B a ş k a m e m l e k e t l e r d e " m i m a r î f a a l i y e t
A R J A N T İ N :U m u m A m e r i k a Devletlerinin İlk H a l k İ k a m e t g â h l a r ı Kongresi
2-7 Teşrinievvel 1939 tarihinde Boenos A i r e s şehrinde bütün A m e r i k a devletlerinin ilk halk ika-metgâhları kongresi toplanmıştır. Teşkil edilen do-kuz encümen bu hususa müteallik muhtelif meselele-rin tetkiki ile meşgul olmuştur.
Birinci encümen iktisadî meselelerin tetkikini deruhde etmişti. Bu encümen iptida devletin takip edeceği siyaseti tavzih ettikten sonra şu hususatı
in-H ü k û m e t tarafından tesisi taleb edilecek ipotek bankaları ile işçi ve m e m u r kooperatifleri ve bina inşa ve mubayaası için icabeden sermayeyi tedarik edecek tasarruf sandıklarının tesisi.
İkinci encümen halkın sıhhati meselelerinin tet-kikini deruhde etmişti. Bu e n c ü m e n h ü k ü m e t l e r e fı-karalık ve sefalet içinde b u l u n a n mahallelerin kaldı-rılmasını tavsiye etmiştir. Kezalik her A m e r i k a devletinin sıhhati b a k ı m ı n d a n ikametgâhların ihtiva etmesi icabeden şeraitin tetkik ve tesbit ettirmesi lü-zumunu 'da ileri sürmüş ve b u m e y a n d a her devletin kendi memleketinin hususiyetlerini g ö z ö n ü n d e tut-ması icabettiğini zikretmiştir. B u n d a n başka, hasta-lıkları önlemek ve tedavi etmek üzere 'sıhhat daire-leri ile iş birliği y a p m a k v e ayrıca sıhhî meseleler için «Danışma Müesseseleri» tesis etmek l ü z u m u n a da işaret edilmiştir.
Üçüncü encümen içtimaî meseleleri tetkik et-miştir. B u komisyon mesaisi neticesinde işçilerin ve hususî müessesat memurlarının m u t l a k a kendilerine ail tek ailelik evlerde oturmalarını l ü z u m l u g ö r m ü ş ve şayet iktisadî sebeplerden dolayı • a p a r t ı m a n tar-zında iskân şekli tercih edilecek olursa bunların mut-laka her ailenin â z a m î (derecede müstakil bir suretle ikametini m ü m k ü n kılacak şekilde inşa edilmesi lü-zumuna işaret etmiştir. Kezalik hususî müessesat memurlarına ve işçilere kendilerine bir ev temin et-meği m ü m k ü n kılabilecek asgarî bir gelir temin edil-mesi için icabeden tedbirlerin alınmasını d a tavsiye etmiştir. I
Dördüncü encüme n i k a m e t g â h inşaatı ile şehir-cilik inşaatı arasındaki münasebetleri tetkik etmiştir. Neticede her inşa edilecek i k a m e t g â h ı n p l â n ı n ı n u-mumî plân ile m m t a k a p l â n ı çerçevesi d a h i l i n d e ha-zırlanması lüzumunu tesbit etmiştir,
Beşinci encümen finans meselelerinin tetkiki vazifesini deruhde etmişti. B u encümenin kanaatine göre h a l k ikametgâhları inşası meselesi devlet ser-mayesinin Şıususî ;sermaye ile birlikte çalışmasını icabettiren bir içtimaî meseledir. Arsa fiatlarını al-çak t u t m a k üzere bir «arsa stoku ekonomisi» tesis edilmesi ve jbir istimlâk k a n u n u v ü c u d a getirilmesi tavsiye edilmiştir. İstimlâklerde verilecek tazmina-tın kadastro kıymetinin y ü z d e o n u n d a n fazla olma-ması fikri ileri sürülmüştür.
Altıncı encümen m i m a r î hususatın tetkiki ile uğraşmış ve tek ailelik i k a m e t g â h l a r için â z a m î inşa sathı olarak ( 8 5 ) metre kare tavsiye edilmiştir. Mü-t e a d d i d ailelerin oMü-turacağı a p a r Mü-t ı m a n şeklindeki bi-nalarda ise, ışık ve h a v a b a k ı m l a r ı n d a n , binaların b ü t ü n etrafının sokak, avlu veya [meydan ile çevril-miş o l m a s ı l ü z u m u ileri sürülmüş ve kırlık yerlerde ise h a v a tesirlerinden m u h a f a z a için d a m l a r ı n saçaklı yapılmasına ve pis sular içi nçukur v ü c u d a getirilme-sine işaret olunmuştur.
Y e d i n c i encümen halk i k a m e t g â h ı n ı n halk ter-biye ve seviyesi üzerindeki tesirleri meselesile meş-gul o l m u ş ve kongre kararlarının maarif müessese-lerinde ve meketplerde tedris ve t â m i m i için dev-letlerin icabeden tedbirleri almaları ve mütekabilen bir p r o p a g a n d a vesaikini m ü b a d e l e etmeleri lüzu-m u n u ileri sürlüzu-müştür.
Sekizinci encümen h u k u k ve k a n u n meselele-rini u m u m î b a k ı m d a n tetkik etmiştir.
D o k u z u n c u e n c ü m e n ise ayni meseleleri sadece A m e r i k a vaziyeti itibarile incelemiştir.
Neticede A m e r i k a devletleri halk ikametgâh-ları kongresi muhtelif devletlere k e n d i memleketle-rinde birer « H a l k ikametgâhları k o m i s y o n u » tesis ederek b u k o m i s y o n l a r d a h u k u k , finans, iktisat şe-hir inşacılığı, sıhhî b a k ı m , inşaat vesaire sahalarında ihtisası olanların çalıştırılmasını ve «tetkikat mües-seseleri» nin b u komisyonlar tarafında nidare edil-mesini tavsiye etmiştir.
ne-ticeleri, kanunları vesaıreyi göstermek üzere bir m e c m u a neşrolunmasını tavsiye etmiştir.
B E L Ç İ K A :
« L e u z e » Şehri Cemiyeti
1923 senesine!enberi L e u z e şehrini g ö r m e m i ş olan herkes o r a d a hasıl o ı a n m u a z z a m değişikliğe hayret etmekten k e n d i n i a l a m a z . Sayfiyelik m ı n t a k a olan (Bergean) en güzel bir «bahçeli şehir» haline gelmiştir. Bu, Sosyete Nasyonal şirketi ile birlikte çalışan ( L e u z e ) cemiyetinin b i r eseridir.
B u cemiyet ( 9 ) h e k t a r d a n fazla b i r arazi satın almış, b â z ı arsalar istimlâk edilmiş, caddeler b i r ni-z a m n a m e ile tesbit edilerek ani-z sonra binaların "inşa-sına başlanmıştır. 1923 senesinde ( 4 7 ) , 1925 sene-sinde ( 5 2 ) , 1927 senesene-sinde ( 2 6 ) , 1928 denesene-sinde ( 1 6 ) , 1929 senesinde ( 3 6 ) , 1930 senesinde ( 4 0 ) , 1931-1938 senelerinde de ( 4 8 ) b i n a inşa olunmuş-tur, k i b u g ü n Bergean iskân mıntakasının ( 2 6 5 ) evi bu suretle v ü c u d e getirilmiş bulunuyor. A y r ı c a eski ftöprü caddesinde de ( 1 3 ) b i n a inşa edilmiş oldu-ğ u n d a n m e z k û r cemiyetin inşa ettioldu-ği b i n a l a r ı n yekû-n u ( 2 8 7 ) a d e d i yekû-n e b a l i ğ o l m a k t a d ı r ve b u yekû-n l a r d a yekû-n ( 2 4 0 ) tanesi satılmış b u l u n u y o r . Bu evlerin fiati Vasatı olarak takriben ( 2 0 0 0 ) T ü r k lirası olup su, îıavagazi ve elektrikle mücehhezdirler 1 ve u m u m i kanalizasyona bağlıdırlar, iyi inşa edilmiş ve iyi ba-k ı l m a ba-k t a b u l u n a n M a ba-k a d a m caddelere nazırdır. Bu caddelerin inşası için icabeden m e b a l i ğ vilâyet ve devlet tarafından verilmiştir.
Bir n u m a r a l ı şekilde görüleceği üzere b u iskâ-nın u m u m p l â n ı b ü t ü n teferruatile aynen tesbit edil-mişti. Şimale müteveccih evler oldukça nadirdir-Hepsi güneşe müteveccih vaziyettedir. B u n d a n baş-ka ( 7 5 ) arlık b i r saha çocuklara mahsus o y u n yeri olarak ayrılmıştır. İstiyen b ü y ü k l e r d e o r a d a ağaç-ların gölgesi altında gezmeğe çıkabilirler. B u iskâ-nın bilhassa hoşa gide ntarafı cok güzel b a k ı m l ı olan k ü ç ü k bahçeleridir. Evlerin p l â n ı o l d u k ç a tiplendi-rilmistir. B o d r u m katında^eve mahsus levazımı koy-m a ğ a elverişli kâfi koy-mahaller koy-mevcuttur. Z e koy-m i n ka-tında yukarıya çıkan merdivenin başlangıcında b i r vestiyer, b i r k a b u l odası, b i r m u t f a k l ı o d a , bir ça-maşır ve kiler odası, bir abdesthane vardır. M u t f a k l ı o d a n ı n biraz d a h a b ü y ü k olması arzuya şayan gö-rülebilir.
H e r evde en az ( 3 ) yatak odası v e güzel b i r tavan arası vardır. H e m e n hepsi en az 3 arlık bir arsa üzerine inşa edilmiş olup h ü k ü m e t i n orta bir ailenin ihtiyacına yetecek genişlikte olmasını istediği cesamete u y g u n birer bahçeyi ihtiva ederler.
«Leuze Şehri Cemiyeti» h e n ü z işini bitirme-miştir. Ç ü n k ü h e n ü z yıkılması icabeden sefalet mahalleleri t a m a m e n ortadan k a l k m ı ş değildir. Bu mahallelerden birindeki ( 2 2 ) adet sıhhate m u z i r b i n a y ı beledive satın alıp b u cemiyete verecektir. K e n u n mucibince b u k a b i l teşebbüsatın
masrafları-n ı masrafları-n üçte birimasrafları-ni devlet, üçte birimasrafları-ni vilâyet v e üçte bi-rini de belediye üzerine a l m a k t a d ı r .
A y n i cemiyet, yaşlı çiftlere mahsus ikametgâh-lar inşasını d a p r o g r a m ı n a i d h a l 'etmiştir. B ö y l e
( 8 8 ) evin inşası derpiş edilmekte idi.
B İ R L E Ş İ K A M E R İ K A :
1938 senesinde N e v y o r k ' d a b i r «Şehir Plân-l a m a K o m i s y o n u » teşkiPlân-l ediPlân-lmişti. Bu k o m i s y o n ha-ziran 1939 'tarihinde ilk r a p o r u n u neşretmiştir. Ra-p o r d a n anlaşılacağı üzere k o m i s y o n ilk iş olarak bir « u m u m î p l â n » t a n z i m etmeği d ü ş ü n m ü ş t ü r . Mesaî şu suretle d ö r t şubeye ayrılmış b u l u n m a k t a d ı r :
1 — Haritaların t a n z i m i ve mıntakaların 2 — S e r m a y e ve vergi b a k ı m ı n d a n ıslâhat 3 — U m u m î p l â n
4 — U m u m î p l â n ı n t a n z i m i için içtimaî v e iktisadî esası teşkil e t m e k üzere tetkikat. K o m i s y o n , z a m a n z a m a n t â d i l e d i l m e ğ e mü-sait bir u m u m î p l â n h a z ı r l a m a k üzere harekete geç-miştir. Bu p l â n d a arzu edilen caddelerin, şoselerin v e m e m l e k e t içine giden yolların, u m u m î meydan-ların, köprülerin, tünellerin ve b u n l a r a götüren yol-ların, v i y a d u k l a r m , parkyol-ların, yeşillik sahayol-ların, p a r k h a l i n d e k i yolların, o y u n sahalarının, parklar içindeki yolların, resmî dairelere mahsus inşaat ar-salarının, u m u m i y e t l e inşaat sahalarının, l i m a n v e rıhtım ve tersane ve h a v u z l a r mahallerinin, su yol-larının, demiryol ve o t o b ü s yollarının v e araba va-puru ile m ü m a s i l i v a p u r l a r a m a h s u s mahallerin, ka-nalların, ç ö p mahallerinin, ç ö p y a k m a istasyonları-nın hulâsa şehirlerin şimdiki ve istikbaldeki ihtiyaç-larına taallûk eden b i l u m u m hususatın derpiş edil-mesi, h a l k ı n istirahat, gidiş geliş, sıhhat ve kolaylık b a k ı m ı n d a n ihtiyaçlarının t a m a m i l e g ö z ö n ü n d e bu-l u n d u r u bu-l m a s ı bu-lâzımgebu-lmiştir. K o m i s y o n , « N e v y o r k Şehri Mıntakasının B ü t ü n Meselelerini ö ğ r e t e n Mek-tep» i s m i n d e t i r de müessese kurmuştur.
için iyi bir halde y e n i d e n i m â r etmek z a m a n ı geldiği fikri ileri sürülmüştür. H a l k u m u m i y e t l e apartımaıı-lardan hoşlanmıyarak açıklık yerlerde m ü n f e r i d ev-lerde oturmak arzu ettiği cihetle a p a r t ı m a n yapıl-masının yasak edileceği sahalar ayrılmaktadır. Bu hususta icabeden h u k u k î esaslar d a derpiş edilmek-tedir. Mektepler hususunda ezcümle şu kaid . ; vazedilmiştir: Ç o c u k l a r ı n mektebe gitmek için k>'.te-decekleri yol ilk mekteplerde 500-900 metreden, orta mekteplerde 900-1600 metreden, liselerde
1600-2400 metreden fazla o l m a m a l ı d ı r . M e k t e p bi-nasının hiç olmazsa bir kısmı gürültülü caddelerden uzakta bulunmalıdır. M e k t e p binası demiryolu, fab-rika ve emsali gibi gürültülü yerlerden uzakta bu-lunmalıdır. M e k t e p binası, eğer civarında bir p a r k ve yeşil saha v ü c u d a getirmek k a b i l değilse, şehir parkları civarında b u l u n m a l ı d ı r . M e k t e p binası cad-deden içerlek bir vaziyette y a p ı l m a l ı ve ö n ü n d e icabeden b ü y ü k l ü k t e m e k t e p bahçesi b u l u n m a l ı d ı r . Sınıfların b ü y ü k bir kısmı şark, garp istikarntinde bulunmalıdır.
N e v y o r k ' d a «Parkchester» denilen yeni iskân mahallesi inşaatı:
Metropolitan ismindeki hayat sigorta şirketi 129 akar, y â n i ( 5 2 , 3 ) hektarlık bir arazi üzerinde Parkchester isminde yeni bir iskân mahallesi tesisine başlamıştır. Bu m a h a l l e ( 4 2 . 0 0 0 ) kişiyi iskân ede-cektir. 1941 ilkbaharında inşaatın i k m â l edileceği ümit edilmektedir. Y a p ı l a c a k b i n a l a r ( 7 ) ve ( 1 3 ) katlı ( 5 1 ) a p a r t ı m a n d a n ibaret o l u p 2-5 o d a l ı 12273 daire ihtiva edeceklerdir. K i r a bedeli beher oda için a y d a takriben ( 1 3 ) d o l a r olacaktır. Bu mahalle şehrin merkezi olan M a n h a t t a n ' d a n takri-ben ( 1 6 ) kilometre mesafededir. Civarı p e k hoş ol-m a ol-m a k l a beraber b ü s b ü t ü n sefalet v e k ö h n e ol- man-zara arzeden b i n a l a r d a n m ü r e k k e p t i r denilemez. Bu arazi satın alındığı z a m a n sadece ortasından bir şo-se geçiyordu. ilk iş olarak b u şoşo-se genişletilip ağaç-lıklı bir yol haline getirildi ve b u n u katederek ma-hallenin iki nihayetini birbirine b a ğ l a m a k üzere
ikinci b i r c a d d e açıldı. Esas gidiş geliş işte b u iki y o l d a cereyan edecektir. Diğer yolların vazifesi işbu ana c a d d e ile irtibatı t e m i n etmekten ibaret olup birçokları ç ı k m a z sokaktır ve bâzıları d a u m u m î gi-diş geliş için yasak olup sadece süt arabalariyle, it-faiye v e hasta otomobillerine mahsustur. U m u m î t a a m ü l hilâfına olarak M e t r o p o l i t a n sigorta şirketi m a h a l l e n i n b ü t ü n yollarını, su yollarını ve kanalizas-y o n u n u da kendisi kanalizas-y a p ı p bedelsiz olarak beledikanalizas-yekanalizas-ye terektmiştir. B a k ı m ve tâmiratı ise belediyeye ait olacaktır. Kolaylık o l m a k üzere mahalleye ( 2 0 0 ) d ü k k â n l ı k bir d e çarşı tesis edilmiştir. Bu d ü k k â n l a r ( 1 2 2 7 3 ) ailenin ihtiyaçlarına kifayet edecektir ve mahallenin cenubu garbî nihayetindeki binaların bi-rinci ve ikinci katlarında b u l u n m a k t a d ı r . M a h a l l e d e yeşil sahalar v e oyun yerleri m e b z u l d ü r . Çarşı cihe-tinde ( 2 0 0 0 ) kişilik b i r de tiyatro m e v c u t o l d u ğ u gibi muhtelif garajlar d a vardır. Binalar tiplendiril-miş o l d u ğ u için inşa ve tefriş masrafları bir i m k â n nisbetinde az olmuştur. B ü t ü n b a n y o odaları birbi-rinin aynidir. M u t f a k l a r ü ç m u h t e l i f tiptedir ve müşterek bir b o r u ile iktifa edilebilmesi için birbiri-ne iltisaklıdır. Y e m e k odası yoktur. Fakat ışık v c hava vaziyetin ile o d a l a r ı n b ü y ü k l ü ğ ü gayet iyidir. Binalar t u ğ l a d a n y a p ı l m ı ş olup çıkmalar ekseriya heykellerle süslenmiştir. Bina kapıları üzerlerinde ise k a b a r t m a resimler vardır. 'Mahallenin bir de ka-lorifer merkezi vardır ve binalar b u r a d a n sevkedi-len b u h a r ile ısıtılır. B ü t ü n b u mahalsevkedi-lenin ( 5 0 ) mil-y o n dolara m a l olacağı t a h m i n edilmektedir. Ma-hallenin, i k m â l edilir edilmez derhal kiralanacağı şüphesiz sayılmaktadır. Netekim bir kısmı bittiği za-m a n yapılan ilân. üzerine v u k u b u l a n za-m ü r a c a a t , lar d ö r t tane b ö y l e bir mahalleyi d o l d u r a c a k k a d a r çoktu. Kiracılar ilân suretile müracaata davet edil-miş ve kendilerile mukaveleler akdolunmuştur. Ki-' racıların intihabında aylık m u a y e n bir geliri olanlar
tercih edilmiştir. Gerçi şimdiden tenkid sesleri yük-selmekte, b u k a d a r k ü ç ü k b i r saha üzerinde b u ka-d a r kalabalık b i r nüfusun iskânı ka-doğru olmaka-dığını, vasatı d o k u z katlı binaların çok yüksek o l d u ğ u n u ve bilhassa kiraların ucuz o l m a d ı ğ ı n ı söyleyenler
bulun-I t r a m H i
Blokları teşkil eden apartmanlardan muntelrf tip plânlar
m a k t a d ı r . F a k a t sigorta şirketi maksadının orta sını-fa nisbeten ucuz ve iyi i k a m e t g â h t e m i n etmekten ve böylelikle d e sermayesi için iyi bir faiz b u l m a k t a n ibaret o l d u ğ u n u bildiriyor.
İ T A L Y A s
Sicilya A d a s ı n d a k ö y l ü l e r i n İ s k â n ı :
İtalya'da Vekiller Heyeti 3 teşrinievvel 1939 tarihinde Sicilya a d a s ı n d a k i b ü y ü k çiftliklerin iskâ-nına dair olan p l â n ı tasdik etmişti. Bu p l â n a göre, b ü t ü n b ü y ü k çiftlikler istimlâk edilerek köylülere dağıtılacak değildir. Ç ü n k ü b u takdirde köylülerin b u araziyi iktisadî b i r surette işletip kıymetlendir-meleri i m k â n ı olmayacaktı. Bu sebeple çiftlik sahip-leri bu arazide yapılacak ıslahat işsahip-lerinde birlikte çalışmaya davet edilmişlerdir. B u çiftliklerin sahip-leri o r a d a v ü c u d e getirilecek yeni iktisadî ve içtimaî esasları k a b u l etmek mecburiyetindedirler. Tadilâ-tın safha safha yapılması derpiş edilmiştir. Çiftlik sahiplerinin hepsi b u iş için icabeden b ü t ü n m a l î ve teknik i m k â n l a r a m a l i k değillerdir. Bunlara yar-d ı m için ( E n t e ) isminyar-deki iskân müessesesi tesis e-dilmiştir. Bu müessese\ Sicilya'da yapılacak b ü y ü k ziraî ıslahatın merkezi mahiyetindedir. Bir çiftlik sahibi ıslahatı tatbik için icabeden vesait v e imkân-lara m a l i k değil ise, b u t a k d i r d e m e z k û r müessese araziyi k e n d i eline alır, iskân eder, yeni esasları tat-b i k eder.. S o n r a : tat-b u masrafları çiftlik sahitat-bi tediye ederse veya masraflara tekabül eden b i r arazi par-çasını müesseseye terkederse, b u araziyi yeni şekil-d e tekrar elşekil-de eşekil-debilir. H i ç bir suretle ıslah işine rıza göstermeyen çiftlik sahiplerinin arazisi ise is-timlâk edilir, müessesenin m a l ı olur v e müessese b u
lere verecektir.
İtalya'da derpiş edilmiş olan bu arazi ıslâhatı, sadece b ü y ü k çiftliklerin k ü ç ü k köylülere taksimini istihdaf etmemekdir. A y n i z a m a n d a yollar ve köylüler için k ü l t ü r merkezleri inşa etmek, nehir ve dereleri ıslah etmek, h u l â s a k ö y l ü hayatını, içtimai-yatını v e iktisadiiçtimai-yatını c a n l a n d ı r m a k v e b u sahayı i m a r etmek gayesini d e gütmekte, netice olarak d a istihsali â z a m î derecede ç o ğ a l t m a k düşüncesiyle yürümektedir. B u iş için iki b u ç u k milyar liretlik bir sermayeye l ü z u m g ö r ü l m ü ş t ü ve b u sermayenin ( 4 0 0 ) m i l y o n l u k m i k d a r ı m devlet verecek ve b u m i k d a r nafıa inşaatına tahsis olunacaktı. ( 6 0 0 ) m i l y o n liret d e hususî şahısların faaliyetine y a r d ı m için derpiş edilmişti. Çiftlik sahiplerile iskân
mü-essesesinin hissesi ise bir b u ç u k m i l y a r liret idi. Bu ıslahata yalnız çiftlik sahiplerinin iştirâk etmesi der-piş edilmiş o l m a y ı p ayni z a m a n d a köylülerin de bilfiil çalışması mecburî tutulmuştu. H u l â s a edilecek olursa köylüler sadece istimlâk müessesesinin istim-lâk ederek veyahut ö d e m e kabiliyeti o l m a y a n çift-lik sahiplerinden alarak k ö y l ü y e tevzi edeceği ara-zide m a l sahibi olarak çalışacaklar, diğer hallerde ise kendilerine verilecek arazide kira m u k a b i l i n d e oturacaklar, y â n i m a l sahibi olan çiftlik sahiplerine kira ödeyeceklerdi.
İ t a l y a ' d a Ç o k çocuklu Ailelere mahsus evler:
İtal-yada çok çocuklu bir aile sayılabilmek için en az yedi çocuk sahibi o l m a k lâzımdır. Ç o k çocuklu aile-ler ucuz halk ikametgâhlarına sadece tercihan alın-makla k a l m a y ı p ayni z a m a n d a y ü z d e elliye k a d a r yükselen bir tenzilâta d a m a z h a r o l m a k t a d ı r l a r v e bu tenzilât çocuk a d e d i l e mütenasibdir. H a l k ika-metgâhları inşaatında gerek devlet, gerekse hususî şahıslar b ü y ü k bir gayret sarfetmişlerdir. Meselâ M i l a n o ' d a zengin iki kardeş 3-4 o d a l ı ve b ü t ü n kon-foru h a v i ( 1 7 0 ) adet ev inşası için ( 1 0 ) m i l y o n liret vermişlerdir. Bu evler en fazla çocuk sahibi olan a-melelere bedelsiz olarak v e â z a m î on sene m ü d d e t l e tahsis edilecektir. B u n d a n başka R o m a şehri ile de-niz sahili arasında çok çocuklu k ö y l ü aileleri için gayet güzel evler inşa edilmektedir.
Şehirlerde ev sahiplerinin ç o k çocuklu aileler-den kaçınacak yerde bilâkis evlerini terci'han b ö y l e ailelere kiralamaları için tertibat a l ı n m a k t a d ı r . Ç o k cocuklu ailelere ikramiye olarak ev hediye edildiği vakidir. Son z a m a n l a r d a k ö y l e r d e iyi evler inşaatı-nın he suretle teşvik edilebileceği üzerinde düşünül-mekte idi. i m a r k a n u n u mucibince esasen k ö y l e r d e yapılacak yeni b i n a masraflarının y ü z d e ( 3 8 kısmı-nı ' devlet ödemektedir. B u n d a n b a ş k a b ü t ü n inşaat masraflarının devlet v e vilâyetlerce d e r u h d e edilme-si h a k k ı n d a b i r cereyan vardı. B u n u m a k u l göster-mek üzere d e devletin Idevamlı b i r vergi m e n b a ı elde etmiş olacağı fikri ileri sürülmüş ve arazi vergisinde-ki z a m m ı n vilâyetlere bırakıldığına işaret edilmiştir. İnşaat masraflarını a z a l t m a k üzere de bir binanın pencere, k a p ı vesaire gibi m ü h i m a k s a m ve anasırı-nın 'fabrika i m a l â t ı tarzında seri usulü ile ve b ü v ü k mikdarlarla v ü c u d a getirilmesi fikri d e r m e y a n edil-miştir. Bu hususta mühendis G a e t a n o Ciocca tarafın-dan hazırlanan projeler üzerine dikkat nazarı celbe-dilmektedir. Bu gibi proieler hazırlanması için N a f t a Vekâleti m i m a r l a r ve mühendisler arasında müsaba-ka açmış ve en uygunlarını tatbik etmek niyetinde idi.
H O L L A N D A :
Şehir civarında b a h ç e l i evlerden m ü r e k k e p sayfiye
Bir H o l l a n d a inşaat m e c m u a s ı n d a ak.llı b i r in-şaat m u a h h i d i ile iyi bir m i m a r elele verdikleri tak-dirde 'oek güzel eserler m e y d a n a getirilebileceğine misal olarak ( D e B u r g h ) sayfiyesi gösterilmektedir. Rir müteahhid biitün inşaat meselelerine h a k k i ' " va-kıf olan ve bu işlerde, tıpkı sanayi meselelerinde ol-dııSu gibi. marmılâtını m ü m k ü n o l d u ğ u k a d a r nr.ııra mal etmekle kalınmıyarak ayni z a m a n d a kaliteyi d e yükseltmek kav<ru ve gavretivle hareket edilmesi ettiS.'n.' bilen bir m i m a r ile is birliği yaDn>'«»r. K e -teyi yükseltmek için ise i m a l â t ve inşaatı ıslâh etmek icab ettiği bedihidir.
Bu b a k ı m d a n plânlavısta veni esaslar b u l m a k mimarın ve bunların tatbik kabiliyetini prast.rm=k ise muahhidin vazifesidir. V ü c u d a getirilen b ü t ü n evlerin tutulmuş veya satılmış o l d u ğ u n a b a k ı n c a
M i m a r ( D u d o k ) u n bu vazifeyi iyi bir anlayışla ba-şardığını k a b u l etmek lâzımdır. O t u r a n l a r evlerinden m e m n u n d u r l a r v e bahçelerine b ü y ü k bir itina ile b a k m a k t a d ı r l a r .
V ü c u d a 'getirilen sayfiye evlerinin inşaatında bil-hassa rüzgâr istikametine e h e m m i y e t verilmiştir. Mut-fak b i n a y a a m u d e n iltisaklı b i r cenahda olup diğer o d a l a r d a n t a m a m e n ayrıdır. Y e m e k odası ö n cep-heden arka cepheye k a d a r uzar, 'gerek caddeye, ge-rekse bahçeye pencereleri vardır. Pencereler b o l ışık için kâfidir. D a m l a r basit semer şeklindedir. Ç a t ı e-teği şimal k ı s m ı n d a cenup k ı s m ı n d a n d a h a aşağıda olup cenup k ı s m ı n d a ikinci kat b u l u n m a k t a d ı r . Sair ikametgâhlar basit sayfiye ü s l û b u n d a d ı r ve hepsinin cenup k ı s m ı n d a bir üst k a t b u l u n m a k t a d ı r .
Köşelere tesadüf eden b i n a l a r d a m i m a r arka cephelerin ve bahçelerin görünmesini m ü k e m m e l bir surette maskelemeği bilmiştir. Bu köşe binalarının ekserisinde ayrı bir garaj m e v c u t olup b i n a ile 'irti-batı sadece bir b a h ç e duvarı vasıtasile temin edilmiş-tir. C a d d e d e n b a k ı n c a gerilerin görülebileceği yer-lerde sadece ayrı bir b a h ç e göze çarpar. Bahçeler birbiriyle d u v a r vasıtasile ayrılmış olup b u duvarlar göz seviyesinden d a h a yüksektir fakat uzunlukları b i n a derinliğinin yarısından b i r a z fazladır. Bu suretle, c a d d e d e n bakılınca bahçenin arka kısmı görülür ve b ü y ü k bir saha varmış gibi bir tesir bırakır. Bu tesiri ç o ğ a l t m a k için bahçelerle c a d d e arasındaki çit çok alçak yapılmıştır. Bu sebeple evlerde oturanlar bah-çelerine bilhassa itina etmeğe heves ederler.
Evlerin hepsi tuğladandır. D u v a r l a r beyaz bo-yalıdır. Pencere ve k a p ı çerçeveleri çeliktendir. Es-tetik mülâhazalariyle 'hemen de b ü t ü n pencereler dışarıya doğru çıkık yapılmıştır, y â n i B o w W i n d o w tarzındadır. A y l ı k kirası ( 3 5 ) gulden olan en ucuz-larının çatı deresi altındaki pencerelerinin çerçeve-leri e k o n o m i k sebepler dolayısile ahşaptır. F a k a t kereste icabeden şekilde işlenmemiş o l d u ğ u icı'n alt ve üst . kat pencerelerindeki bu çerçeve farkı h i ç de fena bir tesir y a p m ı y o r .
G a r a j ihtiyacını kısmen karşılamak üzere de kö-selere tesadüf eden b i n a l a r d a garaj tesis edilmiş*.''". B u n d a n başka arka cephedeki müselles seklinde bir arsava d a b i r garaj binası yapılmıştır. Binaların be-y a z renge b o be-y a n m ı ş olmasının sebebi heveti ıımumi-vev<»'bir k ö v tesiri vermek içindir. Fakat, binalar b u k insae dildiği cihetle haricî duvarlar için icabeden r-esit ve insicamdaki tuğlaları b u l m a k d a imkânsı-yV Is'e binaların hepsinin bevaza b o y a n m a s ı n d a b u z°-ruret dahi'ayrıca â m i l olmuştur.
H n ' â s a v ü c u d a getirilmiş olan b u e«er. m i m a r î ve H o l ' a n d a ' d a i k a m e t g â h inşaatı meselesi il» p'»-k~"la_ olan her yivaretci için g ö r ü l m e ğ e değ-r r m h i v e t arTetmektedır.
U R U G U V A Y :
M o n t e v i d e o ' d a Şehircilik Enstitüsü:
Enstitü bu yeni i l m i tetkik edecek, y a y a c a k ve ihti-saslı ameliyatcılar yetiştirecektir. Fazla olarak resmî dairelere de şehirciliğin ne d e m e k o l d u ğ u n u , ehem-miyetini ve b u i l m i n ameliyat sahasında tatbikinin ne k a d a r zarurî b u l u n d u ğ u n u göseterecek ve anlata-caklardır. Enstitünün idare heyetini ( 7 ) m i m a r teş-kil edecek ve b u n l a r şehircilik k a n u n u n a ait p l â n ı hazırlayacaklardır ve şimdiden hazırlamış bulunmak-tadırlar.
P l â n ı tertip eden b u hey'et, U r u g u v a y ' m artık tadilât ve tashihatı y a p m a k icabeden devreye gel-diğini söylemekte, şehir ve kasabaların inkişaf ve te-k â m ü l ü için şu n o te-k t a y a d i te-k te-k a t edilmesi icabettiğini ileri sürmektedir: B u g ü n k ü şehirler m a z i d e yapılmış-tır. Y â n i o z a m a n k i sakinlerin ihtiyaç ve taamülle-rine göre ve sıhhat, nakliyat, gidiş, geliş vesaire ba-k ı m l a r ı n d a n o ihtiyaçları temin edebileceba-k malzeme-ye m a l i k oldukları derecede inşa edilmişlerdir. Bu şe-hirler iinkişaf ederek, genişleyerek, taş ve b i n a l a r d a n m ü r e k k e p m u a z z a m birer yığın haline gelmişlerdir, teknik v e estetik b a k ı m l a r ı n d a n gerileyiş d e m e k olan devreler geçirmişlrdir.
İlmin ilerlemesi ve keşiflerin insanlar tarafından amelî sahada tatbikine başlanılması neticesinde sana-yi t e k â m ü l ! etmiştir. B u endüstrileşme b i r t a k ı m yeni ihtiyaçlar doğurmuştur. H a l b u k i şehirler b u g ü n k ü halleri ile b u ihtiyaçlara u y m a l ı d ı r l a r ve dolayısile de ihtiyaca cevap veremiyorlar. 'Diğer cihetten,
bü-tün insan cemiyetlerinin esası, ferdin ve cemiyetlerin çalışmaları ile elde edilen kıymetlerin tekrar dağıl-mayıdır. B u kıymetlerin en m ü h i m m i gıda, ikamet, giyim, nakil ve eğlence m e v z u l a r ı n a girer.
