Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 78, Eylül 2018, s. 1-10

(1)

_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 78, Eylül 2018, s. 1-10

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 21.08.2018 30.09.2018

Prof. Dr. Mehmet Kayhan KURTULDU

Trabzon Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Öğretmenliği ABD.

kayhankurtuldu@gmail.com

MÜZİK ÖĞRETMENİ ADAYLARININ PİYANODA EŞLİK ÇALMA BECERİLERİ İLE İŞİTME VE ARMONİ DERSİ BAŞARILARI

ARASINDAKİ İLİŞKİ Öz

Bu çalışmada son sınıfta öğrenim gören müzik öğretmeni adaylarının piyano ile eş- lik çalma dersi kapsamında aldıkları notlar ile önceki dönemlerde almış oldukları armoni dersi ve müziksel işitme dersi notları karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma kap- samında kendi bünyesinde yenilenen lisans programı gereğince son sınıfta iki dö- nem boyunca eşlik çalma dersi alan müzik öğretmeni adaylarının her iki dönemde- ki eşlik çalma dersi başarı notları bölüm not sisteminden elde edilmiştir. Çalışma grubundaki adayların önceki dönemlerde tamamlamış oldukları armoni dersi ve işitme dersi notları da sistem üzerinden elde edilerek karşılaştırılmıştır. İstatistik iş- lemlerde not karşılaştırmaları için korelasyon ölçümleri, notların cinsiyet değişke- nine yönelik değerlendirilmesinde ise bağımsız örneklem t testi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar incelendiğinde eşlik çalma dersi başarılarının sınıf düzeyi arttıkça müziksel işitme ve armoni dersi başarıları ile daha pozitif ve artan bir ilişkisi içeri- sinde olduğu gözlenmiştir. Cinsiyet değişkenine yönelik karşılaştırmalarda ise herhangi bir anlamlı fark bulunmamıştır.

Anahtar kelimeler: Eşlik çalma, armoni, müziksel işitme, ilişki.

(2)

Müzik Öğretmeni Adaylarının Piyanoda Eşlik Çalma Becerileri İle İşitme ve Armoni Dersi Başarıları Arasındaki İlişki

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 78, Eylül 2018, s. 1-10

2 RELATION BETWEEN MUSICAL HEARING AND HARMONY LESSONS

SUCCESS AND ACCOMPANIMENT PLAYING SKILLS IN PIANO OF THE CANDIDATE MUSIC TEACHERS

Abstract

In this study grades of the candidate music teachers taken from piano accompaniment lesson which educating at senior level and the grades taken from musical hearing and harmony lessons in past semesters have been compared. Into the scope of this comparing process piano accompaniment lesson success grades in last two semesters of the candidate music teachers which taking this lesson two semesters at senior level because of the programme reconstructing have been obtained from department grade system. Harmony lesson and musical hearing lesson grades of the study group completed in past semesters have been compared by obtaining from department grade system. In statistical process correlation measurement has been used to compare the grades and independent sample t test has been used to comparing the grades according to the gender variable. According to the results it has been observed that piano accompaniment lesson success level of the students have more positive and increasing relation while class level getting up. In comparing process for gender level there is no significance relationship.

Keywords: Accompaniment, harmony, musical hearing, relation.

Giriş

Eşlik çalmak, müzik icrasının her anında var olmakla birlikte müzik öğretmeni yetiştir- me sürecinin de önemli bir parçasıdır. Bu konumda bilhassa piyano ile eşlik yapmanın doğrudan piyano ile olan ilişkisi kadar, piyanoda etkili ve iyi eşlik yapabilmek için gerekli olan diğer mü- zikal beceriler olan işitme ve armoni bilgi/becerisi de öne çıkmaktadır.

Bu süreçte öne çıkan ilk husus tabii ki piyano çalma becerileridir. Bu konuda Kurtuldu (2010) piyano için gerek solo çalgısı, gerek eşlik çalgısı, gerekse yardımcı çalgı olarak tüm mü- ziksel süreçlerde etkin bir konuma sahiptir demiştir. Benzer biçimde Babacan (2009) sabit per- deli yapısı ve ses genişliği itibariyle piyanoyu müziksel işitme, okuma, yazma, armoni, eşlik, eser analizi gibi derslerde kolaylıkla kullanılabilmenin mümkün olduğunu vurgulamıştır. Bunla- rın yanında farklı bazı çalışmalarda da (Pirgon, 2009; Yücetoker, 2009; Kalkanoğlu, 2007; Bu- lut, 2004; Sönmezöz, 2006) piyanonun eşlik çalma ve diğer derslerle ilişkisine atıf yaparak önemine göndermede bulunmuştur.

Piyanoda seslendirilecek olan eserlerin müzik eğitimi sürecindeki tüm kavramlar ile ilişkili olduğunu söylemek yanlış olmaz. Eserin dönemleri için müzik tarihi konularını, biçimsel yapısı açısından müzik biçimleri dersi konularını, içerisindeki diğer çok çeşitli bilgiler açısından müzik teorisi ve işitme eğitimi dersi konularını ve özellikle akorlar söz konusu olunca armoni dersi konularını işaret etmek mümkündür. Bu eşleştirmelerde en önemli ve en çok literatürde öne çıkan ilişki ise armoni ve teori konuları ile ilgilidir (Kurtuldu, Odabaş, 2017).

Armoni ve müziksel işitme eğitimi sürecinde piyanonun etkili olduğu, piyano eğitimin- de ise işitme ve armoni eğitiminin birbirlerine katkı sağladığı bilinen bir kavramdır. Buna bağlı olarak armoni dersinin uygulama alanı da olan piyanonun aktif olarak bu derste kullanılması,

(3)

3 armoni dersi konularının ve kavramlarının uygulanmak üzere piyano dersine aktarımına da katkı

sağlar (Karkın, 2007).

Piyano eğitimi sürecinde seslendirilecek eserlerin akor yapısı ve bağlanışları açısından incelenmesi, akor derecelerinin saptanması ve bu yapıların gözden geçirilmesi sürece katkı ya- pacak önemli çalışmalardır. Dolayısıyla, piyano eğitimi sürecinde öğrencilerin eserlerin armonik yapısını inceleme ve armoni dersinde kazandıkları bilgileri piyano dersi içeriğine aktarma düzeyleri piyano ve eşlik dersi başarısı için önemlidir (Gün, Demirtaş, 2016).

Bir müzik öğretmeninin müziği okuyabilmesi, anlayabilmesi ve öğrenebilmesi için piyano, müziksel işitme, armoni ve eşlik gibi dersleri alması gerekmektedir. Bütün bu disiplinlerin meyvesinin alınabilmesi ise, bireyin piyano ile eşlik çalma becerisine sahip olmasına bağlıdır (Pala vd. 2016). Eşlik çalma becerisinin kazanılması sürecinde piyano eğitimi tek başına yeterli becerileri kazandıramayacaktır, piyano eğitimine paralel olarak eşlik çalma becerilerine doğru- dan etki edebilecek başka derslerin de alınması gerekmektedir (Kardeş, 2013). Diğer bir deyişle piyano ile eşlik yapabilme becerisi yalnız piyano çalma becerilerinin gelişimi ile kazanılacak bir davranış değildir. Süreç yeterli armoni ve form bilgisi de gerektirmektedir. Müzik öğretmenleri sınıfta öğreteceği eserin yazılı bir eşlik partisi olmadığı durumlarda, deşifre olarak eşlik yapabi- lecek beceriye sahip olmalıdır (Özdemir, 2018). Bu ve benzer durumlar içerik yönünden ince- lendiğinde ortaya çıkan durum, armoni dersinin müzik öğretmeni için okul şarkılarını çok seslendirme ve şarkılara eşlik yapma gibi sürekli kullanacağı alanlarda işine yarayacak bir süreç olduğuna vurgu yapmaktadır (Babacan, 2009).

Piyanosuna hakim olan ve çaldığı eserlerdeki en küçük ayrıntıya odaklanabilen bir mü- zik öğretmeninin mesleği boyunca piyanodan etkili bir şekilde yararlanması, armoni konusunda da yeterli bilgiye sahip olmasını zorunlu hale getirmektedir (Bilgin, 2006). Piyano eğitimi süre- cinde verilen temel teknik becerilerin yanında, eşlik dersi kapsamında da bu becerilerle destek- lenen eşlik çalma becerileri (akor çalma ve birbirine bağlama, melodiye eşlik, farklı ritmik fi- gürler ile arpejler, melodiyi veya solisti takip vb.) öğrencilere kazandırılmaktadır (Kurtuldu, 2018). Piyano ile eşlik çalmanın tek başına veya yalnızca piyano tekniği kapsamında ele alın- maması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu kapsamda armoni bilgi ve becerisi kadar müziksel işitme bilgi ve becerisi de etkin bir rol oynamaktadır. İşitme becerisi müzik branşının tüm dalları ve uygulama alanlarında olduğu gibi eşlik çalma sürecinde de etkili bir role sahiptir.

Müzik teorisi ve işitme eğitimi temel olarak müziğin alt yapısını oluşturur ve piyano, diğer alan çalgısı, ses eğitimi, armoni, eşlik gibi temel müzik eğitimi alanlarının gelişmesinde teoride ve pratikte yardımcı olmaktadır (Babacan, 2009). Bu kapsamda piyano eğitimi ve eşlik çalma süreci müziksel işitme becerilerinin gelişimine de katkı yapmaktadır. Bu sebeple müzik öğretmeni adaylarının eşlik dersinde elde ettikleri bilgi ve becerilerin diğer derslerde de kullanı- labilecek nitelikte olmasına ve adayların süreç içinde armoni, müzik teorisi ve işitme eğitimi gibi konulara da hazır bilgilerle donatılmış olmasına önem verilmelidir (Çevik, 2011). Müzik teorisi ve işitme eğitimi gibi temel bir dersin müziğin tüm alanları gibi eşlik çalma sürecinde de etkili olduğu, bu süreçte temel teorik bilgiler ile armoni bilgi ve becerisinin de yüksek düzeyde etki sahibi olduğu literatürde dile getirilmektedir. Bu derslerin ve süreçte edilen bilgilerin eşlik çalma becerileri kadar eşlik yazabilme becerisine de katkısı büyüktür. Müzik öğretmenlerinin ve yetişmekte olan müzik öğretmeni adaylarının sürekli hazır eşlik partitürleri bulamayacağı da düşünülürse, okullarda veya meslek hayatlarının herhangi bir anında seslendirilecek esere eşlik

(4)

4 yazması, dahası gerektiğinde doğaçlama eşlik de yapabilmesi beklenen ve kazanılması gerektiği

vurgulanan beceriler arasındadır.

Öğretilecek şarkının çalgı eşliğinin yazımında öncelikle o şarkının hangi tonalitede ol- duğunu, o tonaliteye ait hangi derecelerin kullanıldığını ve hangi müzik formunda yazıldığını bilmek gerekmektedir. Teorik bilgisi ile bu ön çalışmayı gerçekleştiren müzik öğretmeni artık o tonalitede kullanılan derecelere uygun akorlarla, o formun özelliklerini yansıtacak bir eşlik ya- zabilecek durumdadır. Akorların yapılarını ve kuruluşlarını iyi kavramış bir müzik öğretmeni, bu bilgisini çalgı becerisiyle birleştirebildiğinde ise öğrencilerinin söylediği şarkılara kolaylıkla doğaçlama eşlik yapabilecektir (Canakay, 2007).

Eşlik yazma çalışmaları eşliği yazan kişinin müziksel işitme yeteneği, müzikal çözüm- leme, armoni-kontrpuan, eşlik yazımı bilgilerine ve bu amaçla yazılmış uygun örneklerin yete- rince inceleyip kullanabilmesi ile ilişkilidir. Ezgi ve eşlik partisi arasındaki ritmik-armonik vb.

ilişkilerin incelenmesi, ele alınan ezginin armonik ve ezgisel çözümlenmesinin yapılması, eşlik partisindeki akorların birbirlerine bağlanışlarının fark edilmesi gibi hususlar önemlidir. Diğer yandan eşlikçinin ezginin ritmik yapısına ve üslubuna uygun eşlik figürlerini arayıp bulabilmesi de iyi bir eşlik icrası ile yakından ilişkilidir (Brings ve diğerleri, 1979; Sun, 1989; Akt: Bilgin, 2006).

Piyano ile eşlik çalmak ya da herhangi bir çalgı ile eşlik yapabilmek veya bunlar için bir şarkıya eşlik yazabilmek, donanımlı müzik öğretmeni kavramının en önemli parçalarından biri- dir. Bu süreçte başta piyanoya veya ilgili çalgıya hâkim olmak doğru ve yeterli seslendirme becerileri ile donanmış olmak kadar, işitme ve armoni gibi derslerin katkısını da tam anlamıyla almış ve yansıtabilmiş olmak gerekmektedir. Bu konuda yapılmış bazı çalışmalarda da bu ve benzer durumlar için çeşitli vurgular ve tespitler yapılmıştır.

Çevik ve Güven (2011), yaptıkları çalışmada müzik öğretmenlerinin piyanoda eşlik çalma konusundaki görüşlerini incelemiş ve bu kapsamda zorlanan bazı öğretmenlerin armoni bilgisi eksikliğine ve önemine vurgu yaptığını tespit etmiştir. Benzer bir çalışmada ise Çevik (2011) müzik öğretmeni adaylarının eşlik yazabilmek için armonik bilgi eksikliğinin giderilmesi gerektiği hususundaki görüşlerini değerlendirmiştir. Yine müzik öğretmeni adayları ile yapılan başka bir çalışmada Küçük (2014) müzik öğretmeni adaylarının armoni dersi ile piyanoda eşlik çalma becerilerinin paralelliği, dönem uyumu ve karşılıklı etkileşimi konularında olumlu görüş bildirdiğini belirtmektedir.

Pirlibeyoğlu ve Şişman (2017) tarafından öğretim elemanları görüşlerine dayalı bir baş- ka çalışmada ise öğretim elemanlarının bazılarının, öğrencilerinin seslendirme eksiklerini armoni ve işitme dersi konuları ile ilişkili düşündükleri ve etkili piyano performansında bu iki dersin önemli olduğunu vurguladıkları üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır.

Yine bu kapsamda Eroy vd. (2016), yaptıkları çalışmada Hüseyni makamı, modal diziler ve doryen diziler yardımıyla armoni ve bunların piyano ve eşlik ile ilişkisi konusuna yönelik araştırma yapmış ve literatürde gerek caz armonisi, gerekse Türk Müziği armonisi odaklı uygu- lamaların eşlik çalma ile ilişkisini de çeşitli yazarlardan alıntılarla açıklamışlardır.

Teori, armoni, işitme gibi dersler ve bu derslerden elde edilecek olan bilgi ve becerilerin eşlik çalma ve eşlik yazma sürecinde etkili olduğu yukarıdaki literatür kapsamında da açıklana- rak anlaşılmıştır. Buna bağlı olarak bu çalışmada müzik öğretmeni adaylarının müziksel işitme

(5)

5 okuma ve yazma dersi ile armoni dersi kapsamında elde ettikleri başarı durumları belirlenmiş,

bu iki dersin başarı durumları eşlik çalma dersindeki başarı durumları ile karşılaştırılmıştır.

Amaç

Bu çalışmanın amacı müzik öğretmeni adaylarının eşlik çalma dersi başarıları ile armoni dersi başarıları ve müziksel işitme dersi başarılarını karşılaştırarak yorumlamaktır.

Problem Cümlesi

Müzik öğretmeni adaylarının eşlik çalma dersi başarıları ile armoni dersi başarıları ve müziksel işitme okuma yazma (MİOY) dersi başarıları arasındaki ilişki ne düzeydedir?

Alt Problemler

- Müzik öğretmeni adaylarının eşlik çalma dersi başarıları ile armoni dersi başarıları arasındaki ilişki ne düzeydedir?

- Müzik öğretmeni adaylarının eşlik çalma dersi başarıları ile müziksel işitme dersi başarıları arasındaki ilişki ne düzeydedir?

- Müzik öğretmeni adaylarının eşlik çalma dersi başarıları, armoni dersi başarıları ve müziksel işitme dersi başarıları cinsiyete göre fark etmekte midir?

Yöntem

Yürütülen çalışmada ilişkisel araştırmalar modeli ve buna bağlı olarak korelasyonel araştırmalar türü tercih edilmiş ve elde edilen veriler karşılaştırılmıştır. Büyüköztürk vd. (2008) ilişkisel araştırmaları değişkenler arası ilişikleri belirleyen ve analiz eden bir araştırma türü olarak vermiştir (Akt: Karakaya, 2014, 68). Korelasyonel araştırma türü ise iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi tanımlamaya, ilişkiyi ortaya çıkartmaya çalışan ve bu ilişkileri de- rinlemesine inceleyen bir araştırma türüdür (Karayaka, 2014, 68).

Çalışma Grubu

Çalışma grubu son sınıfta eşlik çalma dersini alan ve Karadeniz Teknik Üniversitesi Fa- tih Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Programında öğrenim gören 44 öğrenciden oluşmuştur. Adı geçen anabilim dalında daha önceden Bologna süreci kap- samında değişen öğretim programı gereğince öğretmen adayları son sınıfta güz ve bahar dönem- lerinde haftada 1 saat eşlik çalma dersi almaktadır. Her iki dönemlik ders listesinde 48 öğrenci yer almakta iken dönem içerisinde devamsızlık yapan ya da sınava girmeyen öğrenciler kayıp veri sayılarak listeden çıkartılmış ve sayı 44 olarak tespit edilmiştir.

Tablo 1 Çalışma Grubuna İlişkin Tanımlayıcı Bilgiler

Grup f %

Kız 32 72,7

Erkek 12 27,3

Toplam 44 100

Veri Toplama

Çalışma için veri toplama sürecinde ilgili anabilim dalında son sınıfta eşlik çalma dersini alan öğrencilerin içinde bulundukları dönemler ve eski dönemlerdeki puanları bölüm bilgi sisteminden elde edilmiştir. Eşlik çalma dersine yönelik listeler 2017 – 2018 eğitim öğretim dönemine, diğer derslerin listeleri ise daha önceki yıllarda tamamlandığı için ilgili dönemlerden elde edilmiştir. Gerekli izinler alınarak yapılan başarı listeleri temini sürecinde çalışma grubu-

(6)

6 nun müziksel işitme okuma yazma (MİOY) dersi için 1, 2 ve 3. sınıftaki bilgileri, armoni dersi

için ise 2 ve 3. sınıftaki bilgileri elde edilmiştir. Her bir dönemden elde edilen listeler sınıf dü- zeyinde birleştirilerek sunulmaktadır. Elde edilen bilgiler bilgisayar ortamında gerekli işleme programına aktarılmış ve ortalamaları hesaplanarak hazır hale getirilmiştir.

Veri Çözümleme

Verilerin çözümlenmesi işlemlerinde bilgisayardan ve bir istatistik programdan fayda- lanılmış, bu kapsamda tanımlayıcı ölçümler ile işe başlanmıştır. Notların dönemlik bilgilerinin yıllık ortalamalara çevrilmesi, çalışma gurubu için demografik bilgiler gibi işlemlerde ortalama ve frekans ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen notların ve ortalamaların birbiri ile ilişkisinin ortaya çıkarılması sürecinde korelasyon ölçümünden ve cinsiyet değişkeni karşılaştırmasında ise karşılaştırmalı bir ölçümden faydalanılmıştır. Korelasyon karşılaştırma işlemlerinde tercihi doğ- ru belirleyebilmek için elde edilen başarı puanlarının varyans homojenliği için basıklık ve çar- pıklık katsayılarına bakılmıştır. Katsayıların referans aralığında gerçekleşmesi ve buna bağlı olarak verilerin normal dağılım varsayımını karşıladığının kabul edilmesi ile parametrik ölçüm- ler yapılması düşünülmüştür. Bu sebeple korelasyon ölçümlerinde Pearson Momentler Çarpımı korelasyon katsayısı, cinsiyet değişkeni karşılaştırmasında ise bağımsız örneklem t testi tercih edilmiştir. Ölçümlerde anlamlılık düzeyi p<,05 olarak kabul edilmiştir.

Tablo 2 Puanlara İlişkin Basıklık Çarpıklık Ölçümleri

Dersler Basıklık Çarpıklık

Ölçüm SS Ölçüm SS

Eşlik Ort. -,346 ,702 -,412 ,357 MİOY Ort. -,994 ,702 ,363 ,357 Armoni Ort. -1,155 ,702 ,078 ,357

Tablo 2’de yer alan katsayılar incelendiğinde referans aralıkları olan +1, -1 aralıklarının korun- duğu, değerlerin genel anlamda bu sınırlar içerisinde dağıldığı anlaşılmaktadır. Bu katsayıların çeşitli çalışmalarda (Serinkan, Bardakçı, 2007; Sağer, vd. 2013; Vural, 2013; Ünal, Gürsoy, 2014) +2 ile -2 arasında olmasının da uygun olacağı belirtilmiştir. Bu veriler ışığında öğrencile- rin bu üç ders için elde edilmiş olan başarı puanlarının normal dağılım varsayımını karşıladığı söylenilebilir.

Bulgular

Bu bölümde karşılaştırmalar sonucunda elde edilen bulgular üç farklı tabloda açıklan- maya çalışılmıştır. İlk tabloda dersler arası ilişki genel olarak değerlendirilmek istenmiş ve tüm sınıflar için ortalamalara bakılmış, diğer tabloda ise sınıf düzeyine göre etkileşimin nasıl olduğu incelenmiştir. Son tabloda ise bulguların cinsiyete göre fark edip etmediği toplam puanlar ile karşılaştırılmıştır.

Tablo 3 Derslerin Ortalama Başarı Puanlarına Yönelik Korelasyon Tablosu Dersler Eşlik Ort. MİOY Ort. Armoni Ort.

Eşlik Ort. ---- ,642** ,560**

MİOY Ort. ,642** ---- 708**

Armoni Ort. ,560** 708** ----

** p<,05

(7)

7 Tablodaki korelasyon değerleri incelendiğinde bir ilişki düzeyinde orta, diğerlerinde ise

yüksek düzeyli ve pozitif yönlü bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. Eşlik çalma dersinin armoni dersi ile ilişkisinin 0,560 düzeyinde ve aslında iyi sayılabilecek ama sınırlar itibariyle orta dü- zeyli bir yapıda olduğu gözlenmiştir. Eşlik çalma dersinin diğer bir ders olan MİOY dersi ile ilişkisinin ise iyi düzeyde olduğu anlaşılmaktadır. Armoni ve MİOY dersinin ilişkisi de pozitif yönlü ve iyi düzeyli bir ilişki olarak kendini göstermektedir. İlişkilerin tümü p<,05 düzeyine göre anlamlı bulunmuştur.

Tablo 4 Eşlik Çalma Dersi Puanları ile Diğer Derslerin Sınıf Düzeyi Puanlarına Yönelik Korelasyon Tablosu

Dersler MİOY 1 MİOY 2 MİOY 3 Armoni 2 Armoni 3 Eşlik Ort. ,364** ,608** ,722** ,491** ,486**

MİOY 1 ---- ,647** ,593** ,474** ,314**

MİOY 2 ,647** ---- ,836** ,587** ,613**

MİOY 3 ,593** ,836** ---- ,627** ,665**

Armoni 1 ,474** ,587** ,627** ---- ,513**

Armoni 2 ,314** ,613** ,665** ,513** ----

** p<,05

Eşlik dersi başarılarının diğer derslerin sınıf düzeyine göre alınmış ortalama puanları ile karşılaştırılmasında, armoni dersi başarıları ile eşlik çalma dersi başarılarının armoni dersinin her iki sınıfında da yakın düzeyde olduğu ve ilişkinin orta düzeyli pozitif yönlü gerçekleştiği gözlenmektedir. Eşlik çalma dersinin MİOY dersinin sınıf düzeyine göre alınmış ortalama pu- anları ile ilişkisinde ise sınıf seviyesi arttıkça yükselen bir ilişki gözlenmektedir. MİOY dersinin birinci sınıfında düşük bir eğilim gösteren ilişki sınıf arttıkça yüksek düzeyli ve pozitif yönlü gerçekleşmiştir. MİOY dersinin armoni dersi ile ilişkisinde genellikle orta düzeyli ve sınıf dü- zeyine göre çok manidar bir artışın olmadığı ilişkinin yanısıra, armoni dersinin MİOY dersi ile ilişkisinde MİOY dersindeki sınıf düzeyi artışı ile ilişki düzeyi artışının paralel olduğu, bu du- rumunda eşlik çalma MİOY ilişkisindeki duruma benzediği görülmektedir.

Tablo 5 Başarı Puanlarının Cinsiyet Değişkenine Göre Karşılaştırılması

Dersler Grup N Ort. sd t p

Eşlik Ort. Kız Erkek

32 12

74,46 70,94

42 ,863 ,393

MİOY Ort.

Kız Erkek

32 12

81,99 81,99

42 1,593 ,118

Armoni Ort.

Kız Erkek

32 12

75,72 74,66

42 ,263 ,825

Tablo 5 incelendiğinde cinsiyet düzeyine göre yapılan karşılaştırmada her üç ders kapsamında p<.05 düzeyine göre anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Üç farklı ders için cinsiyet değişkeninin elde edilen başarı durumları üzerinde bir etkisinin olmadığı söylenilebilir.

Sonuç

Elde edilen bulgular incelendiğinde başarı düzeyleri itibariyle incelemeye alınan üç ders için öğrencilerin durumları, genel olarak birbiri ile ilişkili görünmektedir. Özellikle incelenen eşlik çalma dersinin diğer iki ders ile ilişkisi pozitif yönlü ve iyi düzeyde gerçekleşmiştir. Ben- zer biçimde armoni dersi ve işitme dersi başarıları da pozitif yönde ve yüksek düzeylidir. Bu

(8)

8 durum çalışma grubundaki öğrencilerin eşlik çalma dersi başarıları ile işitme ve armoni dersi

başarıları arasında bir paralellik olduğu sonucunu işaret etmektedir. Genel itibariyle işitme ve armoni derslerinde başarı gösteren öğrencilerin eşlik çalma dersinde de belli oranda başarılı olduğu yorumlanabilir. Genel not ortalamaları üzerinden yapılan karşılaştırmada işitme ve armoni dersi başarıları en yüksek düzeyli ilişkiyi vermiş bunu eşlik ve armoni ilişkisi ile eşlik ve işitme dersi ilişkisi takip etmiştir. Bu kapsamda armoni ve işitme dersi başarılarının paralelli- ğinden de bahsedilebilir. Eşlik çalma dersinin başarı düzeyi ile işitme dersinin başarı düzeyi ilk korelasyon ölçümünde az farkla da olsa armoni ve eşlik çalma ilişkisinden önde görünmektedir.

Bu durum da eşlik çalma ile işitmenin daha ilişkili iki kavram olarak yorumlanmasını sağlayabi- lir. Her iki dersin de eşlik çalma ile ilişkisi iyi düzeyde geçekleşmiştir, fakat işitme dersinin ilişki düzeyi daha iyi düzeydedir.

Müziksel işitme ve armoni derslerinin ilgili sınıflara göre eşlik çalma dersi başarıları ile karşılaştırılmasının yapıldığı diğer korelasyon ölçümünde de işitme dersi ile eşlik dersi ilişkisi daha yüksek düzeyli ve pozitif yönlü gerçekleşmiştir. Aralarında çok az bir fark olmak kaydı ile armoni dersinin sınıflara göre başarısı ile eşlik çalma dersi başarıları arasında da pozitif yönlü ve orta düzeyli bir ilişki tespit edilmiştir. İlgili tablo incelendiğinde sınıf düzeyi arttıkça işitme dersi ile ilişkinin daha da yükseldiği gözlenmektedir. Bu durum da genel olarak adaptasyon süreci ile yorumlanabilir. Hem armoni dersi ile ilişki, hem de eşlik çalma dersi ile ilişki işitme dersinde sınıf yükseldikçe kendini göstermektedir. İlk tabloda olduğu gibi bu karşılaştırmada da eşlik çalma dersi başarıları daha çok işitme dersi başarıları ile ilişkili görünmüş, armoni dersi ikinci düzeyde gerçekleşen bir ilişki olarak gözlenmiştir. Yine eşlik dersi ile diğer iki dersin ilişkisinin pozitif yönlü orta ve yüksek düzeyli olduğu ve ilişkinin önemli boyutta olduğu düşü- nülebilir.

Cinsiyet değişkeni için yapılan karşılaştırmada her hangi bir anlamlı farka rastlamamış, dersler arasında oluşan korelasyon ilişkilerinin cinsiyet değişkeninden etkilemediği, ilgili derslerden alınan başarı puanlarının cinsiyete göre bir gruplaşma içinde de olmadığı saptanmıştır.

Gerçekleşen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde, çalışma grubundaki öğrencilerin eşlik çalma dersi başarılarında ilk olarak işitme dersinin daha sonra ise kısmen armoni dersinin etkin olmuş olabileceği söylenilebilir. Genel anlamda tüm derslerle etkileşim içinde olan müziksel işitme okuma ve yazma dersinin bu çalışmada da eşlik çalma dersi ile ilişkili olması doğal bir sonuç olarak düşünülebilir. Eşlik çalma dersinin piyano ile yürütülmesi, işitme derslerinde de piyanonun aktif olarak kullanılması, işitme becerilerinin hemen her ders gibi bu derste de etkili olması, eşlik figürlerinin armonik unsurları barındırması sebebiyle armoni dersinin de etkin bir rolünün olması, ortaya çıkan tüm bu sonuçların genel bağlantı şeması olarak düşünülebilir. Ana- lize alınan üç dersin başarılarının birbiri ile ilişkisinin müzik eğitimi sürecinde bilinen bir geçek olduğu literatür bölümünde de vurgulanmıştır. Dolayısıyla bu üç dersin ilişkisi ve buradan hare- ketle etkili ve donanımlı bir müzik öğretmeni yetiştirebilmek için eşlik çalmanın, eşlik yazabil- menin önemi, bu çalışma aracılığı ile tekrar vurgulanmıştır.

Bu çalışmada elde edilen bulguların ve sonuçların genel kapsamda ortaya konulabilmesi için daha geniş bir katılımcı grubu ile çalışılması önemli görülmektedir. Daha geniş bir çalışma grubu ya da örneklem gibi muhtemel farklı çalışma desenleri ile de aynı amaç kapsamında ince- lemeler yapılabilir. Dersler arasındaki pozitif yönlü ve sınıf düzeyine göre artan ilişki düzeyi düşünüldüğünde, eşlik dersinin son sınıflarda ya da son sınıflara doğru ve daha uzun süreli bir ders olarak tercih edilmesinin önemli olduğu söylenilebilir. Bu kapsamda ortaya koyulacak faa-

(9)

9 liyetlerin veya yapılacak programların bu becerileri ilişkili kılmaya devam eden ve geliştiren bir

yapıda olması esastır.

KAYNAKLAR

Babacan, M. D. (2009). Müzik eğitimi anabilim dallarında piyanoda eşlik dersi sürecinde caz armonisinin kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sel- çuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.

Bilgin, S. (2006). Müzik eğitiminde kullanılan şarkıların müzik öğretmenleri tarafından piyano ile eşliklenmesi. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu Bildirisi, 26-28 Nisan, Pamukkale Üniversitesi.

Bulut, D. (2004). Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda alınan piyano eğitiminin müzik öğ- retmenliğinde kullanılabilirliği.1924 – 2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu, 7 – 10 Nisan, Süleyman Demirel Üniversi- tesi, Isparta.

Canakay, E. U. (2007). Aktif öğrenmenin müzik teorisi dersine ilişkin akademik başarı, tutum, özyeterlik algısı ve yüklemeler üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Do- kuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Çevik, D. B. (2011). Müzik öğretmeni adaylarının eşlik dersine bakış açıları ile derste zorlan- dıkları konulara ilişkin çözüm önerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 345 – 360.

Çevik, D. B. ve Güven, E. (2011). İlköğretim müzik öğretmenlerinin okul şarkılarına piyanoda eşlik yapabilme konusuna ilişkin görüşleri üzerine bir çalışma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(25), 86 – 98.

Eroy, O., Zahal, O. ve Gürpınar, E. (2016). Hüseyni makamı içerikli ezgilerin modal caz armonisi ve doryen dizi kapsamında çok seslendirilmesinin piyano eğitiminde başarıya etkisi.

Journal of Human Sciences, 13(3), 5471-5491.

Gün, E. ve Demirtaş, H. O. (2016). Müzik Öğretmeni Adaylarının Piyano Eserlerindeki Armo- nik Yapıyı Analiz Etme Becerileri İdil Dergisi, 5(25), 1387 – 1399.

Kalkanoğlu, B. (2007). Okul şarkılarının müzik öğretmenlerinin bilgi ve beceri düzeyine göre piyano ile eşliklenmesine yönelik bir model önerisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Karakaya, İ. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Tanrıöğen, A. (Ed.)Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.

Kardeş, B. (2013). Eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik eğitimi anabilim dalı programlarında kazandırılan eşlik yapabilme becerisinin program hedeflerine ulaşma durumu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Karkın, M. (2007). Müzik teorisi ve işitme eğitimi dersinin piyano eğitimi üzerindeki etkileri, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 411-422.

Kurtuldu M. K. (2010). Piyanonun önemi ve gerekliliğine yönelik bir literatür taraması. Ekev Akademi Dergisi, 14(43), 127 – 140.

(10)

10 Kurtuldu, M. K. ve Odabaş, E. (2017). Piyano öğrencilerinin armoni dersi başarıları ile deşifre

becerilerinin incelenmesi. Sanat Eğitimi Dergisi (SED), 5 (2), 187 – 197.

Kurtuldu, M. K. (2018). Müzik öğretmeni adaylarının piyano ve eşlik çalma becerilerinin karşı- laştırılması. JasssStudies-TheJournal of AcademicSocialScienceStudies, 67(3), 1-8.

Küçük, D. P. (2014). Müzik öğretmeni adaylarının bakışı ile eşlik çalma dersinin değerlendiril- mesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 198 – 214.

Özdemir, G. (2018). Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlarda piyano ile eşlikleme becerileri Üze- rine sistematik derleme çalışması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 123 – 132.

Pala, A., Zahal, O. ve Gürpınar, E. (2016). Müzik öğretmenlerinin ortaokul müzik derslerinde piyano-org çalgılarını kullanabilme durumları (Malatya ili örneği). 2. Uluslararası Mü- zik ve Dans Kongresi, 26-28 Eylül, E - Bildiriler Kitabı, Ankara: Müzik Eğitimi Yayın- ları.

Pirgon, Y. (2009). Piyano eğitiminde karşılaşılan teknikgüçlüklerin aşılmasına yönelik biruygu- lama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Pirlibeylioğlu, B. ve Akın Şişman, Ö. (2017). Piyano dersi öğretim elemanlarının müzik öğret- meni adaylarının piyano performansı hakkındaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(2), 29-46.

Serinkan, C. ve Bardakçı, A. (2007). Pamukkale Üniversitesi’nde çalışan öğretim elemanlarının iş tatminlerine ilişkin bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, 12(9), 152 – 163.

Sağer, T., Sağal, O. ve Gürpınar, E. (2013). Müzik öğretmenliği programı özel yetenek sınavla- rında YGS puanları ile müzik alanı puanları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Uluslara- rası İnsan Bilimleri Dergisi, 10(1), 541 – 554.

Sönmezöz, F. (2006). Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlardaki eşlik öğretiminin müzik öğret- menlerinin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Ünal, O. ve Gürsoy, Y. E. (2014). Banka reklâmlarının müşteri tercihlerine etkisi. Niğde Üni- versitesi İİBF Dergisi, 7(1), 304–314.

Vural, L. (2013). Grasha-riechmann öğrenme stili ölçeğinin yapı geçerliği çalışmaları. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(4): 481–496.

Yücetoker, İ. (2009). Müzik eğitimi anabilim dalı piyano öğretim elemanlarının ve öğrencileri- nin mevcut piyano eğitiminin durumuna ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.