İklim Değişikliği Koşulları Altında Su
Kaynaklarının Sürdürülebilir ve
Entegre Yönetimi
Doç. Dr. G. Duygu Semiz Ziraat Fakültesi
Tarımsal Yapılar ve Sulama bölümü semiz@ankara.edu.tr
Azot
• Azot atmosferde sabit gazlar arasında yer almaktadır. Dolayısıyla
atmosfere giren azot miktarı kadar azot, aynı zamanda tüketilmelidir. • Toprakta bulunan bakteriler ve denizlerde bulunan planktonlar
tarafından havadan azot alınarak tüketilir.
Oksijen
• Organik maddeler çürüdüğünde ve diğer maddeler ile bileşik yaparak oksitleri meydana getirdiğinde atmosferden uzaklaştırılır. Ayrıca
solunumla oksijen alınır ve karbondioksit verilir.
• Bitkiler atmosferden CO2, topraktan H2O alır ve güneş ışığı altında fotosentez ile bu maddeleri şeker (glikoz) ve oksijene dönüştürür.
• Karbondioksit Miktarının değişmesi iklimi değiştirir. Karaların üzerinde fazla denizlerin üzerinde az bulunur. Işınları tutar ve hava ısınır (Sera etkisi). CO2 nin başlıca kaynakları, solunum, yanma olayları, volkanlar, maden ocakları, maden suları ve bakteri artıklarıdır.
• Suyun sıcaklığı arttıkça O2 de olduğu gibi CO2 dışarıya verilir. Bu nedenle yaz aylarında havadaki CO2 de artma görülür.
• Yapılan araştırmalar, havadaki CO2 miktarının %50 civarında azalması durumunda hava sıcaklığının 4-5 °C azalacağını göstermektedir. Bunun nedeni CO2 in uzun dalga boyundaki ışınları emme ve saklama özelliğidir.
• Su buharı : Miktarı sürekli değişim gösterir. Özellikle sıcaklığa bağlı olarak değişir. Atmosferdeki subuharı aşağıdaki özelliklere göre değişir:
• a. Enlem derecesine, ekvatorda %2-3 , kutuplarda % 0.2 gibi.
• b. Gece ve gündüze göre, gündüzleri hava sıcaklığı daha fazla olduğu için su buharı da fazladır.
• c. Yüksekliğe göre, yeryüzüne yakın kısımlarda fazladır, miktarı yükseldikçe azalır.
• d. Coğrafi bölgelere göre, Deniz, göl ve akarsuların bulunduğu yerlerde daha fazladır.
• e. Mevsimlere göre, sıcak mevsimlerde soğuk mevsimlere göre daha fazladır.
• Faydaları:
• a. Yağış oluşumunu sağlar.
• b. Dünyanın çabuk soğumasını önler.
• c. Havayı yumuşatarak nefes almayı kolaylaştırır. • d. Cildin çatlamasını önler.
• Ozon (O3): Ekvatorda kalınlığı 29 km. Orta enlemlerde 22 km.
kutuplarda daha da ince bir tabakadır. Güneşten gelen ışınları emerek hayatın devamını sağlar. Olmasaydı yer yüzü mikro dalga fırın gibi
ATMOSFERDE BULUNAN KİRLETİCİLER
• Karbon monoksit (CO) • Kükürt dioksit (SO2) • Azot oksitler
• Hidrokarbonlar
• Partiküller (Demir, kurşun, bakır, nikel, karbon, toz ve duman) • Duman ve sis (smog)
Karbonmonoksit (CO)
• Şehir havasını kirleten renksiz, kokusuz, zehirli bir gazdır.
• Kaynağı: Karbon içerikli yakıtların yanmasıyla oluşmaktadır. CO’in %75’i taşıtlardan kaynaklanmaktadır.
• Tüketimi: Toprak mikroorganizmaları hızlıca tüketmektedir.
• Etkisi: Zehirleyici olması, hemoglobinle bileşik yaparak beyine O2 gitmesini engellemekte ve ölümle sonuçlanabilmektedir
Kükürt dioksit (SO
2
)
• Kaynağı: Renksiz bir gaz olan SO2,kükürt içeren fosil yakıtların
yanmasıyla oluşmaktadır. Kolayca okside olarak SO3’i (sülfit) meydana getirmekte ve nemli havalarda H2SO4 (sülfirik asit) oluşturmaktadır. • Etkisi: Yüksek konsantrasyonları bronşit ve emphysema gibi ciddi
solunum yolu rahatsızlıklarına neden olmakta ve bitkiler üzerine olumsuz etkisi bulunmaktadır.
Azot oksitler (NO ve NO
2
)
• Kaynağı: Yakıtların yüksek ısıda yanması esnasında azotun oksijenle reaksiyonu sonucu oluşmaktadır. Doğal bakteri faaliyetiyle de
üretilmelerine karşın şehir havasında kırsal alanlara göre 10-100 kat daha fazla bulunurlar. Azot kaynakları arasında sanayi, taşıtlar ve
çürüyen atıklar bulunmaktadır. Güneş ışığı altında meydana gelen doğal reaksiyonlarla atmosferden uzaklaştırılırlar.
• Etkileri: Şehirlerde havanın kırmızımsı kahverengimsi renk almasına neden olur. Nemli havalarda su buharıyla reaksiyon yaparak korozif HNO3 (nitrik asit) oluştururlar. Bronşları tahrip ederler ve solunum enfeksiyonuna karşı vücut direncini düşürürler. Fotokimyasal duman ve sis içerisinde bulunan O3’ün ve diğer maddelerin üretiminde
