HARBORD MISYONU NASIL ORTAYA ÇIKTI ?
FAH~R ARMAO~LU
Bilindi~i gibi, Milli Mücadele tarihimizin önemli olaylar~ndan biri de, Amerikal~~ General James G. Harborcr~n, "Ermenistan mandas~" konusunda, 46 ki~ilik heyeti ile Do~u Anadolu ve Kafkasya'da yapt~~~~ inceleme gezisi s~ra-s~nda, 22 Eylül 1919 günü Sivas'ta, Atatürk ile yapt~~~~ 2-3 saatlik görü~medir. Atatürk-Harbord görü~mesi konusunda bizde yap~ lan ilk derinlemesine inceleme, Rahmetli Dr. Fethi Teveto~lu'nun Türk Kültürü Dergisi'nin 1969 ~ubat, Mart, Haziran ve Temmuz say~ lar~ nda yay~ nlad~~~~ dört dizilik makale-lerdir'. Orijinal ve ilginç bir inceleme olan bu makalelerin birincisinde, Rahmetli Teveto~lu, Harbord Misyonu'nun "Amerikan Senatosu karar~~ ve A.B.D. Ba~kan~~ Wilson'~n emriyle" gönderildi~ini söylerken', ayn~~ birinci makalesinin sonunda da, "Ermeni meselesi hakk~nda bu heyetin verece~i ra-por üzerine daha isabetli bir karar al~nmas~~ ve hareket olunmas~~ Senato'ca kabul °hindi!" demektedir3. Rahmetli Teveto~lu, konuyu Amerika'da yani yerinde incelemi~~ oldu~u halde, Senato'nun bu karar~~ için herhangi bir kay-nak göstermemi~tir.
Di~er taraftan, Dr. Teveto~l~fnun birinci makalesine bakt~~~m~z zaman, General Harbord misyonunun Sivas'a gelmesinde, Sivas Kongresi'nin 9 Eylül 1919 günü Amerikan Senatosu'na gönderdi~i ve bir inceleme heyetinin gönderilmesinin istendi~i telgraf~ n', aç~kça ifade edilmemekle birlikte, etkili oldu~u izlenimi verilmektedir.
Önce ~unu belirtelim ki, 9 Eylül telgraf~nda belirtilen inceleme iste~inin niteli~i ile, biraz a~a~~da görece~imiz üzere, Harbord Misyonunun gönde-rilme amac~~ ve inceleme konusu aras~nda hiç bir ba~lant~~ yoktur.
I Bu makaleler için bak. : Dr. Fethi Teveto~lu, Mustafa Ke~nal Pa~a - General Harbord Görü~mesi, I, Türk Kültürü, Y~ l VII, Say~~ 76, ~ubat 1969, s. 257-267; Say~~ 77, Mart 1969, s. 321-334; Say~~ 80, Haziran 1969, s. 525-545; Say~~ 81, Temmuz 1969, s. 589-603.
2 Bak.: Birinci makale, s. 257. 3 Ayn~~ makale, s. 266.
I Telgrafin metni : ayn~~ makale, s. 262-263; Papers Relating to the Foreign Relations of the United States, 1919, Vol. II, Washington, D.C., Government Printing Office, 1934, State Department Publication No. 889, p. 888-889.
702 FAHIR ARMAO~LU
~kinci olarak, General Harbord'~n Sivas'a gelmesinde, Sivas Kongresi'nin 9 Eylül telgraf~mn etken oldu~unu kabul etmek, ~U sebepten mümkün
ol-mamaktad~r: 9 Eylül telgraf~~ ile 22 Eylül 1919'da Atatürk-Harbord görü ~me-sinin aras~nda 13 günlük bir zaman aral~ k' vard~ r. Amerikan Kongresi'nin ça-l~~ma prosedürü bak~m~ndan, Senato'nun bu telgraf üzerine toplan~p, mü-zakere edip, karar almas~n~n kaç gün sürece~ini hesaplamak güç olmasa ge-rek. Kald~~ ki, bu s~rada Amerikan yönetiminde, Kongre çevrelerinde ve ka-muoyunda Türkiye hakk~nda egemen olan havay~~ da gözönüne al~nca, Anadolu'dan gelen böyle bir iste~e, Senato'nun ne derece ilgi gösterece~ini de hesaba katmak gerek.
Bütün bunlardan ba~ka, General Harbord'un, me~hur raporunda, Paris'ten Sivas'a geli~ine ait aç~klamalar~n~~ da gözönüne almak gerekmekte-dir. Harbord, Avrupa'daki Amerikan Kuvvetlerinin Kurmay Ba~kan~'d~r ve Paris'te bulunmaktad~r. Fransa'dan ~stanbul'a bir Amerikan sava~~ gemisiyle gelmi~tir. ~stanbul'dan trenle Adana'ya gelmi~tir. Çünkü Adana Ermeni so-rununun bir parças~d~r. Adana'da, Mersin ve Tarsus civar~ nda yap~lan ince-lemelerle iki gün geçirilmi~tir. Ondan sonra trenle, Halep üzerinden Mardin'e gidilmi~tir. Anla~~ld~~ma göre, Harbord ve heyetin bir k~s~m üye-leri, Adana'dan araba ile Uluk~~la üzerinden Sivas'a gitmi~lerdir. Hal böyle olunca, Sivas Kongresi'nin 9 Eylül telgraf~~ ile Harbord'~ n Sivas'a gelmesi ara-s~nda etkin ve mant~kl~~ bir ba~~ kurmak mümkün olmamaktad~r.
Paris Bar~~~ Konferans~ 'na ait ve özellikle Konferansta Ermeni Sorunu'nun ne ~ekilde ele al~n~p, konunun ne ~ekilde geli~ ti~ine dair Amerikan belgelerine bakt~~~m~zda, Harbord Misyonu'nun da ne sebeple ve nas~l ortaya ç~kt~~~n~~ kolayl~kla görmekteyiz.
Olay~n ba~lang~c~n~~ 1918 Kas~m~'na kadar götürmek gerekmektedir. Bir yandan 1915-1918 aras~nda, Kafkas Cephesi dedi~imiz Do~u Anadolu'daki muharebeler dolay~s~yla, Ermenistan'daki halka yard~ m için, Anadolu'da bir süredir faaliyet gösteren, Ermenistan ve Suriye'ye Yard~m Amerikan Komitesi adl~~ bir dernek, 1918 Kas~m~'nda Amerikan hükümetine ba~vurup, Ermenistan halk~na, bir gemi dolusu yiyecek, giyecek, tar~ m aletleri ve to-humluk ile, 300 doktor, ilaç ve t~bbi malzeme gönderilmesini istemi~~ ve Amerikan hükümeti de bu iste~i kabul ederek, geminin Çanakkale Bo~az~'ndan geçip yükünü Ermenistan'~ n Karadeniz k~y~s~ ndaki bir liman~na
HARBORD M~SYONU 703
bo~altaca~~~ hakk~nda ~ngiltere ve Fransay~~ da durumdan haberdar etmi~tir'. Sonradan bu gemilerin say~s~~ üçe gkar~lm~~t~r6.
Ermenilerin bu durumu, bütün 1919 y~l~~ boyunca Amerikan D~~i~leri Bakanl~~~ n~~ me~gul etmi~~ görünüyor. Bu arada Ba~kan Wilson da, Albay William N. Haskell'i Ermenistan Yüksek Komiserli~i'ne tayin etmi~tir. Haskell'in Yak~n Do~u Yard~m Komitesi'ne 1919 Kas~m~'nda bildirdi~ine göre, yard~ma muhtaç ve açl~k tehlikesine maruz Ermenilerin say~s~~ 700-800 bini bulmaktayd17.
1919 Haziran~'ndan itibaren "Ermeniler" veya "Ermeni Mültecileri' ko-nusu Paris Bar~~~ Konferans~'n~ n gündemine girmeye ba~lam~~t~ r. Zira, Charles Evans Hughes, Elihu Root, Henry Cabot Lodge, Charles W. Eliot gibi bir tak~m tan~nm~~~ Amerikal~lar~n imzas~~ ile 22 Haziran 1919'da Ba~kan Wilson'a gönderilen mesajda ~u ifadeler yer almaktayd~: "~una inan~yoruz ki, parti ve inanç fark~~ gözetmeksizin bütün Amerikan halk~, Ermeni halk~n~n refahl ile derinden ilgilenmektedir ve ba~~ms~z bir Ermenistan'~n kurulma-s~na intizar etmektedir... Bar~~~ Konferans~ 'n~n Ermenistan 'n~~ can çeki~mesini durdurmak ve davam~za olan hizmet ve sadakatine kar~~l~k vermek için gere-ken tedbirleri almay~~ ilk görev sayaca~m~~ ümid etmi~tik". ~imdi ise durumun çok daha ivedi hale geldi~ini belirten mesaj bar~~~ n yap~ lmas~n~~ beklemeksi-zin, gerek Amerika'n~ n tek ba~~ na, gerek Müttefiklerin hep birlikte Ermenilerin yard~m~na ko~mas~n~~ istemekteydis.
"Hughes Committe" denen, ünlü Amerikal~lar~ n Ba~kana gönderdikleri bu mesaj, D~~i~leri Bakanl~~~~ taraf~ndan Paris'teki Amerikan Misyonu'na9 gönderilmi~~ ve ayr~ca görü~~ istenmi~tir. Amerikan Misyonu buna 3 Temmuz 1919'da, sivil ve asker uzmanlarca haz~rlanan bir muhnrar göndermek sure-
5 Papers Relating... 19198, p. 817, D~~i~leri Bakan~~ Lansing'ten Londra Büyükelçisi
Laughlin'e 20 Kas~ m 1918 günlü telgraf. Suriye'ye de yard~ m yap~ lmas~n~n sebebi ise, 1915 göçünde Anadolu'dan ayr~lan Ermenilerin büyük ço~unlu~unun Suriye'de bulunmas~yd~.
6 Bak.: ayn~~ kaynak, p. 819, Washington'dan Londra'daki Amerikan Büyükelçili~ine 16 Ocak 1919 tarihli telgraf.
7 Ayn~~ kaynak, p. 821, Yak~ n Do~u Yard~ m Konitesi'nin D~~i~leri Bakan~ na raporu
(Raporun metni, p. 821-823).
8 Ayn~~ kaynak, p. 824, D~~i~leri Bakan Yard~ mc~s~ ndan Bar~~~ Konferans~'ndaki Amerikan
Misyonuna 28 Haziran 1919 tarihli telgraf.
9 Paris Bar~~~ Konferans~'ndaki Amerikan delegasyonu, Washington'a gönderdi~i telgrafta genel olarak "American Mission"imzas~n~~ kulland~~~~ için biz de "Amerikan Misyonu" deyimini tercih ettik.
704 FAHIR AIZMAO~LU
tiyle cevap vermi~tir. Muhuran~n haz~rlanmas~na katk~da bulunanlardan biri de General Harbord
Muht~rada" dikkati çeken ba~l~ca noktalar ~unlard~~ : Bugün Türkiye ve Suriye'de kalan ("surviving") Ermenilerin say~s~~ 2 milyon kadard~r. Bunun 750.000 i "Türkiye Ermenistan~"ndaki evlerini terkeden mültecilerdir ve bunlar ço~unlukla Rusya Ermenistan~'nda bulunmaktad~r. Dolay~s~yla, ya~am s~k~nt~s~n~n yo~un oldu~u yer de, bu, de facto Ermenistan Cumhuriyeti'dir. S~k~nt~n~n sebebi de, bunlar~n topraklar~n~n Türkler taraf~ndan ele geçiril-mi~~ ve köylerinin yak~l~p y~k~lm~~~ olmas~d~r. Bu mülteciler, oralar~n do~ma büyüme halk~d~r. Türk kuvvetleri ile, bir hayli miktardaki e~kiya, eski Ermeni bölgelerini ve Rusya ve Türkiye Ermenistan~~ aras~ndaki s~n~r~~ hala i~gal al-t~nda tutmaktad~r. Amerikan G~da idaresi, Yak~n Do~u Amerikan Yard~m Komisyonu ve Kafkasya'daki ~ngiliz askeri makamlar~~ taraf~ndan yap~lan yar-d~mlarla, açl~ k tehlikesi büyük ölçüde önlenmi~tir. Fakat sorun, bu yard~m-larla çözülemez. Çözüm, bunlar~n eski evlerine iade edilmesi ve Türklerin de, i~gal ettikleri yerlerden ç~kar~lmas~ndad~r. Bütün askeri uzmanlar~n itti-fak ettikleri nokta, bu Ermenilere silah ve malzeme verilse bile, bu halk~n, Türklerin ve kendilerini çevreleyen Gürcülerin, v.s.nin muhalefetini kendi ba~lar~na önleyemeyecekleridir. Yeni Ermenistan Devletine verilmesi dü~ü-nülen bölgede, yakla~~k 5 milyon insan bulunacakt~r. Bu miktar~n büyük k~sm~n~~ Türkler, Kürtler ve di~er H~ristiyan olmayan unsurlar te~kil etmek-tedir. Bu arazi da~l~k olup ula~~m son derece güçtür. Ermenilere muhalif unsurlan kontrol alt~nda tutmak için, kuvvetli bir jandarma örgütü gereke-cektir ki, Ermenistan'~n böyle bir kuvveti te~kil edebilmesi y~llar~~ al~ r. Yüzbinlerce Ermeniyi eski yurtlar~na iade etmek için de, en az 60.000 ki~ilik bir yabanc~~ kuvvet gerekece~i gibi, Ermenistan'da güvenlik ve koruman~n sa~lanabilmesi için de ayr~ca en az 30.000 ki~ilik bir kuvvete ihtiyaç vard~r. Nihayet, Ermenistan'~n ekonomik bak~mdan kendi kendine yeterli olabil-mesi için de, mandater devletin en az 300 milyon dolar harcamas~~ gereke-cektir. Bunun d~~~nda mandater devlet, bu bölgenin kar~~~k ~rklar~~ aras~nda yüzy~llardan beri devam edegelen z~ddiyet ve çal~~malarla da u~ra~may~~ göze almak zorunda kalacakt~r. K~sacas~, sorun basit bir mülteciler sorunu de~il-dir. Bu sebeple, sorunlar~n ve tedbirlerin yerinde tesbiti için, bölgede tarafs~z uzmanlar taraf~ndan derinlemesine bir incelemenin yap~lmas~~ gerekir.
~o Bak.: Papers Relating... 1919Vo1. II, p. 826.
I I Muhuran~ n metni: ayn~~ kaynak, p. 825-826, Misyon'dan Washington'a 3 Temmuz 1919 tarihli telgraf.
HARBORD MISYONU 705 Bu muht~ ran~ n alt~nda imzas~~ bulunan, resmi Amerikan Yard~m Komisyonu Ba~kan~~ Herber Hoover da, Amerikan Misyonuna, ki~isel görü~ü olarak, bu ba~~ms~z Ermenistan'~n ekonomik bak~mdan, kendi kendine ayakta durabilmesi için, Ermenistan ile Mezopotamya'n~n ayn~~ manda ter devletin yönetimine verilmesi gerekti~ini bildirmi~tir. Böylece Ermenilerin "ticari yeteneklerini" geli~tirmek için bir alan sa~lanm~~~ olacakt~.
Görüldü~ü gibi, Do~u Anadolumuzdan Ermenilere, az~nl~kta olduklar~~ topraklar~n verilmesi öngörülürken, bir de, ekonomik bak~mdan s~k~nt~~ çekmesinler diye, petrolün bulundu~u ve Türk ve Araplarla meskün bere-ketli Mezopotamya'n~n Ermenilerin ekonomik ç~karlar~na tahsis edilmesi dü~ünülmekteydi. Tâbir câizse, bütün bunlar, yani ba~~ms~z Ermenistan ha-yali, bir komedinin senaryosundan ba~ka bir ~ey de~ildi.
Bu muhuramn gönderilmesinden sonra Amerikan Misyonu, General Harbord ile, Ermenistan sorunu hakk~ nda uzun bir görü~me yaparak, Harbord'~n tavsiyelerini alm~~t~r. Harbord'a göre, Ermeni mültecilere yard~m ayr~~ bir konuydu. As~l sorun, bu mülteci Ermenilerin eski yerlerine, yurda-r~na yerle~tirilmesi ve ayr~ca, bunlar~n yerlerini yurtlar~ n~~ i~gal edenlerin, oralardan kovulmalarm~n ("expulsion of trespassers") sa~lanmas~yd~. Bunun için de iki ~ey gerekliydi : Bir, "tedbirlerin" incelenmesi ve "gerekli kuvvetin" sa~lanmas~; ikincisi de, Kongre'nin gerekli ödenek ile, "kuvvetin kullan~l-mas~~ için yetki vermesi12.
Amerikan Misyonu, bu sorunlar~n d~~~nda, ba~~ms~z bir Ermenistan'~n kurulmas~~ ile ilgili "genel siyasal ve ekonomik" sorular~~ da incelemek üzere General James G. Harbord'~n görevlendirilmesini ve bu hususta kendi heye-tini kendisinin seçmesi için yetki verilmesini Washington'a teklif etmi~~ ve Ba~kan Wilson da, 1 A~ustos 1919'da, General Harbord ba~kanl~~~nda bir heyetin "Ermenistan'a gönderilmesi'ne onay vermi~tir'3.
Herbert Hoover'~n, yukarda belirtti~imiz, Ermenistan ile Mezopotamya'n~n, ayn~~ mandater devletin yönetimine verilmesine ait tekli-finin arkas~nda yatan fikir, Irak'~n Ingiltere'ye daha önceki anla~malarla b~-rak~lm~~~ oldu~u ve ayr~ca, ~ngiltere'nin bütün 19. yüzy~l boyunca Rusya'n~n Kafkasya'daki varl~~~ndan "Hindistan Yolu" aç~s~ndan endi~e duydu~u ve
12 Papers Relating... 1919, Vol. II. p. 826-827, Amerikan Misyonundan Washington'a 5 Temmuz 1919 tarihli telgraf.
13 Ayn~~ kaynak, p. 828, D~~i~leri Bakan~ ndan Amerikan Misyonuna 1 A~ustos 1919 tarihli telgraf.
706 FAHIR ARMAO~LU
hatta bu s~rada Kafkaslar'da ~ngiliz kuvvetleri de bulundu~u noktas~ndan ha-reket etmekteydi ve dolay~s~yla, Ermenistan mandas~n~n da ~ngiltere'ye ve-rilmesi tabii idi. Bu dü~üncedeki bir ba~ka gerçek de, Osmanl~~ ~mparatorlu~-u'ndaki Ermeni Sorununun daha 19. Yüzy~l~n ortalanndan iti-baren ~ngiltere taraf~ndan k~~k~rulmas~~ ve bunun da giderek bir ~ngiliz-Rus rekabetine dönü~mesiydi. Bütün bu hususlar~n Amerika taraf~ndan bilinme-di~ini sanmak safl~k olur.
Ne var ki, Harbord Misyonunun gönderilmesi karar~~ üzerine ~ngiltere Amerika'y~~ bir süpriz kar~~s~nda b~rakt~. ~ngiltere 15 A~ustos'tan itibaren Kafkaslar'daki kuvvetlerini Batum liman~~ üzerinden geri çekmeye ba~lad~. Bu, Ermenistan Sorunu'nun yükünü Amerika'n~n s~rt~na yüklenmesiydi. Bu sebeple, ~ngiliz kuvvetlerinin Kafkasya'dan çekilmemesi için Amerika çok çaba harcad~ysa da, ~ngiltere'yi vazgeçiremedi".
O kadar ki, Lord Curzon'~n imzas~~ ile 19 A~ustos 1919'da Londra'daki Amerikan Büyükelçili~i'ne verilen bir notadals, ~ngiltere Ba~bakan~~ Bonnar Law'~ n Avam Kamaras~'nda yapt~~~~ konu~mada, Ermeni sorununun, "~ngiltere'nin de~il Amerika'n~n sorunu oldu~unu" söyledi~i, ~ngiltere'nin bu bölgede yani Kafkaslar'da art~k kuvvet tutamayaca~~n~~ vurgulad~~~~ belirti-lerek, "Ermenistan'a bir Müttefik Komiserinin gönderilmesinden memnu-num" dedi~i ilave ediliyordu. ~ngiltere Ba~bakan~na göre, Kafkaslar'da asker bulundurman~n masraflann~~ art~k ~ngiltere s~rt~nda ta~~yamazd~. Bu bölgele-rin gerektirdi~i mali yükleri, Ermenistan halk~~ için kim "mandater" olacaksa veya olmak istiyorsa, o yüklenmeliydi.
Aç~kça görülüyordu ki, ~ngiltere, Ermenistan sorununun bütün yükünü Amerika'n~n s~rt~na transfer etmek karar~ndayd~. Bu ise, Amerika'y~~ ister is-temez "Ermenistan Mandas~" sorunu ile kar~~~ kan~~ya b~rak~yordu. Ba~ka bir deyi~le, ~imdi General Harbord'~n görevi "Ermenistan mandas~" ile ilgili hale gelmekteydi. Nitekim, Harbord Raporunun ba~l~~~nda ve raporun "görev çerçevesi" ile ilgili k~sm~nda "manda" ve "mandater" deyimleri geçmedi~i halde, raporun ileri sayfalar~nda, Amerika'n~n ismi zikredilmeksizin, bir "mandater"in Ermenistan için yüklenece~i askeri ve mali sorumluluklara ay-r~nt~l~~ bir ~ekilde de~inilmi~tir.
Bizim, konumuz bak~m~ndan belirtmek istedi~imiz husus:
14 Bu konuda bak.: ayn~~ kaynak, .p. 828-833. 15 Notanm metni: ayn~~ kaynak, p. 832-833.
HARBORD M~SYONU 707 Harbord Misyonunun temel görevinin, Amerika'n~ n Sivas Kongresi veya Anadolu'daki milli hareket ile herhangi bir ~ekilde ilgili olmad~~~n~~ be-lirtmektir. Ba~ka bir deyi~le, General Harbord'~ n Sivas'a gelip Atatürk'le gö-rü~mesi, Amerikan Hükümeti'nin Milli harekete kar~~~ sempatisinin bir ifa-desi olmaktan çok uzakur. Unutmamal~~ ki, Amerikan Hükümeti'nin dü~ün-dü~ü ba~~ms~z Ermenistan'a verilecek topraklarda o s~rada, Türk Kuvvetleri egemendir. Yukar~da da belirtti~imiz gibi, General Harbord'~n kendisi, daha Temmuz 1919 ba~~nda, önemli sorunun Ermenilere verilecek topraklardaki Türklerin "kovulmas~" oldu~unu söylemi~ti. ~imdi Harbord için söz konusu olan, Ermenilere verilecek topraklara egemen olan "Milli Kuvvetlerin ve onun liderinin durumunu kontrol etmekti. Yoksa Milli Mücadeleye kar~~~ bir Amerikan sempatisi söz konusu de~ildi.
Tabii, Harbord ile görü~mesinde Atatürk'ün General Harbord'~~ etkile-mesi ve hatta Harbord'~n Milli Harekete bundan sonra ba~ka bir aç~~ ile bak-mas~, ayr~~ bir konudur.
~ ngiltere Ba~bakan~~ Bonnar Law'~ n, A~ustos 1919'da Avam Kamaras~'nda yapt~~~~ konu~mada, Ermenistan'a bir "Müttefik Komiseri''nin yani General Harbord'~n gönderilmesinden memnuniyet ifade etmesinden, bu tarihte General Harbord'~ n Anadolu'ya hareket etti~i anla~~lmaktad~ r. Böyle olunca, Sivas Kongresi'nin 9 Eylül 1919 tarihli telgraf~n~n, Harbord Misyonunun Sivas'a gelmesinde önemli bir etken olarak de~erlendirilmesi mümkün olmamaktad~r.
Bütün bu geli~meler içinde, Amerikan Senatosu'nun, Sivas Kongresi'nin 9 Eylül 1919 telgraf~~ ile harekete geçmesi de mümkün görül-memektedir. Çünkü General Harbord'~ n "Ermenistan'a gönderilmesi Paris'teki Amerikan Misyonu taraf~ ndan 5 Temmuz 1919'da Ba~kana teklif edilmi~~ ve Ba~kan'~n da bunu onaylad~~~, Paris'teki Misyona 1 A~ustosXa bil-dirilmi~tir. Ve bu bildirim yap~l~rken, Senato'nun v.s.nin onay~ndan hiç söz edilmeyip, sadece Ba~kan'~n onay~ndan söz edilmi~tir.
Nihayet, General Harbord, Amerika ad~na gönderilmi~~ ve Amerika ad~na görev yapmas~~ istenmi~~ de~ildir. General Harbord, Paris Bar~~~ konferans~'ndaki "Müttefikler" ad~na gönderilmi~~ ve Müttefikler ad~na gö-revlendirilmi~tir. Bunun içindir ki, General Harbord raporunun "imzal~" nüshas~ n~~ Paris Bar~~~ Konferans~'na sunarken, "imzas~~" bir nüsha= da Amerikan D~~i~leri Bakanl~~~'na vermi~tir. E~er Amerikan Senatosu'nun bir karar~~ söz konusu olsayd~, bunun tamamen aksi olurdu.
