KARAKTER VE

(1)

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ

FİLOLOJİ GRUBU 11. HAFTA II. DERS KARAKTERLER VE DEĞERLER EĞİTİMİ

GENEL TEKRAR II

(2)

• Eğitimin amaçları, içeriğin nasıl ve nelerden oluşacağı, eğitim

durumları ve sınama durumları gibi boyutlar genellikle bir felsefi yaklaşıma göre şekillenir.

• Değerler konusunun öğretimi boyutunda yapılan tartışmalarda iki yaklaşım öne çıkar:

• İlki değerler insandan bağımsız, uzay ve zaman dışında var olan ölmez bir nitelik taşır,

• İkincisi ise, değer insana özgü, insanın ilgi ihtiyaç ve arzularından kaynaklanan bir kavramdır.

EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER EĞİTİMİ

(3)

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

1.1. İdealist Yaklaşımda Değer

• Idealizmde değerler değişmez kabul edildiğinden, eğitim sisteminde değerler eğitiminde önceden belirli değerlerin bir sonraki nesle aktarımı uygun olacaktır. (Örn;

sorumluluk ya da yardımseverlik gibi herhangi değer,

nesiler değişse bile zamanla değişmeyen değerler olarak ele alınmaktadır.)

• Değerler önceden belirlenmiş bir halde öğretim

programlarında yer alır, öğretmenlerin de bu değerleri

öğrencilere kazandırmaları beklenmektedir.

(4)

1.2. Realist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Realizmin değer anlayışı, onun varlık ve bilgi anlayışıyla yakından ilgilidir.

• Realizm varlığın nesnel bir şekilde zihinden bağımsız olduğunu,

değerlerinde insanın değerlemesinden bağımsız bir şekilde objektif bir dünya düzeninin parçası olarak var olduğunu savunur.

• Realist anlayışta değerlerin kaynağı nesneler ile insan doğasının yapısı arasındaki ilişkilerde bulunmaktadır.

• Bir objenin yapısı, onu hem araçsal hem de içerik olarak değerli kılar.

• Kendi kararlarımızın akıl çerçevesinde verilmesi yoluyla değerli hedeflere yönelik eylemde bulunabiliriz.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(5)

1.2. Realist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Realist düşünürler genellikle değerleri nesnel nitelikte şeyler olarak kabul eder.

• Toplumlar arasında, sosyal kurumlar ve bunların işleyişleri açısında farklılıklar olsa da temelde tüm toplumların aynı değerleri

paylaştıklarını iddia ederler.

• Realistlere göre değer objektiftir ve devamlıdır. İnsandan insana, zamandan zamana değişmezler.

• Eğitim, bütün insanlığın tarihi boyunca doğrulu kabul görmüş değerleri öğretmelidir.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(6)

1.3. Spiritüalist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Spiritüalism rönesans’a kadar olan tarihsel döneme damgasını vuran dini, felsefi ve pedagojik yaklaşımı ifade eder.

• Tek Tanrıcı Realizm olarak ta adlandırılır.

• Bu yaklaşımın temelinde gerçekte var olanın, ilahi ve

bireysel ruh olduğunu, insanın bir bütün olarak hayatını bu gerçeği hesaba katarak geçirmesi gerektiğini bildiren

maneviyatçı veya ruhçu bir bakış açısı bulunur.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(7)

1.3. Spiritüalist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Spiritüalistlere göre eğitimin amacı:

• insanın yaratıcısına olabilecek en saf ve en iyi biçimde

dönebilmesi için, yapılması gereken pratik ve teorik hazırlıkları yapmasına yardımcı olmak, onun olgun ve sağlam karakterli

birisi olmasını sağlamaktır.

• Öğretmenlerin önemli ahlaksal rolleri bulunmaktadır.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(8)

1.4. Natüralist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Natüralizmin değer anlayışı bireycidir.

• Bireyler değerleri çevreyle olan ilişkilerinden türetirler.

• Kişi, sözel ve soyut, felsefi, teolojik veya kanuni düzenlemeler yerine doğa, çevre ile doğrudan etkileşime girerek çevresini doğrudan kendisi algılar.

• Özgürlük, adalet, hakkaniyet ve minnettarlık gibi duygular doğal etik ilkelerdir ve insanın doğasında vardır

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(9)

1.4. Natüralist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Natüralistlere göre doğal etikle ile çatışan unsurlar içeren bir eğitim olumsuz nitelik taşır. (Örn; Natüralistlere göre dini eğitim olumsuzdur)

• Natüralistlere göre eğitimin ilk görevi, doğal gelişime engel olan her şeyi ortadan kaldırmaktır. Bu sayede çocuk, doğal haliyle gelişip ihtiyaçlarını karşılamış olur.

• Eğitimdeki geleneksel baskı terk edilmeli ve çocuk baskı yoluyla değil, açıklamalar yoluyla yönlendirilmelidir.

• Natüralistler direkt bilgi verilmesinden çok öğrencinin keşif gücünü kullanmasını tercih ederler.

• Öğretmen doğruları söylemeyip öğrencinin bunları keşfetmesini sağlamalıdır.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(10)

1.5. Pragmatist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Pragmatizme göre mutlak ve değişmeyen hiçbir değer yoktur.

• Değerler dini temellere göre ele alınmamalıdır.

• Bu anlayışa göre değerlerin değerlendirilmesi verdiği pratik sonuçlara göre ele alınmalıdır.

• Pragmatizm değerin, varlığın veya evrenin ayrılmaz bir parçası olduğunu savunan idealist anlayışa karşı çıkar.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(11)

1.5. Pragmatist Yaklaşımda Değer Anlayışı

• Pragmatizme göre, ahlaki değerler görelidir ve bu değerler toplum ile birey arasındaki etkileşimden oluşur.

• Birey ve toplum arasındaki ilişkiden doğan değerler faydalı ise ahlaki olarak kabul edilirler.

• Pragmatistler etkili bir değer olan gelenek ve görenekleri de kabul etmezler.

• Onlara göre, gelenek ve görenekler zamana göre temellendirilmiş, mevcut durumu korumak için akla dayandırılmıştır.

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(12)

1.6. Varoluşçuluk (EGZİSTANSİYALİZM) ve Değer Anlayışı

• Varoluşçulukta sadece ferdin hür iradesiyle benimseyebileceği ve kabul edebileceği değerler söz konusudur.

• Bütün değerlerin temeli seçme hürriyeti olduğu için bunu sağlamanın yolu herkes için seçme hürriyetini yaygınlaştırmak olmalıdır.

• Ferdin hürriyeti söz konusu olmasına karşın bu özgürlük diğerinin özgürlüğünü tehlikeye atacak durum oluşturmamalıdır.

• Diğer yandan birey duygusal ve karakter yapısını bozacak bir ahlaki ölçüye uymaya da zorlanamaz

1. KLASİK EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLER

(13)

3. ELEŞTİREL EĞİTİM FELSEFESİ VE DEĞERLERİ

• Eleştirel eğitim felsefesine göre insan her şeyden önce insanın özgürlüğünü, rasyonel düşünme gücünü, değer bilinci ve bir takım

yaratıcı güçlerle belirlenen iyi doğası olduğunu ve bu bakımdan saygıyı hak etmektedir.

• Sosyal boyutu ise insanların eşitliğe ve birbirleri ile dayanışmaya vurgu yapan genel bir hümanizm etiğini de temel alır.

• Eleştirel eğitim pedagojiyi ve eğitim faaliyetlerini amaçlı ve değer yüklü

bir faaliyet olarak görür.

(14)

ÇAĞDAŞ EĞİTİM AKIMLARI

• Daimicilik (Perennialism)

• İnsanlara hemen her yerde kalıcı bir önem ve değere sahip olan şeylerin öğretilmesi gerektiğini, öğretilmesi gereken bu şeylerin de sürekli olarak değişen olgulardan çok değişmeyen, insanı insan

yapan kalıcı değerler, evrensel ilkeler ve ezeli-ebedi fikirler olduğunu ortaya koyarak değişimin verilerini yadsır.

• Daimiciliğe göre insana önce meslek değil insanlık öğretilmeli, önce insan olduğu hatırlatılmalıdır.

(15)

ÇAĞDAŞ EĞİTİM AKIMLARI

• İlerlemecilik (Progressivism)

• Pragmatik felsefenin eğitime yansıması olan ilerlemecilik akımına göre okul, demokrasinin kurallarına göre kurulmalı ve işlemelidir.

• Ayrıca eğitimde eleştirel düşünmeye de önem verilmelidir.

• Yine ilerlemeci yaklaşıma göre okulda bireysel yarışmadan çok yardımlaşma, paylaşma ve işbirliğine önem verilmelidir.

• İlerlemeci akımın temelinde de eğitimin yaşama hazırlık değil, yaşamın kendisi olduğu, geleceğin ihtiyaç ve beklentilerinin dikkate alınması ilkeleri bulunmaktadır.

(16)

ÇAĞDAŞ EĞİTİM AKIMLARI

• Esasicilik (Essentialism)

• Esasici eğitim felsefesindeki temel amaç, geçmişten gelen kültürel değerleri bireylere aktarmak ve bu sayede değerlerini kültürünü iyi bilen bireyler

yetiştirerek mükemmel bir uygarlık yaratma arayışıdır.

• Esasici anlayışa göre eğitim katı, disiplinli ve gelenekçidir.

• Değerler ve temel beceriler kuralcı bir şekilde bireylere benimsetilir.

• Bu anlayışta amaç konumunda olan birey pasiftir. Bilgi adeta önüne sunulur.

Öğrencinin bilgiye ulaşmak için herhangi bir çaba göstermesi veya araştırma yapmasına gerek yoktur.

(17)

ÇAĞDAŞ EĞİTİM AKIMLARI

• Yeniden Kurmacılık (Reconstructionism)

• Yeniden Kurmacılık akımına göre Eğitim, ortak değerlere dayalı, bir dünya toplumu oluşturmanın aracıdır.

• Kültürel krizden kurtulabilmenin yolu, eğitim aracılığı ile toplumu yeniden oluşturmaktır.

• Dünyayı paylaşan uluslararasında ve içinde ırk, din, cinsiyet

gibi yönlerden ayrım yapılmamalı; sevgi, barış, hoşgörü gibi

ortak değerlere dayalı bir dünya kurulmalıdır.

(18)

• Psikoloji Perspektifinden Değerler:

• Psikoloji değer kavramını felsefeden daha farklı bir şekilde ele alır.

• Psikolojide değerin önemi, objektif bir esasa dayanıp

dayanmasında değil, insan davranışlarının yol göstericisi olarak oynadığı rol olarak ifade edilir.

• Bu bakımdan psikoloji değer kavramı sadece bir inanç olarak alır (Güngör, 1993).

DEĞERLER SİSTEMİNE BİLİM DALLARININ BAKIŞI NEDİR

.

(19)

• Psikoloji Perspektifinden Değerler:

• Değerler, belli bir durum ve şartlara bağlı kalmaksızın, arzu edilen, yararlı görülen ve beğenilen şeyleri gösteren kıstaslar olarak da tarif edilebilir.

• Psikolojik olarak, duygusal bir gerilim taşıyan her hangi bir durumun gerektirdiği davranış yapmak doyum,

gerekli bu davranışın yerine getirilmemesi ise doyumsuzluk doğurur.

.

(20)

• Psikoloji Perspektifinden Değerler:

• Temel gereksinimler insan için değerli olanların başında gelir.

• Örneğin aç olan bir insan, karnını doyurduktan sonra tekrar acıkıncaya kadar yemek onun için değerli bir şey olmaktan çıkar.

• Yani değer kavramının hayatımızdaki maddi boyutu

yanında, sübjektif yani ferdi psikolojilere ve tercihlere bağlı olan bir yönü de vardır

.

(21)

• Felsefe Perspektifinden Değerler :

• Değer kavramı felsefede, değerlendirme problemi ve değerler problemi olarak karşımıza çıkar.

• Çünkü "iyi nedir?", "güzel nedir?", "faydalı nedir?", "doğru nedir?",

"hangi değer doğrudur?", "hangi değeri öğrenmemiz" gerekir gibi sorular sormak, değerlendirme aktivitesini belli açılardan problem haline getirmektir.

.

(22)

• Felsefe Perspektifinden Değerler :

• Felsefi açıdan insanın en başta gelen özelliklerden birisi insanın değer vareden bir varlık oluşudur. Bu özellik insanı, diğer varlıklardan ayıran en önemli özelliğinin bir göstergesidir.

• Felsefi antropolojide bilme, yapıp etme, tavır koyma,

inanma vb. niteliklerin yanı sıra bir "değerler dünyasına sahip olma" da, insanın varlık şartları arasında yer alır (Küçükalp, 2006).

.

(23)

• Felsefe Perspektifinden Değerler :

• Farklı şekilde ifade edilse de Değerlerle ilgili felsefede iki ana çizgi öne çıkar.

• Bu çizgilerden birine göre değerler "rölatiftir". Dinsel inançlar ve

ahlaksal doğrular toplumdan topluma, çağdan çağa değişmektedir. Bu durum, değerlerin rölatifini ifade etmektedir.

• Diğer çizgiye göre değerler "mutlaktır". Her türlü değer, mutlak olarak doğru ve yanlıştır. Eylemler, insanların kanaatlerinden ya da eğilimlerinden bağımsız olarak doğru ya da yanlıştır (Toku, 2003).

.

(24)

• Sosyoloji Perspektifinden Değerler :

• Pozitivist sosyoloji ekollerinin etkisiyle, değerleri uzun süre

incelemekten kaçınan sosyologlar değerlerin, hiçbir sosyal gerçekliğe sahip olmadığı, bilimsel açıdan ele alınamayacakları öznel ve ahlaki kriterlerle incelenebileceklerini savunmuşlardır.

• Fakat son yüz yılda Weber’in de etkisiyle değerlerin önemli bir sosyal olgu olduğu, bilimsel analiz ve incelemeye tabi tutulabileceği üzerinde durulmuştur ve özellikle son 20 yıldır toplumsal değer araştırmaları sosyolojinin önemli bir araştırma alanı haline dönüşmüştür

.

(25)

• Sosyoloji Perspektifinden Değerler :

• Sosyolojik açıdan baktığımız zaman değer kavramı, nesnelerin ve bilinç olgularının toplum, sınıf ve insan açısından taşıdıkları önemi ifade eden nitelikleri tanımlar (Hançerlioğlu, 1986).

• Değerler, içinde bulunduğumuz toplumun sosyo-kültürel

unsurlarına değer ve anlam katan en önemli ölçütler arasında yer alır. Bundan dolayıdır ki, toplumsal bireyler ve bu bireylerin

davranış örüntü boyutları sosyolojik çalışmalarının başlangıç noktasını oluşturur.

.

(26)

• Sosyoloji Perspektifinden Değerler :

• Değerler, zorunlu olsa da olmasa da bütün insan eylemlerini ve

özelliklede ahlaki eylemlerini belirleyen temel unsurlar arasında yer alır (Ural,1999 ve Gündüz, 2005).

• Değerler sosyo-kültürel anlamda toplumları ve toplumları meydana getiren insanlar davranış örüntülerini de etkilemektedirler.

• Bireylerin sosyalleşme sürecinde değerler kişiler tarafından

öğrenilmekte ve üstlenilmekte, bunun doğal bir sonucu olarak da şahsiyetin bir parçası olarak görülmektedir.

.

(27)

• Değer kavramı felsefe, psikoloji, sosyoloji başta olmak üzere dini bilimler, kültürbilim, dil ve tarih gibi sosyal bilimler kapsamında birçok bilim alanında

kullanılmaktadır.

• Sosyal bilimler açısından değerleri bu kadar önemli kılan insan davranışlarını ele alıyor ve yorumluyor

olmasıdır.

DEĞERLER SİSTEMİNE BİLİM DALLARININ BAKIŞI

NEDİR .

(28)