İklim Değişikliği Koşulları Altında Su
Kaynaklarının Sürdürülebilir ve
Entegre Yönetimi
Doç. Dr. G. Duygu Semiz Ziraat Fakültesi
Tarımsal Yapılar ve Sulama bölümü semiz@ankara.edu.tr
ATMOSFER
• Atmosferimiz, kırılgan yeryüzünü çevreleyen hayat veren ince bir hava örtüsüdür. Herhangi bir şekilde görebildiğimiz ve duyabildiğimiz her şeyi etkilemektedir. Hayatımız atmosfere bağlıdır. Doğduğumuzdan itibaren hava bizimledir ve havanın varlığından kendimizi
• Açık havada herhangi bir yatay doğrultuda binlerce kilometre yol kat edebiliriz fakat yeryüzünden yukarı doğru yalnızca 8 km çıkabiliriz. Aksi takdirde havasızlıktan boğuluruz. Yiyeceksiz birkaç hafta, susuz birkaç gün hayatımızı sürdürebiliriz fakat atmosferimiz olmadan birkaç dakikadan daha fazla yaşayamayız
• Atmosfersiz bir yerkürenin gölleri ve okyanusları bulunmayacaktı. Sesler, bulutlar ve kızıl renkli gün batımı olmayacaktı. Gökyüzünün o güzel görüntüsü yok olacaktı. Geceleri hayal edilemez şekilde soğuk ve gündüzleri dayanılmaz şekilde sıcak olacaktı. Yerküredeki her şey,
gezegenleri tamamen kavurmakta olan güneş ışınlarının insafına kalacaktı (Ahrens D. 2015).
ATMOSFERİN BİLEŞİMİ
a. Havada her zaman bulunan ve miktarı değişmeyen gazlar.
(Azot, Oksijen ve Asal gazlar, hayatın devamını sağlarlar.)
b. Havada her zaman bulunan ama miktarı değişen gazlar.
(CO2, Su buharı ve Ozon, hava olayları ve iklim üzerine etkilidirler.)
c. Havada her zaman bulunmayan gazlar.
(İyot bileşikleri, amonyak, kükürt ve tozlar)
Atmosferde bulunan gazların hacim olarak oranları, yatay ve dikey hava hareketleri nedeniyle yaklaşık 25 km yüksekliğe kadar sabittir.90 km den sonra yatay ve dikey hava hareketleri olmadığı için ağır moleküller altta, hafif molekülle üstte yer alır.
İlk 25 km. de % Azot 78.08 Oksijen 20.95 Argon 0.93 CO2 0.003 Toplam 99.963
Sera Etkisi ve Sera Gazları
• Dünya atmosferi çeşitli gazlardan oluşur. Güneşten gelen ışınlar
atmosferi geçerek yeryüzünü ısıtır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutar ve yeryüzünün ısı kaybına engel olur (CO2
havada en çok ısı tutma özelliği olan gazdır). Atmosferin, ışığı geçirme ve ısıyı tutma özelliği vardır
• Atmosferin ısıyı tutma yeteneği sayesinde suların sıcaklığı dengede kalır. Böylece nehirlerin ve okyanusların donması engellenmiş olur. Bu şekilde oluşan atmosferin ısıtma ve yalıtma etkisine sera etkisi denir. Atmosfer cam seralara benzer bir özellik gösterir.
• Sera gazları atmosferde bulunan ve en çok ısı tutma özelliğine sahip olan bileşiklerdir. Bu bileşikler sera etkisini destekleyerek, atmosferin olağandan daha fazla ısınmasına ve küresel ısınmanın etkilerinin daha hızlı hissedilmesine neden olmaktadır. Başlıca sera gazı etkisi yapan ve Kyoto Protokolü’nde sera gazı olarak kabul edilen gazlar
• Karbon dioksit (CO2), • Metan (CH4),
• Nitröz Oksit (N2O),
• Hidroflorür karbonlar (HFCs), • Perfloro karbonlar (PFCs),
• Sülfürhekza florid (SF6) • Su buharı (H2O(g))
Atmosferik sera etkisi yeryüzündeki yaşam
için temel teşkil etmektedir
YERKÜRE ATMOSFERİ
• Evren milyonlarca galaksi içermekte ve her bir galaksi milyonlarca yıldızdan oluşmaktadır.
• Yıldızlar merkezlerinde hidrojeni helyuma çevirerek enerji üreten sıcak, yanmakta olan gaz topları gibidir. Güneş ise Samanyolu
Galaksisinin kenarlarına yakın bir yere yerleşmiş ortalama büyüklükte bir yıldızdır. Güneşin etrafında yerküre ile birlikte dönen diğer yedi
gezegen bulunmaktadır. Bu gezegenler ve çok sayıda diğer cisimler (Kuyruklu yıldızlar, asteroitler, meteorlar, küçük gezegenler vs.) güneş sistemini teşkil etmektedir.
• Gezegenlerin ısınması birinci derecede güneş enerjisinden
sağlanmaktadır. Güneşten hemen hemen 150 milyon km uzaktaki yeryüzü, güneşin toplam enerjisinin yalnızca çok küçük bir oranını alıkoymaktadır. Bununla birlikte her gün atmosfer rüzgâr ve hava olaylarını sürükleyen ve yeryüzünün yaklaşık 15 C0 (59F0)’ lık bir
ortalama yüzey sıcaklığını korumasını sağlayan enerji radyant (veya radyasyon) enerjisidir. Bu sıcaklık ortalama olmasına karşın yerküresi geniş bir sıcaklık aralığı yaşamaktadır. Sıcaklık okumaları dondurucu Antartika gecelerinde -85C0 (-121F0) altına düşebilmekte ve sıcak
• Yerküre atmosferi, büyük oranda azot ve oksijenden, küçük
miktarlarda su buharı ve karbondioksit gibi diğer gazlardan oluşan
ince bir gaz örtüsüdür. Atmosferde su bulutları ve buz kristal bulutları bulunmaktadır. Atmosferimiz birkaç yüz kilometre yukarılara
uzanmasına karşın atmosferin nerdeyse %99’u yerküre yüzeyinden yalnızca ilk 30 km uzaklık içerisinde bulunmaktadır
• Eğer yerküresi bir kumsal topu büyüklüğünde küçültülürse gerçekte onun durgun olmayan atmosferi bir kağıt parçasından daha ince
olacaktır. Bu ince hava kalkanı sabit şekilde yüzeyi kaplamakta ve
gezegenler arası boşluktan gelen maddelerin saldırılarından koruma sağladığı gibi güneşin tehlikeli ultraviyole radyasyon enerjisinden de koruma sağlamaktadır. Atmosferin belirgin bir üst sınırı
bulunmamakta, dolayısıyla, tüm gezegenleri kaplayan boş uzaya nihayetsiz şekilde yayılarak giderek incelmektedir.
• Atmosferin Faydaları
• Atmosfer güneşten gelen ultraviyoleye karşı siper görevi yapar.
• Atmosfer sürtünme nedeniyle uzaydan gelen göktaşlarının parçalanmasını sağlar.
• Güneşten gelen ışınların ve yansıyan ışınların tekrar uzaya dönmesini engeller.
• Atmosfer hareketleri, gece gündüz arasındaki sıcaklık farkını azaltır. (Atm hareketi olmasa gündüz 130 gece -150 °C olurdu)
• Işınları yansıtıp dağıtarak gölge yerlerin güneş alan yerlere göre daha karanlık ve daha soğuk olmasını önler.
