Obezite, Koroner Risk ve Risk Faktörleri
Obezite, prevalans› bütün dünyada giderek artan ve birçok ülkede epidemik boyutlara ulaflan bir sa¤l›k sorunu haline gelmifltir (1). TEKHARF çal›flmas›na gö-re, ülkemizdeki prevalans› 30 yafl üzerinde erkekler-de % 21, kad›nlarda % 43’tür (2). Yine ülkemizerkekler-de yafllanman›n etkisi için yap›lan düzeltmelerden sonra bile 10 y›l içinde beden kitle indeksi kad›nlarda 1.26 kg/m2, erkeklerde 1.29 kg/m2 artm›flt›r. Bu da bize kendi toplumumuzun da h›zl› bir fliflmanlama e¤ilimi içinde oldu¤unu göstermektedir.
Obezite ile birlikte genelde birçok risk faktörü kü-melenmektedir. Hipertansiyon, hiperlipidemi, hiperg-lisemi gibi konvansiyonel risk faktörlerinin s›kl›kla obe-zite ile birlikte olmas›, ba¤›ms›z bir risk faktörü olup olmad›¤›n›n sorgulanmas›na yol açm›flt›r (3). Konvan-siyonel risk faktörlerinin yan›s›ra, CRP düzeylerinin de obesite ile artt›¤› ve ülkemizde de koroner risk faktö-rü oldu¤u gösterilmifltir (4). Ancak Framingham çal›fl-mas›nda bütün bu de¤iflkenler için düzeltme yap›ld›-¤›nda da obesite ba¤›ms›z bir risk faktörü olarak orta-ya ç›km›flt›r (5). Framingham kohortunda beden kitle indeksinde her birim art›fl koroner mortaliteyi % 4-5 artt›rmaktad›r. TEKHARF çal›flmas›nda ise beden kitle indeksinde her birim art›fl›n, erkeklerde fatal ve non-fatal koroner olaylar› % 9 artt›rd›¤› gösterilmifltir. Bü-tün obes kiflilerde koroner risk ayn› de¤ildir. Obesite-nin türü ve derecesi de önemlidir. Tür olarak abdomi-nal (santral) obesitenin insülin rezistans› ile iliflkili oldu-¤u, metabolik sendromun bir parças› oldu¤u ve koro-ner arter hastal›¤› için artm›fl risk göstergesi oldu¤u bilinmektedir (6). Ya¤›n da¤›l›m›n›n daha çok kad›n-larda oldu¤u gibi bacak ve kalça bölgesinde odaklan-mas› ise bu bölgedeki ya¤›n kar›ndaki kadar metabo-lik olarak aktif olmamas› nedeniyle daha az koroner risk oluflturmaktad›r. Yap›lan birçok çal›flmada obesi-tenin da¤›l›m› kadar derecesinin de önemli oldu¤u gösterilmifltir. Finlandiya’da 16113 kad›n ve erkekte yap›lan ve 15 y›l izleme dayanan bir çal›flmada her iki cinsiyette de beden kitle indeksi artt›kça, buna
para-lel olarak koroner mortalite artmaktad›r (7). Bu ve bir-çok di¤er çal›flma bize obesitenin derecesinin de önemli oldu¤unu göstermifltir. Randomize çal›flmalar-dan elde etti¤imiz bilgiler, az miltarda kilo kayb›n›n bi-le koroner riski azaltmak ve metabolik risk faktörbi-leri- faktörleri-ni düzeltmek aç›s›ndan önemli oldu¤unu göstermifl-tir. Yüzde onluk bir kilo kayb› bile, kan bas›nc›, koles-terol ve kan flekerinde anlaml› düzelmelere yol açabil-mektedir, yani kifli ideal kilosuna gelemese bile riskini azaltabilmektedir (8). Bu da bize obesitenin derecele-rinin de koroner risk aç›s›ndan önemli oldu¤unu tek-rar kan›tlamaktad›r.
Obezitenin derecesi ile koroner risk faktörlerinin say› ve derecesi aras›nda iliflki oldu¤u da gösterilmifl-tir. Geçen y›l sonlanan ve 14000 kad›n› içeren genifl bir kohortu olan bir çal›flmada, beden kitle indeksi ile klasik risk faktörleri aras›ndaki iliflki tan›mlanm›flt›r (9). Bu çal›flmada beden kitle indeksi dilimleri 20 alt›, 20-22, 22-24, 24-26, 26-28, 28-30, ve 30 üzeri olarak ayr›lm›flt›r. Her beden kitle indeksi dilimi ile risk fak-törleri aras›ndaki iliflki araflt›r›lm›flt›r. Bu çal›flmaya gö-re, sistolik ve diastolik kan bas›nc›, total kolesterol, HDL kolesterol, total kolesterol/HDL oran›, LDL ko-lesterol, trigliseridler, kan flekeri ve apolipoprotein B de¤erleri ile beden kitle indeksi dilimleri aras›nda line-er bir korelasyon göstline-erilmifltir. Lipoprotein (a) ve apolipoprotein (a) ile ise bu lineer iliflki bulunamam›fl-t›r. Bu bulgulara paralel olarak 10 y›l içinde beklenen koroner risk de beden kitle indeksine paralel olarak artmaktad›r.
TEKHARF çal›flmas›nda da beden kitle indeksi ile risk faktörleri aras›nda iliflki bulunmufltur. Bu çal›flma-da,beden kitle indeksi ve bel çevresinin en önemli ilifl-ki gösterdi¤i risk faktörü kan bas›nc› olup, bu iilifl-ki pa-rametre kan bas›nc›n›n güçlü bir belirleyicisidir. Yine trigliserid de¤erleri ve total kolesterol/HDL oran› ve HDL düzeyleri ile de beden kitle indeksi aras›nda an-laml› bir iliflki bulunmufltur. Bel çevresinin ise s›ras›yla diastolik ve sistolik kan bas›nc›, apoprotein C III, trig-liseridler, apoprotein B, LDL kolesterol, kan flekeri, si-gara, HDL ve fizik aktivite ile anlaml› iliflkisi oldu¤u gösterilmifltir (10).
Yaz›flma Adresi: Prof. Dr. Lale Tokgözo¤lu Hacettepe T›p Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dal› Ankara
ED‹TÖRYEL YORUM
212
Lale Tokgözo¤luObezite, Koroner Risk ve Risk FaktörleriAnadolu Kardiyol Derg 2002;3: 211-212
Dergimizin bu say›s›nda yer alan ‘Koroner arter hastal›¤› bulunan olgularda obezite derecelerinin di-¤er risk faktörleryle iliflkisi’ bafll›kl› çal›flma (11) bu önemli konulara odaklanm›fl ve ›fl›k tutmufltur. Bu ça-l›flmada, farkl› obesite derecelerinde risk faktörü da-¤›l›m› benzer bulunmufltur. Ancak önemli bir nokta, bu çal›flman›n normal populasyonda de¤il, koroner arter hastal›¤› konfirme edilmifl bir grupta yap›lm›fl ol-mas›d›r. Bu nedenle eldeki kohort zaten yüksek riski konfirme edilmifl bir gruptur ve az›msanmayacak de-recede risk faktörüne sahiptir. Daha da önemli bir nokta, hastalarda sadece risk faktörü say›s›na bak›l-m›fl olmas›d›r. Risk faktörü bulunma yüzdesi ve da¤›-l›m› yerine parametrenin mutlak de¤eri, örne¤in kan flekeri, lipid düzeyi veya kan bas›nc›n›n de¤erleri ile obesite derecesi aras›nda iliflki araflt›r›lsa çok büyük olas›l›kla bir korelasyon bulunacakt›. Örne¤in TEK-HARF çal›flmas›nda elli yafl alt›ndaki erkeklerde her bi-rim beden kitle indeksi art›fl› ile trigliserid e¤erleri 7-8 mg/dl artmaktad›r. Elli yafl alt›ndaki kad›nlarda ise her birim beden kitle indeksi art›fl› ile trigliserid de¤er-leri 3.5 mg/dl artmaktad›r.
Sonuç olarak, yazarlar›n da gayet güzel tart›flt›¤› ve belirtti¤i gibi obesite, derecesi ne olursa olsun ya-flam tarz› modifikasyonu ile düzeltilmesi gereken bir risk faktörüdür. Hele koroner arter hastal›¤› olup za-ten yüksek risk alt›ndaki bir hasta grubunda konu da-ha da önem kazanmaktad›r. Hedef ideal kilo olsa bi-le, ufak kilo de¤iflikliklerinin bile koroner risk faktörle-ri üzefaktörle-rine anlaml› bir etkisi oldu¤u göz önüne al›na-rak ve bu bilgi hasta ile paylafl›laal›na-rak koroner kalp has-tal›¤› olan obes kifliler sürekli hekimleri taraf›ndan motive edilmelidir.
Dr. Lale Tokgözo¤lu
Hacettepe T›p Fakültesi
Kardiyoloji Anabilim Dal›, Ankara
Kaynaklar
1. National Task Force on the Prevention and Treatment of Obesity. Dieting and the development of eating di-sorders in overweight and obese adults. Arch Int Med 2000; 160:2581-9.
2. Onat A, fienocak M. Obesity in Turkish adults: preva-lence, validity as a coronary risk factor and interrelati-on with other risk factors. Int J Ang 1995;4:94-8. 3. Seidell J, Verschuren M, van Leer E et al. Overweight,
underweight and mortality. Arch Intern Med 1996; 156:958-63.
4. Onat A, Erer B, Çetinkaya A ve ark. Bat› bölgelerimiz eriflkinlerinde CRP ile fibrinojen düzeyleri ve di¤er risk faktörleriyle iliflkileri. Türk Kardiyol Dern Arfl 2001; 29:72-9.
5. Hubert HB, Feinleib M, Mc Namara PM et al. Obesity as an independent risk factor for cardiovascular dise-ase: a 26 year follow-up of participants in the Framing-ham Heart Study.Circulation 1983; 67: 968-77. 6. Alpert JS, Flinn RS, Flinn IP. So what’s wrong with
be-ing fat? Eur Heart J 2001;22:10-1.
7. Jousilahti P, Tuomilehto J, Vartiainen E et al. Body we-ight, cardiovascular risk factors and coronary morta-lity. Circulation 1996; 93:1372-9.
8. Andersen RE, Wadden TA, Bartlett SJ et al. Relation of weight loss to changes in serum lipids and lipoprote-ins in obese women. Am J Clin Nutr 1995; 62:350-7. 9. Ashton WD, Nanchahal K, Wood DA. Body mass
in-dex and metabolic risk factors for coronary artery di-sease in women. Eur Heart J 2001;22:46-55. 10. Onat A.Yüzy›l dönümünde Türk eriflkinlerinde koroner
risk haritas› ve koroner kalp hastal›¤›. ‹stanbul: Mas Matbaac›l›k Afi; 2001.
