10. SINIF ANATOMİ VE FİZYOLOJİ SUNULARI

(1)

(2)

ÜNİTE 1

VÜCUDUN TEMEL

YAPISI

(3)



KONULAR

1. Anatominin Bölümleri

2. Tıbbi Terimler

3. Anatomik Duruş, Anatomik

Düzlemler, Eksenler,

Vücudun Bölümleri, Vücut

Boşlukları, Yönler

(4)

ANATOMİ NEDİR ?

 ANATOMİ;vücudu oluşturan organların

yerini, şeklini, yapısını ve bu organlar arasındaki yapısal ve görevsel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.

 Anatomi: Ana + Temnein (Yunanca)  Ana: İçinden, ayrılmış

 Temnein: Kesmek, ayırmak  Dissection: Kesmek (Latince)

(5)

Keserek ayırma, parçalama anlamına

gelmektedir. Anatomi teriminin

Latince’deki karşılığı disseksiyondur.

Disseksiyon terimi günümüzde,

kadavranın bölgelere ayrılması ve bu bölgelerin kesilerek incelenmesi

yöntemi için genel bir ifade olarak kullanılmaktadır.

(6)

FİZYOLOJİ



İnsan vücudunu oluşturan

organların işlevlerini bu

işlevlerle ilgili vücutta oluşan

olay ve değişiklikleri inceleyen

bilim dalıdır.

(7)

NEDEN ANATOMİ???????

 Anatomi bilmeyen doktorlar köstebekler gibi belirsiz mezarlar açarlar.

 Gemi kaptanı için pusula ve harita ne ise

bir doktor içinde anatomi odur.

Sağlık ordusu veya insan ile

ilgilenen herkes insan anatomisini en iyi şekilde öğrenmeye mecburdur

(8)

ANATOMİ TARİHÇESİ

 En eski temel medikal

(9)

 Anatomiyle ilgili ilk yazılı kayıtlar eski Yunan’da

Hippocrates(M.Ö.460-377) ile başlar. Hippocrates’in kafa kemikleri ile ilgili tanımlamaları günümüzde de geçerlidir.

(10)

 Aynı dönemlerin bir başka hekimi

olan Aristoteles’de anatomi ile ilgili

tanımlamalarda bulunmuştur.

 Ünlü Yunan hekimi Galenos (M.S.

130-200) ölü hayvan

disseksiyonlarına ağırlık vermiştir. Daha sonra insanlarda da

tanımlanmış olan periferik sinirler, eklemler ve kaslar üzerinde gözlemler yapmıştır. Galenos’un anatomik

oluşumları ve çeşitli hastalıkları

tanımladığı eseri orta çağın sonlarına kadar kullanılmıştır.

(11)

 M.S. 980-1037 yıllarında yaşayan ve Avrupalılar

tarafından Avicenna ismi ile tanınan İbn-i

Sina “Tıp Kanunu” kitabında anatomi ve fizyoloji ile ilgili konulara da yer vermiştir.

 İbn-i Sina eserlerinde Hippocrates ve Galenos’un

(12)

 Anatominin kurucusu kabul edilen Andreas Vesalius (1514-1564) insan ölüsü incelemiş ve vücut yapısını araştırmıştır. 1543 yılında

yazdığı “De Humani Corporis Fabrica”adlı eseri Avrupa ülkelerinde uzun yıllar anatomi ders

(13)

 İlk fizyoloji kitabını XVII. yy. da

Descartes yayınlamıştır.

 Fizyoloji, bir bilim dalı olarak XVIII yy.

dan itibaren Abrech Von Haller

tarafından tanımlanmıştır.

 William Harvey XVII yy. da kan

dolaşımını tanımlamış, kalbin görevlerini açıklamıştır.

 MAZHAR PAŞA(1845-1920) ülkemizde

modern anatominin kurucusudur.

 Ülkemizde fizyoloji alanında ilk bilim

(14)

ANATOMİNİN BÖLÜMLERİ

 MAKROSKOPİK ANATOMİ (GROSS ANATOMİ): İnsan vücudunu oluşturan

yapıların ve organların herhangi bir mikroskoba ihtiyaç duymadan gözle görülebilen şekliyle

inceleyen anatomi dalıdır. Bu amaçla kullanılan temel eğitim aracı, ilaçlanarak doku

özelliklerinin uzun zaman kalıcılığı sağlanan ölü insan vücududur (kadavra).

(15)

SİSTEMATİK ANATOMİ:Organizmayı

organ topluluklarından oluşan

sistemlere (Hareket sistemi, dolaşım sistemi gibi.) ayırıp, incelemeyi esas

tutar. Bu öğretim modelinde bir sistem içindeki organlar ve doku grupları belirli bir sırayla öğretilir.

BÖLGESEL ANATOMİ:Vücut

bölgelere ( baş bölgesi, göğüs bölgesi

gibi) ayrılarak buralarda yer alan doku ve organlar dıştan içe incelenir.

(16)

MİKROSKOPİK ANATOMİ:Vücudu

oluşturan organlardan özel teknikler ile alınarak boyanan doku örneklerini

mikroskop altında inceleyen bilim dalıdır.

 Histoloji; Dokuların yapısını inceleyen

anatomi dalıdır.

 Sitoloji;Histolojinin bir bölümü olarak

da kabul görmekte olan hücre bilimidir. Hücreyi oluşturan yapıların ayrıntılı

(17)

GELİŞİMSEL ANATOMİ:İnsan

vücudunun şekillenmeye başladığı ilk andan ölümüne kadar geçirdiği evreleri ve normal yapısal değişiklikleri inceler.

Doğum öncesi dönemi anatomisi,

çocukluk dönemi anatomisi, erişkin dönemi anatomisi, yaşlılık dönemi anatomisi gibi alt dallara ayrılır.

RADYOLOJİK ANATOMİ: İnsan

vücudunun değişik radyolojik teknikler ile görüntülenerek incelenmesidir.

(18)

TIBBİ TERİMLER

 Terim

 Bir sözcüğün bilim, sanat, politika vb.

alanlarda kullanıldığında aldığı anlamdır.

 Tıp alanında kullanılan sözcüklere ‘tıbbi

terimler’ denir.

 Tıp terimleri Yunanca ve Latincedir.

Terimler kök halinde veya ön ekli ve son ekli olarak kullanılır.

(19)

TIBBİ TERİMLER

 Kök: Anlamlı en küçük dil birimidir. Köke ön

ek, son ek getirilerek anlamlı sözcükler oluşturulur.

 Örneğin; ‘Os’ kök sözcüktür ve kemik

anlamındadır. Bu sözcüğe ‘tologia’ son eki getirilerek ‘ostologia’ yani kemik bilimi

sözcüğünü oluşturabiliriz.

 Ön ek: Kökün önüne gelerek yeni sözcük

oluşturan eklerdir.

 Son ek: Sözcüğün sonuna gelerek yeni sözcük

(20)

Tıbbi-anatomik terimlerle ilgili

düzenlemeler ilk olarak 1895 yılında

Basel’de (İsviçre) uluslar arası düzeyde yapılan bilimsel toplantılarla

belirlenmiştir. Bu toplantılarda

30.000’den fazla sayıya ulaşan anatomi terimlerinde sadeleşmeye gidilmiş,

Latince temel alınarak terim sayısı 4.500 dolayına indirilmiştir. Tüm dünyada ortak olarak kullanılan bu terimler

Nomina Anatomica isimli kitaplarda toplanmıştır.

(21)

ANATOMİK DURUŞ, DÜZLEMLER, EKSENLER, VÜCUDUN BÖLÜMLERİ, VÜCUT BOŞLUKLARI YÖNLER

(22)

ANATOMİK DURUŞ (ANATOMİK POZİSYON)

 Ayakta dik duran, yüzü bize dönük, gözleri ile

karşıya bakan, baş ve gövdesi dik, kolları

yanlarda aşağıya sarkık, avuç içi öne bakan, ayakları birleşik bir şekilde duran kişinin

(23)

ANATOMİK DÜZLEMLER

1.

Frontal (Alın) düzlem

2.

Median (Orta) düzlem

(24)

Orta düzlem (Median – Sagittal düzlem):

Vücudun uzun ekseni

boyunca, yere dik olarak önden arkaya veya

arkadan öne doğru

geçirilen, vücudu sağ-sol iki eşit yarıma bölen

(25)

Alın düzlemi (Frontal

–Koronal düzlem):

Sağdan sola ve soldan sağa doğru sagital

düzleme dik açı

yapacak şekilde geçen düzlemdir.

Vücudu ön-arka olarak

eşit olmayan iki parçaya ayırır.

(26)

Enine düzlem

(Transvers-Horizontal-Aksiyal düzlem):

Vücudun herhangi bir

yerinden, yere paralel olarak geçirilen

düzlemdir.

Vücudu üst ve alt olarak

eşit olmayan iki parçaya ayırır.

(27)

TASARILI EKSENLER

İnsan vücudundan geçen ve eklemler

çevresinde oluşan hareketlerin

tanımlanmasında kullanılan yönlerdir. Hareket esnasında yer değiştirmeyen noktaları birleştiren doğruya eksen (axis) denir.

Üç temel anatomik eksen vardır.

Dikey eksen (Vertikal eksen):

Ön-arka enine eksen (Sagittal eksen Sağ-sol enine eksen (Transvers

(28)

Dikey eksen (Vertikal eksen):

Vücutta baştan ayaklara doğru, yere dik olarak geçirilen eksendir.

Ön-arka enine eksen (Sagittal

eksen): Ok yönünde, vücudun önünden arkasına veya arkasından önüne doğru, yere paralel olarak geçirilen eksendir.

Sağ-sol enine eksen (Transvers

eksen): Vücudun sağından soluna veya solundan sağına yere paralel olarak

(29)

(30)

VÜCUDUN BÖLÜMLERİ İnsan vücudu 1. BAŞ, (CAPUT) 2. BOYUN, (COLLUM) 3. GÖVDE, (TRUNCUS), 4. ALT VE ÜST TARAFLAR (Ekstremiteler)  Üst ekstremiteler  Alt ekstremiteler

(31)

1-BAŞ (CAPUT-KAPUT):Vücudun en üst

bölümünü oluşturur. Kafa ve yüz bölgelerinden oluşur. Solunum ve sindirim organlarının

başlangıç kısımları, beyin, gözler, kulaklar, ağız ve burun’u ihtiva eder.

2-BOYUN (COLLUM-KOLLUM) :Baş ve gövde arasında uzanan vücut bölümüdür. Boyunda tiroid ve paratiroid bezi, yutak, gırtlak, soluk borusu ve yemek borusu bulunur.

3-GÖVDE (TRUNCUS-TRUNKUS): Göğüs

(thorax), karın (abdomen) , leğen (pelvis) apış arası (perine), sırt-bel bölgelerinden oluşur.

(32)

 Göğüs (Thorax): Boyun ve karın

arasında yer alan üst gövde bölümüdür. Önde göğüs kemiği, arkada sırt

omurları ve yanlarda kaburgaların sınırladığı bölümden oluşur.

 Karın (Abdomen): Göğüs ve pelvis

arasında yer alır. Gövdenin en geniş kısmıdır. Önde ve yanlarda karın

kasları; arkada, bel omurları ile çevrili bölümden oluşur.

(33)

 Pelvis (Leğen):Gövdenin en alt

kısmında bulunan bölümüdür. Ön ve yanlarda, kalça kemikleri; arkada

kuyruk sokumu kemiği ile çevrili bölümdür.

(34)

4-ÜST TARAFLAR-ÜST YANLAR-EKSTREMİTELER;

Üst ekstremiteler gövdeye her iki yandan omuz ile bağlıdır.

 Omuz  Kol

 Ön kol

(35)

5-ALT TARAFLAR-ALT YANLAR-EKSTREMİTELER;

 Alt extremiteler her iki alt yandan

gövdeye bağlanırlar.

o Kalça o Uyluk o Bacak

(36)

(37)

VÜCUT BOŞLUKLARI  Vücudumuzda kemik,

kas ve zarlarla çevrili boşluklar

(cavity-cavum) vardır.

 Bu boşluklar vücudun

ön tarafında

( ventral boşluk) ve arka tarafında (dorsal

boşluk)

(38)

DORSAL BOŞLUKLAR-ARKA

1-Kafatası boşluğu (Cavum cranii):

Kafatası kemiklerinin çevrelediği, içerisinde

beyin, beyincik, hipofiz ve epifiz bezinin yer aldığı boşluktur.

2-Spinal boşluk (Cavum spinalis- canalis

vertebralis): Omurga içinde yer alan ve

kafatası boşluğunun devamı şeklinde olan boşluktur. Bu boşlukta omurilik yer alır.

(39)

VENTRAL BOŞLUKLAR-ÖN BOŞLUK

Göğüs boşluğu, karın boşluğu ve pelvis boşluğudur.

1-Göğüs boşluğu (Cavum thoracica ): Ön tarafta göğüs kemiği, arkada sırt omurları, ön yan ve arkada kaburgaların çevrelediği boşluktur. Göğüs boşluğunu karın boşluğundan diyafragma kası ayırır.

 Göğüs boşluğunda; akciğerler, kalp, yemek

borusu ve soluk borusu bulunur. Ana

atardamar (aort), üst ana toplardamarı ve alt ana toplardamarın göğüs bölümü bu boşluktan geçer. Göğüs boşluğunun iç yüzeyi ve akciğerlerin üzeri plevra denilen zarla kaplıdır.

(40)

VENTRAL BOŞLUKLAR-ÖN BOŞLUKLAR

2-Karın boşluğu (Cavum abdominalis):

Arkada bel omurları üstte diyafragma, ön arka ve yanlarda kasların çevrelediği

boşluktur.

 Karın boşluğu içinde; karaciğer, safra

kesesi, pankreas dalak, ince ve kalın bağırsaklar, böbrekler, böbrek üstü bezleri, aort ve alt ana toplardamarın karna ait bölümleri bulunur.

(41)

(42)

VENTRAL BOŞLUKLAR-ÖN BOŞLUKLAR

3-Leğen (Pelvis) Boşluğu

 Kalça kemikleri ile omurganın alt kısmı olan

sakrum ve kuyruk kemiklerinin çevrelediği

boşluğa pelvis boşluğu denir.

 Pelvis boşluğunda mesane (idrar torbası)

rektum (sindirim borusunun dışa açılan bölümü), kadın ve erkek cinsiyet organları

(43)

(44)

(45)

UYGULAMA ÇALIŞMALARI

Aşağıda verilen çalışmaları yaparak konuyu tekrar ediniz.

1. Anatomi ve fizyoloji nedir? Tanımlayınız. 2. Vücudun bölümlerini çizdiğiniz resimde

gösteriniz.

3. Vücut boşluklarını yazınız.

4. Anatomik düzlem ve eksenleri çizerek tanımlarını birer kez yazınız.

5. Yön ve yer bildiren terimleri tablodan ikişer kez yazınız.

(46)

BÖLÜM 2

HÜCRE

Konular

1. Hücrenin Yapısı

2. Hücre Bölünmesi

ve Çoğalması

(47)

Hücre, canlıların yapısını oluşturan en

küçük canlı birimdir. Hücrenin yapısı ilk kez 1605 yılında

Robert Hooke tarafından tespit

edilmiştir. Hooke; kendi yaptığı

mikroskopta şişe mantarından aldığı bir parçayı incelerken onun bal peteği şeklindeki odacıklardan oluştuğunu görmüştür. Bu odacıklara hücre (= cellula) adını vermiştir. Hücreyi

inceleyen bilim dalı sitoloji(hücre bilimi) dir.

(48)

 Hücrelerin şekilleri, boyları ve büyüklükleri

birbirinden farklıdır. Yassı, yuvarlak,

prizmatik, ipliksi, küpsü, yıldız, kirpiksi şekilde olanları vardır. Hücreler genellikle renksiz olup bazıları taşımış oldukları renk maddelerine göre farklı renklerde olabilirler. Örneğin, alyuvarlar kırmızı, yağ hücreleri

sarıdır.

 İnsan vücudunda en küçük hücre, 2-4

mikron çapında beyindeki mikroglia

hücresidir. En büyük hücre ise 150-200 mikron çapındaki kadın döl hücresi

(49)

(50)

HÜCRELERİN TEMEL ORTAK ÖZELLİKLERİ

Besin maddelerine ve oksijene

ihtiyaç duyarlar.

Büyüyüp gelişirler.

İç ve dış etkenlerle uyarılırlar. Hareket ederler.

(51)

Sayın Eğitimcilerimiz sunumların

tamamına ulaşmak için

yayınevimiz ile irtibata

geçebilirsiniz.

Atlas Sağlık Yayınları