20 Haziran 2002 B‹L‹M

20 Haziran 2002 B‹L‹M

TEKN‹K

B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹

Seni

Do¤uraca¤›ma…

‹nsanlarda erkek çocuk do¤urman›n, fizyolojik olarak k›z çocuk

do¤urmaya göre daha zor oldu¤u bilinir. Bir nedeni, erkek çocuklar›n uterus (rahim) içinde geliflmeleri- nin daha h›zl› olmas›. Bir baflka neden, erkek ço- cuklar›n do¤umda k›zlara göre daha a¤›r olmalar›.

Ayr›ca bir o¤lan do¤uran annelerin yeniden üret- ken duruma, k›z do¤uran-

lara göre daha uzun bir sürede gel- dikleri de biliniyor. fiimdiyse Finli araflt›rmac›lar, en az›ndan endüstri- leflme öncesi toplumlarda, fazla say›da erkek çocuk do¤urman›n, ana- lar›n ömrünü k›saltt›¤›n› ortaya koy- mufl bulunuyorlar. Buna karfl›l›k, analar›n ömrünün, do¤urulan k›z ço- cuk say›s›na paralel olarak artt›¤› an- lafl›l›yor. Toplam, ya da yaflayan ço- cuk say›s›n›n babalar›n yaflam sürele- ri üzerinde olumlu ya da olumsuz herhangi bir etkisi görülmemifl.

Turku Üniversitesi’nden Samuli Helle ve ekip arkadafllar›, Finlandiya’daki kilise kay›tlar›n› inceleyerek, ailenin büyüklü¤üyle, ailedeki erkek ve k›z çocuklar›n say›lar›n›n, 1640 ve 1870 y›llar› aras›nda Kuzey ‹skandinav- ya’daki Sami toplumu kad›nlar›n›n yaflam sürelerini nas›l etkiledi¤ini be- lirlemifller. Araflt›rma için bu etnik toplulu¤un seçilme nedeni, sanayilefl- me öncesi dönemlerde geçimlerini ren geyi¤i sürülerinden, bal›kç›l›ktan ve avc›l›ktan sa¤l›yor olmalar› ve mo- dern bir sa¤l›k hizmeti altyap›s›

bulunmay›fl› nedeniyle de yaflam sürelerinin do¤a ve yaflam koflullar›nca belirlenmesi. Araflt›r- mac›lar, çocuk cin- siyetinin uzun sü- reli etkileri üzerinde durduklar› için yaln›zca menopoz sonras› (50 yafl›

geçmifl) kad›nlar›n yaflam sürelerini incelemifller.

Görülmüfl ki, do¤urulan toplam ço- cuk say›s›n›n da, ergenlik dönemine eriflen çocuk say›s›n›n da, analar›n yaflam süreleri üzerinde bir etkisi yok. Bu da genifl ailelerin ancak zen- gin bireylerce oluflturuldu¤unu orta- ya koyuyor. Buna karfl›l›k çocuklar›n cinsiyetinin, analar›n toplam yaflam süresi üzerinde belirgin bir etkisi ol- du¤u ortaya ç›km›fl. Araflt›rma sonuç- lar›na göre do¤an her erkek çocuk, analar›n ömrünü ortalama 34 hafta k›saltm›fl. Yaflam süresinden çal›nan y›llar›n uzunlu¤u, 4 ile 64 hafta ara- s›nda de¤ifliyor. Buna karfl›l›k araflt›r- mac›lar, k›z çocuklar›n say›s›n›n, ana- lar›n yaflam süreleri üzerinde, küçük ama olumlu bir etki yapt›¤›n› belirle- mifller. Bu durumun olas› nedenleri olarak, k›z çocuklar›n analar üzerin- deki fizyolojik maliyetinin daha dü- flük olmas›n›n yan›s›ra, genellikle k›z çocuklar›n analar›n günlük ifllerine yard›mc› olup ifllerini kolaylaflt›rd›k- lar› geleneksel aile yap›s› görülüyor.

O¤lanlar›n, analar›n ömrünü k›salt- mas›n›n bir olas› nedeni de, erkek

ceninlerin, kad›nlarda testosteron hormonu düzeylerini yükselt-

mesi. Testosteron, ba¤›fl›kl›k sistemini bask›lay›c› bir hor- mon. Dolay›s›yla çok say›da o¤-

lan do¤uran analarda ba¤›fl›k- l›k sistemi giderek etkisini

yitirerek anan›n ileri yafl- lara kadar yaflama flans›n›

azalt›yor.

Science, 10 May›s 2002

Kurba¤a klonlar›yla yap›lan deneyler,

"tedavi amaçl› insan klonlanmas›"

yandafllar›n› umutland›racak sonuçlar do¤urdu. Tedavi amaçl› klonlamaya karfl› ç›kanlar, potansiyel olarak sa¤- l›kl› bir insana dönüflebilecek bir embriyoyu, araflt›rmada kullan›lacak hücreler elde etme u¤runa feda etme- nin, etik kurallar›yla ba¤daflmad›¤›

görüflünü savunmaktayd›lar.

Hayvan klonlama deneylerinin pek ço¤unda, klon embriyolar›n ancak

%2’si kadar› geliflip klonlanan hayva- n›n kopyas› haline gelebiliyor. Ancak

‹ngiltere’nin Cambridge kentindeki Wellcome Kanser Araflt›rmalar› Ensti- tüsü araflt›rmac›lar›, a¤›r biçimde ku- surlu embriyolar›n bile, normal görü- nümlü doku üretebildiklerini gözle- mifller. Bunun anlam›, bir bebek hali- ne gelemeyecek hasarl› insan embri- yolar›n›n da insan gelifliminin izlen- mesinde, ya da ileride hastal›klar›n tedavisinde kullan›lacak hücre soylar›

sa¤layabilecek olmalar›.

Wellcome araflt›rmac›lar›, çekirdekleri ç›kart›lm›fl 110 kurba¤a yumurtas›n›n içine, kurba¤a ba¤›rsak hücrelerin- den al›nm›fl çekirdekleri yerlefltirmifl- ler. Ancak sonuçta yaln›zca bir tane normal görünüfllü kurba¤a ortaya ç›km›fl. Geri kalanlar›n geliflim süre- ciyse bir noktada yoldan ç›km›fl. Bun- lar›n da dörtte biri oldukça bozuk bir görünümde; hücrelerinin yar›s› yanl›fl bölünür durumda geliflmifl. Bu hasar- l› embriyolar›n, müdahale edilmedi¤i taktirde 24 saat içinde öldükleri be- lirlenmifl. Ancak, araflt›rmac›lar bu hasarl› embriyolardan ald›klar› hücre- leri sa¤l›kl› embriyolara ya da iribafl- lara (larva aflamas›n› geçmifl kurba¤a yavrular›) naklettiklerinde, bu hüc- reler yaflamlar›n› sürdürdükleri gibi sa¤l›kl› görünen kas, omurga ve deri dokular›na da dönüflmüfl. Wellcome ekibini yöneten John Gurdon’a göre, deneyin ortaya koydu¤u bulgular, tedavi amaçl› klonlamaya karfl›

oluflan tepkileri yumuflatabilir.

Science, 3 May 2002

Hatal› Embriyo Sa¤l›kl› Hücre

Annenin tahmini yaflam süresi (y›l)

Annenin do¤urdu¤u o¤lan say›s› Annenin do¤urdu¤u k›z say›s›

Eriflkin ça¤a ulaflan o¤lan say›s› Eriflkin ça¤a ulaflan k›z say›s›