B a ş k a m e m l e k e t l e r d e m i m a r î
A L M A N Y A : istatistik:
iş dairesi tarafından yapılan biı- sayım neticesinde Al-manda (20) milyon işçi ve hususî müessesat memuru bulun-duğu anlaşılmıştır. Bunların on bir milyonu sanayi ve tica-rette çalışmaktadır, inşaat işlerinde ise (2) milyon işçi ve memur çalışıyor. Bunlardan başka taş ve toprak işleri sana-yiinde (632.000), ahşap İşlerinde (623.000) kişi çalıştığı anla-şılmaktadır.
A L M A N Y A :
inşaat tasarruf sandıkları (Bausparkassen): Yatırılan tasarrufatı münhasıran inşaat işleri sahasına sevketmek üzere tesis edilen bu sandıklara ait ilk nizamname 1931 senesinde intişar etmiş ve bu sandıklar sigorta kontrol işlerine bakan merkez ofisinin kontrolü altına konmuştu. Bu dairenin müsaadesi olmaksızın yeni sandık açılması memnu idi. 1934 kanunile mezkûr sandıklar banka kontrolüne tâbi tutuldu. Bu suretle Alman kredi rejimi içine alınmış bulunu-yorlardı. 1938 nisanında ise mezkûr inşaat tasarruf sandık-larına son şekilleri verilmiştir. Bu kanuna göre inşaat ta-sarruf sandıkları, birinci ipotek kıymetini geçen bina kıy-metlerile, yani ikinci ipotek kıymetlerile meşgul olacaklar, bu kıymetleri mobilize edeceklerdir, icabında, birinci ipote-ki de temin etmek için diğer bir emlâk kredi müessesesi ile, meselâ emlâk bankaları veya sigorta şirketleri ile iş birliği yapmaları caizdir, ki bundan maksat diğer tasarruf sandık-ları, emlâk bankaları ve emsali ile aralarında bir teşriki me-sai temin etmektir. Bunun bir neticesi olarak cenubî Alman-yada emlâk bankalarından mürekkep bir grup tarafından hususî bir inşaat tasarruf sandığı tesisine teşebbüs edilmiştir. Bittabi birinci ipotek temin edilmedikçe ikincisnin teminine imkân yoktur? Zarar ihtimalleri ikinci ipotekte birinciye na-zaran çok daha fazla olduğundan, ihtiyat akçeleri meselesi bu sandıklarda mühim bir rol oynuyor.
Almanyada 1931 senesind 266 inşaat tasarruf sandığı var-dı. 1937 de ise ancak 42 tane kalmıştır. Birçokları tasfiye edilmiş, bir kısmı da kuvvetli sandıklara iltihak etmişlerdir. 1934 senesindenberi hiç yeni sandık açılmamıştır. Her sene hususi binalar inşaat işlerine (2) milyar tahsis edildiği halde bu inşaat tasarruf sandıklarının ancak 60 - 80 milyon temin edebildiklerine işaret edilerek inşaat faaliyeti sahasındaki ehemmiyetlerinin izam edilmesine lüzum olmadığı beyan olun-maktadır.
ARJANTİN:
İşçi ikametgâhları hakkında kanun:
İşçilere mahsus ikametgâhlar inşa edilmesi için geniş mikyasda yapılacak bir programa esâs teşkil etmek üzere bir kanun neşrolunmuştur. Apartıman tarzında yapılacak bina-ların dört kattan ve münferit bina halinde yapılacak olan-ların ise iki kattan fazla olamıyacağı bu kanun
ahkâmından-dır. ikamete salih satıh asgarî (6) metro kare olmalıahkâmından-dır. On iki yaşından ufak çocuklar için ise (3) metro karedir. Hiçbir oda \9) metreden ufak satıhlı olamıyacağı gibi yatak odasının da on az (18) metre mikâbı olması şarttır. Her evde bir banyo salonu, lavabo, duş bulunacaktır. Her odada bir pençere bu-lunması lâzımdır.
Apartıman tarzındaki binalarda, mutfaktaki pislikler için bir iniş borusu bulunacağı gibi en az bir modern abdesthane, erkek ve kadınlar için ayrı birer banyo salonu da bulunmak icap ediyor.
Kanunun gösterdiği şeraiti haiz olmak üzere yapılacak A ucuz evler için ithal edilecek inşaat malzemesi için muafi-yetler konulmuştur.
Boenos Ayres hükümetinin yapacağı bir sayım neticesin-de, halkın ikametgâh ihtiyacı hakkında daha kat'î ve/sarih ?jir fikir elde edinilecektir. Bu sayım neticesinde nerelerde sıhhî şartları kifayetsiz olduğu ve nerelerde hadden aşkın nüfus bulunduğu da anlaşılacak, ona göre icap eden tedbirler alınacaktır. Arjantin hükümetinin halka ikametgâhlar temini ve mevcut ikametgâhların ıslahı hususunda girişeceği bütün teşebbüsler için bu sayım esaslı bir haretef noktası olCaktır.
BİRLEŞİK AMERİKA HÜKÜMETLERİ: rmak/yolunda çalışmalar:
/
Vaşingtonda, Birleşik Amerika ticaret odalarının ve in-şaat birliğinin teşebbüsü .ile geçen birinci teşrinde bir millî inşaat konferansı toplanmış ve (150) mümessil iştirak etmiş-tir. Konferansta muhtelif hatipler istihsalâtı, malî ihtiyaçları ve satış işlerini ıslah etmek mevzuları üzerinde söz söylemiş-ler ve birçokları' da inşaat sanayii için umumî ve şumullü bir propagandaya başlamak zamanının gelmiş olduğu mütalâ-asını ileri sürmüşlerdir. Hükümetin ikametgâhlar hakkındaki icraatı üzerinde söz söyliyen bir hatip, vücude getirilen mes-kenlerin, geliri az ve vatandaşların istifadesini mümkün kı-lacak mahiyette bulunmadığnı beyan etmiştir.
Grat siyellerin randımanı hakkında Nevyork tarafından neşredilen bir cetvelde şu enteresa: göze çarpmaktadır:
8 katlılarda randıman : yüzde 4,22
130 0,02
FİNLANDİYA
Finlandiya'da son senelerde sanayi merkezlerine büyük bir ehemmiyet' verilmektedir. Bilhassa ahşap sanayii çok
ileri-Finlandiya körfezinde Kotka şehri civarında Sunıla'da mjahtelif firmaların iştirakile yaptırılan kükürt tozu
fabri-kası müstakil bir ada üzerindedir. Fabrikaya ait memur, işçi ve mühendis evleri adaya bir köprü ile bitişik esas sahilde hafif bir sırt üzerinde yapılmıştır. Şimdilik 82 aile için ha-zırlanan memur evlerine daha 160 ailelik ev ilâve olunmak-tadır. Bütün evlerin elektrik ve kalorifer ihtiyacını karşıla-mak üzere müstakil bir merkez binası yapılmıştır.
Binalar betonarme iskeletli ve kısmen hafif beton,, kıs-men de tuğla kaplamalı inşa edilmiştir.
FRANSA: İNGİLTERE: Ucuz ikametgâhlar:
Ucuz ikametgâhlar hakkında vazedilmiş bulunan kanu-nun 1937 senesindeki tatbikatına dair olmak üzere «Ucuz ika-metgâhlar yüksek meclisi» ismindeki teşekküle verilmiş olan bir raporda şu mütalâalar beyan olunmaktadır:
Birkaç senedenberi ucuz ikametgâhlar inşaatında görül-mekte olan yavaşlayış, 1937 senesinde dahi devam etmiştir. Gerek resmi daireler, gerekse ucuz ikametgâhlar şirketleri tarafından bu işe tahsis edilen mebaliğin çok azaldığı görülü-yor. inşaat masrafları yükseldiği için mezkûr müesseseler el-verişli projeler tanzimine imkân bulamıyorlar. Şayet âzami kiralar tatbik edilecek olursa, maaşlarda bir tezayüt olmadı-ğından. binaların boşalarak _ halkın köhne meskenlere avdet edeceğine muhakkak nazarile bakılmaktadır. Kiraların öden-mesindeki bu müşkülâtta ve bundan dolayı ortaya çıkan buh-randa diğer âmiller de müessir olmaktadır. Fransız işçileri, ikamet şartlarının iyi olmasına pek o kadar ehemmiyet ver-miyorlar. Kira için ayırdıkları meblâğ pek azdır ve diğer bazı memleketlerdekine nisbetle çok kifayetsiz derecededir. Esa-sen, inşaat masrafları da o kadar yükselmiştir ki, ihtisaslı işçi olmıyanların kazançlarından ayırabilecekleri cüz'î mikdarlarla ev sahibi olmamikdarlarlarına imkân kalmamıştır. 1913 senesinde 9 -12 bin frank arasında tehalüf eden mesken îiatları şimdi 65 - 68 bin franka kadar yükselmişlerdir.
İnşaat işlerinde faaliyet:
«inşaat işlerine müteallik teşkilât ve istatistik» ismindeki mecmuada bir etüd çıkmıştır. Bu yazıdan aldığımız bazı kı-sımları aşağıya dercediyoruz:
inşaat sanayiine ait olmak üzere elimizde bir takım ista-tistikler vardır. Tam ve mükemmel olmamakla beraber, bu istatistikler bize inşaat sanayiinin vaziyeti ve tekâmül saf-haları hakkında oldukça mühim sayılması lâzımgelen fikir-ler veriyorlar. Mevcut vaziyetin sebebpfikir-leri hakkında düşün-celere imkân verdikleri gibi, çare ve tedbirler almak husus-larını da teemmül etmek mümkün olabiliyor. Bu sebeple-dir ki, bu istatistiklerin en mühimlerini toplayıp, hiçbir mü-lâhaza ilâve etmeksizin devamlı surette neşretmek muvafık görülmektedir.
Fransa umum istatistik dairesi neşrettiği bir inşaat cet-velinde Paris ve civarı ile diğer birçok vilâyetlerde inşaat için ruhsatname taleplerinin mikdarını göstererek bunları şu sınıflara ayırıyor.: 1 —- ikametgâh binaları, 2 — Fabrika ve iş binaları, 3 — Küçük imalâthane ve atelyeler. Cetvelde bun-ların umumi mikdarlara nazaran nisbetlerini gösteren kısım-lar da ilâve edilmiştir. Ancak, bu istatistikte tamirat işlerine yer verilmemiştir. Halbuki bu işler dahai mühim bir faaliyet sahası teşkil eder. Nitekim, millî inşaat ve nafıa federasyonu tarafından yapılan bir tahmine göre, hususî eşhas tarafından verilen siparişlerin üçte ikisinin tamir ve bakım işlerine ta-allûk ettiği anlaşılmakta ve alınan bu ruhsatnamelerin hepsi icra edildiği takdirde inşaat müteaahhitleri için normal bir meşguliyet mikdarı bulunmuş olacağı ilâve olunmaktadır.
Fransız umumî istatistiği yeni yapılan inşaatın ehemmi-yet derecelerini de göz önünde tutmıyor. Köylük, kırlık yer-lerdeki inşaatı saymadığı gibi sadece inşaat ruhsatnameleri-nin adedini göstermekle, bunların tahakkuk etmiyenlerini de nazarı itibare almıyor, inşaat malzemesi hakkında intişar eden bir cetvele nazaran bunların toptan satış fiatlarında bir istikrar başladığı anlaşılmaktadır.
inşaat sanayii ekonomisi:
«Büyük Britanya mimarları krallık enstitüsü* içtimaın-da verilen bir konferanstan aşağıiçtimaın-daki kısımları alıyoruz:
. inşaat işlerinde çalışan mimarlar, malzeme fabrikatörle-ri ve müteahhitler gibi muhtelif meslekdaşlar arasındaki mü-nasebetler, inşaatta hasıl olan yeni vaziyet ve icaplar do-layısile, değişmek zaruretindedirler. Mimarlar, mühendisler, müteahhitler, malzemeciler ve mal sahipleri olmak üzere beş sınıfa ayrılan alâkadarlar bu yeni vaziyetin icabatını gözet-mek mecburiyetinde bulunuyorlar. Mimarlar bugün pek müş-kül bir vaziyet içindedirler. Bugün bir mimarın bilmesi icap eden bütün şeyleri bir insan kafasının ihata etmesine imkân yoktur. Sadece malzemenin ve tesisatın binbir çeşitli taha-1 üflerini düşünmek bu fikrin doğruluğunu kavramağa ki-fayet eder. Bu sebepledir ki ekseriya keşifnamelerin bazı kı-sımları bir takım tali müteahhitler tarafından yapılmağa baş-lanmıştır. Birçok mimarlarda, istihbarat merkezleri tarafın-dan şu veya bu malzeme hakkında verilen malûmata istinat edip onunla iktifa etmek temayülü gittikçe artmaktadır. Her malzeme için tetkikat ve mukayeseler yapmağa mimarın vakti müsait olmadığı gibi bazan malûmatı da kifayet etmez.
Malzeme fabrikaları İngilteıede tam bir surette teçhiz ve organize edilmiştir. Malzeme fiatlarını kontrol eden gruplar mevcut olmamakla beraber bu fabrikalar daima vaziyetten istifade etmeğe kalkışıyor değillerdir. Talebin en fazla olduğu zamanlarda bile fiatlarını tenzil ettikleri görülmüştür.
Görülüyor ki, şimdiki halde yapılması icap eden şey,
sa-dece inşaat işile alâkadar muhtelif zümrelerin birbirlerile da-ha iyi bir surette teşriki mesai etmeleridir. Satış usullerinin de ıslaha muhtaç tarafları vardır.
BUGÜNÜN İSVEÇ MİMARİSİ İSVEÇ: Amerikada Tennesee vadisi imar plânları, Sovyet
Rusya-da muazzam şehir plânları, İtalyaRusya-da faşist mimarisi, Alman-yoda merasim ve resmi geçit mimarisi, Hollandada mektep ve fabrika binaları ve Danimarkada çiftlik tesisleri nasıl hayret vericisi ve enteresansa bugün İsveçte mimarî, detaylardaki in-celik ve itina o derece tetkike değer mahiyettedir.
Bugünün İsveç mimarisi kültürlü bir demokrasinin halk mimarisidir. İsveçin başvkili bile Ufak ve tipik bir evde ika-met eder. Spekülâsyoncu inşaatçıları kanunla beraber kendi terbiye ve iyi hisleri kontrol eder. Esasen arazi sahasına nazaran nüfus kesafeti de diğer memleketlerdeki problemleri bu çalışkan ve mütevazi duygulu memlekette doğurmaya mü-sait değildir. Bundan başka da İsveçte şehircilik işleri kuv-vetli ve iyi idare edilen müsbet bir kontrola tâbidir.
isveç zihniyetinde iyi bir mimarinin temeli halk tahsil ve terbiyesinin mükemmeliyetile kaim sayılmaktadır. Mek-teplerde yalnız teknik yüksekliğe değil, tersim kabiliyetine de emek verilmekte ve umumiyetle herkese mimarî konsepsi-yon terbiye edilmeye çalışılmaktadır. Bu suretle mimar doğ-rudan doğruya bir projenin iyi ve mahzurlu taraflarını gö-rebilen, hükmündeki isabete inanılabilen insanlarla karşı kar-şıyadır. Ve neticede de mamleketin hiçbir tarafında fena ima-lâta, kifayetsiz bahçelere ve lüzumsuz süs acibelerine rasge-linemez. Her tarafta göze çarpan binalarda yalnız iyi ve sade projeli sağlam bir inşa tarzı görülür. Çatılar umumiyetle bakır kaplıdır. Passız çelik evlerin bütün dahilî detaylarında taammüm etmektedir. Hususiyetti malzemeye ve titiz bir iş-çiliğe büyük bir ehemmiyet verilmektedir. Yüksek binalar betonarme iskeletli, alçak binalar doğrudan doğruya tuğladır. Dış kaplamalar ekseriyetle gayet açık renkli krem, yeşil ve-ya mavi stukkodur. Korkuluklar kar birikintisine müsait ol-mamak için masif yapılmaz. Üzerinde gezilebilen teras ça-tılarda da maden kaplı yan dereler yapılır ve yağmur boruları daima binanın dışından indirilir. Duvar kaplamalarında daha ziyade ahşap malzeme kullanılır. Mühim kısımlara yeşil veya koyu kahve rengi İsveç mermeri kaplanır. Ufak evlerde hâ-kim olan malzeme budaksız, yumuşak ve iyi işlenmiş ağaç-tır. İç ve dış kaplamalarda ağacın tenevvüile mimarî tesir
Pençereler umumiytle ahşap yapılır ve çift camlıdır; fa-kat tek kanat halinde açılır, iklimin soğukluğu dolayısile çok büyük pençereler nadirdir. Ufkî nisbette pençereye temayül artmıştır. Tek fakat kalın camlı pençereler tecrübe
edilmek-Şehirlerde imar ve mesken büroları memleketin heı ta-rafında aydınlık, havadar, yeşillikli ve bol ağaçlı mektepler, klinikler ve ikametgâhlar teminine çalışılmaktadır. Çocukla-rın ihtiyacı da düşünülerek blok evlerin her on tanesinin or-tasına kum sahalı, sığ havuzlu ve bahçeli bir oyun meydanı yapılmıştır. Böylelikle her anne kendi katından çocuğunu ne-zaret altında bulundurabilir.
Bina blokları ekseriya birbirine muvazi olarak ve 5 - 12 katlı yapılmaktadır. Klâsik mimarî isveç binalarında mü-him izler bırakmamıştır. Binalar temiz ve mantıklı bir sa-delikle ve medenî insanların ihtiyaçlarına uygun olarak mo-dern tecsim tarzına intibak ettirilmiştir.
15 sene evvel mimar Tengbom tarafından yapılan konser binası tarzı bugün ölmüştür. 1929 Gothenburg sergisi nasıl es-kinin son misallerini teşhir etti ise 1930 Stokholm sergisi de yeni tarzı ifadelendirmiştir. Bugünün isveç mimarisi ifa-desinde millî olduğu kadar, takip ettiği sistemli yollar ba-kımından da beynelmileldir.
Stokholmde aile evleri inşaatı ve çok çocuklu fakir aile-1917 - 1924 seneleri arasında Stokholmde inşa edilen ika-metgâhların yüzde kırkı belsdiye tarafından yaptırılmıştır. Belediye bu binaları kısmen kendisi yapmış ve kısmen de inşaat şirketlerine inşa ettirmiştir. Son zamanlarda kabul edi-len bir kanuna göre çok çocuklu fakir ailelere kiradan ten-zilât suretile yardım edilmektedir. Bu tenten-zilât 3 çocuk için yüzde otuz, 4 çocuk için yüzde kırk. beş çocuk için yüzde elli... ilâh. mikdarındadır.
Belediyeler İsveçte inşaat şirketlerine az %eya çok işti-rak suretile yardımda bulunmaktadırlar. Bu şirketlerden bi-risi sermayesi tamamen belediye tarafından verilmek suretile 1926 senesinde (324) ev yapmıştır ve bu evlerde (1092) aile yerleştirilmiştir. Yine böyle, sermayesi tamamen belediyece verilmiş diğer bir şirket de bir taraftan belediyeye ait ev-lerin idaresine bakmakta, diğer taraftan (2055) aile için (655) binada ikametgâh tesis etmiş bulunmaktadır. Bu ikametgâh-ların ekserisi küçük olup yüzde altmışında ancak iki oda ve bir mutfak vardır. Bazılarında ise mutfak hizmetini görmek üzere odalardan birisinin bir köşesine mutfak tertibatı yer-leştirilmiştir. Bodrumlarda çamaşır yıkama, kurutma terti-batı, bisiklet koymağa mahsus yerler, depolar ve saire var-dır. Bu evlerin ekserisi şehrin haricinde inşa olunmuştur. İnşaat tuğladan, döşemeler beton-armedendir. Yapılan bir he-saba göre masraflar şöyle bir inkısam gösteriyor:
% 69 = İnşaat işleri % 17 = Isıtma ve sağlık işleri % 3 = Elektrik tesisatı % 2,5 = Lineum ve saire % 3 = Faiz ve tescil masrafları % 3 = Ağaçlandırma ve emsali işler % 2,5 = Resimler, kontrol ve saire. Banyo dairesi hariç olmak üzere zeminler umumiyetle li-noleum kaplıdır.
Diğer bir cetvele göre de senelik masrafların, yüzde 7,75 nisbetinde bulunduğu anlaşılıyor. 67 senede amorti edilmek üzere senelik bir zam da nazarı itibare alınmıştır.
Çok çocuklu ailelere devlet son zamanlarda mesken in-şaatı için ikrazatta bulunmaktadır. Birçok ecnebi mecmua-larda resimlerine tesadüf edilen güzel, bahçeli, yeşillikler arasındaki yuva gibi İsveç evleri, Stokholm şehrinde 4 - 1 4 kilometre mesafede kâin aile ikametgâhlarıdır.
İSVİÇRE: inşaat masrafları:
isviçrede, inşaatın tarzına ve konfor derecesine göre in-şaat masraflarının metre mikâbı başına 50 - 70 İsviçre frankı olduğu bildirilmektedir. İtalyada bu miktar 85 - 125 liret tut-makta olup bu meblâğda arsa fiatı da dahildir.
