Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 68, Nisan 2018, s

(1)

_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 68, Nisan 2018, s. 267-278

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 19.02.2018 10.04.2018

Doç. Dr. Ali Rıza TERZİ

Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi, Eğitim Yönetimi Teftişi terzioglu53@hotmail.com

Dr. Öğr. Üy. Nihat UYANGÖR

Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim nuyangor@balikesir.edu.tr

KARAR VERME STİLLERİ VE AKADEMİK ERTELEME İLİŞKİSİ:

PEDAGOJİK FORMASYON ÖĞRETMEN ADAYLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Öz

Bu araştırmada akademik erteleme ve karar verme stilleri arasındaki ilişki pedagojik formasyon öğretmen adayları merkezli araştırılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 güz döneminde Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakül- tesinde pedagojik formasyon eğitimi alan 8 gruptaki 355 pedagojik formasyon programı öğrencisi oluşturmuştur. Bu gruplara Akademik Erteleme ve Karar Ver- me Stilleri Ölçekleri uygulanmış, tam doldurulan 229 ölçek üzerinden istatistiksel analizler yapılmıştır. Araştırma sonucunda pedagojik formasyon eğitimi alan öğ- retmen adaylarının en çok kullandıkları karar verme stili rasyonel karar verme, en az kullandıkları karar verme stili ise kaçıngan karar verme stili olduğu ortaya çık- mıştır. Öğretmen adaylarının akademik erteleme davranışları ise yüksek bulunmuş- tur. Araştırmada pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının akademik erteleme davranışları, erkekler lehine farklılaşmaktadır. Araştırmada karar verme stilleri arasında ise cinsiyete göre anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Karar verme stilleri, akademik erteleme, öğretmen adayları

(2)

Karar Verme Stilleri ve Akademik Erteleme İlişkisi: Pedagojik Formasyon Öğretmen Adayları Üzerine Bir Araştırma

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 68,Nisan 2018, s. 267-278

268 RELATION OF DECISION MAKING STYLES AND ACADEMIC

PROCRASTINATION: A RESEARCH ON PEDAGOGICAL FORMATION TEACHER CANDIDATES

Abstract

In this research, the relationship between academic procrastination and decision- making styles was researched based on pedagogical formation teacher candidates.

The study group consisted of 355 pedagogical formation program students in 8 groups who received pedagogical formation training at Balıkesir University Neca- tibey Education Faculty in the fall semester of 2017-2018. The Academic Procras- tination and Decision Making Styles Scales were applied to the groups and statisti- cal analyzes were done on 229 scales. As a result of the research, it was found out that the most prevalent decision-making style of the teacher candidates trained in pedagogical formation education was rational decision making, and the least used decision style was inevitable decision making style. Teacher candidates have high academic procrastination behaviors. The academic procrastination behaviors of teacher candidates trained in pedagogical formation in the research are different for males. In the research it has been determined that there is no meaningful difference between decision making styles and gender.

Keywords: relation of decision making styles, academic procrastination, teacher candidates

GİRİŞ

Akademik erteleme davranışı, alanyazında gittikçe artan bir ilgi ile öğretmen adayları, üniversi- te ve lise öğrencileri üzerinde yapılan araştırmalarla akademik reytingi yüksek olan konulardan biri olmaya devam etmektedir. Akademik ertelemenin öğrenci performansı ve başarısı üzerin- deki olumsuz etkileri (Balkıs ve Duru, 2010; Seo, 2011) bu ilgiliye kaynaklık ediyor olabilir.

Erteleme, bireyin verilen bir görevi geciktirmesine neden olan davranışsal bir eğilim olarak tanımlanmaktadır. Akademik erteleme ise, öğrenciler arasında yaygın olarak görülen ve öğren- cilerin akademik performanslarını olumsuz etkileyen bir durumdur (Çelik ve Odacı,2015).

Akademik ertelemenin birçok değişkenle olan ilişkisi araştırma konusu edilmiştir. Akademik güdülenme (Terzi, Uyangör ve Dülker (2017) öğretmenlik mesleğine yönelik tutum (Kutlu, Gökdere ve Çakır, 2015), akademik özyeterlilik (Akbay ve Gizir 2010), bu değişkenlere örnek olarak verilebilir. Bu araştırmada ise akademik erteleme ve karar verme stilleri arasındaki ilişki pedagojik formasyon öğretmen adayları merkezli incelenmiştir.

Karar Verme Stilleri

Bireysel farklılıkların nedenlerinden biri de insanların karar verme stilleri açısından farklılaşma- larıdır. Karar verme stillerinin kullanımı bireyin yaşına, içinde bulunduğu duruma ve yaşadığı olaylara bağlı olarak değişmektedir (Develioğlu,2006; Taşdelen, 2002). Karar verme, seçenekler arasındaki uygun seçimi yaparken şüphe ve belirsizlikleri de yeterli bir şekilde azaltma süreci olarak ifade edilirken (Balkıs, 2007) yönetsel olarak da eylemi etkileyen her türlü yargı karar olarak tanımlanmaktadır (Bursalıoğlu,2015)

Bu araştırmanın araştırma değişkenlerinden biri karar verme stilidir. Bu doğrultuda ise araştır- mada, beş temel karar verme stili yer almıştır. Bunlardan rasyonel karar verme: karar durumun-

(3)

269 da bütün seçeneklerin gözden geçirilerek karar verilmesini içerir. Rasyonel karar vericiler, sis-

tematik değerlendirme ve mantıksal düşünme stratejileri kullanır. Sezgisel karar verme; bireyle- rin duyguları ve önsezilerine göre karar vermesi anlamındadır. Sezgisel karar verenler daha çok hayal, hissetme ve duygular üzerinde dururlar. Bağımlı karar verme; başkalarının tavsiyelerine ve yönlendirmelerine göre karar vermeyi, Kaçıngan karar verme; bireyin karar vermemek için karardan uzaklaşmasını, Anlık karar verme; anında, hızlıca ve düşünmeden alternatifleri değer- lendirmeden karar vermeyi içermektedir. Bireyler kendi kişilik özelliklerine göre çeşitli karar verme stillerini kullanırlar. Bu yönleri ile karar verme stili; karar verme durumunda bireyin yaklaşımı, tepkisi ve eylemleri olarak /ifade edilebilir (Pekdoğan,2015; Taşdelen 2002; Tatlılı- oğlu,2014).

Akademik alanyazında karar verme stillerinin birlikte ele alındığı farklı değişkenlerin varlığına dair çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Bunlara narsistik kişilik özelliği (Ertürk, 2017), Strate- jik düşünme (Özen, 2017), Özyeterlik (Karakoç,2016) ve işdoyumu (Ölçüm, 2015) örnek olarak verilebilir.

Akademik Erteleme

Öğrencinin yapması gereken ders çalışma, ödev teslim etme gibi akademik işlerini geciktirmesi veya bunları yapmaktan tamamen vazgeçmesi şeklinde tanımlanan akademik erteleme (Tuck- man, 1991) bazen de amaçlı bir kaçınma stratejisi olarak ele alınmaktadır.

Akademik erteleme eğilimli öğrencilerin; akademik görevleri yerine getirme davranışlarını son ana bırakmaları nedeniyle akademik anlamda başarısız olmaları her zaman olasıdır (Çelik ve Odacı, 2015). Akademik erteleme davranışının sınav kaygısı, benlik saygısı ve başarısızlık kor- kusu ile ilişkili olduğu da ileri sürülmektedir (Terzi, Uyangör ve Dülker 2017).

Derslerdeki akademik başarısızlık, akademik anlamda birbirini takip eden çeşitli sorunların da ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Nitekim Akbay ve Gizir, (2010) erteleme davranışı sergile- yen öğrencilerin öğrenim süresini uzatabildiklerini, daha ileri aşamada ise okullarından ayrıl- mak zorunda kalabileceklerini ileri sürmektedir. Akademik başarının önündeki ciddi engeller- den biri olan ertelemenin (Özer ve Altun, 2011) nedenlerinin incelenmesi ve başka değişkenler- le olan ilişkilerinin tespiti bu sorunun giderilmesi için alınabilecek önlemlere dayanak oluştura- bilir.

Bu araştırmada karar verme stillerinin akademik erteleme ile olan ilişkileri araştırılmış ve bu amaçla aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır

1) Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ve akademik erteleme davranışları ne düzeydedir?

2) Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ve akademik erteleme davranışları arasında;

a)cinsiyetlerine göre,

b) sınıf değişkenine göre anlamlı farklılık var mıdır?

3) Karar verme stilleri ve akademik erteleme arasında bir ilişki var mıdır?

4) Karar verme stilleri, akademik erteleme davranışını yordamakta mıdır?

(4)

270 YÖNTEM

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ile akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkiyi betimsel olarak saptamaya yönelik gerçekleştirilen bu araş- tırmada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modeli iki veya daha fazla değiş- ken arasındaki birlikte değişimin varlığını belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir (Karasar, 2016).

Çalışma Grubu

Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 eğitim-öğretim yılı güz döneminde Balıkesir Üniver- sitesi Necatibey Eğitim Fakültesinde pedagojik formasyon eğitimi alan 8 gruptaki 355 pedagojik formasyon programı öğrencisi oluşturmuştur. Bu gruplara Akademik Erteleme ve Karar Verme Stilleri Ölçekleri uygulanmış ve eksiksiz doldurulan 229 ölçek üzerinden istatistiksel analizler yapılmıştır. Bu durumda çalışma grubunun evreni temsil oranı % 64.5’tir.

Çalışma grubunu oluşturan pedagojik formasyon programı öğrencilerinin cinsiyete göre dağı- lımları incelendiğinde; kadın katılımcıların çalışma grubunun %62.44’ ünü (n=143), erkek katı- lımcıların ise grubun %37.56’sını (n=86) oluşturduğu, öğretim durumu değişkenine göre dağı- lımları incelendiğinde; mezun durumunda olan katılımcıların grubun %16.59’unu (n=38), üçün- cü sınıf ve son sınıf öğrencisi olan katılımcıların ise grubun %83.41’ini (n=191) oluşturduğu, bölüm değişkenine göre dağılımları incelendiğinde; sosyal bilimler alanındaki katılımcıların grubun %55.4’ünü (n=127), fen ve matematik alanındaki katılımcıların grubun %10.48’ini (n=24), beceri dersleri (müzik, beden, resim) alanındaki katılımcıların ise grubun %34.06’sını (n=78) oluşturduğu görülmektedir.

Veri Toplama Araçları

Araştırmada “Akademik Erteleme Ölçeği” ve “Karar Verme Stilleri Ölçeği” birlikte kullanıl- mıştır.

Akademik Erteleme Ölçeği, Çakıcı (2003) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek tek boyutlu olup, 12 olumsuz ve 7 olumlu olmak üzere toplam 19 maddeden oluşmaktadır. Ölçekte yer alan madde- ler; “beni hiç yansıtmıyor”, “beni çok az yansıtıyor”, “beni biraz yansıtıyor”, “beni çoğunlukla yansıtıyor”, “beni tamamen yansıtıyor” biçiminde olmak üzere 5’li Likert tipli bir ölçektir.

Araştırmacı tarafından ölçeğin tek boyutunun açıkladığı varyans %41,88 olarak bildirilmektedir.

Çakıcı (2003) tarafından ölçeğe uygulanan test-tekrar test güvenirlik katsayısı .89, güvenirlik katsayısı .92 olarak hesaplanmıştır. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 95, en düşük puan ise 19’dur. Araştırma kapsamında araştırmacılar tarafından ölçeğe yeniden yapılan güvenirlik ana- lizinde ise Cronbach Alfa α=.876 olarak bulunmuştur.

Karar Verme Stilleri Ölçeği (KVSÖ), bireylerin sorunlarını çözmeye çalışırken kullandıkları karar verme stillerindeki bireysel farklılıkları ölçmek amacıyla Scott ve Bruce (1995) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek Taşdelen (2002) tarafından Türkçe’ ye uyarlanmıştır. Karar Verme Stili Ölçeği’nin 25 maddeli orijinal formu; rasyonel, sezgisel, bağımlı, anlık ve kaçıngan karar verme stilleri biçiminde tanımlanan beş alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçek maddeleri; “kesinlikle katıl- mıyorum” (1), “katılmıyorum” (2), “kararsızım” (3), “katılıyorum” (4), “kesinlikle katılıyorum”

(5) şeklinde sıralanan likert tipi 5’li bir derecelemeye sahiptir. Bu araştırmada ölçeğin Balkıs (2006)’ın çalışmasındaki 24 maddelik formu kullanılmıştır. Balkıs ( (2006), ölçeğin beş alt boyutunun iç tutarlılık (Cronbach alpha) katsayılarının .76 ile .79 arasında değiştiği ve tüm ölçek için (Cronbach alfa) katsayısı a= .74 olduğunu bildirmektedir. Bu araştırmada Balkıs(2006)’ın

(5)

271 24 soruluk formu kullanılmıştır.Bu araştırmada Karar Verme Stilleri Ölçeği’ne araştırmacılar

tarafından yeniden güvenirlik analizi yapılmıştır. Ölçeğin alt boyutlarının Cronbach Alpha’s katsayıları a=.78-.82 arasında değişmektedir. Ölçeğin toplam Cronbach Alpha’s katsayısı ise a=

.79 olarak bulunmuştur.

Verilerin Analizi

Araştırmada istatistiksel analizlerin seçiminde, varyansların eşitliği varsayımı sağlandığı durumlarda parametrik, varyansların eşitliğinin sağlanmadığı durumlarda parametrik olmayan testler kullanılmıştır.

BULGULAR Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ve akademik erteleme düzeylerine ait bulgular Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Karar verme stilleri ve akademik erteleme aritmetik ortalamaları

Alt Boyutlar N  ss

Rasyonel Karar Verme (RKV)

229 4.06 .65

Sezgisel Karar Verme (SKV)

229 3.61 .74

Bağımlı Karar Verme (BKV)

229 3.35 .87

Kaçıngan Karar Verme (KKV)

229 2.31 .96

Anlık Karar Verme (AKV)

229 2.65 .80

Akademik Erteleme (AE) 229 53.05 13.19

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ve akademik erteleme davranışlarına ait aritmetik ortalamaları gösteren Tablo 1’e göre pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adayları karar verirken rasyonel karar verme stilinde en yüksek ortalama ile “katılıyorum” (= 4.06 ss=.65), şeklinde; en düşük ortalama ile kaçıngan karar verme stilinde “katılmıyorum” şeklinde (= 2.31; ss=.96) oldukları yönünde görüş bildirmişlerdir.

Diğer bir deyişle öğretmen adayları karar verirken rasyonel karar verme stilini kullandıkları konusuna katıldıklarını, kaçıngan karar verme stilini kullanma konusuna ise katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Akademik erteleme ile ilgili olarak öğretmen adaylarının akademik erteleme ölçeğinden alınacak en yüksek puan ortalamasının üzerinde bir erteleme davranışına sahip ol- dukları söylenebilir (95/2=47.5; =53.05; ss:13.19). Bu sonuca göre pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adayları akademik erteleme davranışına sıklıkla başvurmaktadır denilebilir.

(6)

272 İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının cinsiyetlerine göre karar verme stilleri ve akademik erteleme algıları arasında fark olup olmadığına dair bulgular Tablo 2’de verilmiş- tir.

Tablo 2. Cinsiyete göre karar verme stilleri ve akademik erteleme için t-testi

Alt Boyutlar Cinsiyet N  ss t p

Rasyonel Karar Verme Kadın 143 4.05 .66

-0.086 .931 Erkek 86 4.06 .64

Sezgisel Karar Verme Kadın 143 3.63 .70

.326 .745 Erkek 86 3.59 .80

Bağımlı Karar Verme Kadın 143 3.28 .85

.103 .337 Erkek 86 3.47 .88

Kaçıngan Karar Verme Kadın 143 2.23 .60

1.646 .101 Erkek 86 2.44 .68

Anlık Karar Verme Kadın 143 2.66 .81

.154 .877 Erkek 86 2.64 .77

Kadın 143 50.89 13.99 -3.256 001**

Akademik Erteleme Erkek 86 51.19 13.99

**p<.01

Tablo 2’de pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının karar verme stilleri ile ilgili görüşleri arasında cinsiyete göre anlamlı bir farklılık yoktur. Akademik erteleme algılarında ise cinsiyete göre p<.01 düzeyinde anlamlı bir farklılık vardır. Söz konusu farklılık erkek öğretmen adayları lehinedir (Erkek: =51.19, ss=13.99; Kadın: =50.89, ss=13.99). Bu bulguya göre kadın ve erkek öğretmen adayları karar verirken benzer şekilde davranırken akademik erteleme davranışlarında ise farklılaşmaktadır. Bu bulguya göre, “erkek öğretmen adayları, kadın öğret- men adaylarına göre daha fazla erteleme davranışı sergilemektedir” denilebilir.

Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının öğretim durumuna göre karar verme stilleri ve akademik erteleme algıları arasında fark olup olmadığına dair bulgular Tablo 3’te verilmiştir.

Tablo 3. Sınıf değişkenine göre karar verme stilleri ve akademik erteleme için Mann-Whitney U -testi

Alt boyutlar Öğretim du-

rumu N Ortalama sıra Z p

Rasyonel karar 3-4. Sınıf 191 110,26

-2.447 .014*

Mezun 38 138,82

Sezgisel karar 3-4. Sınıf 191 113,81 -.611 .541

(7)

273

Mezun 38 120,96

Bağımlı karar 3-4. Sınıf 191 120,09

-2.619 .009**

Mezun 38 89,42

Kaçıngan Karar 3-4. Sınıf 191 119,60

-2.365 .018**

Mezun 38 91,86

Anlık Karar 3-4. Sınıf 191 118,36

-1726 .084

Mezun 38 98,12

Akademik Erteleme 3-4. Sınıf 191 123.53 -4.372 .00**

Mezun 38 72.15

**p.<.01 * p.<.05

Tablo 3’de Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının sınıf değişkenine göre rasyonel karar verme stillerinde mezun öğrenciler lehine (mezun OS=138.82; 3-4.sınıf:

O.S.=110.26) p.<.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık vardır (p=014). Bağımlı karar verme stilinde 3.ve 4.sınıflar lehine (3. ve 4.sınıflar OS:120.92; mezun OS: 89.42) p.<.01 düzeyinde anlamlı bir fark vardır(p= (.009). Yine kaçıngan karar verme stilinde 3. ve 4.sınıf öğrenciler lehine p.<.05 düzeyinde bir farklılık vardır (p<.018). Diğer yandan akademik erteleme ilgili olarak 3.

ve 4. sınıf öğrencileri mezunlara nazaran daha fazla akademik erteleme davranışı sergilemektedir (3. ve 4.sınıflar OS:123.53; mezun OS:72.15).

Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının görüşlerine göre karar verme stilleri ve akademik erteleme davranışları arasında bir ilişki olup olmadığına dair yapılan Pearson korelasyon analizi sonuçları Tablo 4’te verilmiştir.

Tablo 4. Karar verme stilleri ve Akademik Erteleme İlişkisine Ait Korelasyon Analizi Kaçıngan karar verme Anlık karar verme Akademik Erteleme .356** .248**

N=229 **p<.01

Tablo’ 4’te akademik erteleme ile kaçıngan karar verme (r=356) ve anlık karar verme stilleri arasında (r=248) p.<.01 düzeyinde pozitif anlamlı ilişkiler vardır. Bu bulgu pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının kaçıngan ve anlık karar vermelerine bağlı olarak akademik erteleme davranışlarının da arttığı şeklinde okunabilir. Rasyonel karar ve sezgisel karar ile akademik erteleme arasında ilişki olmaması da bu çerçevede açıklanabilir. Rasyonel karar alan bir bireyin erteleme davranışı da oluşmayacaktır. Çünkü rasyonellik amaç araç dengesinin ku- rulmasını gerektirir. Amaç herhangi bir akademik işin yapılması ise bu işin zamanında uygun bir araçla ertelemeden yapılması da rasyonelliğin gereğidir.

Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular

Pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının görüşlerine göre karar verme stillerinin akademik ertelemeyi yordamasına ilişkin çoklu regresyon analizine ait bulgular Tablo 5’da ve- rilmiştir.

(8)

274 Tablo 5. Akademik Ertelemenin Yordanmasına İlişkin Çoklu Regresyon Analizi

Değişken B Standart Hata β t p İkili r Kısmi r

Sabit 38.316 2.958 - 12.952 .000 - -

Kaçıngan Karar 4.200 .943 .306 4.452

.000** .284 275

Anlık Karar 1.888 1.133 .114 1.666 .097 110 113

R= .371 F= 17.984

R²=.137 p=.000 **p<.01

Tablo 5’e bakıldığında, karar verme stillerinin akademik ertelemedeki toplam varyansın

%13’ünü açıkladığı görülmektedir (R=.371, R²=.137, p=.000).

Standartlaştırılmış regresyon katsayılarına göre yordayıcı değişkenlerin akademik erteleme üze- rindeki önem sırası; Kaçıngan karar verme stili (β=-.306), Anlık karar verme stili (β=-.114) şeklindedir. Regresyon katsayılarının anlamlılık testlerine bakıldığında kaçıngan karar verme stilinin akademik ertelemenin (p<.01) düzeyinde anlamlı bir yordayıcı olduğu görülmektedir.

Yordayıcı değişkenlerle akademik erteleme arasındaki korelasyonlara bakıldığında kaçıngan karar verme stili ile (.284) (diğer yordayıcı değişkenin etkisi kontrol altına alındığında (r=.275), anlık karar verme stili ile (.110) (diğer yordayıcı değişkenin etkisi kontrol altına alındığında (r=.113), korelasyon vardır. Regresyon analizi sonuçlarına göre akademik ertelemeyi yordayan regresyon denklemi:

Akademik erteleme= 38.316 + (4.200 x Kaçıngan karar verme stili) + (1.888 x Anlık karar verme stili şeklinde kurulabilir.

SONUÇ – TARTIŞMA VE ÖNERİLER

Araştırma sonucunda pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının en çok kullandık- ları karar verme stilinin rasyonel karar verme, en az kullandıkları karar verme stilinin ise kaçın- gan karar verme stili olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmanın bu bulgusu farklı bir araştırma evre- nine sahip olsa da Arslan’ın (2013) lise öğrencileri üzerinde yaptığı araştırma sonuçları ile ör- tüşmektedir.

Öğretmen adaylarının akademik erteleme davranışları akademik erteleme ölçeği ortalama puan- larının üzerindedir. Araştırmanın bu bulgusuna dayalı olarak öğretmen adaylarının kayda değer bir şekilde erteleme davranışına başvurmakta oldukları ileri sürülebilir. Terzi, Uyangör ve Dül- ker (2017)’in yapmış oldukları araştırmadan elde ettikleri bulgular da bu araştırmada elde edilen bulgularla örtüşmektedir. Ancak Kutlu, Gökdere ve Çakır (2015) ise öğretmen adayları üzerin- de yaptıkları çalışmada bu araştırmanın bulgularına ters düşen bulgulara ulaşmışlardır.

Araştırmada pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının akademik erteleme davra- nışları erkekler lehine farklılaşmaktadır. İlgili alanyazın incelendiğinde araştırmanın bu bulgusu daha önce yapılan birçok çalışmanın bulguları ile (Aydoğan ve Özbay, 2012; Kutlu, Gökdere ve Çakır, (2015); Sarıoğlu, (2011) örtüşmektedir. Alan yazında bu bulgudan farklı araştırma bulgu- larına da rastlanmaktadır. Nitekim akademik erteleme davranışı ile cinsiyetler arasında anlamlı bir farklılığın olmadığını tespit eden Yiğit ve Tilmaç (2011), erteleme davranışının kızlar lehine daha yüksek olduğunu (Şeker ve Saygı (2013) ileri süren araştırmaların varlığına alanyazında

(9)

275 rast gelinmektedir. Akademik ertelemenin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin

alanyazındaki bulgular bir bütün olarak ele alındığında, konu ile ilgili görüş birliğinin olmadığı, ama sonuçlardaki ağırlığın erkekler lehine olduğunu ve cinsiyetin bu konuda belirleyici bir de- ğişken olmadığı yönündedir. Bu konuda nitel araştırmaların da yapılmasının gerekli olduğu söylenebilir. Yapılacak nitel çalışmalar ile bu durumun ayrıntıları daha derinlemesine incelene- bilir.

Araştırmada karar verme stilleri arasında ise, cinsiyete göre anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Ancak alanyazında araştırmanın bu bulgusuyla örtüşmeyen farklı araştırma sonuçları bulunmaktadır. Tatlılıoğlu (2014), bu konuda kaçıngan ve panik karar verme stillerinde cinsiyet değişkeni açısından kızlar lehine anlamlı düzeyde farklılaşma gözlemiştir.

Araştırmada öğretim durumu (sınıf) değişkeni açısından pedagojik formasyon eğitimi alan öğ- retmen adaylarının akademik erteleme eğilimlerinde son sınıflar lehine (p=01) düzeyinde an- lamlı fark vardır. Mezun öğretmen adayları halen öğrenci olan öğretmen adaylarına nazaran daha az erteleme davranışında bulunmaktadır. Bu bulgu, hayatın içerisine giren mezunlar açı- sından olağan kabul edilmelidir. Zira mezunlara göre içinde bulundukları bu dönemde akademik görevlerle lisans eğitiminde öğrenci oldukları süreç kadar çok fazla meşgul olmadıklarından, bu rahat zihinle hayatın erteleme kabul etmediği gerçeği de anlaşılmış olabilir. Araştırmanın bu bulgusu Demir ve Kösterelioğlu (2015) ve Tatlılıoğlu (2014)’nun araştırmaları ile benzerlik gösterirken, Köse (2015)’nin araştırma bulgularıyla örtüşmemektedir. Zira Köse’nin (2015) araştırmasında sınıf değişkeninin erteleme üzerinde bir etkisinin olmadığı gözlenmiştir.

Araştırmada akademik erteleme ile karar verme stillerinden kaçıngan karar verme (r=356) ve anlık karar verme sitili (r=248) arasında (p.01) düzeyinde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Diğer karar verme stilleri olan rasyonel sezgici ve bağımlı karar verme ile akademik erteleme arasında bir ilişki yoktur. Bu konudaki sonuçlar Saya (2015) ve Balkıs (2007)’nin yapmış olduğu araştırmalardan elde ettikleri sonuçlar ile kısmen paralellik göster- mektedir. Anılan araştırma sonuçlarına göre rasyonel karar verme stili ile akademik erteleme arasında negatif yönde ilişkiler tespit edilmiştir. Araştırmada kaçıngan ve anlık karar verme stilleri ile akademik erteleme arasında negatif yönlü olarak tespit edilen ilişki kaçıngan ve anlık karar verme stillerinin kullanımı arttıkça akademik erteleme de artmaktadır şeklinde okunabilir.

Bütün seçeneklerin gözden geçirilerek alınan bir kararın sonucu akademik ertelemeye varmaya- caktır. Akademik erteleme ile sonuçlanan kararların kaçıngan ve anlık olması bu bağlamda ma- nidar olmaktadır. Nitekim yukarıda zikredilen rasyonel kararla akademik erteleme arasındaki negatif yönlü ilişki belirleyen araştırmaların sonuçları da bu yargıyı doğrulamaktadır. Rasyonel karar arttıkça akademik erteleme azalmaktadır.

Araştırmanın bulgularından biri de sadece kaçıngan karar verme stilinin akademik erteleme davranışının yordayıcısı olduğudur. Araştırmanın bu bulgusunu kısmen destekleyen çalışmalar (Akbay, 2009; Balkıs, 2007; Kandemir, 2014; Saya, 2015) alanyazında yer almaktadır.

Akademik erteleme ve karar verme stilleri konusunda bu araştırma kapsamında yer alan değiş- kenlerle ilgili olarak alanyazındaki araştırmalardan elde edilen bulgular bir bütün olarak değer- lendirildiğinde bulgular arasında görüş birliği olmadığı anlaşılmaktadır. Araştırmalarda kullanı- lan farklı örneklemler, kullanılan farklı ölçme araçları ve kavramların kişiye özgü algılanışları arasında farklılıklar olması araştırma sonuçları üzerinde görüş birliği oluşmamasının muhtemel nedenleri olarak ifade edilebilir.

(10)

276 Araştırmada pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarında hatırı sayılır düzeyde bir

erteleme davranışının varlığı, üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Çünkü öğretmen ol- duklarında öğrenciye disiplinli çalışma becerisi kazandırma ile de yükümlü olan öğretmen aday- larının öğrencilere bu beceriye kazandırabilmede sorunlar yaşamayacağını ileri sürmek fazla iyimser bir bakış açısı olacaktır.

Araştırmadan elde edilen bulgular akademik erteleme ile karar verme stilleri ile ilgili araştırma- cıları nitel araştırmalar yapmaya yönlendirir niteliktedir. Çünkü sonuçlarla ilgili görüş birliği olmayışının daha derinliğine araştırma gerekliliği bulunmaktadır.

Alanyazında konu ile ilgili araştırmalar üniversite öğrencileri ve kısmen de lise öğrencileri üze- rinde yoğunlaşmıştır. Yetişkinler ve ilköğretim düzeyinde de nicel ve nitel araştırmaların yapıl- masının gerekli olduğu bu çerçevede zikredilebilir. Nitekim alanyazında erteleme davranışının sadece öğrencilerin değil yetişkin davranışlarında da yaygın olduğuna dair sonuçlara rastlan- maktadır. Nitekim Harriott ve Ferrari (1996) yetişkinlerin %15-20’sinin oldukça sürekli hale gelmiş erteleme eğilimlerinden yakındıklarını bildirmektedir (Akt: Balkıs,2007).

KAYNAKLAR

Akbay, S. E., ve Gizir, C. A. (2010). Cinsiyete Göre Üniversite Öğrencilerinde Akademik Erte- leme Davranışı: Akademik Güdülenme, Akademik Özyeterlik ve Akademik Yükleme Stillerinin Rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 60-78.

Arslan, A.(2013). Lise öğrencilerinin akademik erteleme davranışlarının karar verme stilleri ile ilişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi: Gaziantep:

Aydoğan, D. ve Özbay,Y.(2012). Akademik Erteleme Davranışının Benlik Saygısı, Durumluluk Kaygı, Öz-Yeterlilik Açısından Açıklanabilirliğinin İncelenmesi, Pegem Eğitim ve Öğ- retim Dergisi, 2 (3),1-9.

Balkıs, M. ve Duru, E. (2009). Prevalence of academic procrastination behavior among preser- vice teachers, and its relationship with demographic and individual preferences. Journal of Theory and Practice in Education, 5(1), 18-32.

Balkıs, M. (2007). Öğretmen Adaylarının Davranışlarındaki Erteleme Eğiliminin, Karar Verme Stilleri ile İlişkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 67-82.

Balkıs,M.(2006). Öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğiliminin, düşünme ve karar verme tarzları ile ilişkisi,Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir:Dokuz Eylül Üniver- sitesi

Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış (19.basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Çakıcı, D.Ç. (2003) Lise ve üniversite öğrencilerinde genel erteleme ve akademik erteleme dav- ranışlarının incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi:

Ankara.

Çelik, Ç. B ve Odacı, H(2015). Akademik erteleme davranışının bazı kişisel ve psikolojik de- ğişkenlere göre açıklanması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 30(3): 31- 47.

(11)

277 Demir, F. ve Kösterelioğlu, İ. (2015). Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Eğilimlerinin

İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 595-603.

Develioğlu, M. (2006). Problem çözme becerileri yüksek ve düşük olan üniversite öğrencileri- nin karar verme stratejilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi: Ankara.

Ertürk, C.(2017). Ergenlerde narsisistik kişilik özelliklerinin duygu stilleri ve karar verme stillerini yordama düzeyi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi:

İstanbul.

Karakoç, A.(2016). Sağlık yönetimi bölümü öğrencilerinin öz yeterlik ve karar verme stillerinin değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.

Kandemir, M. (2014). Predictors of Academic Procrastination: Coping with Stress, Internet Addiction and Academic Motivation. World Applied Sciences Journal, 32(5), 930-938.

Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayıncılık.

Köse, S. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Akademik Erteleme Eğilimi Düzeylerinin Algılanan Akademik Öz Yeterlik Düzeyleri ile İlişkisinin İncelenmesi. 12. Ulusal Psikolojik Da- nışma ve Rehberlik Öğrenci Kongresi Bildiri Kitapçığı.

Kutlu, N., Gökdere, M. ve Çakır,R.(2015). Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Dav- ranışı İle Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Tutumlarının Karşılaştırmalı İncelemesi.

Ölçüm, D. (2015). Okul yöneticilerinin karar verme stillerinin öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Sakarya ili örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi: Sakar- ya.

Özen, B.(2016). Stratejik düşünme, eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünmenin karar verme stille- rine etkisi üzerine bir araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Haliç Üniversitesi: İs- tanbul.

Özer, A. ve Altun, E. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Akademik Erteleme Nedenleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(21), 45-72.

Pekdoğan, S. (2015). Karar verme stilleri araştırmaları: 2009-2013 yılları arasındaki yüksek lisans tezlerinin incelenmesi, The Journal of Academic Social Science Studies, 34(321- 331)

Sarıoğlu, A. F. (2011). Öğretmen Adaylarının Akademik Erteleme Eğilimi ile Mükemmeliyetçi- lik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İs- tanbul Üniversitesi, İstanbul.

Saya, G. (2015), The relationship of academic procrastination and decision making styles among university students, Unpublished master’s thesis. Middle East Tecnichal Univer- sity: Ankara.

Seo, E. H. (2011). The relationships among procrastination, flow, and academic achievement.

Social Behavior and Personality, 39(2), 209-218.

Şeker, S. S. ve Saygı, C. (2013). Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi ve Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında Okumakta Olan Öğretmen Adaylarının

(12)

278 Akademik Erteleme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish

Studies, 8(12), 1219-1227.

Tatlılıoğlu, K. (2014).Üniversite öğrencilerinin karar vermede öz-saygı düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2,(1), 150-170.

Taşdelen, A. (2002). Öğretmen adaylarının farklı psiko sosyal değişkenlere göre karar verme stilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi

Terzi, A. R., Uyangör, N.ve Dülker, A. P.(2017).Akademik güdülenme ve akademik erteleme ilişkisi: Formasyon öğretmen adayları üzerine bir araştırma, Route Educational and So- cial Science Journal, 4(7),52-62.

Tuckman, B. W. (1991). The Development and Concurrent Validity of the Procrastination Sca- le. Educational and Psychological Measurement, 51, 473–480.

Yiğit, R. ve Dilmaç, B. (2011). Ortaöğretimde Öğrencilerin Sahip Oldukları İnsani Değerler ile Akademik Erteleme Davranışlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Dumlu- pınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(31), 159-178.