ü l k e m i z d e m i l l i p a r k l a r Yazan: M. Z e k â i B A Y E R
Orman Bakanlığı Müşaviri
Günümüzde insan yaşamının boyut-ları o kadar genişlemiş ve teknolojik o-lanaklar o kadar artmıştır ki, bu neden-le insanın doğal ve kültürel kaynaklardan yararlanması çoğu kez kaynakların a -leyhlne aşırı bir kullanımı ortaya koymuş, giderek doğal ve kültürel mirasımızın eş-siz değerleri hızla silinmeye başlamıştır.
Yurt çapında milli önem kazanmış, dünyanın sayılı doğal değerleri arasına girebilecek kaynaklarımızdan gelecek ku-şaklarımızın yararlandırılması ve onların da bu erişilmez değerleri görüp zevk al-masının sağlanması için o kaynakların bulunduğu yörelerle birlikte korunması gerekmektedir. Bu yaklaşım, Milli Park felsefesinin esasını teşkil eder.
Gün geçtikçe hızlı bir tempo ile yok olan doğal ve kültürel değerlerin bulun-duğu yörelerde etkin kuvvetlerle kaynak-lar arasında denge kurup, kaynakkaynak-ların de-vamlılığının sağlanması, bakır sahalarda doğayı koruma ana fikirlerinden hareketle koruma ve kullanım dengesi ancak, o yö-relerin Milli Park sistemine alınması ile günümüzde sağlanabilmektedir.
Doğadaki sonsuz güzellikleri, varlık-ları, değerleri, (kalıntıları ve hikâyeleri ile büyük çekiciliğe sahip kültürel kaynakla-rımız ve çağımız insanın boş zamanını
zevk verici ve kendini yenlleyicl bir şe-kilde kullanması anlamına gelen rekreas-yon günümüzde gittikçe önem kazanmak-tadır. işte bu tip yörelerde rekrasyon faaliyetlere imkân veren plânların siste-mi doğal ve kültürel değerlerini yörele-rin «Millî Parklar» olarak ayrılmasında ve-ri olarak kabul edilmektedir. Bu veve-riler- veriler-den bir veya bir kaçına sahip çevresi ile bütünlük teşkil eden 'belirli büyüklükte-ki (en az 500 hektar) yöreleri de Milli Park olarak tanımlıyoruz.
Ülkemizde kurulan ve kurulacak Mil-li PaHk sahaları ile doğal ve kültürel kay-nakların devamlılığı sağlanacak ve gele-cek yaşantılar için bu kaynaklardan ya-rarlanma olanağına kavuşmak imkânına bu suretle sahip olunacaktır.
Milli Park çalışmaları ülkemizde, ye-ni bir kaynak kullanım tarzı olarak uzun devrede sosyal, eğitsel, kültürel ve
eko-nomik yaşamımıza büyük katkıda bulun-maktadır.
Amerika ve Avrupa'da Endüstri dev-rimini başarmış ve doğa alanlarında din-lenme ve eğdin-lenmenin önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıktığı ülkelerde, bir çok bakımlardan nadir güzellik ve özelliklere sinelerinde barındırılan doğa parçalarının mevcut durumları ile muhafaza edilme-leri konusunda yapılmış ve yapılmakta olan çalışmalarla tesis edilen Milli Park-lar ve benzeri yerlerin en fazla yüz yıl-lık bir tarihi bulunmaktadır.
Amerika kıt'asında yüzüncü yılını dol-durmuş olan Milli Park kavramı Avrupa'-da yetmiş yılı aşmış bir dönem içerisin-de Doğa Parkları altında gelişim göster-miştir.
Günümüzde ülkeler, sahip oldukları doğal, kültürel ve rekreasyonel değerle-rini kaybetme konusunda büyük çabalar göstermekte ve uluslararası doğayı ko-ruma anlaşmaları yapmaktadırlar.
Doğanın korunması, doğa varlıkları-nın kullanımlarıvarlıkları-nın denkleştirilmesi ve
doğal kaynakların devamlılığına ana fik-rinden giderek Türkiye'de 1958 yılından beri Milli Park çalışmaları Orman Bakan-lığı, Orman Genel Müdürlüğü içerisinde bir Daire Başkanlığı tarafından yürütül-müştü. Başlangıçta orman veya orman sayılan yöreler Milli Park olarak ayrıl-mış, son yıllarda ise kültürel ve rekreas-yonel kaynaklara sahip yöreler de Milli Park sistemine alınmış bulunmaktadır.
Ülkemizde 6831 sayılı orman kanu-nunun 25. maddesi gereğince tesis edil-miş 14 Milli Park bulunmaktadır.
Bu Milli Parklar, genellikle doğal de-ğerlerin korunması ve turistik tesislerle geliştirilmesi için tesis edilmişlerdir.
(*) Aşağıdaki listede belirtilen Milli Parklarda kaynakların korunması ve kul-lanımını kapsayan uzun devreli gelişme plânları yapılmıştır, bir kısmı için de ya-pılmaktadır. Burada amaç; bu plânlarla kaynakların korunması kadar, ziyaretçile-rin de doğa içinde rekreasyonel faaliyet lerden nasıl yararlanacağının saptanma-Yukarıda açıklanan faaliyetlerin dışın da 1967-1972 yılları arasında Devlet Plân-lama Teşkilâtı koordinatörlüğünde ve Or-man Bakanlığı Millî Parklar Dairesinde kurulan bir plânlama heyeti tarafından i-kinci plân döneminde Milli Park olarak teklifi uygun görülen ve orman rejimi dı-şında kalan 5 yörenin (Göreme Milli kı, Pamukkale Milli Parkı, Efes Milli Par-kı, Truva Milli ParPar-kı, Bergama Milli Parkı) da Milli Park olarak uzun devreli gelişme plânları hazırlanmıştır.
Bütün Dünyada olduğu gibi, ülkemiz-de ülkemiz-de yalnız orman sahası, Milli Park o-larak ayrılmayacağı cihetle 1964 icra programında müstakil bir Milli Parklar statüsünün hazırlanması konusunda 1964 yılında Tarım Bakanlığına yeni bir Milli Parklar Tasarısı'nın hazırlanması görev o-larak verilmişti.
Hükümetçe hazırlanan kanun tasarısı 9 şubat 1965 tarihinde Millet Meclisi'ne sunulmuştu. Tasarının görüşülmesi için geçici komisyon teşekkül ettirilmiş an-cak, 4 yıllık seçim dönemi içinde tasarı kanunlaşamamış ve ıkadük olmuştur. Daha sonra 1969 yılında tasarı benimsenerek yeniden Yüce Meclislere sunulmuş ve yi-ne geçici komisyon kurulmuştur.
Üçüncü defa teşkil edilen komisyon Hükümet Tasarısı'nın yedi yıl önce hazır-lanmış olması ve Milli Parklar ve Doğayı Koruma konusunda o tarihten bu yana çe-şitli değişikliklerin ortaya çıkması ne-ticesinde tasarıyı tüm olarak ele almış ve yeni değişikliklerle hazırlanmıştır.
Orman Bakanlığının kurulması ile Mil-li Parklar hizmeti Türkiye çapında ele alı-nacak bir konu olduğu gözönünde tutula-rak Geçici Komisyonca hazırlanan rapor-da, hizmetin ana ilkesi göz önünde tutu-larak bu hizmeti yerine getirmek üzere Orman Bakanlığına bağlı müstakil bütçe-si bulunan (MİLLİ PARKLAR GENEL MÜ-DÜRLÜĞÜ) kurulması prensip olarak ka-bul edilmişti.
Yukarıda belirtilen nedenlerle, Or-man Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri hak-kındaki Kanunun 3. maddesinin 25 ve 26. fıkralarına ve aynı Kanunun 12. maddesin-deki Bakanlık yetkisine dayanılarak Ba-kanlığa bağlı bir MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 12.2.1976 tarihinde kurul-muştur.
Biyolojik, jeolojik, morfolojik özellik-ve doğal güzellik taşıyan doğal
alanlar-Türkiye Milli Parkları: (*) Milli Parkın Adı İli
Yozgat Çamlığı Yozgat
Karatepe-Aslantaş Adana Soğuksu-Kızılcahamam Ankara Manyas Kuş Cenneti Balıkesir
Uludağ Bursa
Yedigöller Bolu
Dilek Yarımadası Aydın
Munzur Vadisi Tunceli
Spil Dağı Manisa
Kovada Gölü İsparta
Termesus Antalya
Olimpos-Beydağları Antalya Gelibolu Yarımadası Çanakkale
Köprülü Kanyon Antalya
Beşkonak
D=Doğal R = Rekreasyonel
Bolu : yedi göller
da, ilmi araştırmalara imkân vermek ve halkın dinlenme ve eğlence ihtiyacını karşılamak üzere Milli Parklar ve Rekre-asyon sahaları kurmak, av turizminin in-kişafına imkân hazırlamak ve çevre so-runları ile doğal denge konularında Ba-kanlıkça verilecek görevleri yapmak üze-re Bakanlığa bağlı (MİLLİ PARKLAR VE AVCILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ) bugün,yal-nız Orman Kanunundaki yasal yetkiye da-yanarak çalışmalar yapmaktadır.
Artık, Yüce Meclislerde bulunan ve Hükümetlerin tasvibi ile Meclis gündem-lerine kadar gelerek müzakeresi yapılma-yan, Milli Parklar ve Kara Avcılığı Kanun tasarılarının yeniden ele alınması ve bu suretle kurulan Genel Müdürlüğe, yasal yetkilerin. Dünya Turizmi ve Doğayı koru-ma konusundaki gelişen ilke ve çalışkoru-ma- çalışma-larına göre verilmesi zamanı gelmiştir.
Tesis Tarihi Alanı Hek. Özelliği
1958 264 D+R 1958 7715 D+A 1959 1050 D + R 1959 52 D 1961 11338 D + R 1965 2019 D + R 1966 10985 D + R 1968 42800 D+R 1968 5505 D+R 1970 6534 D+R 1970 6702 D+A '1972 69800 D + R + A 1973 33000 T 1974 16000 D + R+A A=Arkeolojik T=Tarih
