KARAKTER VE DEĞERLER EĞITIMI
AİLEDE, ÇEVREDE VE OKULDA DEĞERLER EĞITIMI 13. HAFTA 1. VE 2. DERS
DR. ÖĞRT ÜYE. NURSEL GÜLCÜ
• Ailede ahlak karakter ve değer eğitimi nasıl verilmeli sorusunun cevabı çok çeşitlidir biz burada geleneksel yöntemlerle beraber değişen çağ ile bunun nasıl mümkün olabileceğini yaptığımız araştırmaların çıkarımlarına göre aktaracağız.
• Telkin etme yöntemi bizim geleneksel yöntemimiz belki de yüzyıllardır kullanılıyordur fakat yeterli gelmiyor rol model
olmadıktan sonra telkin etmenin hiçbir anlamı kalmıyor fakat rol model olup telkin etmek bile yeterli gelmeyebiliyor çünkü çok fazla uyaran var ve bu değerlerimizin aktarılmasında sıkıntıya
sebep olabiliyor. Fakat rol model olmak ailede değer aktarımında başlıca kriterdir.
• Aslında anne babalık yaparken yaşadığımız eksiklikler
öğretmenlik yaparken de karşımıza çıkıyor bunu kısaca alaylı mektepli ebeveynlik ya da öğretmenlik gibi
değerlendirmiyoruz . Öğretmenlik ile ilgili yapılan araştırmalara baktığımızda öğretmenlerin aslında özniteliklerinin gayet yeterli olduğunu gösteriyor.
• İyi iletişim kuruyorlar konuya hakimler sınıf hakimiyetleri yüksek tecrübe ile bir çok donanım ve çözüm yolu geliştirmişler ama
bunlar alaylı kriterleri ve en büyük dezavantajı ise olaya
profesyonel bakamamaları yaptıkları etkinliklerde plan program olmayışı bilimsellik ilkesini gözetmemeleri benzer durum
ebeveynlerde de var ne kadar ilgili ebeveyn olurlarsa olsunlar çocuklarıyla yapacağı etkinlikleri planlayıp ona hangi değeri nasıl aktaracağı konusunda bilgi sahibi olmayan ebeveynler çocuklarının karakter gelişimi üzerinde çok fazla etkili
olamayabiliyor ve çocuk ailenin değerlerini
özümseyemeyebiliyor. Bunun için ailenin de kendini geliştirmesi ve farkındalığını arttırması gerekiyor.
• Beil (2003,19)e göre eğitim konusunda eski zamanların ana babalarının işi daha kolaydı. Onlar neyi doğal bulduklarını art arda sıralar, gerekli gördüklerinde kızılcık sopası devreye girerdi; iş de böylece hallolurdu.
Oysa bir çocuğa demokratik davranış biçimlerini ve ahlaki yetkinliği otoriter araçlarla öğretmeye ve benimsetmeye çalışmak, doğal olarak kendi içinde çelişmektedir. Emir vermek istemeyen biri, kimi oyun
kurallarının niçin konulduğunu, hoşgörü ve barışseverliğin niçin önemli olduğunu gerekçeleriyle açıklamalıdır. Böylelikle ana baba çocuklarını olaylar ve sorunlar üzerinde teşvik eder. (Akt.Kadir Ulusoy Nisan 2019)
• Çocuklara açıklama yapmanın önemi eskisi gibi dikte eden cümleler yerine ona vermek istenilen mesajın nedenleriyle açıklama yoluna gidilmesi çocuğun bu durumu içselleştirmesi adına çok önemlidir.
• Aile fertlerinin kişiliği, aile ortamını tamamıyla kaplar. Bu kişiliğin küçük bir parçası bile aile ortamını etkileyebileceği gibi olumsuz da etkileyebilir bu nedenle çocuklar ve gençler ahlak eğitimi ve karakter eğitimi kazanırken aile fertlerinin bilinç düzeyleri oldukça önemlidir.
(Apuhan,2003) (Akt.Kadir Ulusoy Nisan 2019)
• Demokratik anne babalar çocuklarını seven, benimseyen, ilişkileri sevgi ve saygıya dayanan, sorunları konuşup danışarak çözümleyen,
çocuklarına söz hakkı veren anne babalardır. (Kadir Ulusoy Nisan 2019)
• Ebeveyn çocuğun eğilimlerini geliştirmesine izin vermeli, onun
doğuştan getirdiği tüm yeteneklerini daha iyi geliştirmesine yardımcı olmalıdır. Çocuğun eğilimlerini ve yönelimlerini hiçbir zaman ne
yasaklamalı ne de engellemelidir. (Şengün,2007;204-205) (Akt. Kadir Ulusoy Nisan 2019)
• Çocuğun sağlam bir ahlaki duruşa sahip olması ancak ve ancak aile ve
toplumsal değerlerin devamlılık ve tamamlayıcılık unsurlarının ölçüsündedir.
Ama artık bu durum maalesef giderek tutarsızlaşmaktadır. (Kadir Ulusoy Nisan 2019)
• Burada aslında bir yerde değişen anne baba profillerine de değinmek gerekiyor günümüzde annelerin büyük çoğunluğunun çalışması ebeveynlerin çocuklarına yeteri kadar vakit ayıramaması da ciddi bir problem çoğu eğitimli düzgün
insanların çocukları hırçın agresif ya da tutarsız davranışlar sergileyebiliyorlar.
Bu gibi durumlarda ebeveynler iş ve aile dengesini iyi kurmalılar.
• Lipe (tarihsiz,2-3)’e göre bunun nedenleri için ilk olarak bugün ahlaki eğitimin azalan etkisine katkı sağlayan birçok ailenin temel bazı özelliklerini göz önüne alalım. Sadece baba günün büyük bir bölümünde ailesinden ayrı değil aynı zamanda anne de çocukları okuldan döndüğünde kendisinin evde olmamasına neden olan durumlarda ev dışında çalışır. Bu durum zaman
kaybına neden olur ve ailelerin çocuklarıyla iletişim kurmasına engel olur. Bu nedenle çocukların ahlaki düşüncelerini etkileme fırsatını büyük ölçüde azaltır.
• Dahası günümüzde çoğu aile parçalanmış durumdadır.
Ebeveynlerden birisi ölmüş ya da boşanmıştır. Bu yüzden
ailenin ahlaki gelişim üzerindeki etkisi azalmıştır. Aileler tekrar birleşseler bile ahlaki karışıklık meydana gelir bunun nedeni ise farklı aile üyelerinin uyuşmaz ahlaki değerleri
benimsemeleri ve geleneksel ahlaki idealler üzerinde birleşmemeleridir. (Akt.Kadir Ulusoy 2019)
• Boşanma vakalarındaki artış çalışma şartları v.s çocuğun karakter eğitimini etkilemektedir bu tarz durumlarda anne baba ayrı olsa bile ortak değerlerinin çocuk olduğunu
unutmamalılar ve çocuklarına karşı sorumluluklarını yerine getirmeliler ve aralarındaki diyaloğu saygı çerçevesinde yürütmeliler cahilce çekişmelerden uzak durup medeni insanlara yakışan tavır sergileyip çocuğa travma
yaşatmamalılar.
• Çağın değişmesi değer ve karakter eğitiminde de
değişikliklere sebep olmuştur ve bu eğitimle ilgili bazı
modeller geliştirilmiştir bunlardan birisi de service learning yani hizmet ederek öğrenme modelidir.
• Hizmet ederek öğrenmede bireyler kendilerini toplumla aileyle bütünleştirirler ve bu bireyler toplumsal sorunlara karşı daha duyarlı olur ve çözüm önerileri ararlar.
• Bu model aile içinde de uygulanırsa geleneksel telkin etme
metodundan daha etkili olacağına inanıyoruz bir yerde yaparak yaşayarak öğrenmenin aile içindeki modeli diyebiliriz aynı
zamanda aile ve toplumsal duyu bütünlüğü sağlayacaktır.
• Bununla ilgili etkinlikler huzurevi ziyareti, mülteci kampı
ziyareti, çocuk esirgeme kurumuna ziyaret, zor durumdaki bir aileye kardeş aile olabilme v.s gibi etkinlikler vardır.
• Bunun yanında ailecek turşu kurma zeytin kırma temizlik yapma araba yıkama sokak hayvanlarını besleme balık tutma piknik yapma gibi
aktivitelerde çocuklarımıza değerleri kazandırmada etkili bir yöntemdir burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta bu tarz etkinliklerin çocuğa kazandıracağı değerleri göz önünde bulundurmaktır planlı bir
şekilde ilerlemektir yoksa piknik yapma davranışı sadece et yeme mangal yakma olarak algılanabilir halbuki güzel planlandığında ve ebeveynler iyi örnek teşkil ettiklerinde sabır sorumluluk doğa sevgisi temizlik gibi
değerlerin bir çoğu çocuklara aktarılabilir.
• LeGette(1999) nin ebeveynler için çocuklarının iyi karakter geliştirmelerine yardımcı olacak 20 strateji belirlenmiştir bu stratejiler şu şekildedir:
• 1.) Ebeveynler evde iyi bir karakter modeli olmalıdır.
• 2.) Değerleriniz hakkında açık olun.
• 3.) Eşinize, çocuklarınıza ve diğer aile üyelerine saygı gösterin.
• 4.) Çocuğunuza iyi davranış tarzını öğretin.
• 5.)Aile yemeklerini mümkün olduğunca sık ve televizyon olmadan birlikte yiyin.
• 6.)Mümkün olduğunca çok aile aktivitesi planlayın.
• 7.)Çocuğunuzun alkole ve uyuşturucuya erişmesine izin vermeyin.
• 8.)Aile üyeleriyle topluma hizmet projelerini ve sivil faaliyetleri planlayın.
• 9.)Çocuğunuza kitap okuyun . Çocuğunuzla birlikte kitap okuyun.
• 10.) Çocuklarınızın para harcamasını kısıtlayın.
• 11.) Tatilleri planlayın ve tatillerin anlamlarını tartışın.
• 12.) Ebeveynlerin öğretilebilir anlar oluşturması ve bu anlardan yararlanması gerekmektedir.
• 13.) Tüm aile üyelerine sorumluluk verin.
• 14.) Çocuklarınız için net beklentiler belirleyin ve davranışlarından sorumlu olmalarını sağlayın.
• 15.) Çocuğunuzu olumlu etkinliklerle meşgul tutun .
16.) Hayır demeyi öğrenin.
17.) Çocuğunuzun nerede olduğunu ne yaptığını ve kiminle olduğunu bilin.
18.) Çocuğunuz uygunsuz davranış yaptığında korumayın ve mazeret bulmayın.
19.) Çocuklarınızın hangi televizyon programlarını videoları ve filmleri izlediklerini öğrenin.
20.) Yetişkin olduğunuzu unutmayın.
Ailenin değerler öğretiminde ilk ve ana kurum olması toplumsal yapıyı oluşturan kurumlardan biri olan eğitimin değerler
eğitimindeki rol ve sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. Sadece ailede ya da sadece okulda verilen değerler tek başına faydalı olmaktan uzaktır. Ailede başlayan değerler eğitimi, eğitim
kurumu ile devam etmektedir.
Bireyler içinde doğduğu toplumda değerleri hazır olarak bulur bu da değerlerin doğuştan kazanılmadığını sonradan öğretilebilir ve öğrenilebilir olduğunu göstermektedir. Değerlerin öğretilebilir ve öğrenilebilir olması onu eğitimin bir konusu haline getirmektedir
Okullarda verilen değerler öğretiminin amaçlarından biri de toplumda değerler arasındaki farklılıklardan dolayı meydana
gelebilecek kuşak çatışmasını önlemek ve bulunduğu toplumun temel ahlaki değerlerini, doğru ve etkili bir biçimde aktarmaktır.
Toplumsal bütünlük ve huzurun sürdürülebilmesi, ancak toplumdaki değerlerin yeni nesillere aktarılması ile
mümkündür. Değerlerden arınmış bir eğitim anlayışı
düşünülemez. Bu nedenle, eğitimin hedeflerinden bazıları toplumun ortak değerlerini yeni yetişen nesillere aktarmak ve öğretmektir.
Toplumların eğitim amaçlarından bir tanesi de iyi bireyler
yetiştirmektir. İyi birey olmak sadece akademik başarıyı temsil etmediğinden okullardaki eğitimin vazgeçilmez konuları
karakter ya da değerler eğitimi olmuştur.
Bununla birlikte 1992 yılında T.C. Resmi Gazete’de yayımlanan Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 5. maddesinde İlköğretim kurumlarının amaçları, Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda; “öğrencinin milli kültür değerlerini
tanımasını, takdir etmesini, çevrede benimsemesini ve kazanmasını sağlamak” İbaresinin yer alması daha o yıllarda ilköğretimde
değerler öğretiminin okulların temel hedefleri arasında olduğu görülmektedir.
Okullarda verilen değerler öğretiminin amaçlarından biri de toplumda değerler arasındaki farklılıklardan dolayı meydana
gelebilecek kuşak çatışmasını önlemek ve bulunduğu toplumun temel ahlaki değerlerini, doğru ve etkili bir biçimde aktarmaktır.
Özellikle ilkokullarda bu ahlaki değerler aktarılırken çocukların ahlak gelişim evrelerine çok dikkat edilmelidir. Nitekim “Ahlak gelişimi, bireyde kişilik gelişiminin önemli öğelerinden biridir.
