B a ş k a m e m l e k e t l e r d e y a p ı i ş l e r i
Bu ev ayni arsa içinde ve bir çatı altında 2 müstakil da-ireden müteşekkildir ve dış kompozisyon itibarile bir tek vil-la tesirini vermek üzere düşünülmüştür. Bir tarafından musiki ile iştigal eden bir kadın pedagog, diğer tarafında resim ve
B i n a i n ş a a t ı n d a m ü t e h a s s ı s a m e l e buh-r a n ı .
Institut für Konjunkturforschung, Almanyanın muhtelif istisadi mıntakalarındaki işler hakkında bir rapor neşretmiş-tir. Bu rapora nazaran, 1932 senesinde, işsizlerin en mühim kısmı sanayi mıntakalarında bulunuyordu. 1936 da vaziyet dü-zelmiş, faal nüfusa nisbetle işsizlerin nisbeti % 30,6 dan % 8,5 ğa inmiştir. En yüksek nisbet (%10 - 13) Silezya, Sakson-ya ve Ren mıntakalarında bulunmaktadır. Bina amelesinin kıtlığı bilhassa Şarki Prusya, Pomeranya ve Cenubî Sakson-ya ve daha az bir nisbet tahtında diğer bazı mıntakalardadır. İnşaat mevsiminde, Şarkî Prusyada piyasa arzları bina iş ta-leplerinden 13 defa; Pomeranyada 3 defa daha büyüktür. Bu kıtlığın hükümran olduğu mmtakalarda, müesseselere iş bul-mak için müracaat eden işsizler, bünye zafiyeti, ihtiyarlık, ka-biliyetsizlik... ilh. gibi sebepler yüzünden, büyük hizmetler ifa edecek kabiliyette değillerdir. Bu sebeple müteahhidler da-ha az müşkülpesend olarak evvelce hiç bir zaman çalıştıramı-yacakları ameleleri kullanmağa mecbur olmuşlardır. Ren mın-takasında, Vestfalyada, Hesde iş bilir amelenin fazla mev-cud bulunması hasebile, mesai ofisleri bu mıntakalardan kıt-lığın hissedildiği yerlere amele göndermeğe gayret etmişler-dir. Bu suretle Şarki Prusyada ve Ren mıntakasındaki işsiz-leri iş sahalarına göndermişler ve büyük işler başarmağa mu-vaffak olmuşlardır. Tam bir tevzi yapmak çok güçtür, çünkü ameleler evlerine aile bağlarile, merbutturlar; bu vaziyet bir mıntakadan diğer bir mıntakaya göç etmelerine bir mani teşkil eder.
D e v i l e r i ö d e m e k l â z ı m m ı d ı r ? Bir bina müteahhidinin projeleri, kemmî ve takdiri Devi-leri, statik hesapları yapmak için bir bedel isteyip istiyeme-mesi meselesi çok defa mahkemelik bir iş olmuştur.
«Das Baugewerbe» mecmuası karilerinden bir çok ma-lûmat talepleri almıştır ve anlaşıldığına göre müteahhidler, heyeti umumiyeleri itibarile bu mesele hakkında tamamile malûmat sahibi değillerdir. Bunun üzerine mezkûr mecmua zirde hülâsa edilebilen mütemmim bazı malûmatı neşret-meği faideli bulmuştur.
Müteahhidin bir projenin muhtelif kısımları karşısında fiat vermekle iktifa ettiği zaman bir ücrete hak kazanamıya-cağını her şeyden evvel kaydetmek lâzımdır. Fakat mumaileyh bir mal sahibinin talebi üzerine proje ihzar etmek, plân, re-sim, kemmî ve takdirî Devi, statik hesapları yapmak mecbu-riyetinde kalırsa vaziyet başkalaşır. Esasen standard. ve şart-name bu hususta makul bir ücret kabul etmiştir. Fakat bu kayıd yalnız nafiada ve yahut standard şartname mukavele-nin esası olarak kabul edilmiş olduğu zaman mevzuu bahistir. Hususi inşaat için ise bu hususa dair hiç bir şey tayin edilmiş değildir. Müteahhidin kendisinden talep edilmeden teklif yap-tığı çok defa vaki olur; bu vaziyette artık tazminat mevzuu bahsolmaz. Hukuk noktai nazarından sanat erbabı devilerinin ücrete tâbi olmadığına umumiyetle hükmolunur. Plân ve de-vilerin ödenmesi hakkında diğer bazı hükümler de mevcut-tur. Karşısındakini, işi kendisine havale etsin diye ikna etmek maksadile kendi meıifaati için avan proje ihzar eden kimse teklifi kabul edilmediği zaman bir ücret talebine hakkı yok-tur. Bu hususta bir uzlaşma mevcut bulunmadığı takdirde müteahhid, teklifini desteklemek için resimler vermiş ise, mal sahibi mezkûr resimleri inşaat için ve yahut inşaat be-deli hakkında bir fikir edinmek için kullanmamış olmak şar-tile, bir tazminat talebinde bulunamaz. Çok defa bunlar hu-susî bir vaziyettir, ki haklarındaki mahkeme içtihadları
te-halüf eder. Prensip meselesi şudur: müteahhid bir ücret kabul ettiği halde mukabilinde bir iş arzetmiş midir?
Mesele, mimarlık mesleğinin yeni nizamnamesi ile kat'ı şekilde tebellür etmiş bulunuyor. Mimar tanzim ettiği proje, plân ve saire için ücret talep etmelidir. Bilâ bedel iş yapma-sı, kendisinden istenilse ve yahut reklâm mahiyetinde olsa. dahi, men edilmiştir. Müteahhid ancak proje esasları dahi-linde fiat teklif etmek işile meşgul olduğundan ücret talebin-de bulunmağa hakkı yoktur. Statik hesaplara gelince: mesele henüz tamamile halledilmiş değildir ve nev'i ayrı ayrı mütalea edilmelidir. Müteahhidin müekkilinin talebi üzerine yaptığı ehemmiyetli statik hesapları mevzuubahs ise bir ücrete kesbi istihkak ettiği haklı olarak kabul edilebilir. Mahkeme içti-hadlarından da istihraç edildiği gibi, mimarın da, mühendi-sin de ayni muameleye tâbi olması doğru olur. Her vaziyette, müteahhid işin ihalesi esnasında bu işin bilâ bedel oldu-ğunu ve bir taahhüd bulunmadığını tayin etmiş ise ve yahut hesapları talep etmekle müekkil bu ciheti beyan eylememiş ise, ücret hakkı sakıt olur. Bu suretle mimarın işlerinde ol-duğu gibi mühendisin mesaisi için de bir nizamnameye varıl-ması temenniye değer bir keyfiyettir.
Amerika Birleşik HUkûmotleriJ B i n a l a r i ç i n h a y a t s i g o r t a s ı . Nevyork valisi Lehman binalara hayat sigortası prensip-lerinin tatbikim istihdaf eden bir kanun çıkarmıştır. Kanun bi-nalar için sigorta poliçeleri tanzim edebilen kumpanyalar vü-cude getirilmesine müsaade etmektedir. Esasen bu prensip-lerin tatbiki Almanya ve İngilterede de düşünülmüştü. Bina ne kadar eski ise, prim de o nisbette yüksektir. Yeni kanunun hükümlerine göre sigorta kumpanyaları, bir binayı tam ziyaa ve yahut boş kalma keyfiyetinden mütevellid zarar dahil ol-mak üzere sigortanın hitammda vücud bulan külli tenezzül kıymet dolayısile zarara karşı sigorta edebilirler. Bazı kim-seler, yeni kanunun, primleri 40 sene müddetle tediye eden mal sahibine, evi yıkıcılara terketmek ve binaenaleyh poliçe-nin tam tutarını almak imkânını bahşetmekte olduğunu dü-şünmektedirler.
İnşaat faaliyetindeki büyük tebeddüller iktisadî ve içti-maî değişikliklerden ileri geldiği kadar malî tesirlerden de tevellüd etmektedir.
Amerika Ticaret Nazırı Lowell J. Chawner bu makale-sinde inşaat faaliyetinin diğer sanayie (meselâ ziraate, fabri-kalara ilh.) nazaran çok daha büyük tahavvüllere tâbi ol-duğunu göstermek istemiştir. İnşaat devreleri 16-22 senelik-tir; 1875 senesindenberi, belki de daha evvelden, müşahede edilmektedir.
Her ne kadar bu tahavvüller, ancak inşaatın her bran-şım ayrı ayrı mütalea etmek suretile tetkik etmek kabil ise de, faiz nisbeti gibi bazı âmiller vardır ki bütün tiplere kabili tatbiktir.
ve diğer âfetler yüzünden ticaretin inkıtaından mütevellid fe-na neticelerden meydafe-na gelebilir. Bununla beraber inşaat hacmindeki temayülleri, muhafazası kolay mallar için yapılan masrafları asıl iktisadî prensiplerle ifade etmek kabildir; bun-ların büyük bir kısmı da bir takım kontrollara tâbidir.
Bu temevvücatın şiddetini azaltmak maksadile, bazı ame-lî tedbirler teklif edilmiştir. Bu tedbirlerin başlıcaları şun-lardır: (1) Piyasanın ve muhtelif inşaat tipleri için müstak-bel taleplerin daha esaslı bir şekilde tetkiki, (2) Sabit ıslahata tahsis edilen sermayeler için salim ve iktisadî bir şekilde me-sai programları tanzimi, (3) Umumî menfaatler için kredi ak-dinin kontrolü ve en nihayet programlar tesis ile hükümete ait inşaat işleri müddetlerinin tesbiti.
Bir kaç senedenberi bilhassa istatistikler meydana getir-mek suretlle bu hususta bir takım tereffüat müşahede edil-miştir. Son seneler esnasmda âmme teşekkülleri ve hususî ti-caret erbabı, yukarıda söylenilen tedbirlere benzer bir takım tedbirler almışlardır. Bilhassa son on sene zarfındaki tecrü-beler bu hususta maziye nazaran daha geniş bir düşünüş ve anlayış ihtiyacım ortaya çıkarmıştır. Esaslı bir şekilde teem-mül edilmiş olan umumî ve hususî tedbirler yalnız inşaatta de-ğil, ayni zamanda diğer sanayi işlerinde de esas olarak kabul edilebilirler.
İ k a m e t b i n a l a r ı i n ş a a t ı n d a m ü e s s i r ik-t i s a d î â m i l l e r .
Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Nazırlarından Bay Lo-well J. Chawner'in bu makalesi, Amerika siyasî ve içtimaî ilimler akademisi tarafından neşredilmişti. Bu makalenin bir hulâsasmı neşrediyoruz:
İkamet evleri inşaatındaki mühim temevvücler, umumi-yetle talep âmilleri ile müteessirdir: Evlenme, ölüm, boşan-ma, hicret, dahile göç, aile varidatı haddi... ilh. gibi hâdisat ile diğer talep âmillerinin muhtelif zamanlarda inşaat hac-mi üzerine olan tesirleri inkâr edilemez bir hakikattir.
Mahdut talepler zamanındaki piyasa şartları ve arz faz-lalığı, fiat âmilleri ile istihsal âmilleri arasında fazla bir rabıta bulunduğunu hiç bir zaman isbat etmez. Mütezayid bir talep. ve mevcut veya ileride mevcut olacak bir kıtlık devre-sindeki istihsal, bir müddet geçtikten sonra, istihsal fiatı ile bir rabıtası bulunabilir. Fakat daha uzun devrelerde. işçilik, malzeme, kredi... ilh, arzı, daha büyük ihtiyaçlara intibak eder ve fiat ve istihsal bu suretle az çok müvazeneli bulunmuş o-lur.
Bununla beraber hakikî bir müvazenenin tahakkuk etti-ği nadirdir. Aile meskenleri inşaatı normal zamanlarda, diğer sanayie nazaran olan ehemmiyetine rağmen, arzm ancak bir kısmını tatmin eder.
Amerikada aile meskenleri inşaatı hakkında 1915 - 1924 istatistik devresini mütalea edelim. Bu istatistikler, fiat ile inşaat hacminin büyük âmilleri arasındaki nisbetleri nazarî olarak isbat eder mahiyettedir. İngilterenin 1930 danberi o-lan tecrübesi bu nazariyeyi tekid ettiği görülmektedir.
Aile meskenleri inşaatında iktisadî manada olan istihsal bedeli tamamile bir mülkiyet fiatı meselesidir. Faiz nisbeti, inşaat bedeli, arazi fiatı, vergiler ve diğer mülkiyet şarjları mesken inşaatında en mühim âmil oldukları çoktanberi ka-bul edilmiştir.
İnşaat fiatı tahavvülâtının muhtemel tesirlerinin ehem-miyetini tam olarak takdir etmek kabil değildir. Makaleye ilâve edilen bir cetvel bu hususta bazı malûmat vermektedir.
Gerek nazarî müşahedeler, gerekse hakikî tecrübeler mülkiyet fiatmdaki mühim tebeddüllerin aile meskenleri in-şaat hacmi üzerine büyük tesiri olabileceğini tekid etmekte-dir.
Bu tebeddüllerin ehemmiyeti Amerika Birleşik Hükü-metlerinde, bilhassa bu sıralarda büyüktür. Boş apartıman ve eylerin adedi diğer devrelere nazaran daha azdır; buna mu-kabil aile iradı haddi de hali tezayüddedir. Binaenaleyh mül-kiyet bedelindeki tebeddülât neticesinde aile inşaatının hac-minde (ki bu hacim hali hazırda nisbeten alçaktır) bir tezayü-de intizar edilebilir.
Bu makaleye bir çok grafik ve cetveller ilâve edilmiştir: 1915 - 1936 seneleri arasında inşa edilen aile evlerinin en faz-la bir yekûna baliğ olduğu devre, 1922 - 1928 arasında ofaz-lan- olan-dır ki bu müddet zarfında senevi (700 - 800,000) ev inşa edil-miştir. Bu rakam 1912 de (97,000) e, 1933 ve 1934 de (60,000) e inmiştir. 1934 den itibaren yeni bir faaliyet müşahede edil-mektedir: inşa edilen evlerin adedi 1935 de (133,000) i ve 1936 da (250,000) i bulmaktadır.
1915 den evvel aile meskenleri inşaatına ait istatistikler her ne kadar az ise de, ürben mıntakalarda 1875 senesinden-beri verilen inşaat ruhsatnameleri miktarı, 1915 densenesinden-beri tan-zim edilen istatistiklerin ifade ettiği devrelere benzer 16 - 22 senelik büyük devreler gösterir.
Ziraî olmıyan mıntakalarda 1920 den 1929 senesine ka-dar takriben (7,000,000) aile evi inşa edilmiştir. On senelik tahrirle, boş kalma, tahribat, yangın veya diğer âfetler yüzün-den vücud bulan muhtelif zararları gözönünde tutarak bu ra-kamları kontrol etmek kabildir. Binalarda yapılan tadilât tak-riben 15,000 evi yeniden kıymetlendirmiştir.
İ n ş a a t s a n a y i i n i n v a z i y e t i . Amerika Birleşik Cumhuriyetleri Ticaret Nezareti, her ay muhtelif sanayii alâkadar eden bir istatistik neşreder. Nisan 1927 nüshası yirmi senedenberi inşaat sanayiinin şartları hak-kında rakamlar vermekle bilhassa enteresandır. Bu istatistik-lerde amele ücretleri, mesken kiraları, inşaat bedeli, faiz nis-beti... ilh. gibi hususat mevzuubahstır. Bu istatistiklerden mes-ken kiraları en alçak seviyesinin 1934 senesinde müşahede edildiği istihraç edilmektedir. İnşaat bedeli 1932 de çok tenez-zül etmiştir ve senenin son aylarmdan itibaren tekrar yüksel-miştir. Amele ücretleri tereffü etmiştir, ehliyetli olmıyan ame-lenin ücretleri ise buhrandan evvel tediye edilen ücret had-dini geçmiştir. İnşaat malzemesinin fiatı hemen hemen, eh-liyetli amelenin ücretleri nisbetinde tereffü etmiştir.
B ü y ü k k ö p r ü l e r .
İskandinavyada çıkan bir mecmuaya göre, 1,000 metre-den daha' uzun olan dünyada mevcut 64 köprünün 33 ü Birle-şik Cumhuriyetlerde, 6 sı Rusyada, 5 i Kanadada, 3 ü Asyada, 3 ü İskoçyada, 1 veya 2 si diğer muhtelif memleketlerde bulunmaktadır. Amerikanın en yeni köprüsü San Francisco -Oakland köprüsüdür. Bu köprünün inşaatmda 190,000 ton çelik, 760,000 metre mikâbı beton sarf edilmiştir. Diğer en bü-yük köprülerin listesi şudur:
Saet Lake (tahtadan) 19,000 m. Florida - Key West 11,000 m. Mississipi (New Orleans) 7,000 m. S. Francisco - Oakland (1936) 13,250 m. James River, Virginia 7,200 m.
Avrupa köprülerinin en uzunu 3,000 metreyi tecavüz et-mez:
M ü t e a h h i-tl e r i n a r z u l a r ı .
Associated General Constructors of America, San An-tonio (Teksas) da toplanan heyeti umumiye içtimamda Ame-rika müteahhidlerinin arzuları tebarüz ettirilmiştir.
Bu arzular direket rejiye, kazanç vergisine, çıraklığa, specification plânlarının tediyesine, nafıa işlerinin program-larına, benzin vergisine... ilh. taallûk etmektedir.
Müteahhidler bilhassa devlet teminatile yapılan ikrazat sisteminin bir ikrazat haddi azamisi nisbetile ticarî ve sınaî inşaata teşmilini istemektedirler.
ü t e , h i 11 e ö l ü n ü i ç i n A. G. O. M. lerin ikinci reisi Bay Palmer, bu cemiyetin konseyine, kısa bir müddet evvel, neşriyat tarikile inşaatıfı ne derece inkişaf ettiği hakkında bir rapor tevdi etmiştir. Kon-sey, sanayiin ehemmiyeti hakkında halkın nazarı dikkatini celbetmek için icap eden yolları ve vesaiti tetkik edecek hu-susi bir komite tayin etmeğe karar vermiştir. Bay Palmer, umumî müteahhidlik rolünün henüz kâfi derece vâsi olmadı-ğı mülâhazasını ileri sürmüştür. Halkın, müteşebbislerin faa-liyeti ve millî iktisadın ehemmiyeti hakkında malûmat sahibi olması faideli olacak ve bu cihet de neşriyat yolile temin edi-leecktir.
İrak
Revue Internationale du Travail'in şubat 1937 nüshası. Iraktaki nafıa işleri programlarına dair enteresan malûmat neşretmiştir.
Bir çok seneler sürecek olan muazzam sulama işleri prog-ramı hâlen tatbik edilmektedir. Yapılması mukarrer olan iş-ler arasında bataklıkların kurutulmasını ve memleketteki yer-altı servetinin kıymetlendirilmesin! de zikredebiliriz. Mesken inşaatı sahasında, kommünlere yapılan yardımlar, kiraların ucuzlamasma, ev inşaatına ve model köprüler vücude getiril-mesine matuftur. Bilhassa göçebe halkın, kendilerine toprak vermek suretile iskân edilmesine, köyler meydana getirilme-sine çalışılmaktadır.
italya
P o p ü l e r t i p t e k i e v l e r h a k k ı n d a . Corriere dei Costruttori, nafıa yüksek konseyi şube reisi Mühendis De Simone tarafından verilen bazı malûmat neş-retmiştir. Bu malûmata nazaran; arazi intihabına, amenag-man'lara ve inşaata ait normalizasyon inşaat bedelâtınm in-mesine sebebiyet verir. Her ne kadar ideal tip münferid ev ise de, ekonomik evler için seri evler sistemi kabul edilebilir. Her şeyden evvel evlerin oriyantasyomı ciddî bir surette tetkik edilmelidir. İnşaatın ekonomik olması ne kadar lâzım ise ayni zamanda sıhhî ve modern olması da c
