KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ

(1)

KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ

Değer Öğretimi ile ilgili sınıf içi örnek Uygulama 14. Hafta 1. ve 2. ders

Dr. Öğrt Üye. Nursel GÜLCÜ

(2)

Vatanseverlik Değerinin Öğretilmesinde

Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu

(3)

Sosyal bilgiler dersinde öğretmen değerleri

öğrencilere aktarırken birçok yaklaşım, strateji,

yöntem ve materyal kullanabilir. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir: Örnek olay inceleme, öğretmenin model olması, problem çözme, öğrencilerle birlikte kural geliştirme, işbirliğine dayalı öğrenme, drama, demokratik sınıf toplantıları, karakter eğitimi, aile toplantıları, değeri açıklama, ahlaki muhakeme, değer analizi, çatışma yönetimi, geleneksel telkin yöntemi gibi.

(4)

Bu yöntemler aracılığı ile verilen değerlerin duygulara hitap etmesi, görsel ve işitsel materyaller ile

desteklenmesi, bilgilerin verilmesi yanında duygu eğitimine de katkı sağlayacaktır. Lahey 2016 yılında New York Times Dergisi’nde yayımladığı bir makalede etkili bir öğrenme ve öğretmenin sağlanabilmesi için anlatılan konu ya da öğretmen arasında duygusal bir bağ kurulması, öğretilenlerin gerçek hayat ile

ilişkilendirilmesi gerektiğini belirtmiştir.

(5)

Geleneksel oyunlar da bulunduğu toplumun zihniyetini, gelenek-görenek, örf ve adetlerini yansıtmasından dolayı o toplumun ahlaki

değerleri ile sıkı bir ilişki içindedir. Bu yönleri ile yaratıcı drama ve geleneksel oyunlar sosyal

bilgiler dersinde duygu aktarımı ile değerlerin öğretilmesinde önemli faydalar sunmaktadır.

(6)

Vatanseverlik Değerinin Öğretilmesinde Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu

• Türk gölge oyunu olan Hacivat- Karagöz hem

duygu aktarımında hem de değer öğretiminde

önemli bir yere sahiptir.

(7)

Vatanseverlik Değerinin Öğretilmesinde Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu

• Gölge oyunu tekniğinin Türk toplumunda ne zaman kullanılmaya başlandığı hakkında kesin bir bilgi

olmamasına karşın; dil özellikleri, kendine has kıyafetleri, ele aldığı konular, içinde barındırdığı

milli-manevi değerler bakımından sadece insanları

güldürmek ve bu geleneği sürdürmekten ziyade

eğitimde değerler öğretiminde de çok etkili bir

materyal olarak kullanılabilir

(8)

• Karagöz metinleri sosyal bir konuyu ele alarak,

bunu göstermeci ve imgesel bir tarzda yansıtır. Bu yüzden hem tarihsel süreç içerisinde yüklendiği görev hem de taşıdığı değer oldukça önemlidir.

Kültürün maddi ve manevi olarak iki boyutu vardır.

Maddi boyutu giyim-kuşam, yemek, eşya vb. iken, manevi kültür unsurları ise algılarımız,

inançlarımız, değerlerimizdir. Karagöz gölge oyunu

bunların hepsini görme imkânı vermektedir

(9)

• Geleneksel Türk Gölge Oyunu Hacivat- Karagöz bir eğitim materyali olarak düşünüldüğünde

sağlayacağı en büyük yararlardan biri de Lahey’in belirttiği gibi öğrenci- öğretmen ve öğrenci-

öğretilecek konu arasında oluşturacağı duygusal bağdır. Duyguların en yoğun yaşandığı değerlerden biri de vatanseverlik değeridir. Vatanseverlik değeri ile sosyal bilgiler dersi, iyi vatandaş yetiştirme

amacı ile doğrudan bir ilişki içindedir

(10)

• Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2018 yılında

yayınlamış olduğu Sosyal Bilgiler Öğretim Programı incelendiğinde hangi değerlerin hangi öğrenme alanında verilmesi gerektiği ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Programda çalışmamızın ele aldığı vatanseverlik değerine bakıldığında ilk olarak 4. Sınıf Sosyal Bilgiler

Dersi’nde Kültür ve Miras alanı içerisinde bu

değerin verilebileceği belirtilmiştir

(11)

• “Kültür ve Miras” öğrenme alanı içerisinde yer alan;

sözlü, yazılı, görsel kaynaklar ve nesnelerden yararlanarak aile tarihi çalışması yapar, ailesi ve

çevresindeki millî kültürü yansıtan öğeleri araştırarak örnekler verir, geleneksel çocuk oyunlarını değişim ve süreklilik açısından günümüzdeki oyunlarla

karşılaştırır ve Millî Mücadele kahramanlarının

hayatlarından hareketle Millî Mücadele’nin önemini kavrar kazanımları vatanseverlik değerini en etkili biçimde verebilmek için zemin hazırlamaktadır

(12)

• “Kültür ve Miras” öğrenme alanı ve

içerisindeki kazanımlardan yola çıkarak bu

çalışmada 4. Sınıf Sosyal Bilgiler öğretiminde

vatanseverlik değerini geleneksel Türk gölge

oyunu olarak bilinen ‘Hacivat ve Karagöz’ ile

Kohlberg’in ahlaki değerleri ortaya koymada

yararlanmış olduğu ‘ahlaki ikilem’ yaklaşımıyla

ele almayı amaçlandı.

(13)

• Bu amaç doğrultusunda geleneksel Türk Gölge Oyunu

Hacivat- Karagöz aracılığıyla Şerife Bacı’nın Milli Mücadele’de göstermiş olduğu kahramanlık örneği; özgün olarak

hazırlanmış, içinde ahlaki ikilemler barındıran bir senaryo ve sınıf içi taşınabilir materyallerle oluşturulan görsellerle

sunularak, öğrencilerin duygularını ortaya koyması açısından bu ahlaki ikilemlere nasıl tepkide bulunacaklarını tespit

etmek için Kohlberg’in sözlü mülakat tekniğini kullandık.

Sonuç olarak içinde ahlaki ikilimler barındıran bir senaryo ile oynanan Hacivat-Karagöz oyununun vatanseverlik değerini hissettirmesindeki etkisi ortaya konulmaya çalışıldı.

(14)

Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu İçin Hazırlanan Materyal’in Özelliği

• Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu için bir materyal hazırladık ve materyalimizi

tasarlarken; FATİH Projesi’nin Öğretim

Materyali Tasarlama ve Materyalin Üzerinde Değişiklik Yapma Modülünü referans alındı.

Materyalin hazırlanmasında dört aşamada

çalışma yapılarak materyal geliştirildi.

(15)

Hacivat ve Karagöz Gölge Oyunu İçin Hazırlanan Materyal’in Özelliği

• Analiz: Hazırlanacak olan materyalin uygulanacağı ortamların ve kişilerin uygunluğu incelenip gerekli bilgiler toplandı.

Toplanan bu bilgilere ve araştırmanın amacına göre oyunda kullanılacak olan senaryo yazıldı. Senaryonun dil ve pedagojik uygunluğu alanında uzman bir akademisyen tarafından

kontrol edildi.

• Geliştirme: Materyal tasarımına başlanılacak uygun zaman ve hedefe uygun olarak tasarlanılacak materyal belirlendi.

Materyal için gerekli olan malzemeler bir araya getirildi.

Kullanılacak olan malzemelerin uygunluğu alanında uzman bir akademisyene danışılarak kontrol edilip, materyal tasarlandı.

(16)

• Tasarım: Malzemeler: Boş koli, yağlı kâğıt, Hacivat- Karagöz oyunu kahramanlarının renkli çıktıları, yağlı kâğıt, çöp şiş veya uzun pipet, siyah fon kartonu, renkli bayrak çıktıları, yapıştırıcı ve makas. Boş kolinin bir tarafı televizyon ekranı şeklinde kesildi, kesilen yere kolinin iç tarafından yağlı kâğıt yapıştırıldı. Kolinin etrafı güzel bir görüntü oluşturması için siyah fon kartonu ile kaplandı ve sahne kısmına küçük

bayrak çıktıları yapıştırıldı. Oyunun kahramanlarının bulunduğu kâğıtlar makasla kesildi ve kahramanların arkasından tutacak bir şekilde pipetle yapıştırıldı. Yağlı kâğıtta gölge çıkarmak için el feneri ışığı kullanıldı.

(17)

• Değerlendirme: Materyal, güçlü ve zayıf

yönlerinin belirlenmesi için sınıf ortamında bir öğretmen ve alanında uzman bir akademisyen ile birlikte sunuldu. Materyalin; pedagojik

değerlendirmesi, verimlilik değerlendirmesi, görsel tasarım yönünden değerlendirilmesi ve öğrenen yönünden değerlendirilmesi yapıldı.

Tespit edilen eksikler giderilerek materyal

yeniden tasarlanıp oluşturuldu.

(18)

Hacivat Karagöz Gölge Oyunu ve Senaryonun İçeriği

• İçerisinde ahlaki ikilem barındıran şerife bacının kahramanlık hikâyesi Hacivat - karagöze gölge oyununa şu şekilde aktarıldı: Milli mücadele başlamıştır. Mahalledekiler ya savaşa gitmiş ya

savaştan gazi olarak dönmüş ya da savaşa gitmeye hazırlanmaktadır. Karagöz ise tüm bunlar umurunda olmadan mahallede aylak aylak gezmekte ve savaşa gitmenin onun sorumluluğu olmadığı savaşa

gitmesinin bir şey değiştirmeyeceği düşüncesindedir.

(19)

• Mahallede gezerken karşısına savaşa hazırlanmak için evine giden Hacivat çıkar ama tüm çabalarına rağmen Karagözü savaşa gitmeye ikna edemez en sonunda Şerife Bacı’dan dem vurur ama Karagöz Şerife Bacı’yı tanımadığı için bundan etkilenmeden yoluna devam eder. Yolda karşısına kolunu

kaybetmesine rağmen savaşa giden Beberuhi çıkar o da ikna edemez Karagözü savaşa gelmeye ve utansın diye o da şerife Bacı’yı örnek verir ama Karagöz yine bir şey anlamadan yoluna devam eder.

(20)

• Bu sefer karşısına bacağını kaybetmiş olan Tuzsuz Deli Bekir çıkıverir o da diğerleri gibi Karagöz’ü ikna edemez ve Şerife Bacı’yı anlatır. Karagöz yine savaşa gitmek istemez savaşa gitmenin faydasız olduğunu düşünür ama Şerife Bacı’yı o kadar merek etmiştir ki içi içini yemektedir öğrenmek için. Bu sırada Hacivat gelir Şerife Bacı’nın hikâyesini anlatır. Karagöz bu

kahramanlık hikâyesinden o kadar etkilenir ki omzuna oturduğu kahvenin süpürgesini alır ve

Hacivat ile birlikte savaşa gitmek için düşer yollara.

(21)

• Bu hikâye 5 sayfalık bir senaryoya

dönüştürülerek Çanakkale müziği eşliğinde

Türk bayrakları ve pankartların asılmış olduğu

sınıfta Karagöz- Hacivat gölge oyunu olarak

sunuldu.

(22)

Yöntem

• Araştırmada Kohlberg’in sözlü mülakat

tekniğinden yararlanılarak öğrencilere: İzlemiş olduğunuz oyun ile vatanseverlik değeri

arasında sizce nasıl bir ilişki olabilir? İzlemiş olduğunuz oyun size vatanseverlik değeri ile ilgili hangi duyguları uyandırdı? Oyunun

kahramanları olan Hacivat, Karagöz, Beberuhi ve Tuzsuz Deli Bekir hakkında ne

düşünüyorsunuz?

(23)

Yöntem

• İzlemiş olduğunuz oyunun içerisinde sizi en çok etkileyen olay, durum ne oldu? İzlemiş

olduğunuz oyunun içerisinde hikâyesi anlatılan Şerife Bacı hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce Şerife Bacı küçük kızı Elif olmasına rağmen

cephane taşımak için gönüllü olmalı mıydı, olmamalı mıydı? Neden? Soruları sorulup

öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevaplardan

yola çıkılarak veriler toplanıp analiz edilmiştir.

(24)

Bulgular ve Sonuç

• Verilerin analizi sonucunda yapılan

değerlendirilmede; öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun oyunla vatanseverlik değeri arasında ciddi bir ilişki kurduğu, oyunun

kahramanları hakkında fikir yürütebildikleri, Şerife Bacı’nın durumu hakkında ciddi

duygular yaşadıkları, (ağlamamak için

kendilerini zor tuttuklarını belirtmeleri)

(25)

Bulgular ve Sonuç

• Şerife Bacı’nın küçük kızı ve cephane taşımak için gönüllü olmadaki ahlaki ikilem barındıran durumla ilgili ikilemde kalan cevaplar verdikleri. Yine

öğrencilerin büyük çoğunluğunun ‘vatan elden giderse hiç bir şeyin kalmayacağı’ yönündeki cevaplarıyla yaşadıkları ikileme rağmen

‘vatanseverlik’ duygusunun neler ifade edebileceği ile ilgili konuşma, tartışma, konuya çok yönlü

bakabilme ve hissettiklerini ifade edebilme yeteneklerine sahip oldukları gözlemlendi.

(26)

Bulgular ve Sonuç

• Sonuç olarak; toplumlar varlığını devam

ettirebilmek için içinde bulunduğu toplumun kültür değerlerini devam ettirmek zorundadırlar. Bu

yapının devam ettirilmesinde aile, çevre ve okul çok önemli bir yere sahiptir. İyi birey yetiştirmeyi

amaçlayan toplumlar, sadece akademik başarıyı temsil etmediğinden özellikle okullar ve dersler

aracılığıyla eğitimin vazgeçilmez konuları karakter ve değer eğitimini de okulların temel hedefleri olarak görmektedir

(27)

Bulgular ve Sonuç

• Değer eğitimi ile ahlak gelişimi arasındaki sıkı ilişkiden dolayı çocuklara değer aktarımı

yapılırken ahlak gelişimi evrelerine çok dikkat

edilmelidir. Ahlak gelişimi ile ilgili önemli bir

yaklaşım geliştiren Kohlberg, içinde Türkiye’nin

de bulunduğu araştırmalarıyla Piaget’in ahlaki

gelişim kuramını geliştirmiştir

(28)

Bulgular ve Sonuç

• Ahlaki ikilem bulunduran hikaye yöntemini seçen Kohlberg, hikayelerin sonunda yaptığı sözlü mülakat

aracılığıyla çocukların bu ikilemlere nasıl cevaplar verdiğini araştırmıştır. Kohlberg’in bu yaklaşımının ilkokul 4. sınıf

sosyal bilgiler dersinde değer öğretimindeki etkisini ortaya koymaya çalışan çalışmamızda; “vatanseverlik” değeri esas alınarak, tarihi bir hikâye ve geleneksel Gölge Oyunu

Hacivat ve Karagöz gösterimi ile öğrencilerin duygu

aktarımına yönelik sorular sorulduğunda ve bu sorulara hikâyenin içindeki ikilemlerle yaklaşıldığında öğrencilerin verdiği cevaplar değerlendirildi.

(29)

Bulgular ve Sonuç

• Bunun sonucu olarak öğrenciler ikilem durumlarına ikilemde kalan cevap vermekle birlikte, her öğrencinin cevap vermeye istekli olduğu, “vatanseverlik” duygusunu tanımlayabildiği, birçok öğrencinin tartışmaya istekli

olduğu, konulara duygudaşlık kurarak yaklaşabildiği ve ikilemli soruların ne hissettiklerini ifade edebilme

konusunda yeteneklerini artırdığını söylemek

mümkündür. Bu çalışmanın sonuçları ile ilgili süreç devam etmekte olup, deney ve kontrol grupları

oluşturularak çalışmanın nicel bir araştırmayla detaylandırılması üzerine çalışılmaktadır.

(30)

(31)

(32)

(33)

(34)