kullanımının sağlanması, su yönetiminde yetki çakışmasının giderilmesi, havza esasında bütüncül yönetilmesi, suyun verimli kullanılması, havza yönetim planlarının hazırlanması ve uygulanması, tahsislerin tek elden yapılmasına ilişkin düzenlemeler ihtiva eden ve bunların yanı sıra ülkemiz mevzuatının AB Su Çerçeve Direktifi ile uyumlaştırılmasını sağlayan Su Kanunu taslağının kısa vadede yürürlüğe girmesi sağlanmalı.

HEDEF 8- Su kaynaklarımızın verimli kullanılması için gelecek nesillerin ihtiyacının da dikkate alınması ve havza bazında koruma planları yapılması ile insan ve çevre sağlığının korunması, devamlılığının sağlanması ve kullanılmış suların yeniden kazanımı hususlarında yetki-sorumluluk paylaşımının netleştirilmesi ve konuyla ilgili gerekli mevzuat düzenlemelerinin yapılması.

1. Su kaynaklarının: miktar ve kalitesinin korunması, geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ihtiyaç önceliklerine uygun olarak sürdürülebilir bir şekilde kullanımının sağlanması, su yönetiminde yetki çakışmasının giderilmesi, havza esasında bütüncül yönetilmesi, suyun verimli kullanılması, havza yönetim planlarının hazırlanması ve uygulanması, tahsislerin tek elden yapılmasına ilişkin düzenlemeler ihtiva eden ve bunların yanı sıra

(22)

ülkemiz mevzuatının AB Su Çerçeve Direktifi ile uyumlaştırılmasını sağlayan Su Kanunu taslağının kısa vadede yürürlüğe girmesi sağlanmalı.

Sonuç Bildirgesi Madde 26. Ülkemiz su kaynaklarının daha etkin ve daha verimli yönetilebilmesi, ihtiyaç duyulan hukuki altyapının sağlanabilmesi amacıyla Su Kanununun çıkarılması.

(23)

21 HALKIN KATILIMI, FARKINDALIK VE BİLGİLENDİRME

1. Su Şurası Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu toplumun birçok kesiminden farklı uzmanlık alanları olan akademisyen, STK üyeleri, özel sektör temsilcileri, kurum ve kuruluşların temsilcileri gibi üyelerden oluşmaktadır. Çalışma grubu toplantıları esnasında fikir beyan etmek isteyen tüm katılımcılara söz hakkı verilmiş ve tüm kesimlerin “Taslak Su Kanunu” maddelerine ilişkin görüşleri dikkate alınmıştır. Farklı sektörlerden ve disiplinlerden olan tüm Çalışma Grubu Üyeleri ile toplantı tutanakları her toplantı sonrasında paylaşılmış ve toplantı esnasında ortaya çıkan fikirler, tüm katılımcılar ile paylaşılmıştır. Farklı fikirlerin aynı ortamda paylaşılması birçok katılımcı için su hukuku ve politikası konusunda bilinç düzeyini artırmış ve konu ile ilgili uzmanların paylaştığı veriler, çalışma grubu üyelerinin bilgiye erişimini kolaylaştırmıştır. Ayrıca, çalışma grubu toplantılarıda uzmanlar tarafından bilgilendirici sunumlar yapılmış ve çalışma grubu üyelerinin farkındalığının arttırılması sağlanmıştır.

(24)

22 DARBOĞAZLAR/ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Su kaynaklarının korunması ve yönetimine ilişkin genel esas ve usullere dair çerçeveyi ortaya koyan ve günümüz ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte bir “Su Kanunu” bulunmamasından dolayı ortaya çıkan darboğazlar:

 Su yönetimi konusunda görevleri birbirinden farklı ve bağımsız olan kurumlar arasında su kaynaklarının yönetiminde aynı strateji ve politika hedefine ulaşılabilmesi için etkin bir koordinasyon sağlanamaması,

 Su yönetimi konusunda yaşanan çok başlılık, görev ve yetki karmaşası,

 Suyun tahsisi, izlenmesi ve su bilgi sistemleri ile ilgili yaşanan çok başlılık, görev ve yetki karmaşası.

Ülkemizde, Su Yönetiminde Mevcut Yapılanma aşağıdaki gibidir:

 Dışişleri Bakanlığı

 Tarım ve Orman Bakanlığı

o Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü o Su Yönetimi Genel Müdürlüğü o Türkiye Su Enstitüsü

o Tarım Reformu Genel Müdürlüğü

 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

o Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü o ÇED İzin, Denetim Genel Müdürlüğü o İller Bankası

o Türkiye Çevre Ajansı

 Sağlık Bakanlığı

 Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı

 İçişleri Bakanlığı

 Belediyeler ve Su ve Kanalizasyon

(25)

23 POLİTİKA/STRATEJİ VE EYLEMLER

Ülkemizin Mevcut Su Yönetimi Politikası:

1- Su Yönetimi Strateji Belgeleri

a. Su Yönetimi Strateji Belgeleri

b. Ulusal Havza Yönetim Strateji Belgesi c. Kalkınma Planları

d. Ulusal Su Planı

e. Taşkın yönetimi strateji belgesi f. Göl ve sulak alan eylem planı

g. Ulusal Kuraklık yönetimi strateji belgesi ve eylem planı h. Şura Kararları

2- Su Sektöründe AB ile Uyum Çalışmaları

3- Havza Yönetim Heyetleri ve İl Su Koordinasyon Kurulları 4- İller Bankası

5- Tarımsal Sulama Birlikleri ve Kooperatifleri

göz önünde bulundurularak belirlenir. Ancak parçalı bir yapıda olan mer’i mevzuat yapısı tüm politik enstrümanların bütüncül olarak ele alınmasını sağlayamamaktadır. Su Kanunu’nun yasalaşması ile yetki karmaşası ortadan kalkarken, diğer taraftan mevcut hukuki yapıdaki boşlukların giderilmesi de sağlanmış olacaktır.

Ayrıca, Yasallaşması beklenen “Taslak Su Kanunu” ile:

 Su yönetiminde yetki karmaşası düzeltilerek, kurumlar arası işbirliği ve koordinasyon artırılacak,

 Su yönetimde iyi çizilmiş görev tanımları ile kamu kurumlarının verimliliğinin artması sağlanacak,

Su yönetiminde, belirlenen uzun vadeli stratejik hedeflerin gerçekleşmesi ile ülkemiz insanları için kaliteli bir yaşam standardı kaliteli bir yönetim anlayışı ile gerçekleşmiş olacaktır. Uygulanacak Stratejiler/ Politikalar aşağıdaki tabloda ayrıca gösterilmektedir.

(26)

24 Tablo 1: Uygulanacak Stratejiler/ Politikalar

Uygulanacak Stratejiler/

Politikalar

Eylemin Adı Sorumlu Birim

İşbirliği Yapılacak Kurum ve Kuruluşlar

Kısa Vade Orta Vade Uzun Vade 2022 – 2023 2022 – 2026 2022 – 2032

Su yönetiminde parçalı yapının ortadan

kaldırılması ve mevcut hukuki yapıdaki boşlukların giderilmesi

Parçalı bir yapıda olan mer’i mevzuat yapısının tüm politik enstrümanların bütüncül olarak ele

alınmasına ek olarak yetki karmaşasını ortadan

kaldırmak ve mevcut hukuki yapıdaki boşlukları

gidermek amacı ile Taslak Su Kanunu’nun

hazırlanması

TOB(SYGM)

ÇŞB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Belediyeler, Üniversiteler, STK lar ile ilgili diğer Bakanlıklar

ve

kurum/kuruluşlar

✓

Su yönetiminde yetki karmaşası düzeltilerek, kurumlar arası işbirliğinin ve koordinasyonun artırılması

Bakanlıklar, Belediyeler, İlgili Kurum/Kuruluşlar

✓ ✓ ✓

Su yönetimde iyi çizilmiş görev tanımları ile kamu kurumlarının verimliliğinin artırılması

Bakanlıklar, Belediyeler, İlgili Kurum/Kuruluşlar

✓ ✓ ✓

(27)

Su Hukuku ve Politikası Çalışma Grubu Raporu

25 EKLER

EK 1. TASLAK SU KANUNU

EK 2. SU KANUNU TASLAĞI GÖRÜŞ DEĞERLENDİRME FORMU