Gelişimsel destek programı hazırlama, uygulama ve değerlendirme
Prof. Dr. Müdriye YILDIZ
BIÇAKÇI
Gelişimsel destek programı hazırlama
• Planlama program geliştirme sürecinin ilk
aşamasıdır. Bu aşamada ağırlıklı olarak
çalışma gruplarının oluşturulması,
çalışma gruplarının planları hazırlaması
ve gereksinim analizinin yapılarak
gereksinimlerin belirlenmesi beklenir
(Usta, 2016).
• Aile merkezli gelişimsel destek programlarının
hazırlanması ve uygulanmasında, ailelerin ve toplumun
gereksinimleri, seçilen hedef kitle ve ulaşılmak istenen
amaçlar belirleyicidir. Bu alanda geliştirilen
programlar, toplumun çok farklı kesimlerinin eğitim ve
destek gereksinimlerine göre oluşturulmakla birlikte,
yaygın olarak erken çocukluk döneminde çocuğu olan
ailelere yönelik olarak uygulanmaktadır. Bu
programlara katılan aileler, gerek kendilerini gerekse
çocuklarının gelişimini ne kadar erken dönemde
destekleyip ev ortamını zenginleştirirlerse o kadar
başarılı sonuçlara ulaşmaktadırlar (Dinç, 2016).
• Aile merkezli eğitim uygulamalarını planlarken, öncelikle hedef grupların çok iyi seçilmesi gerekir. Bu programlar, kimi zaman aile üyelerinin tümünü kapsayacak biçimde oluşturulabildiği gibi kimi zaman da aile bireylerinden yalnızca birinin ya da birkaçının katılacağı biçimde belirlenebilir. Hedef gruplar anne-babanın, çocuğun ve toplumun özellikleri dikkate alınarak seçilmelidir. Hedef grubun belirlenmesinin ardından, bu grubun gereksinimleri belirlenmelidir. Gereksinimlerin belirlenmesi, eğitim programının hazırlanmasında eğitimin “neden” yapılacağına ilişkin ipuçlarını verir. Bu gereksinimler, programın bir anlamda temelini oluşturarak programın amaçlarının ve sonraki süreçlerinin nasıl yapılandırılacağının belirlenmesini sağlar (Temel, 1997 ve Ünal, 2014’den akt. Dinç, 2016).
• Aile merkezli gelişimsel destek programlarının hazırlanması ve uygulanmasında, çocuk ve ailenin özellikleri çok önemlidir. Çocukla bir bütün olarak aileyi tanıyabilmek için; ailenin sosyoekonomik durumu, kültürel özellikleri, eğitim düzeyleri, aile yapısı, yaşadığı çevre, ailenin güçlü yanları, stres kaynakları, anne-baba davranışları, aile ilişkileri gibi özellikleri bilmek gereklidir. Bu özellikler konusunda bilgi toplamak için çocuğu ve aileyi ev ortamında gözlemenin dışında, anket, ölçek, test, görüşme gibi tekniklerle ailelerden bilgi toplamak çok yararlı olacaktır. Çocuğun gelişim düzeyi ve özellikleri konusunda, aile merkezli gelişimsel değerlendirme sonuçları da uzman görüşü ile ortaya konulmalıdır. Çeşitli bilgi toplama araçları ile elde edilen sonuçlar ve aile merkezli gelişimsel değerlendirme sonuçları birleştirilerek, aile merkezli gelişimsel destek programında hangi uygulamaların nasıl gerçekleştirileceğine karar verilmelidir.
Tüm bu aşamalarda aileler bir ortak olarak yer almalıdır (Dinç, 2016).
• Çocukların gelişimini desteklemek amacıyla onların gereksinimlerinin karşılanması için uygulanacak eğitim programının hazırlanmasında doğru kararlar alınması için öncelikle programın genel yapısının belirlenmesi gereklidir. Bu yapıyı oluşturmada dikkate alınması gereken özellikler şu biçimde açıklanabilir: Gelişimsel program, çocukların sağlığını ve güvenliğini tam olarak gözetecek şekilde yapılandırılmalıdır. Tüm gelişim alanlarını kapsamalı ve tüm çocuklar için uygun olmalıdır. Eğitsel hedefler belirlenerek planlanmalıdır.
Sağlam ve olumlu insan ilişkilerini temel alarak
oluşturulmalıdır (Güler Öztürk, 2016).
• Hastane merkezli gelişimsel destek programları; risk grubunda olan çocukların gelişimlerini izlemek, gelişimsel geriliği olan çocukları desteklemek, fiziksel yetersizliği olan çocuklara gereksinim duydukları alanlarda terapi hizmetleri sunmak, hastanede yatarak tedavi görecek çocukları hastane yaşantısına hazırlamak, hastanede uzun süreli tedavi gören çocuklara eğitim-öğretim hizmeti vermek, hasta çocuğa ve ailesine yönelik psikolojik ve sosyal destek sağlamak ve hastaneden eve ya da okula dönen çocuklara geçiş planları hazırlamak üzere geliştirilmiş programlardır. Hastane merkezli gelişimsel destek programları, 0-18 yaş arasındaki çocuklara yönelik olarak ve çocukların gereksinimleri göz önünde bulundurularak hazırlanan programlardır. Bu programların uygulanmasında disiplinler arası bir yaklaşım ile doktor, hemşire, fizyoterapist, iş- uğraşı terapisti, psikolog, çocuk gelişim uzmanı, sınıf öğretmeni/özel eğitim öğretmeni ve aileden oluşan bir ekip görev alır (Yücesoy Özkan, 2016).
