Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s

(1)

_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s. 73-82

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 27.05.2018 30.06.2018

Doç. Yüksel ŞAHİN

Eskişehir Teknik Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Moda ve Tekstil Tasarımı Bölümü

sahin.yuksel2@gmail.com Öğr. Gör. Esra SUNERLİ

Uşak Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Moda Tasarımı Bölümü esra.sunerli@usak.edu.tr

SONIA DELAUNAY'IN MODA İLLÜSTRASYONLARI ÖRNEĞİNDE SA- NAT VE MODA ETKİLEŞİMİ¹

Öz

20. Yüzyılda yaşanan siyasal, sosyal, ekonomik köklü değişimlerin küresel etkileri her alanda olduğu gibi plastik sanatları da etkisi altına almıştır. Sanat, 20. Yüzyıl- da köklü değişimi öneren dinamik, muhalif ve avangart bir yaklaşımı benimsemiş- tir. 20. Yüzyıl sanat akımları, moda ve tekstil tasarım alanını da etkilemiş, dönemin sanatçı ve tasarımcılarına ilham kaynağı olmuştur. Sanatta ortaya çıkan bu çağdaş yaklaşımların önemli temsilcilerinden olan Sonia Delaunay’ın çalışmalarının bir kısmı moda illüstrasyonu, moda ve tekstil tasarımı üzerinedir. Bu makalede Sonia Delaunay’ın çağdaş sanat akımlarının yansımasının açıkça görüldüğü avantgart sanat (resim) ve tasarım (moda ve tekstil tasarım) çalışmalarının ışığında sanatçının 1910-1970 yılları arasında yapmış olduğu moda illüstrasyonları ele alınacaktır. Ça- lışmada; Delaunay’ın sanatçı duyarlılığıyla yapmış olduğu moda illüstrasyonların- da görülen dinamik etkili figürleri, bu figürlere giydirdiği avangart giysi tasarımları ve tekstil tasarımı çalışmaları incelenecektir. Delaunay’ın, moda illüstrasyonları, biçim ve form ilişkisinin yanı sıra renk, doku ve ifade ediş bakımından irdelenerek uygulanmış olan giysi tasarımlarıyla örneklendirilecektir. Sanatçının moda illüst- rasyonları; O’nun yaşam öyküsü, deneyimleri ve sanat anlayışı göz önünde bulun-

1Asos Congress 3-4-5 Mayıs 4. Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu Alanya Alaattin Keykubat Üniversitesi, 2018

(2)

Sonıa Delaunay'ın Moda İllüstrasyonları Örneğinde Sanat ve Moda Etkileşimi

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 72, Haziran 2018, s. 73-82

74 durularak açıklanmaya çalışılacaktır. Çalışmanın yöntemini moda tasarımı, moda

illüstrasyonu, sanat ve tasarım hakkında yayınlanmış olan alan yazın taraması ve elde edilen verilerin yorumsal bir yaklaşımla ele alınması oluşturmaktadır.

Anahtar kelimeler: Moda İllüstrasyonu, Giyim Moda Tasarımı, 20. Yüzyıl sanat akımları, Sonia Delaunay. Ü

ART AND FASHION INTERACTION ON SONIA DELAUNAY'S FASHION ILLUSTRATIONS

Abstract

The political, social and economically rooted changes in the 20th century have af- fected the plastic arts as well as the global effects in every field. Art adopts a dy- namic, oppositional and avant-garde approach that proposes fundamental change in the 20th century. 20th century art movements influenced the fashion and textile design field and inspired artists and designers of the period. Part of the work of Sonia Delaunay, one of the most important representatives of these contemporary appro- aches to art, is about fashion illustrations, fashion and textile design. In this article, the fashion illustrations that the artist made between 1910 and 1970 in the light of avant-garde art (painting) and design (fashion and textile design), where Sonia De- launay's reflections of contemporary art movements are clearly visible, will be de- alt with.Study; Delaunay's dynamically influential figures in fashion illustrations she made with artist sensitivity, avant-garde clothing designs and textile design studies worn by these figures will be examined. Delaunay's fashion illustrations will be exemplified by clothing designs that have been applied in terms of color, texture and expression as well as form and form relation. The fashion illustrations of the artist; His life story, his experiences and his understanding of art will be tried to be explained. It is the method of study; fashion design, fashion illustrations, art and design, and the interpretation of the data obtained through an interpretive approach.

Keywords: Fashion Illustration, Clothing Fashion Design, 20th Century Art Trends, Sonia Delaunay.

SONIA DELAUNAY'IN MODA İLLÜSTRASYONLARI ÖRNEĞİNDE SANAT VE MODA ETKİLEŞİMİ

Günümüzde moda ve sanat olguları sıklıkla beraber anılmaktadır. 20. Yüzyıldan günümüze kadar sanat alanlarının moda ile olan etkileşimi birçok çalışmada kendine yer bulmuştur. Yüzyıl başında moda ve tekstil tasarım alanlarına ait çalışmalarda İzlenimcilik, Fovizm, Kübizm, Soyut Sanat, Sürrealizm, Dadaizm, Pop Art, Optik Sanat ve Postmodernizmin etkileri görülmektedir.

Yine aynı dönemde, bu akımların temsilcisi olan sanatçıların eserlerinin tekrar yorumlandığı ve kumaşa baskı yapıldığı bilinmektedir. Söz konusu dönemde dikkat çeken ressam Sonia Delau- nay’ın resim alanında yakaladığı başarısının, moda ve tekstil tasarımı çalışmalarıyla da devam ettiği ve O’nun eserlerinin de başka sanatçılar tarafından yorumlandığı görülmektedir.

(3)

75 Delaunay’ın Tekstil Tasarımına Olan İlgisi:

Sonia Delaunay’ın (1885 - 1979) özgeçmişine kısaca göz atıldığında çalışma hayatının ço- ğunu Paris'te geçiren Ukraynalı bir sanatçı olduğu ve kocası Robert Delaunay ile birlikte sanat dünyasına dahil oldukları görülmektedir. Delaunay’ların Fovizm etkilerinin izlendiği çalışmala- rında, saf soyutlama ve parlak renklere odaklandıkları izlenmektedir. Kaynaklar, çiftin Kübiz- min alt dalı olan Orphizm sanat akımına öncülük ettiğini belirtmektedir (Arscott; Scott, 2000, s.131). Orphizm, Kübizm'den doğan 20. yüzyıl sanat akımlarından birisidir. Koyu renkleri ve kontrastları kullanmayı sürdüren, fakat Kübizm'den daha yumuşak bir stilde soyut sanata geçişte anahtar olarak algılanan bu akım, Sonia Delaunay tarafından tekstil ve modaya da taşınmıştır.

Delaunay’ın eserleri boyama, tekstil tasarımı ve sahne dekor tasarımları alanlarında kendisine yer bulmaktadır. Orphizm sanat akımının Sonia Delaunay’ın 1911 yılında kumaş parçalarını bir arada dikerek yaptığı bir yatak örtüsünden doğduğu ileri sürülmektedir. Sonia, dikmiş olduğu örtüyü; “yeni doğan oğluma kumaş kırpıklarından, Rus köylülerinin kullandığı örtüler gibi bir yatak örtüsü yapmak istedim. Bitirdiğim zaman kumaş parçalarının yan yana gelmesi ortaya kübist sanatı andıran bir görüntü çıkardı. Biz de bu süreci diğer nesnelere ve resimlere uygula- dık” şeklinde anlatmaktadır (Arscott; Scott, 2000, s.131).

Görüntü 1. Sonia Delaunay’ın oğlu için yaptığı örtü, 1911.

Kaynak: https://theartstack.com/artist/sonia-delaunay/quilt-cover-blanket-son

Delaunay’ın modern çalışmaları; geometrik soyutlama, mobilya, kumaş, duvar kaplamaları ve moda tasarım kavramlarını da içermiştir. İlk yaratımları simultanist² estetiği popüler kültüre sokma arzusunu gösteren sanat arayışını gözler önüne sermektedir. Sanatçıların ve aydınların buluştuğu bir yer olan Delaunay’ların dairesi, bu simultanist yaratımların bir sanat galerisi tar- zında sergilendiği ilk mekandır (Museo Thyssen-Bornemisza sergi kataloğu, 2017).

2Anında, eşzamanlı, aynı anda olan.

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=S%C4%B0MULTANE

(4)

76 Görüntü 2. Sonia Delaunay, Simultaneous Dress,1913.

Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu.

Delaunay’ın Giysi Tasarımı Çalışmaları:

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İspanya'ya sığınan Delaunay, kariyerini performans sanat- ları ile yakın bir ilişkinin başlangıcını işaret eden, Ballets Russes için kostüm tasarım çalışmala- rı yaparak devam ettirmiştir (Museo Thyssen-Bornemisza sergi kataloğu, 2017).

Görüntü 3. Sonia Delaunay’ın Ballet Russes kostüm tasarımları.

Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu.

(5)

77 Görüntü 4. Sonia Delaunay, Ballet Russes için yaptığı Cleopatra kostüm tasarımı,1918.

Kaynak: http://www.hintmag.com/post/sonia-delaunay-fashion-art-tate--april-19-2015-1419 Delaunay’ın Ballet Russes için yaptığı kostüm çalışmalarının içinde bulunduğu çağın çok ötesinde tasarımlar olduğu söylenebilir. Bunlar renk, desen ve biçim-form açısından değerlendi- rildiğinde daha o dönemlerden günümüz modasına atıf yaptığı ifade edilebilir.

Delaunay, savaş sonrası 1921'de Paris'e dönmüş ve İspanya deneyimleri, O’nu Parisli kadın- lar için “yaşayan resimler” biçiminde tasarımlar üretmeye teşvik etmiştir (Museo Thyssen- Bornemisza sergi kataloğu, 2017). “Yaşayan resim” tanımlaması, resimlerin giysilerin üzerinde yer alması ve bunların insan bedeninin hareket etmesinden dolayı kinetik heykel formatında gerçekleşmesini içermektedir. Delaunay’ın 1925 tarihli işlemeli, yünlü palto tasarımı Kübizm ve Orphizm etkileşimini açıkça yansıtmaktadır.

Görüntü 5. Sonia Delaunay’ın yapmış olduğu resim ve ürettiği işlemeli, yünlü palto tasarımla- rından biri, 1925.

Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu.

(6)

78 Görüntü 6. Sonia Delaunay’ın illüstrasyonları ve kendi ürettiği tasarımları.

Kaynak: https://design-milk.com/color-moves-art-and-fashion-by-sonia-delaunay/

Delaunay’ın figüratif illüstrasyonlarında kontrast renk kullanımlarını, kübist çizgi ve desen- leri ile deneysel form arayışlarını görmek mümkündür. Dikiş becerisini de kullanarak kendi illüstrasyonlarından aldığı ilhamla, bulunduğu dönem için moda tasarımı açısından önemli sayı- lacak giysi parçalarını ortaya çıkarttığı söylenebilir.

Görüntü 7. Sonia Delaunay’ın illüstrasyonları.

Kaynak: http://www.lookatthesegems.com/2012/03/sonia-delaunay.html

(7)

79 Delaunay’ın moda illüstrasyonları başlı başına dönemin karakteristiğini yansıtan tasarımlar

olarak tanımlanabilir. Bu çalışmalar günümüzde hala tartışılmakta olan “modanın sanatla ilişkisi var mıdır?” sorusuna oldukça iyi bir örnek teşkil etmektedir. Resim sanatı için kayda değer ge- lişmeler sağlayan Delaunay, yeteneğini ve sanat bilgisini tekstil ve moda tasarım alanına yansı- tarak modanın sanatla olan etkileşimini ortaya koymuştur.

Görüntü 8. Sonia Delaunay’ın desen çalışmaları, giysi üzerine dokuma veya baskı yöntemi ile aktarılması.

Kaynak: http://madammeow-hollygaboriault.blogspot.com/2012/10/causin-commotion- textiles-of-sonia.html

(8)

80

Görüntü 9. Sonia Delaunay’ın desen çalışmaları, giysi üzerine dokuma veya baskı yöntemi ile aktarılması.

Kaynak: http://madammeow-hollygaboriault.blogspot.com/2012/10/causin-commotion- textiles-of-sonia.html

Görüntü 8. ve Görüntü 9.’de Delaunay’ın kübist, fütürist, puantilist tasarımların tekstil yü- zeylerine dokuma, işleme ve baskı yöntemleriyle aktarıldığı görülmektedir. Robert Delaunay eşinin yapmış olduğu tasarımlarını “elbiseler artık sadece moda için sarılmış bir kumaş parçası değildi, ama bir nesne, canlı bir resim olarak görülüyordu. Artık donuk elbiseler yok. Kişilikler kendini ifade etme özgürlüğüne kavuşuyor ve podyuma çıkıyor. Modern renklerin bu gizemli uyarlaması, yeni ve görülmemiş bir mimari yaratıyor. Sonia, daha önce yapılmış olanı kopyala- maz. O özgürce icat eder. Kumaş, modern şehrin ritmi, prizması, aydınlatması, nehirlerinin renkleridir.” şeklinde yorumlamıştır.³

3 http://madammeow-hollygaboriault.blogspot.com/2012/10/causin-commotion-textiles-of-sonia.html

(9)

81 Görüntü 10. Sonia Delaunay’ın resim çalışmasının araba desenine ve paltoya uygulanmış hal-

leri.

Kaynak: https://www.art.co.uk/products/p28107721044-sa-i8586309/sonia-delaunay-and-her- matching-decorated-citroen-b12-1925.htm

Görüntü 11. Celine, FW 2012, Delaunay, 1925. Görüntü 12. Junya Watanabe, SS 2015, Delaunay, 1946.

Kaynak: http://www.intothefashion.com/2014/10/inspiration-rythme-colore-by-sonia.html Sonuç:

Güzel sanatlar alanları ile dekoratif süslemeyi birleştiren Delaunay; giysileri, mobilyaları, tekstil malzemelerini bir resim tablosuna dönüştürerek moda ve tekstil tasarım alanlarına farklı bir yaklaşım geliştirmiştir. Sanatçının, sanat kariyerine ressam olarak başlaması, dönemin sanat ortamı içinde olması, Delaunay’ı çok yönlü eserler ortaya koyma açısından beslemiştir. Bu ba- kımdan incelendiğinde Sonia Delaunay’ın çalışmaları, moda tasarımının diğer sanat çalışmala- rından nasıl etkilendiğini gösterme açısından iyi bir örnek oluşturmaktadır. Sanat eserlerinin;

çeşitli tekstil malzemelerine; perdelere, koltuk kumaşlarına hatta araba boyalarına uygulanması ile halkın bir şekilde sanatla buluşması sağlanmıştır. Celine, Junya Watanabe, Kay Windsor, Kenzo gibi günümüz moda tasarımcıları halen Sonia Delaunay’ın eserlerinden etkilenerek, ilham alarak kendi tasarımlarını zenginleştirmektedirler. Bu etkileşimler Delaunay’ın geçmişten, günümüz tekstil ve moda tasarımına ışık tuttuğunun işaretleridir.

(10)

82 KAYNAKLAR

Arscott, C.ve Scott, K. (2000). Manifestations of venus: art and sexuality. (s. 131) Manchester University Press.

Cohen, A. (1978). Sonia Delaunay; the new art of color. The Viking Press.

Damase, J. (1991). Sonia Delaunay, mode et tissus imprimés. (Thames and Hudson Ltd, çev.).

London: 1991.

Delaunay, S. ve Morano, E. (1987). Art into fashion. George Braziller Inc.

Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, (2017). Sonia Delaunay, art, design and fashion sergi katoloğu.

Meller, S. ve Elffers, J. (1991). Textile designs; 200 years of patterns for printed fabrics arran- ged by motif, colour, period and design. London: Thames and Hudson.

Yıldırım, L. (2007). Günümüz ev tekstili tasarımını etkileyen faktörlerin saptanması ve Türk ev tekstilindeki durumu. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

Yıldırım, L. (2010). Tekstil tasarımında bir dönüm noktası: Sonia Delaunay. Yedi, DEÜ GSF Dergisi, 4, 63-71.