B O Y A D A N Ö N C E Y Ü Z E Y L E R İ N H A Z I R L A N M A S I
II
Çeviren: Y. Mühendis Ali Berkol
Harp sonrası etüdleri serisinin 5 No. lusu ve İngiliz Boya araştırma birliğinde kurulan komite tarafından hazırlanmış «Bma1arm Boyanması» Raporundan anlaşılmıştır.
Geçen yazımızda boyalı muhtelif yüzeylerin tekrar b o -yanmasını incelemiştik. Bu yazıda isa lıi; boya görmemiş yeni yüzeylerden basedeceğiz. •
T a h t a y ü z e y l e r :
Harpten evvel bile binalarda kullanılan yaş tahtaların bundan sonra artacağı tahmin edi-lebilir. Yeni bir binanın kurulmasından hemen sonra yapılan boyada bazı hatalar (meselâ tahtanın çatlaması, rutubetten dolayı boyanın rengini de-ğiştirmesi gibi) boyacının kontrolü altında değil-dir.
Budaklardan .meydana gelen zorluklar da her halde artacaktır. Bilhassa büyük budaklar halinde en tesirli usul budağı tamamiyle çıkarıp yerine temiz tahta koymaktır. Bunu yapmak mümkün ol-madığı takdirde, budak yüzeyden biraz derin ke-silir ve iyi bir macunla örtülür. En ucuz fakat en az tesirli çareler de budağı bir metal tabakası ile veyahut lâk sürerek örtmektir.
Bu son usulde kullanılan mayi alkolde eritil-miş şelâk mahlulüdür. Şelâk yerine her hangi bir reçine kullanılmamalıdn\
Sonradan boyanacak her hangi bir tahta yü-zeylere krezotlu maddeler sürülmemelidir. Krezot üzerine boya yapmak büyük itinalara rağmen güçtür. Yine, boyadan evvel muvakkat bir deko-rasyon icap ediyorsa krezot kullanmaktan kaçın-mak lâzımdır.
Tavanlar ve ara duvarları da kullanılan fiber levha vesaire gibi çeşitli malzemenin boyadan ev-vel yüzeylerinin temizlenmesi kâfidir, fakat bun-lar farkla mesamattı iseler, emmeye mâni olup bo-yadan tasarruf için tıkayıcı mayi sürmek lâzım-dır.
Şekil 1 — Yeni galvanizli saç üzerinden boyanın dökülmesi. Soldaki resimde, boya doğrudan doğruya yüzeye sürüldü-ğünden fena halde kabuklanmıştır. Sağda, yüzey önceden
muamele görmüş olduğundan boya iyi tutmuştur.
T a ş y ü z e y l e r :
Taş yüzeylerin boyanması esas itibariyle tav-siye olunmaz, çünkü boya ile, iyi tasarlanmış bir binanın tabiî güzelliği gizlenmiş bulunur. Ayni zamanda harpten soma boya darlığı düşünülerek bu yerler için malzeme israf etmemek lâzımdır. Her ne kadar boya taşı korumaya yararsa da kul-lanılışı yalnız eski satıhlara münhasır kalmalıdır.
T u ğ l a y ü z e y l e r :
Haricî tuğla duvarların boyanması pek az bir istifade temin eder, ancak bazı müstesna hallerde duvarları beyaza boyamakla aydınlatma islâh edi-lebilir. Fazla mesamattı ve yağmuru emmiye mey-yal tuğla duvarlar hususî bir muamele görmeyi icap ettirirler. Fakat burada da boya yerine su ge-çirmez mayiler kullanılması tavsiye olunur.
Bina dahilinde tuğlalar meydanda kaldığı tekdirde, yüzey temizlendikten sonra badana ile dekorasyonu temin etmek doğru olur. Tasarruf maksadiyle yağlı boya kullanılmamalıdır, ancak sıhhî sebeplerden dolayı süpürgelikler için istimal edilebilir.
Bazı hallerde yağlı boya ve badanaların yer yer kabuklandığı görülür, bu kusur tuğlanın mesa-mattı bulunmasına ve eriyebilen tuzların mevcut bulunmasına tâbidir. Hakikatte güçlük o kadar ka-rışıktır ki yer yer bu kabuklanmaları önlemek için geniş araştırmalara ihtiyaç vardır.
Şekil 2 — Tuğla üzerinde badana hatası.
Bu çıplak tuğla duvarın badanasında küf yüzünden yer yer hatalar olmuştur. Teferruat aşağıdaki resimde gösterilmiştir.
Ç i m e ıı t o 1 u v e a l ç ı l ı y ü z e y -l e r :
Pof ti and çimentosu ve kireç alçılan bu gibi yeni satıhların boyanması dekoratörlere daima bü-yük güçlükler çıkarmıştır. Bunun sebebi, kısaca , boya tabakasını tahrip eden alkalin tuzlar ihtiva eden, büyük miktarda suyun bulunmasının zaru-rî olmasıdır. Bina t a m a m i y l e kuruduktan sonra dekorasyona başlamlsa müşkülât hemen, he-men bertaraf edilmiş olur. Fakat bu dış yüzeyler için mümkünse de normal şartlar altında iç yüzey-ler için aylara lüzum vardır Derhal işgal edilecek olan harp sonrası binalarında bu mahzur bilhassa meydana gelecektir.
Yüzey tamamiyle kurumuş olmadan parlak boya vurulması ekseriyetle fecî neticeler doğurur. Derhal dekorasyona lüzum olduğu takdirde en el-verişli usul muvakkaten astar veyahut yağlı bada-na yapmaktır, asgarî nisbette yağ ihtiva eden ke-sif renkli bir yağlı boya da sürülebilir. Müteakiben yüzeye parlak boya da sürülebilir ve böylece çat-lama veyahut alkalin tesirden kurtulmak mümkün olur. Parlak boya muvakkaten dekorasyon üzerine tatbik edilebilir, yalnız, parlak boya sürülmeden evvel astar tamamen yıkanmalıdır. Islak alçın m yüzünü sulfat-dö-zenk gibi maddelerle muameleye tabi tutmak tavsiye olunmaz. Bu nevi muamele an-cak satıhtaki alkalin üzerine tesir edebilir. Halbu-ki alçı kuruyuncaya kadar iç taraflardan gelen su
mütemadiyen yüzeye alkali taşır. Bundan maada yüzeyin küflenme kabiliyeti de artmış olur.
Duvar kururken yüzünde tuzlar ekseriyetle kristali ze ,olur ve gelecek dekorasyonu bozabilir. Bu kristaller fırçalanmalı ve meydana geldikleri yerler müşalıade altında tutulmalı ve icabında zu-hur eden kristaller tekrar fırçalanmalıdır. Bu nevi küfleri yıkama veyahut tıkayıcı bir mayi ile yüze-yi kaplama usulleriyle bertaraf etmek tavsiye o-kınmaz. Yıkamak için kullanılan su alçının içinde bulunan alkalin tuzları eriterek, tebahhur ederken bu tuzlan meydanda bırakabilir. Yüzeyi tıkamak ise büsbütün fenadır.
K a l s i y u m s ü l f a t ( j i p s ) la i[ ç ı-l a r ı v e b u s ı n ı f a ı-l ç ı ı-l a r :
Bu sınıf alçılar umumiyetle evvelkilerden bo-yaya karşı çok daha az zararlıdır. Çünkü onlar ka-dar kuvvetli alkali değildirler, fakat ekseriya çi-mento üzerine sıvanmış bulunduklarından, kuru-ma esnasında'suyun getirdiği alkalin tuzlar yüzeye kadar çıkabilirler. Demek ki burada da kireç al-çılarında olduğu gibi kuruma devresi mümkün ol-duğu kadar uzatılmalı ve küflerin teşekkül etme-sine zaman bırakılmalıdır. Dekorasyon evvlâ sulu boya veyahut yağı az yağlı boya ile yapılmalıdır.
A m i a ıı 11 i ç i m e n t o l e v h a l a r ı : Burada da serbest alkaliler mevcuttur. Fakat kullanılan su hacmi çok daha az olduğundan mah-zurlar nisbeten daha ehemmiyetsizdir. Bu malzeme ekseriyetle ıslanmaya maruz yerlerde kullanıldı-ğında zararlı alkalin tuzlar yüze çıkar. Bunların asit tuzlarla yok edilmesi ender olarak iyi netice verir, levhanın arka tarafı suyun işlememesi için bitümlü maddelerden kaplanmalıdır. Parlak boya vurulması arzu ediliyorsa levhada rutubet bulun-mamalı ve boyadan evvel hususî bir astar vurul-malıdır.
M e t a l y ü z e y Le,r :
D e m i r v e ç e l i k y i i z e y l e r : Baş-lıca gaye pastan korumadır ve bunun için boyanın yüzeye iyice yapışması şarttır. Boyadan evvel bü-tün pas ve kabukların iyice temizlenmesi elzemdir. Yüzeyin oldukça temiz bulunduğu yerlerde tel fır-ça kullanmak kâfidir. Fakat kabuk mevcutsa ayrı-ca temizlik.
edil-Şsıkil 3 — Budakların sebep olduğu kusurlar. Sağdaki resimde, budaklar boyanın çatlama ve dökülmesine
sebep olmuştur. Solda, münasip muamele sayesinde bu kusurlar bertaraf edilmiştir.
mekteyse de kullanılışı henüz genişlememiştir. Kabukları temizlenmiş demir ve çelik yüzey-ler çabuk paslanmaya meyillidir, binaenaleyh ka-bukların temizlenmesinden hemen sonra koruyucu bir tabaka, kaplanmalıdır. Bu tabaka hem modeli tesirli bir şekilde korumak, hem de montajdan son-ra vurulacak boyaya sağlam bir zemin teşkil et-melidir, ucuz ve uygun olmıyan malzemenin gay-ri .muntazam ve kaba bir şekilde tatbik edilmesi hiç de tavsiye edilmez, bu gibi halerde umumi-yetle bu tabakmm temizlenmesi ve elverişli bir as-tar sürülmesi icap eder.
Normal usulün son zamanlarda değişen şekli tavsiye olunabilir, yapı aksamı yalnız astar yeri-ne tamamen boyanır. Böylece paslanmaya karşı ar-tan mukavemet boyanmış yüzeylerin nakil veya montaj esnasında zarar görmelerini fazlasiyle kar-şılar.
Ç i n k o v e g a l v a n i z l i s a ç l a r : Yeni olan bu satıhlara boyanın iyice yapış-masını temin etmek güçtür, ve umumiyetle bu yü-zeyleri bir kaç ay boyamadan bırakmak faydalıdır. Derhal boyamak icap ettiği takdirde dış yüzeyler için bitümlü boyalar kabuklanmıyacaklan için tavsiye olun-ur.
Başka bir usul boya sürülmeden evvel yüze-yin eskimemesi için, asit fosforiık esasına dayanan bazı mahlûller kullanılabilir.
Şekil 4 — Yüzeyin önceden iyi hazırlanmadığı için demir üzerindeki boya kusurlu olmuştur. Boya tabakasının altında
pas teşekkül etmiş ve dağılmaya sebep olmuştur .
Bu takdirde boya vurulmadan evvel yüzey iyice yıkanmalı ve kurutulmalıdır.
G a l v a n i z l i S a r n ı ç l a r : Son za-manlarda evlerde bulunan soğuk su sarnıçları ar-tan yenmeye maruz kalmışlardır. Bu sarnıçları monte etmeden evvel geçen yızımızda izah edildiği gibi bunlarn içleri boyanmalıdır.
K u r ş u n , b a k ı r , a 1 ü m i y u m, Bunlar yenmeye az maruzdurlar ve umumi-yetle boya iç tesisata münhasırdır. Lâzım olan bütün ameliye, kirlerin temizlenmesi ve boyanın tutması için yüzeyin pürüzlendirilmesinden
iba-rettir. | :
B a k ı r b o r u l a r : Sıcak sabunlu su ile iyice yıkanmalı ve boyanın tutması için yüzey kba zımpara kâğıdı ile çizilmeli ve son olarak 1 a-seıton 2 benzol malûlü sürülmelidir.
