Hormonal bursektominin bazı kan parametreleri ile lökosit oranları üzerine etkisi

v-ı.

"

ll

.

ıh·r~.(19'17),13,2:$3-$6

HORMONAL BURSEKTOMiNiN BAZI KAN PARAMETRELERi iLE LÖKOsiT

ORANLARI ÜZERiNE ETKisi

Ercan Keski

nt

Z

afer D

urgun'

Hasan

H

üseyin D

önmez

2

_Nurc

_{an D}

_önmez

t

Effect

ol'

lI

or mon al i

n

Ovo

Bu

rsect omv on

Scme

Blood

Parumeters a

nd Leucoc vte

Percent a ges

'

Summary: inthestudy.20 hormonally bursectomized and20 intact (control) eggsIromnativehibritIineswere used. Haernatclo qicalexaminations wereperformed in thesebırdsat1..5..10.andt5 thweeks of theirages.itwasnot o

b-tained any differences between the

qrcups

in resc ecı ol eıyth rocyte, ıeucccvıe and ınrc rrcocyte

covnts.

ha-emoglobine andhaem cıcc nt levelsat anytimeperiod.Percentages ol Iymphocyte in the bursectomizedgroup were significantlylowerthan in the control anunalsat1and5thweeks ol theirages(P<0 .05).In lhe same samplingtimes eosinophil percentages (7.80,6.60%.respec1ively) in the bursektomizedgroup were observedto be signilic antly hig-herthan those inthecontrol group(3.80. 4,20%. re sp ect ıve ly). On theother handin the bursectomizedgroup he-terophücouots weredetermined relatively higher due LOthe deerease in Iymphocyte ccunts as compared with the control group.The dillerences between the groupsin respect o/thepercentaqes of lyrf'4)hocyte,heterophil and eo-sinophilwere disappared after 5 ıh week although eosinophi1 and heıe rophil counıs were stili higher in Ihe bur -secıo miz ed group.In conclusion,hormena!in ovo bursectomylikesurgicalbursectcrrw result ed in higherecencpnu ccunıand bothB and T Iymphocytesarenecessary tomaıntaineosinophilcount in normal range.

Keywords :Bursectomy,leucocyte percentage.eosinophil.

Özet: _{Araşl ı rmada} 20 adet hormonalovo bursektomili ve 20 adet _{sağlıklı döllenmiş} yumurta _{kullanıldı.} Her gruptaki hayvanlardanyaşlarının 1.,5.,10.ve15.haftalarında kanalındı. Araşt ırmad aalywar,akyuvarvetrorTıbosi! sayıları ıle

hemog lobın ve hematokntdeğer açısından gruplararas ı farklılık yoktu.Çalışmanın 1.ve 5.haftalarında bursekı omili gruptaıentcsnyüzdesi kontrol grubununkindenönemlıorandadüş ükbulundu(P< 0.05). Ayn ı örneklemezamanlarında eozinelil yüzdesibursekıomıigrupta("lo7.80,6.60)kontrolgrubununkinden(% 3.80,4.20)önemli orandayüksekbu -lunurken. retant bir helerolili belirlendi. Diğe r örnekleme zamanlarında ise bursektomili hayvanlarda lenfosit oranı düşük, eozınolil veheterotil oranı kontrol grubundakinden yüksek seyretmesine ra ğ me n istatıstiksel öneminortadan kalktıgıdikkatiçekti.Sonuçolarakhormonalovo bursektorni;şiru rjkalbursektomideolduğugıbi eozinofilsayısındaar -tışayol açarkeneczinotüsayısın ı n normalsını rla rdakorunabilmesiiçinBlenfosrtlerindegerekliolduğunuortaya koy-maktadır.

Anahtarkehmeler:Bursektcrrs.lökosit yüzdeleri,eozinol il. Giriş

Bursektomi,uygulanan metol ve zamana göre imm unolojik yanıtta degişik derecelerde y e-ıersizliklere yol açmaktadı r. Kimya sa l ve şirurjikal

burse ktomi uygulanan piliçler sı n ırfı B lenlosit s is-tem ind en normale kadar fark l ı l ıklar serqüermşterdir (Va n Alten ve ark., 196 8; Glick,197 1; Kincade ve

Coope r, 1973 ; Eskola ve Toivenen. 19 74; Gi

-ambron eveark..1981),

Erke n emb riyona l dönemde şirurjikal bur

-sektomi uygul an an piliçlerde yapılan histolojik de -ğerlendirmelerin birçoğu (in kubasyonun 52-60.sa

-atle ri) B lenfosit, yüzey ve sitopla zmik i m-mu nglobulinli hücr eler, im munglob ulin (lg) üreten

hücreler ve plazma hücr elerinin oluşturulamadıgını

göstermiştir (Eerola ve ark., 198 3; Veromaa ve ark.,198 7).Bütünbun lara baglıolarakşirurjikalola

-rak ve emb riyonal dönemd e ~ursektomi yapılan pi-lçlenn ıotal olarak spesifik anticadileri ü re-temedikleri belirlen miştir (Jalkanen ve ark.. 1984;

T

oivenerrveark.•198 7).

Diger tara ftan

eoz

i

no

tih.

parazi te r ve hel -Ge1i~Tari hi; 12.05.1997.

\.S.U.Veterinerl-akültc vi.H/ yo h ıj iAnabilimDa lı ,KOf'lYA.

KESKIN.DUR(iUN .I)(')NMEZ.OONM ...

.z

mintik enfeksiyonlarda belirginbiryerutnr.Eozinofili

aynı zamanda

aueriik

reaksiyonlar, bazı ne-oplazmalar ve hipereozinofilik sendromla ilişkilidir (Beeson ve Bass, 1977;CoIley ve ark., 1986).

Eo-zinofil gelişiminın T lenfositler ve bunların ürü

n-lerine bagh olduğU ileri surulm ekt edir (Basten ve Beeson.1970).

Somwanshi ve Mohanty (1993) 13 haftalık

piliçlerde qerçekleşuolen şirurjikel bursektorre s0-nucu bu hayvanlarda alywar ve akywar sayısının kontr~grubununkine göre azaldığını bildiririerken. dıffefeosiyal 'Okosıt sayısının lenfopeni,nötrafili ve eozinofili tabk>su sergiledigini kaydetmektedirler.

Korpela ve ark.(1987)errtıriyonal dönemin60_

sa

-atınde şirurjikal bursekt omi yapılan 10 haftalık pi.

IiçierdeTıentosn fonksiyonunun normal bulunduğu halde eozınolil sayısının anlamlı olarak yuksek

ol-dugunubıkıumektedmer.

Bu çalışmada şiruqikal burseklomiden farklı olarak kimyasal ovo burseklominin bazı kan pa. rametreleri üzerine etkile rinin belirlenmesi amaç-!anmıştır

Materyal ve Metot

Araştırmada 40 adet fertılize tavuk yu -murtası kullanıldı. Yumurtalardan 20 tanesi in -kubasyonun 36. saalinde % 2'lik testesteron pro -piyanat (% 96'llk alkolda çözOndürülmüş)

solusyonuna 5 sn daldırılarak bursektomi ger -çekleş1irildi (Glick ve Mc Duttie, 1975). Diğer yu -murtalarise kontrololarak kullanıldı. Hayvanlar yu

-murtadan çıkt ıktan sonra araştırma sonuna kada r sta ndart ticari tavuk yemi ile beslend i.

Çalışmada yaşlarının 1" 5., 10.ve 15.haf -talarında her gruptan S'er hayvan kesilerek kan ö r-neklerialındı. Kan örnek lerind ealyuvar,akyuvar ve trombosit sayıları Nalt Herrick sclusvonu ku l-lanılarakthoma lamındasayıkıl.Hbmiktarı Satıli'nin asit-hemalınyöntemi ile,hematokrit değer ise mik· rohematokrı! yôntem ile belirlenirken.akyuvaryuz· deleri May Grünwald·Giemsa yöntemiileboyanmış

kan frotilerind e mikroskobik olarak hesapıandı. Araştırma boyunca her iki gruptan elde

edi-54

tenbulgularınaritmetik ortalamaları ve standart ba -taları ile aynı örnekleme zamanında gruplar arası

farklılıklann olup olmadığı "sta nda rt i testi"

kul-lamlarakhesapıandı.

Bul g u lar

Araştırmada kontrol grubunda ve bur-seklo mili hayvanlarda atyuvar,akywar ve trombos il sayılan ile hematokrit deger,hemoglobin miktarı ve akyuvar tiplerinin yüzde oran larına aıt degerler TaNa 1'devenidi.

Tartışma ve Sonuç

SomwanshiveMohanly(1993) 13haftalıkpi -Iiçierdeyapılan şiru~ikalbursektomi sonucu atyuvar ve akyuvarsayılannda önemli bir azalma meydana geldigini bildirmelerine karşın. bu çalışmada hor -monal ovo bursektomi uygulanan hayvanlarda gerek bu parametreler gerekse trombosit

sa-yısı.hemoglobin miktarı ve hemat oknt değer açı­ sı ndan örnekleme zamanları arasında önemli bir Iarkhhk belirlenemedi

CT

ablo 1).

Araştırmada 1.ve S.haftalarda elde edilen

so-nuçlar kimyasal ovobursektominin terıtosit sayısını önemli oranda (P<O.05 ) baskııadrqrm. eozinofıl

se-yısinı iseartırdı~ını göstermektedir (Tablo 1).Araş­ tırmanın 10. ve 15. haftalarında daha önceki

o

ö

-nemlerdebelirlenenfarklıiıgın ortadan kalktıgı. fakat

yıne de bursektomil i hayvanlarda lenfosrtsayısının düşük. eozinofil sayısının ise yüksek olduğu gö -rülmektcdir (Tablo 1).

Bursektamıli hayvanlarda lentosn yüzdesinin kontrol grubundakine göre yüksek bulunması b or-monal bursektami li genç hindilerdeki sonuçlarla (Whitesides veark.. 1991)uyumiçerisindedir. Som-wanshi ve Mohanty (1993) 'ninşirurjikal bursektomi uygulanan piliçlerde lenlopeni ile birlikte bır he-terofilid eri tehsetmeıenne rağmen bu çalışmada bursekt omili grupta 1.ve 5.haftadakontrolgrubuna göre benrıeoen.hele rofil sayısındaki yOkseklikrelatıf birartış ı yansıtmaktadır

Horm onal BursektomininHazıKan Param etreleri...

Tablo55

»ormonalbursekto milipiliçlerdebazıkan parametreleriile lök osit tiplerioranları(%)(n=5)

INCELENEN 1.hafta 5.hafta 10.hafta 15.hafta

ÖZE LLIKLER K B K B K B K B

Alyuvar(milyonnıl) 2.04iO.19 1.87iO.22 2.25iO.26 1.95iO.16 2.34iO.3 1 2.3 1iO.19 2.38iO.ll 2,46±O14 Akyuvar(bin/~ı1) 34.2±1.96 32.6±1. 84 29.8±1.14 28,4±2 .4 1 26.6±1.81 27.4±2.32 26,4±1.95 24.8±2.02 Hemoglobin(g/dl) 8.31iO,44 8.42..-+0.38 9.55±O.35 9.12iO.56 10.92±O.58 10,44iO.6 1 11,44±O.71 11.08iO.39

Hemato kri t(%) 24.8±1.22 25.610.88 30.4±1.25 27.810.96 31.8±1.42 28.611.18 31,410.99 30.6±1.05 Trombosit(bi n/~ıl) 27.6±1,42 29,4±1.18 36.8±2. 0 1 34.611,46 38.6±1.47 40.2±1.54 42.6±1.10 37.2±1.90 Akyuvar tipleri(%) 8.20iO.64a 5,40±0.55b 9.601O.85a 6.20 1.18b 9.00iO.53 7.80±1 .10 12.00±1,40 9.20 1.03 B.Lenfosi !

K.Lenfosil 59.60±1.16a 50.80±2.72b 69.20+..2,40a 54.80±1.53b 68.60± 3.8 1 60,40±2.62 67.40±3.85 63.6013 .51 Heteroli l 24,40± 1.90b 32.60±2.28a 19.60±2.00b 28.40±2.30a 16.60±2.12 22.0±1.82 12.20±2.55 16.80±1.90 Eozinolil 3.801-0.85b 7.80±0.80a 4.20iO.40b 6.601-O.68a 4.4010.85 5,40iO.34 4.60iO.60 5.20iO.62 Monosit 3,40±O.92 3.00± 1.16 4.20±1.18 3.6011.20 3.80iO.62 3.20 1.80 3.60±O.60 4.80±0.82 Bazol il 0.60iO,40 0.40±0,40 0.60iO,40 0.40±O.24 0.80±O.58 1.20iO.80 0.20±0.20 0.40iO.24 B:Bursektomiligrup

K:Kontrolgrubu

Eozinofil yüzdesin in 1.ve 5.haftalarda kontrol

grubunda önemli oranda (P<O.05) yüksek b

u-lunması şi rurjikal bursektomili kanatlı kanındaki

(Somwanshi ve Mohanty, 1993) ve dokularındaki

(Korpela ve ark., 1987) eozinofili tablosuyla pa

-ralellik arzetmektedir. Eozinofiliyi regule eden me

-kanizmalartam olarak anlaşılmı şdeğildir.'Doku eo

-zinofilisinin başlıca T lenfositlere bağlı bir fenomen

olduğu, çünkü bu hücrelerin bir çok eozinofilik

ke-motaktik faktör ve kemotaktik inhibitör faktör

sal-gılad ığı vebunun da dokueozinofilisini kontrolettiği

bildirilmektedir (Tashiro ve ark., 1985; Hirashima

veark.,1986).Bununlabirliktebazofiller,mast hüc

-releri ve polimorf nükleer lökositler gibi diğer bir

çokhücre ve hatta bazı serum konponentlerininde

eozinofilotaktik özelliklere sahip olduğu bildirimler

aras ındad ı r (Veith ve ark., 1984:Colley

ve

ark.,

1986).

Korpelaveark.(1987) bursektomininyolaçtı ğı

doku eozinofilisinin normalolarak fonksiyon yapan

T lenfositlerle B lenfosit defekti arasındaki den

-gesizliği n bir sonucu olarak gelişebileceğini, do

-lay ı sıyla eozinofil sayısının normal düzeyde

ko-ru nmas ı için B ve T lenfositlerin her ikisinin de.

gerekli olduğunu ileri sürmektedirler. Çünkü bur

-sektomili piliçlerde bulunarı tek defekt bu hay

-vanların spesifik antibadileri üretememesidir (Jal

-55

kanen ve ark., 1983; Jalkanen ve ark., 1984). Bu

hayvanları n T lenfosit sistemler i gerek doku nakli gerekse karışık lenfosit reaksiyonları aç ısından nor

-mal kapasitede bulu n muşt ur. Aynı zamanda s

pe-sifik ve nonspesifik antijenlera karşı in vitro p

ro-liferatif yanıtları ve interlöykin 2 üretimler ide normal

düzeyde belirlenmiştir(Eorola veark.,1984).Ayrıca

bursektomili hayvanlarda T lenfositlertarafında nan

-tijen prezentasyonunun da normal çalıştığ ı bil-dirimler arasındadır (Veromoaa ve ark., 1987). Bu

nedenle bursektomili piliçlerdeki yüksek eozinofil

düzeylerinin B lenfosit yokluğu, normal fonksiyon

yapan Tve diğer regülatör hücreler ile bu hücreler

taraf ından üretilen farklı faktörler arası ndaki

den-gesizliğin bir sonucu olarak ortayaçı kabileceği v

ur-gulanmaktadır(Korpela ve ark., 1987).Bursekl omili

hayvanlarda supressif faktörleri n üretiminin

aza-lab ileceği, stimülatör faktörlerin iseartarak eozinofil

say ısı nı artırabileceği bir ihtimal olarak ileri s

ü-rülmekledir (Colley ve ark.,1986). Bir diğer ihtimal

de spesifik antibadilerin yoklu.ğunu kompanze et

-meye yönelik anlamlı bir savunma sistemi olarak

eozinofilinin gerçekleşebileceğid ir (Colley ve ark.,

1986). Çünkü eozinofiller çeşitli hücreler ve pa

-razitler için toksik granüller ve enzimlerc e oluş­

turulan yangının çeşitli alanlarına aktif olarak ka

KE~KIN. DURGUN.DÖNME/..DÜNMP.z

Çalışmada ilk Ile 5.haftada bursekıomüi hay

-Ilanlardaki eozinofil sayısını n kontrol g

ru-bununkinden önemli oranda yüksek bulunması Ile daha sonraki örnekleme zamanlarında eozinofilIle lentosn sayısının yüksekolması na ragmen önemin

ortadan kalkması bu hücrelerin sayılarının ayar

-Ianması ile ilgilihOCre Ile çeşitli reqütat ôrmaddeler arasında farklı bir dengenin kurulabilecegi fikrini

aklagelinnakledır.

Her ne olursa olsun elde edilen bulgular; eo-zinolillerin doku Ile kandaki seviyelerinin normal

düzey'erde korunabilmesi için B Ienfosi!ler Ile o

n-ların diger hOCrelerle işbir1iği gerekltdir, gOriışünü

desteklemektedir. Araşt ırmada elde edilen bir

sonuç da hormona\ ovoburseklominin şirurjikaloor -seklami ile benzerdeğişikliklere yo{açtığıdır. Şüp­

hesiz bursekıominin. dolayısıyta B lentositlenn ak -vuvar tipleri sayıları üzerindeki rollerini ortaya

koymak spesifik antibadilerin de elealmacağıdaha

kotrpıeksçalışmaları qerektirmektedir.

Kaynaklar

Besten.A.and Beeson,P.B. (1970).Mechanisms of eo-sinoptıilia. 11. Role ol the Iyn,:ıhocyte. J.Exp.Med.,131, 1288·1291.

Beeson, P.B.and Bass.DA (1977).The Eosinophil. tst Ed. Seunders.Philadelphia.p:I90-192.

Colley, D.G.. Stewart, S.J., Duncan. EK and Secc r.

W.E.(1986).The role of the eosinophil in hostdelense. In 't.eucccvtes and Host Defense",J.J.Oppenheimand D.M.Jacobs,eds.Alan,R,Uss Ine..New York.p:357. Eercla. E.,Granters.K., Jalkanen.S. and Icivanen. P.

(1984).Immunocapaeity ol the eniekenbursecıomizedat 60 hr ol ineubatıon. Ettect of adherent cells on the pr c-duetıo n of immu nog lobulins and specitc anhbodies in varo.Clin.Immunol.ImmunopathoL.,31, 202-206.

Eerola. E.,Jalkanen,S., Granlo rs. K.and Toivanen,A. (1983).Immunocapacityol the chicken burseetomized at 60 hr ol inccbauon. Mıtoge n induc ed cell proliferatio n and invnunoglobulin seereıco. J. Immuno!., 131, 1 20-124 .

Eskota.J.and Toivanen, P.(1974).Enect ofin eve tre

-atment wlth cyclophosphamide on Iyn,:ıhoid system in chicken.GelI. Immunol.,13,459·471.

Giarmrone, J.J.. Klesıu s , PH , Eckarm, M.K. and Edgar.SA (1981).lnllu ence ofhormon aland cherrica! bursectomy on the development ol acquired immunityto

coccidia inbroiler chickens.Pouhry$ci.,60,26 12-26 18.

Glick. B. (197 1). The Bursa ol FabriciuS and in-56

munoglobulınsynthesis.ln!. Rev.Cytol.,48.345·402.

Glick. B. and Mc Duffie. F.C. (1975). Immun og lobulın

and the bursa ol Fabrıc lus.J.Retıculoendothe l. See.. ı7, 119-125.

Hirashima. M., Sakata, K., Tashıro, K., Ohmorı. J..

Iyama, K.,

reuee

.

H., Nagai.T..Hiroka.T.and Kimura. T. (1986).Spontaneous produetlOn of eosinophil c he-motaetic tectcrs by T Iyrrphocytesby penents wıth su

b-cına n ecus angıobla stıc Iyn,:ıho id hyperplasia wıth e

o-sınophilia. Clin.Irrrnunot Immu nopalhol.,39,231-233.

Jalkanen,S.•Granlors,K.,Jalkanen, M. and Toıvanen.

P. (1983). Immu ne capac ıty ol the chıck en bur·

sectomzed at60hoursctmcubanon.Failure tc produce

immune. nalural and autoantibodies ın scee of

en

-munoglob1Jlınproduction.Geli.Immu noL., 80.363·373 .

Jalkanen,S., Jalkanen, M.,Granlors,K. and Toivanen. P.(1984).Detectinthe generation ol light ehain drversıty

inbursecl omizedchicken s.Nature,311,69·76 .

Kincade,P.W.and Cooper,M.D .(1973).A: Sıt e ands e-quence ol expressıon ın developing chicks. sceoce. 179,398 ·400.

Korpela. A..Jalkanen. S., Parıarvi, L. and reveren. P.

(1987). Early errbryonic burseeıomy induees ec

-sınophlııa.J.Immu noL., 139.39 15-3917.

Somw anshi, R. and Mohanly, G.C. (1993). cna -racterizalton ol ınleclıcus bursa1dısease in the OO

r-seetomızed and thymectomized ehicken. Indian J. Ani· maISci.,63,115-122.

Tosh iro.K.. Se kaı a, K., Hirashima. M. and Hayashi,H.

(1985). The regu latı on ol useue eosinophilia. l

m-munology, 55.115-120.

Toivanen, P., Naukkarinen, A. and Vainio, O. (1987).

What is the lunetion of burso Fab ricıus'? In Avian t m-munology:Basisand Praetiee, Vol. ı. A.Toivanen and P. Toivanen,eds.CRS Press,Boca Raton,FL,p:79·83.

Van Alten. P.J., Cain, W.A., Good, RA and Cooper,

M.D. (1968). Gamma globu1in producticn and antibody synthesis in chickens burseeı omized as embryos. Na -ture. 217, 358-360.

Veıt h,M.,Taylor , DW., Thorne,K.,Richard son,BA and Butterwcrth,A.E. (1984). Studiesonthe enhanc eme nl ol huma n eosinop hil l unctionbymononucıea reell produels

ınvnrc.

cnn

.

Exp.Immu no!.,58,603-607.

vercmee. T., Vaın io , O.. Eerola, E.. Lehtonen, l..Jeı­

kanen.S.and Toivan en,P.(1987).T centurctcnin the chickens burse<:tomiz ed at60 hourof incubation.'reans

-plantaucn,43, 533-538.

Whitesides.J.F., Knsta. l.M., Mora.E.C.,Klesius,PH. Gray,BW..Spano,J.S.and Drane,JW.(199 1).EHect

olsurgicalandehemcalin ovo bursectomyonIymphocy. te den,rtyscoresand histolegicalevakıatıonsol primary and seconda ry tymphoid organs in hyperıensive and