Divânu Lugâti"t-Türk'te yer alan "Münğüz Münğüz" Oyunu'nun sosyal bilgiler öğretimine uyarlanması: örnek bir uygulama

Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan “Münøüz

Mün-øüz” Oyunu’nun Sosyal Bilgiler Öøretimine

Uyarlan-ması: Örnek Bir Uygulama

_ȱ

An Adaption of “Münøüz Münøüz” Game, Which is Mentionet in

Dîvânu Lugâti’t-Türk, into Social Studies Education: An

Applica-tion Example

* _{Bu çalıüma 1-3 Ekim 2012 tarihleri arasında Sinop’ta düzenlenen Uluslararası Türk Kültür}

Coùrafya-sında Eùitim Bilimleri Araütırmaları Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan bildirinin düzenlenmiü ve geniületilmiü halidir.

** Yrd. Doç. Dr, Atatürk Ü., Kâzım Karabekir Eùitim Fak., Sosyal Bilgiler Eùitimi ABD, zak-kus@atauni.edu.tr

*** Arü. Gör., Atatürk Ü., Kâzım Karabekir Eùitim Fak., Sosyal Bilgiler Eùitimi ABD, emindivan-li@atauni.edu.tr

**** Arü. Gör., Atatürk Ü., Kâzım Karabekir Eùitim Fak., Ortaöùretim Sosyal Alanlar Tarih Eùitimi ABD, hasanaslan_25@hotmail.com

ANAHTAR KELúMELER EÂitim,ȱöÂretim,ȱoyun,ȱçocuk,ȱsosyalȱbilgilerȱ • ABSTRACT Gamesȱhaveȱanȱimportantȱplaceȱinȱcognitive,ȱaffectiveȱandȱpsychmotorȱdevelopmentȱofȱchildȬ ren.ȱInȱtermsȱofȱeducation,ȱusingȱenjoyableȱgamesȱasȱaȱsupporter,ȱmakesȱsubjectȱmoreȱattractiveȱ andȱitȱbecomesȱeasyȱtoȱreachȱgoalsȱandȱlearningȱbecomesȱmoreȱpermanent.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱConcurrently,ȱȱ gamesȱmayȱcontributeȱtoȱȱchildrensȱaffectiveȱskillsȱlikeȱrespectingȱtoȱothers,ȱshowingȱsympathyȱ andȱtolerance.ȱWhileȱplayingȱgamesȱchildrenȱmayȱdoȱsomeȱactivitiesȱthatȱreguiresȱmuscularȱ coordination.ȱAndȱthisȱȱalsoȱhelpsȱtheirȱdevelopmentȱofȱȱpsychmotorȱskillsȱ.ȱ TheȱaimȱofȱthisȱstudyȱisȱtoȱadaptȱanȱoldȱTurkishȱgameȱcalledȱMüngüzȱMüngüzȱthatȱtakesȱplaceȱ inȱ‘’ȱDîvânuȱLugati’tȱTurk’’ȱintoȱsubjectsȱofȱsocialȱsciences.ȱInȱaccordanceȱwithȱthisȱpurpose,ȱ afterȱmakingȱaȱshortȱbriefȱaboutȱtheȱplaceȱofȱgamesȱinȱeducationȱandȱgameȱcalledȱMüngüzȱ Müngüz,ȱsampleȱpractises,ȱresultsȱandȱsuggestionsȱmentioned.ȱGameȱcalledȱMüngüzȱMüngüzȱ adaptedȱbyȱpayingȱregardȱtoȱtheȱoriginalȱformȱofȱwithȱtheȱavailableȱinformationȱinȱ‘Dîvânuȱ Lugati’tȱTurk’.ȱStudyȱhasȱaȱqualitativeȱfeatureȱandȱdataȱcollectedȱbyȱliterarureȱreviewȱandȱ analysingȱdocument.ȱ • KEY WORDS Education,ȱTeaching,ȱGame,ȱChild,ȱSocialȱStudies.

 1.GGRGkȱ KaógarlıȱMahmud’unȱkimȱolduÂunaȱdairȱkesinȱbirȱbilgiȱolmamaklaȱbirlikteȱ bazıȱkaynaklardaȱKaógarlıȱMahmud’unȱHakanlıȱTürklerineȱmensupȱbirȱbeyȱolȬ duÂuȱifadeȱedilmiótir.ȱHakanlıȱsülalesineȱmensupȱbuȱbilginȱTürkȱbeyi,ȱdünyadaȱ ilkȱsözlüȱkültürȱbilimcisi,ȱdünyaȱmedeniyetȱtarihininȱilkȱmodernȱfolkloristlerinȬ denȱbirȱkültürȱbilimȱadamıȱveȱalanȱaraótırmacısıdırȱ(Yıldırımȱ2008:107Ȭ109).ȱ

Günümüzeȱ ulaómıóȱ tekȱ eseriȱ olanȱ Dîvânuȱ Lügati’tȱ Türk,ȱ bununȱ kanıtıdır.ȱ YalnızcaȱsözlükȱolmayanȱbuȱdeÂerliȱeser,ȱTürkȱkavimlerininȱdiline,ȱedebiyatına,ȱȱ ekonomik,ȱsosyal,ȱtıp,ȱaskeriȱterimlerȱvb.ȱherȱalanaȱiliókinȱoldukçaȱönemliȱbilgiȬ lerȱvermesiȱyanında,ȱoȱdevirȱTürkȱlehçe,ȱóiveȱveȱaÂızlarınaȱdairȱaydınlatıcıȱbilgiȬ lerȱvermesiȱbakımındanȱdaȱönemlidirȱ(Eraslanȱ2008:83).ȱBuȱdeÂerliȱeseri,ȱyalnızȬ caȱ Türkȱ diliȱ açısındanȱ eleȱ almakȱ çokȱ büyükȱ birȱ eksiklikȱ olacaktır.ȱ Çünküȱ eser,ȱ sadeceȱ birȱ sözlükȱ deÂil,ȱ Türkȱ kültürü,ȱ tarihiȱ veȱ coÂrafyasınınȱ temelȱ kaynaklaȬ rındanȱ biriȱ olarakȱ deÂerlendirilmelidir.ȱ Yazar,ȱ eserineȱ óehirlerini,ȱ çölleriniȱ doȬ laótıÂıȱTürkȱilleriniȱtanıtarakȱveȱbuȱilleriȱgösterirȱbirȱharitayıȱdaȱeserinȱilkȱkısmıȬ naȱ ekleyerekȱ baólamıótır.ȱ GezdiÂiȱ buȱ Türkȱ illerindekiȱ sosyalȱ hayat,ȱ gelenek,ȱ inançlar,ȱgündelikȱyaóamȱvb.ȱkonularlaȱilgiliȱverilenȱbilgilerȱaraótırmamızaȱkoȬ nuȱolanȱ“çocukȱoyunları”ȱnaȱiliókinȱbilgileriȱeldeȱetmemiziȱsaÂlamıótırȱ(Buldukȱ 2008:177).ȱ

Kaógarlıȱ Mahmud,ȱ eserinde,ȱ Türklerinȱ yeryüzüneȱ yayılıpȱ herȱ yerdeȱ hüȬ kümranȱolduklarınıȱvurgulamaktadır.ȱBuȱnedenle,ȱherkesinȱTürkȱdiliniȱveȱmeȬ deniyetiniȱ öÂrenmesiȱ gerektiÂineȱ inanmaktadırȱ (Yıldırımȱ 2008:112).ȱ Devrinȱ hâkimȱkültürüȱolanȱArapçaȱkaróısındaȱTürkçeȱveȱTürkȱkültürünüȱkorumaȱgayȬ reti,ȱTürkçeyiȱAraplaraȱöÂretmeninȱyanındaȱTürkçeninȱgücünüȱveȱüstünlüÂünüȱ ispatlamayıȱ daȱ amaçlamaktadır.ȱ Aksiȱ takdirdeȱ Türkȱ illerininȱ tamamınıȱ dolaóȬ maz,ȱTürkȱboylarıȱarasındakiȱtelaffuzȱfarklarınıȱAraplaraȱöÂretmeyeȱkalkmazdı.ȱ YaptıÂıȱ çalıómaȱ buȱ nitelikleriyleȱ Türklükȱ veȱ Türkçeȱ bilinciniȱ zirveyeȱ taóımıótırȱ (Yamanȱ2008:593Ȭ594).ȱ

7500’denȱfazlaȱkelimeninȱaçıklandıÂıȱbuȱeserdeȱörneklerdenȱkuralaȱulaómaȱ yaniȱ tümevarımȱ tekniÂiȱ kullanılmıótır.ȱ Kaógarlı’nınȱ Kaógar’daȱ mıȱ yoksaȱ BaÂȬ dad’taȱmıȱyazdıÂıȱtamȱolarakȱbilinmeyenȱbuȱeseriȱ1077’deȱAbbasiȱhalifesiȱEbu’lȱ Kasımȱ Abdullahȱ b.ȱ Muhammedȱ elȬȱ Muktediȱ Biemrillah’aȱ sunulmuóturȱ (Koçȱ 2008:441Ȭ449;ȱYamanȱ2008:594).ȱGünümüzeȱulaóanȱtekȱelȱyazmaȱnüshasıȱiseȱ1914ȱ yılındaȱGstanbul’daȱbulunmuótur.ȱTürkȱkültürününȱenȱeskiȱveȱkıymetliȱkaynakȬ larındanȱolanȱbuȱeserinȱbirçokȱyöndenȱincelenmesiȱhemȱTürkȱkültürüȱveȱedebiȬ

yatıȱiçinȱhemȱdeȱeÂitimeȱbirȱkatkıȱolarakȱbüyükȱbirȱhizmetȱolacaktır.ȱDolayısıylaȱ yapılanȱbuȱçalıómaȱdaȱbuȱhizmetȱçerçevesindeȱdeÂerlendirilebilir.ȱ 1.1.Araótırmanınȱamacıȱ Araótırmanınȱamacı,ȱDîvânuȱLugatiȇtȱTürk’teȱyerȱalanȱveȱgeçmióteȱTürkȱçoȬ cuklarınınȱoynadıÂıȱ“MünÂüzȱMünÂüz”ȱoyununuȱgünümüzȱsosyalȱbilgilerȱderȬ siȱkonularınaȱȱȱȱȱuyarlamaktır.ȱȱ 1.2.Araótırmanınȱönemiȱ

Yapılanȱ araótırmalarȱ (Akandereȱ 2004:14Ȭ16;ȱ Altunayȱ 2004:96Ȭ97;ȱ Dinçerȱ 2008:6;ȱÖzgençȱ2007:97;ȱPoyrazȱ2011:38Ȭ43;),ȱoyununȱöÂrenmeȬöÂretmeȱortamlaȬ rındaȱ etkiliȱ birȱ óekildeȱ kullanılmasınınȱ öÂrencilerinȱ biliósel,ȱ duyuósal,ȱ psikoȬ motor,ȱsosyalȱveȱdilȱbecerilerininȱgelióimineȱkatkılarȱsaÂladıÂınıȱgöstermiótir.ȱ

Çocuk,ȱ büyümeyeȱ baóladıÂıȱ andanȱ itibarenȱ oyunlaȱ içȱ içedirȱ veȱ hayatındaȱ eldeȱ ettiÂiȱ birçokȱ deneyim,ȱ oyunȱ sayesindedir.ȱ O,ȱ yaóamındaȱ öÂrendiklerini,ȱ oyunlaȱpekiótirirȱveȱiçselleótirir.ȱDolayısıylaȱoyunun,ȱçocuÂunȱeÂitimi,ȱgelióimiȱ veȱ psikolojisiyleȱ iliókisiniȱ inceleyen,ȱ onunȱ gelióimineȱ farklıȱ yönlerdenȱ olumluȱ katkılarȱsaÂlayanȱtümȱaraótırmalarȱönemlidirȱ(BaÂcıȱ2011:495Ȭ496).ȱBuȱbaÂlamdaȱ DîvânuȱLugatiȇtȱTürk’teȱyerȱalanȱ“MünÂüzȱMünÂüz”ȱoyununuȱgünümüzȱeÂitimȱ durumlarındaȱkullanılabilecekȱyapıyaȱuyarlamanınȱalana,ȱeÂitimciȱveȱöÂrencileȬ reȱ önemliȱ faydalarıȱ olabileceÂiȱ düóüncesiȱ araótırmanınȱ zihinselȱ temeliniȱ oluóȬ turmuótur.ȱ

2.ȱYÖNTEMȱ

Buȱ çalıóma,ȱ taramaȱ modelindeȱ nitelȱ birȱ araótırmaȱ olup,ȱ verilerȱ kaynakȱ taȬ ramasıȱ veȱ dokümanȱ incelemesiȱ ileȱ toplanmıótır.ȱ Veriȱ toplamaȱ kaynaÂıȱ olarakȱ Atalayȱ(1992)’ınȱtercümesiȱbaótaȱolmakȱüzereȱDîvânuȱLugatiȇtȱTürkȱileȱilgiliȱyaȬ pılanȱdiÂerȱçalıómalaraȱbaóvurulmuótur.ȱ

Araótırmadaȱ yerȱ verilenȱ “MünÂüzȱ MünÂüz”ȱ oyunu,ȱ Dîvânuȱ Lugatiȇtȱ Türk’tekiȱmevcutȱbilgilerȱçerçevesindeȱözgünȱhaliȱdikkateȱalınarakȱuyarlanmıóȬ tır.ȱ Buȱ oyunȱ seçilirkenȱ öÂrencilerinȱ yaóları,ȱ gelióimȱ özellikleri,ȱ sosyalȱ bilgilerȱ dersiȱ müfredatındaȱ yerȱ alanȱ bazıȱ konularaȱ uygunluÂuȱ veȱ kolayȱ uyarlanabilirȱ özellikteȱolmasıȱgibiȱfaktörlerȱdikkateȱalınmıótır.ȱ

3.ȱOYUNUNȱE<GTGMDEKGȱYERGȱVEȱÖNEMGȱ

“EÂitimȱçokȱciddiȱbirȱiótir.ȱAncakȱbuȱciddiyeti,ȱöÂrenmeȬöÂretmeȱsürecininȱasıkȱsuȬ ratlı,ȱcanȱsıkıcıȱveȱaóırıȱdisiplinliȱbirȱóekildeȱyürütülmesiniȱgerektirmez.ȱÇocukȱöÂrenirȬ ken,ȱeÂlenmeliȱveȱöÂrenmeȱióindenȱzevkȱalmalıdır”ȱ(Erdenȱy.y:138).ȱ

GnsanınȱhayatındaȱbüyükȱbirȱyerȱtutanȱȈoyunȈunȱneȱolduÂuȱkonusundaȱheȬ nüzȱkesinȱbirȱsonuca,ȱherkesinȱkabulȱettiÂiȱortakȱbirȱtanımaȱvarılamamıótırȱ(ErȬ günȱ1980:102).ȱȱ OyununȱneȱolduÂuȱveȱtanımıȱkonusundaȱeskidenȱberiȱdeÂióikȱgörüólerȱileriȱ sürülmüótür.ȱ“Piaget’eȱgöreȱoyun,ȱbirȱuyumdur.ȱGross’aȱgöreȱ(1896),ȱoyunȱbirȱpratikȬ tir.ȱCailloisȱ‘ȱeȱgöreȱ(1958)ȱoyun,ȱserbestçeȱkabulȱedilmió,ȱfakatȱbaÂlayıcıȱolanȱkurallaraȱ göreȱ belliȱ birȱ alanȱ veȱ zamanȱ süreciȱ içindeȱ sürdürülenȱ gerilimȱ veȱ eÂlenceȱ duygularınıȱ içeren,ȱgerçekȱhayattanȱfarklıȱolduÂuȱbilinciȱileȱyapılanȱgönüllüȱbirȱhareketȱyaȱdaȱfaaliȬ yettir.ȱ Montaigneȱ (1533–1592)ȱ oyunuȱ çocuklarınȱ enȱ gerçekȱ uÂraóılarıȱ olarakȱ tanımlaȬ mıótır.ȱMontessoriȱ(1870–1952)ȱdeȱoyunuȱçocuÂunȱióiȱolarakȱnitelendirmiótir.ȱLazarusȱ iseȱ oyunu,ȱ kendiliÂindenȱ ortayaȱ çıkan,ȱ hedefiȱ olmayan,ȱ mutlulukȱ getirenȱ birȱ aktivite”ȱ

olarakȱtanımlamıótırȱ(ȱMEGEPȱ2009:3Ȭ4).ȱȱ

Birçokȱdüóünürünȱzihinȱdünyasındaȱfarklıȱkaróılıklarȱbulanȱoyun,ȱuluslaraȬ rasıȱ sözleómelerdeȱ deȱ çocuÂunȱ temelȱ haklarındanȱ biriȱ olarakȱ kabulȱ edilmiótir.ȱ Türkiye’ninȱdeȱaltınaȱimzaȱattıÂıȱveȱAnayasaȱileȱyasalȱgüvenceȱaltınaȱaldıÂıȱ“ÇoȬ cukȱ Haklarıȱ Evrenselȱ Sözleómesi”ȱ çocuklaraȱ verilenȱ oyunȱ hakkınınȱ somutȱ birȱ belgesidir.ȱ

Buȱhakȱ,ȱ“ÇocukȱHaklarıȱEvrenselȱSözleómesi’nin”ȱ31.Maddesiȱ1.ȱbendindeȱ

“Tarafȱ Devletlerȱ çocuÂunȱ dinlenme,ȱ boóȱ zamanȱ deÂerlendirme,ȱ oynamaȱ veȱ yaóınaȱ uyȬ gunȱeÂlenceȱ(etkinliklerinde)ȱbulunmaȱveȱkültürelȱveȱsanatsalȱyaóamaȱserbestçeȱkatılmaȱ hakkınıȱtanırlar.”ȱóeklindeȱifadeȱedilmiótirȱ(DoÂanȱ2007:309).ȱ

Oyun,ȱ çocuklarınȱ temelȱ birȱ hakkıȱ olduÂuȱ gibiȱ çocukȱ eÂitimindeȱdeȱ önemliȱ birȱyereȱsahiptir.ȱBuȱbaÂlamdaȱKabapınar’aȱgöreȱ(2009),ȱoyununȱöÂrenciȱkatılımıȱ veȱilgisiniȱcanlıȱtutmadaȱsonȱdereceȱetkiliȱolduÂunu,ȱöÂrencilerinȱmotivasyonuȬ nuȱ artırdıÂını,ȱ sınıftakiȱ sosyalȱ iliókilerinȱ gelióimineȱ katkıdaȱ bulunduÂunu,ȱ öÂȬ rencilerinȱ dikkatȱ sürelerininȱ uzamasınaȱ katkıdaȱ bulunduÂunu,ȱ özgüveniȱ artırȬ dıÂını,ȱbaóarmaȱduygusunuȱgüçlendirdiÂiniȱifadeȱetmektedirȱ(175).ȱȱ

Aynıȱzamandaȱoyunlar,ȱçocuklarınȱmeraklarınıȱgidermeȱveȱiçindeȱyaóadıkȬ larıȱ dünyayıȱ keófetmelerininȱ enȱ önemliȱ araçlarıdır.ȱ Sabanȱ (2000)’ınȱ ifadeȱ ettiÂiȱ gibiȱ“kaleleriȱinóaȱedenȱveȱkendileriniȱkralȱveȱkraliçeȱolarakȱhayalȱedenȱçocuklar,ȱörneȬ

Âin,ȱtoplumdakiȱsosyalȱyapılarıȱiçselleótirmekte,ȱçeóitliȱtarihselȱolaylarıȱveyaȱhareketleriȱ oyunlarınaȱ yansıtmaktaȱ veȱ bazıȱ efsaneviȱ konularıȱ canlandırmaktadırlar.ȱ Dolayısıylaȱ oyun,ȱ çocuklarınȱ duygusalȱ çatıómalarıȱ çözmelerine,ȱ dünyaȱ hakkındaȱ çeóitliȱ hipotezlerȱ geliótiripȱonlarıȱtestȱetmelerine,ȱtoplumdakiȱçeóitliȱsosyalȱrolleriȱveȱstatüleriȱkeófetmeleȬ rineȱ veȱ akranlarıȱ ileȱ iyiȱ iliókilerȱ kurmayaȱ yarayacakȱ sosyalȱ becerileriȱ geliótirmelerineȱ yardımcıȱolmaktadır”ȱ(71).ȱȱ

Oyununȱ öÂrenmeȬöÂretmeȱ ortamlarındaȱ kullanılmasıȱ sonucundaȱ önemliȱ birȱ takımȱ kazanımlarȱ eldeȱ edilebileceÂineȱ veȱ öÂrencilerinȱ gelióimlerineȱ olumluȱ yöndeȱkatkılarȱsaÂlayabileceÂineȱiliókinȱbulgularaȱaóaÂıdaȱyerȱverilmiótir.ȱȱȱȱ

3.1.ȱOyununȱÇocuÂunȱGelióimineȱOlanȱEtkileriȱȱ

3.1.1.ȱÇocuÂunȱFizikselȱveȱPsikomotorȱGelióimineȱOlanȱEtkileriȱȱ

Oyun,ȱ çocuklarınȱ bedenselȱ gelióimindeȱ büyükȱ rolȱ oynamaktadır.ȱ Oyunȱ sıȬ rasındaȱonlarınȱbütünȱbedeniȱhareketȱederȱveȱbuȱhareketlerȱsayesindeȱçocuklaȬ rınȱbüyükȱveȱküçükȱkaslarıȱgelióimȱgösterir.ȱAyrıcaȱaçıkȱveȱgüneóliȱhavadaȱoyȬ nananȱoyunlarȱbolȱoksijenȱalmalarınıȱsaÂlar.ȱBuȱdaȱçocuklarınȱkanȱdolaóımlarıȬ nınȱhızlanmasına,ȱuykularınınȱdüzenliȱolmasınaȱveȱiótahlarınınȱaçılmasınaȱyarȬ dımcıȱolurȱ(BaÂcıȱ2011:488).ȱȱ

ȱ“Oyun,ȱ baólıcaȱ psikomotorȱ yeteneklerȱ olanȱ güç,ȱ hız,ȱ dikkat,ȱ eóȱ güȬ

düm(koordinasyon)ȱveȱesnekliÂinȱgeliómesiȱiçinȱuygunȱbirȱortamdır.ȱOyunȱyoluylaȱbüȬ yükȱveȱküçükȱkaslarȱgeliótiÂiȱiçinȱçocuklarȱhareketleriniȱkontrolȱaltınaȱalmayıȱöÂrenirler.ȱ Oyundaȱ hareketlerinȱ ardıȱ ardınaȱ sıralanmasıȱ veȱ tekrarı,ȱ dikkatiȱ geliótirdiÂiȱ gibiȱ vücutȱ performansınıȱdaȱartırır.ȱKaslar,ȱtekrarlananȱhareketleriȱezberler.ȱBuȱdaȱgünlükȱhayattaȱ çocuÂunȱ hareketlerineȱ serilikȱ veȱ çeviklikȱ katar”(ȱ MEGEPȱ 2009:8Ȭ9;ȱ Poyrazȱ 2011:43Ȭ 44).ȱȱ 3.1.2.ȱÇocuÂunȱDuyuósalȱveȱSosyalȱGelióimineȱOlanȱEtkileriȱȱ OyununȱçocuÂunȱbedenselȱgelióimindeȱolduÂuȱkadarȱruhsalȱveȱsosyalȱgeliȬ óimindeȱdeȱbüyükȱrolüȱbulunmaktadır.ȱ“Emile,ȱönceȱduyuȱorganlarınınȱeÂitilmesiȱ gerektiÂiniȱbelirtiyorȱveȱbununȱdaȱoyunlaȱolacaÂını”ȱ(Akt.ȱErgün,ȱOyunȱVeȱOyuncakȱ ÜzerineȱȬȱIȱMilliȱEÂitimȱ1980:102)ȱifadeȱediyor.ȱȱ Çocuk,ȱoyunȱoynarkenȱsevinç,ȱmutluluk,ȱacı,ȱüzüntüȱveȱgüvenȱduymaȱgibiȱ duygularıȱ öÂrenir.ȱ Buȱ duygusalȱ gelióimȱ ileȱ çocuk,ȱ çevresindeȱ bulunanȱ diÂerȱ kióilerinȱdeȱduygularınıȱanlar.ȱÇocuk,ȱoynadıÂıȱoyunlarȱvasıtasıȱileȱbenmerkezȬ ciliktenȱ ayrılır,ȱ kendiniȱ tanımayaȱ baólarȱ veȱ buȱ sayedeȱ kendineȱ güveniȱ artarȱ (Ünalȱ2004:99;ȱAkandereȱ2009:3;ȱMEGEPȱ2009:9).ȱȱ

ȱFröbelȱde,ȱ“çocukȱoyunlarınıȱinsanȱhayatınınȱçekirdeÂiȱolarakȱgörmekte,ȱinsanlaȬ

rınȱderinlerdeȱolanȱenȱiyiȱyeteneklerininȱoyunȱyoluȱileȱkendiniȱgösterdiÂini”ȱ(Akt.ȱErȬ günȱ1980:103)ȱȱiddiaȱetmektedir.ȱȱ“Çocuk;ȱdoÂruȬyanlıó,ȱhaklıȬhaksız,ȱgibiȱuyulmasıȱ

gerekliȱ birçokȱ toplumsalȱ veȱ ahlakiȱ kavramlarıȱ oyunȱ sırasındaȱ öÂrenirȱ veȱ benimser”ȱ

(MEGEPȱ 2009:9).ȱ Bütünȱ bunlarınȱ sonucundaȱ daȱ çocukȱ kendiniȱ kontrolȱ etmeyiȱ öÂrenir.ȱȱ

Çocuk,ȱçevresindekiȱnesnelerleȱoynarken,ȱoȱnesnelerinȱiólevleriniȱöÂrenirȱveȱ birkaçȱ tekrardanȱ sonraȱ oȱ iólevleriȱ yerineȱ getirebilmeȱ yeteneÂiniȱ kazanır.ȱ Dahaȱ sonraȱçocukȱoynadıÂıȱoyunlaraȱkurallarȱkoymayaȱbaólarȱveȱbuȱkurallaraȱuymaȬ yaȱ çalıóır.ȱ Koyulanȱ buȱ kurallarȱ veȱ kurallaraȱ uymaȱ çabasıȱ onuȱ sosyalȱ birȱ bireyȱ olmayaȱ hazırlarȱ (Egemen,ȱ Yılmazȱ veȱ Gpekȱ 2004:40;ȱ Poyraz,ȱ 2011:41)ȱ “Oyunȱ veȱ

onunȱaracıȱoyuncak,ȱçocuÂunȱkióilikȱveȱyetenekleriniȱgeliótirmesineȱfırsatȱyaratarakȱonuȱ eriókinȱdünyasınaȱhazırlar”ȱ(Egemen,ȱvd.ȱ2004:39).ȱ

OyunȱaracılıÂıylaȱsosyalȱyaóamdakiȱrolȱdaÂılımıȱyapılmaktaȱveȱrollerȱyerineȱ getirilirkenȱ birȱ anlamdaȱ sosyalȱ yaóamınȱ provasıȱ yapılmaktadırȱ (Kabapınarȱ 2009:175).ȱ Çocuk,ȱoyunlaȱkendisiniȱifadeȱeder,ȱkurallaraȱuymasınıȱveȱçevresindekiȱkiȬ óilerleȱiliókiȱkurmasınıȱöÂrenir.ȱGlköÂretimȱçaÂındakiȱöÂrencilerȱgrupȱoyunlarınȬ danȱveȱyarıómalardanȱhoólanırlar.ȱTümȱbuȱözelliklerindenȱdolayıȱoyun,ȱeÂitimȱ ortamındaȱetkiliȱbirȱbiçimdeȱkullanılabilirȱ(Erdenȱy.y:146)ȱ ȱ3.1.3.ȱÇocuÂunȱBilióselȱveȱDilȱGelióimineȱOlanȱEtkileriȱ Oyunlar,ȱsadeceȱevȱileȱveyaȱoyunȱbahçesiyleȱsınırlandırılmıóȱbirȱetkinlikȱdeȬ Âildir.ȱÖÂretmenler,ȱöÂrenmeȬöÂretmeȱdurumlarındaȱeÂitselȱözelliÂiȱolanȱoyunȬ laraȱ yerȱ vermelidir.ȱ Çünküȱ oyunȱ etkinlikleriyleȱ zenginleótirilmióȱ ders,ȱ zevkli,ȱ kolayȱöÂrenilebilirȱveȱhatırlanabilirȱhaleȱgelirȱ(BaÂcıȱ2011:487).ȱȱȱ Çocuklarȱoyunȱoynarkenȱsürekliȱetkileóimȱhalindedirler.ȱBuȱetkileóimlerȱyoȬ luylaȱonlarȱçevrelerini,ȱinsanlarıȱtanırlarȱveȱsürekliȱyeniȱóeylerȱöÂrenmeȱfırsatınıȱ yakalarlar.ȱÖÂrenilenȱherȱyeniȱbirȱóey,ȱçocuklardaȱmerakȱduygusu,ȱmantıkȱyüȬ rütmeȱveȱyargılamaȱgibiȱbecerilerinȱgeliómesineȱyardımcıȱolur.ȱGelióenȱbuȱbeceȬ rilerȱyardımıylaȱçocuklarȱoyunȱiçerisindeȱortayaȱçıkanȱproblemleriȱfarkȱetmeyiȱ veȱ buȱ problemlerinȱ çözümȱ yollarınıȱ bulmayıȱ öÂrenirlerȱ (Seyrek,ȱSunȱ y.y:47Ȭ60;ȱ Poyrazȱ2011:38).ȱȱ

Ayrıcaȱoyun,ȱ“nesneleriȱtanıyıp,ȱisimlendirmeyi,ȱonlarınȱiólevlerini,ȱdüóünme,ȱalȬ

gılama,ȱsıralama,ȱsınıflama,ȱanalizȱveȱsentezȱyapma,ȱdeÂerlendirme,ȱproblemȱçözmeȱgibiȱ zihinselȱ süreçlerinȱ ióleyióininȱ hızlanmasını;ȱ aÂırlık,ȱ renk,ȱ óekil,ȱ boyut,ȱ hacim,ȱ zaman,ȱ mekân,ȱ soÂuk,ȱ sıcakȱ gibiȱ birçokȱ kavramlarınȱ kazanılmasınıȱ daȱ saÂlar”(MEGEPȱ 2009:10).ȱȱ

Oyunȱ içerisindeȱ etkinliklereȱ katılanȱ çocuklar,ȱ arkadaólarıȱ ileȱ oyunȱ kurallaȬ rınınȱ doÂasıȱ gereÂiȱ konuóma,ȱ tartıómaȱgibiȱ birȱ takımȱ faaliyetlerȱiçerisineȱ girerȬ ler.ȱ Buȱ sayedeȱ kendileriniȱ ifadeȱ etme,ȱ düóünceleriniȱ diÂerȱ arkadaólarıȱ ileȱ payȬ laómaȱgibiȱbirȱtakımȱdilȱgelióimȱbecerileriniȱdeȱkazanırlarȱveȱmevcutȱolanȱbeceriȬ

leriȱ deȱ geliótirmeȱ óansınıȱ yakalayabilirlerȱ (Poyrazȱ 2011:38;ȱ Seyrek,ȱ Sunȱ y.y:47Ȭ 60).ȱ 3.2.ȱDivanuȱLugatiȇtȱTürk’teȱyerȱalanȱ“MünÂüzȱMünÂüz”ȱoyunununȱsosȬ yalȱbilgilerȱkonularınaȱuyarlanmasıȱ 3.2.1.ȱMünÂüzȱMünÂüzȱoyunuȱ DivanuȱLugatiȇtȱTürk’teȱyerȱalanȱoyunlardanȱbiri,ȱ“MünÂüzȱMünÂüzȱ(BoyȬ nuzȱboynuz)”ȱdenilenȱoyundur.ȱAtalay,ȱbuȱoyununȱoynanmasınıȱóöyleȱanlatır:ȱ

“Bu,ȱ birȱ çeóitȱ çocukȱ oyunudur.ȱ IrmaÂınȱ kenarınaȱ dizȱ çökerekȱ otururlar.ȱ Bacaklarınınȱ arasınaȱakıcıȱyaóȱkumȱdoldururlar,ȱsonraȱelleriȱileȱkumaȱvururlar.ȱOnlardanȱbirisiȱ(ebe)ȱ “münÂüzȱmünÂüz”ȱderȱveȱçocuklarȱ“neȱmünÂüz”ȱdiyeȱsorarlar.ȱBirisiȱ(ebe)ȱboynuzluȱ hayvanlarıȱbirerȱbirerȱsöylemeÂeȱbaólar.ȱÇocuklardaȱbunuȱtekrarȱederler.ȱ(Ebe)ȱbuȱaradaȱ deveȱveȱeóekȱgibiȱboynuzsuzȱbirȱhayvanınȱdaȱadınıȱsöyler.ȱÇocuklardanȱbirisiȱbuȱhayvanıȱ veyaȱbaókaȱboynuzsuzȱbirȱhayvanınȱadınıȱsöylerseȱçayaȱatılır”ȱ(Atalayȱ1992:363Ȭ364).ȱȱȱȱ Buȱoyun,ȱsosyalȱbilgilerȱdersindeȱçeóitliȱkonularınȱöÂretimindeȱkullanılabiȬ lir.ȱ Buȱ konulardanȱ biriȱ Altun,ȱ DoÂanȱ veȱ Uzunȱ (2011)ȱ tarafındanȱ hazırlananȱ 6.ȱ Sınıfȱ Sosyalȱ Bilgilerȱ dersȱ kitabındaȱ yerȱ alanȱ “Uygarlıklarȱ BeóiÂiȱ Anadolu”dur.ȱ “Uygarlıklarȱ BeóiÂiȱ Anadolu”ȱ isimliȱ konununȱ programdaȱ yerȱ alanȱ kazanımıȱ

“AnadoluȱveȱMezopotamya’daȱyaóamıóȱilkȱuygarlıklarınȱyerleómeȱveȱekonomikȱfaaliyetȬ leriȱileȱsosyalȱyapılarȱarasındakiȱetkileóimiȱfarkȱeder.”ȱ(MEBȱ2006:ȱ15)ȱóeklindeȱaçıkȬ lanmıótır.ȱGóteȱ“münÂüzȱmünÂüz”ȱoyunuȱifadeȱedilenȱbuȱkazanımınȱgerçekleótiȬ rilmesineȱyönelikȱolarakȱaóaÂıdaȱifadeȱedildiÂiȱóekildeȱöÂrencilereȱoynatılabilir.ȱ AóaÂıdakiȱdersȱplanıȱörneÂiȱhazırlanırken,ȱSönmezȱ(1999)ȱtarafındanȱyapıȬ lanȱplanlardanȱyararlanılmıótır.ȱ HAZIRLIKȱ KonununȱanlatımındanȱbirȱhaftaȱönceȱöÂretmen;ȱ 1.Sınıfıȱheterojenȱgruplaraȱayırır.ȱ

2.Herȱ birȱ gruptakiȱ üyelerinȱ “Uygarlıklarȱ BeóiÂiȱ Anadolu”ȱ konusunuȱ farklıȱ kaynaklardanȱ birlikteȱ çalıómalarınıȱ veȱ raporȱ hazırlamalarınıȱ ister.ȱ (RaporlarınȬ dakiȱbilgilerinȱkendilerineȱhaftayaȱlazımȱolacaÂınıȱveȱgruplarȱarasıȱbirȱturnuvaȱ düzenleyeceÂiniȱsöyler.)ȱ

3.DerstenȱönceȱöÂrencilereȱsınıfȱdüzeniniȱetkinliÂeȱuygunȱbirȱóekildeȱhazırȬ lamalarınıȱveȱgruplarınȱbelliȱbirȱdüzenȱiçerisindeȱoturmalarınıȱbelirtir.ȱ

ÖRNEKȱDERSȱPLANIȱ AȬȱBGÇGMSELȱBÖLÜMȱ Ders:ȱSosyalȱBilgilerȱȱ Sınıf:ȱ6ȱȱ Süre:ȱ40’+40’ȱ ÖÂrenmeȱAlanı:ȱGnsanlar,ȱYerlerȱveȱÇevrelerȱ Ünite:ȱYeryüzündeȱYaóamȱ Konu:ȱUygarlıklarȱBeóiÂiȱAnadoluȱȱ

Kazanımlar:ȱ Anadoluȱ veȱ Mezopotamya’daȱ yaóamıóȱ ilkȱ uygarlıklarınȱ yerȬ

leómeȱ veȱ ekonomikȱ faaliyetleriȱ ileȱ sosyalȱ yapılarıȱ arasındakiȱ etkileóimiȱ farkȱ eder.ȱ BȬGGRGkȱBÖLÜMÜȱȱ DikkatiȱÇekme:ȱȱÖÂretmen,ȱmedeniyetlereȱaitȱbirȱörnekȱolay,ȱhaber,ȱresim,ȱ video,ȱanlaómaȱmetiniȱvb.ȱgibiȱönȱorganizeȱedicilerȱileȱöÂrencilerinȱdikkatleriniȱ derseȱçekerȱveȱsorularȱileȱonlarınȱhazırbulunuólukȱdüzeyleriniȱtespitȱeder.ȱȱ ȱÖrnekȱOlayȱ

ÖÂretmen,ȱ “çocuklar,ȱ dünȱ yazılıȱ veȱ görselȱ medyadaȱ bugünȱ ióleyeceÂimizȱ konuȱ ileȱ baÂlantılıȱ birȱ haberȱ vardı.ȱ Haberȱ kaynaklarınaȱ göre,ȱ dünȱ Hititlereȱ aitȱ birȱ“kralȱmühürȱbaskısı”ȱyasalȱolmayanȱyollarlaȱyurtȱdıóınaȱçıkarılmıó.ȱBuȱhabeȬ riȱokuyanȱyaȱdaȱizleyenȱvarȱmı?ȱHaberiȱokuduÂunuzdaȱyaȱdaȱizlediÂinizdeȱneȬ lerȱ hissettiniz?”ȱ gibiȱ sorularıȱ öÂrencilereȱ yöneltir.ȱ Konuȱ ileȱ ilgiliȱ öÂrencilerinȱ görüóleriniȱalır.ȱDahaȱsonraȱAnadolu’daȱgeçmióȱmedeniyetlereȱaitȱbirçokȱeserinȱ bulunduÂunu,ȱ bunlarınȱ insanlıÂınȱ ortakȱ mirasıȱ olduÂunuȱ ifadeȱ eder.ȱ Dolayısıȱ ileȱ buȱ mirasınȱ korunmasınaȱ veȱ tarihiȱ dokununȱ bozulmamasınaȱ herkesinȱ özenȱ göstermesiȱgerektiÂini”ȱsöyler.ȱÖÂrencilerinȱhazırbulunuólukȱdüzeyleriniȱtespitȱ etmekȱiçinȱkonuȱileȱilgiliȱöncedenȱhazırlamıóȱolduÂuȱaóaÂıdakiȱsorularıȱöÂrenciȬ lereȱyöneltir.ȱȱȱ

ȬTarihiȱeserlerinȱkorunmasıȱiçinȱnelerȱyapılabilir?ȱ

ȬYaóadıÂınızȱ çevredeȱ geçmióȱ medeniyetlereȱ aitȱ eserlerȱ varȱ mıdır?ȱ Bunlarȱ hakkındaȱbilgiȱveriniz.ȱȱ

ȬBirçokȱ medeniyetinȱ Anadolu’daȱ kurulmuóȱ olmasıȱ Anadolu’nunȱ hangiȱ özelliÂiȱileȱaçıklanabilir?ȱ

Güdüleme:ȱ ÖÂretmen,ȱ “çocuklarȱ bugün,ȱ Uygarlıklarȱ BeóiÂiȱ Anadolu,ȱ koȬ

nusunuȱióleyeceÂiz.ȱSonrakiȱyıllardaȱgireceÂinizȱsınavlardaȱbuȱkonudanȱsorularȬ laȱ karóılaóabilirsiniz.ȱ Buȱ yüzdenȱ dersimizȱ deȱ yapacaÂımızȱ herȱ aktiviteyeȱ katılȬ maya,ȱ verilenȱ görevleriȱ yerineȱ getirmeyeȱ veȱ anlatılanlarıȱ dikkatliȱ birȱ óekildeȱ dinlemeyeȱözenȱgösteriniz”ȱder.ȱȱȱ

Derseȱ Geçió:ȱ ÖÂretmen,ȱ “çocuklarȱ óimdiȱ sizlereȱ medeniyetlerleȱ ilgiliȱ birȱ

okumaȱparçasıȱdaÂıtacaÂım.ȱȱBuȱokumaȱparçasında,ȱAnadolu’daȱkurulmuóȱolanȱ medeniyetlereȱ aitȱ bilgiȱ veȱ özelliklerȱ yerȱ almaktadır.ȱ Okumanızȱ içinȱ 15ȱ dakikaȱ süreȱvereceÂim.ȱOkumaȱparçasınıȱdikkatliȱbirȱóekildeȱokuyunuz.ȱAnlamadıÂınızȱ yerlerdeȱgrupȱarkadaólarınızdanȱveȱbendenȱyardımȱisteyiniz.ȱOkumaȱparçasınıȱ bitirdiktenȱsonraȱgruplarȱarasındaȱbirȱturnuvaȱdüzenleyeceÂiz.ȱTurnuvaȱsonunȬ daȱbirinciȱolanȱgrubuȱödüllendireceÂiz”ȱder.ȱȱȱȱ C.ȱGELGkTGRMEȱBÖLÜMÜȱȱȱ ÖÂretmen,ȱöncedenȱsınıfȱmevcuduȱkadarȱfotokopiȱyaptırdıÂıȱ“Medeniyetlerȱ Pazarı”ȱisimliȱokumaȱparçasınıȱgruplardakiȱbütünȱöÂrencilereȱdaÂıtır.ȱOkumaȬ larıȱiçinȱ15ȱdakikaȱsüreȱverir.ȱBuȱzamanȱzarfındaȱöÂretmenȱsınıftaȱdolaóarakȱihȬ tiyacıȱolanȱöÂrencilereȱyardımcıȱolur.ȱ OkumaȱParçası:ȱ MedeniyetlerȱPazarıȱ FaribaȱadındakiȱbirȱHititliȱpazardaȱdolaómaktadır.ȱEvindenȱgetirdiÂiȱeóyalarȱ birazȱaÂırȱgelmiótir.ȱÖtedeȱduranȱgenciȱçaÂırır.ȱ Fariba:ȱȬHey,ȱgençȱadamȱbanaȱyardımȱederȱmisin?ȱSırtımdakiȱyükȱçokȱaÂır.ȱ Genç:ȱȬTabiȱamcacıÂımȱhemenȱgeliyorum.ȱ Fariba:ȱȬAhȱsoÂal,ȱadınȱneȱsenin?ȱ(GençȱadamȱFariba’yaȱyaklaóır)ȱ Genç:ȱȬAmirȱefendim.ȱ(Eóyalarındanȱbirȱkısmınıȱalır)ȱ Amir:ȱȱȬSeninȱadınȱnedirȱamcacıÂım?ȱȱ Fariba:ȱȬAdımȱFariba.ȱÇokȱuzaktan,ȱHititȱülkesindenȱgeliyorum.ȱ Fariba:ȱȬSenȱnerelisinȱAmir,ȱneredenȱgeliyorsun?ȱ(Yürümeyeȱbaólarlar)ȱȱ Amir:ȱȬBenȱFrigyalıyımȱFaribaȱamca.ȱ Amir:ȱȬTanıótıÂımaȱçokȱmemnunȱoldumȱFaribaȱamca.ȱȱ

Amir:ȱ ȬBenȱ Hititȱ ülkesiniȱ duydumȱ amaȱ pekȱ bilgimȱ yok,ȱ banaȱ ülkenizdenȱ bahsederȱmisin?ȱ

Fariba:ȱ ȬBizȱ Anadolu’nunȱ enȱ büyükȱ devletiyiz.ȱ Baókentimizȱ Hattuóaó’dır.ȱ

Birȱkralımızȱvardır.ȱBuȱkralımızȱhemȱbaókomutan,ȱhemȱbaóȱyargıçȱhemȱdeȱbaóȬ rahibimizdir.ȱOȱolmadıÂıȱzamanȱkraliçemizȱTavanannaȱbizeȱliderlikȱyapar.ȱAsilȬ lerdenȱoluóanȱbirȱPankuóȱmeclisimizȱvarȱveȱyeriȱgeldiÂindeȱbuȱmeclisȱkralımızınȱ yetkileriniȱdeȱsınırlar.ȱ Amir:ȱȬAnladımȱFaribaȱamcaȱpekiȱinancınızȱnasıldır?ȱ Fariba:ȱȬBizimȱtanrılarımızȱçokturȱAmir.ȱTanrıçaȱsayısıȱbilinmemekleȱbirlikȬ

teȱ bizeȱ “binȱ tanrılıȱ toplum”ȱ derler.ȱ Hattaȱ tanrılarımızıȱ resimliȱ yazıȱ dediÂimizȱ Hiyeroglifȱ yazısıȱ ileȱ kabartmaȱ olarakȱ çizmióizdir.ȱ Birȱ günȱ gelirsenȱ sanaȱ onȱ ikiȱ tanrıȱkabartmasınıȱgezdiririm.ȱKralımızlaȱilgiliȱbilgileri,ȱsavaólarıȱdaȱAnalȱdediȬ Âimizȱgünlüklereȱyazarız.ȱ Amir:ȱȬAnladımȱFaribaȱamca.ȱÇokȱilginç.ȱPeki,ȱgeçiminiziȱnasılȱsaÂlıyorsuȬ nuz?ȱȱ Fariba:ȱȬBakır,ȱaltınȱveȱgümüóȱgibiȱmadenleriȱiólerȱveȱtarımȱürünleriȱileȱtaȬ kasȱederekȱgeçimiziȱsaÂlarız.ȱ

Amir:ȱ ȬGhtiyaçȱ duyduÂunȱ mallarıȱ teminȱ edebilmenȱ içinȱ seniȱ bizimȱ pazaraȱ

götüreyimȱmi?ȱ Fariba:ȱȬTamam.ȱ(PazaraȱgitmekȱiçinȱFaribaȱveȱAmirȱyolaȱkoyulurlarȱveȱaraȬ larındakiȱsohbetȱdevamȱeder.)ȱ Fariba:ȱȬHaȱbuȱaradaȱçokȱgörkemliȱbirȱordumuzȱvardır.ȱMısırȱileȱyaptıÂımızȱ savaóȱsonrasındaȱtarihinȱilkȱyazılıȱantlaómasınıȱ(Kadeó)ȱimzaladık.ȱ Fariba:ȱȬEeeȱAmir,ȱbuȱyaólıȱadamıȱçokȱkonuóturdun.ȱKonuómaȱsırasıȱsende.ȱȱ Amir:ȱȬHaklısınȱFaribaȱamca.ȱSiziȱçokȱyordum.ȱBazıȱkonulardakiȱmerakımıȱ giderdiÂinizȱiçinȱçokȱteóekkürȱederim.ȱ Amir:ȱȬBizȱGçȱAnadolu’daȱSakaryaȱnehriȱdolaylarındaȱkurulmuóȱbirȱuygarlıȬ Âız.ȱBaókentimizȱYassıhöyükȱ(Gordion)’dur.ȱMidasȱadındaȱefsaneviȱbirȱkralımızȱ vardır.ȱFaribaȱamcaȱkomikȱolanȱneȱbiliyorȱmusun?ȱDiyorlarȱkiȱkralınȱdokunduȬ Âuȱherȱóeyȱyaȱaltınȱyaȱdaȱeóekȱkulaklıȱoluyormuó.ȱBenȱgörmedimȱamaȱkralımızȱ daȱeóekȱkulaklıymıó.ȱ(Faribaȱgüler)ȱ Fariba:ȱȬAyȱsenȱçokȱyaóaȱevladım.ȱBeniȱgülmeȱkrizineȱsoktun.ȱ

Amir:ȱȬGülȱtabiȱFaribaȱamcaȱbenȱherȱduyduÂumdaȱgülüyorum.ȱ Fariba:ȱȬPekiȱgeçiminiziȱnasılȱsaÂlıyorsunuz?ȱ Amir:ȱȬTarımȱveȱhayvancılıkȱyapmaktayız.ȱAynıȱzamandaȱmadenȱióçiliÂinȬ deȱdeȱçokȱgeliómióiz.ȱBenȱmadenȱióçisiyim.ȱBizdeȱtaóȱmadenȱióçiliÂiȱçokȱönemliȬ dir.ȱBabamȱanlatırdı,ȱbizȱHititȱülkesindenȱgördükȱöÂrendikȱdiye.ȱSeninleȱtanıóȬ makȱvarmıóȱnasibimizde.ȱKayaȱveȱtaóıȱiólemekȱiçinȱmadendenȱçeóitliȱaletlerȱyaȬ pıyoruz.ȱBronzȱtabakalar,ȱkazanlar,ȱfibulaȱdediÂimizȱçengelliȱiÂnelerȱyapıyoruz.ȱȱ Fariba:ȱȬHımmmȱóuȱyakandakiȱóeyȱFibulaȱolsaȱgerek.ȱGlkȱgördüÂümdeȱdikȬ katimiȱçekmióti.ȱ Amir:ȱȬEvetȱFaribaȱamcaȱseninȱgözündenȱdeȱhiçbirȱóeyȱkaçmıyor.ȱ Amir:ȱȬBütünȱbunlarınȱyanındaȱdokumacılıkȱdaȱyaparız.ȱTapetesȱadınıȱverȬ diÂimizȱhalıȱveȱkilimlerimizȱçokȱünlüdür.ȱ Fariba:ȱȬBuȱaradaȱinancınızıȱçokȱmerakȱediyorum.ȱȱ

Amir:ȱ ȬGnançȱ noktasındaȱ sizinleȱ çokȱ birȱ farkımızȱ yoktur.ȱ Bizȱ deȱ sizinȱ gibiȱ

çokȱ tanrılıȱ dineȱ inanıyoruz.ȱ Tanrılarımızȱ arasındaȱ enȱ bilineniȱ Kibele’dir.ȱ Hattaȱ onunȱiçinȱdaÂlardaȱtapınaklarȱyaparız.ȱKrallarımızıȱtepeȱgörünümündekiȱkayaȱ mezarıȱadınıȱverdiÂimizȱTümülüslereȱgömeriz.ȱȱ

FaribaȱveȱAmirȱPazarȱyerineȱulaóırlar.ȱAmirȱbabasınınȱyanındaȱbiriniȱgörür,ȱ deÂióȱtokuóȱyapmaktadırlar.ȱȱ

Amir:ȱȬNasılsınȱbaba?ȱGólerȱnasılȱgidiyor?ȱHerȱóeyȱyolundaȱmı?ȱ

Amirinȱ Babası:ȱ ȬEvetȱ oÂlumȱ herȱ óeyȱ yolunda?ȱ Pazaraȱ getirdiÂimȱ ürünleriȱ

satıyorum.ȱ

(yanındakiȱyaólıȱadamıȱgöstererek)ȱsiziȱHildaȱileȱtanıótırayım.ȱUrartuȱülkeȬ sindenȱgelmió.ȱȱ

Amir:ȱȬAaaȱöyleȱmi!ȱBakȱbuȱdaȱFaribaȱamca,ȱyoldaȱtanıótık.ȱHititȱülkesindenȱ

geliyor.ȱ Yoldaȱ sohbetȱ ettikȱ birazȱ (Hildaȱ çokȱ meraklıȱbiridirȱ hemenȱ konuómayaȱ katılır)ȱ

Hilda:ȱ ȬEfendimȱ tanıótıÂımızaȱ memnunȱ oldum.ȱ Urartuȱ ülkesindenȱ geliyoȬ

rum.ȱBaókentimizȱolanȱTuópa’daȱyaóıyorum.ȱ

Amir:ȱȬHildaȱamcaȱbakȱbuȱdaȱFariba,ȱHititȱülkesindenȱgeliyor.ȱ

Hilda:ȱȬMerhabaȱFaribaȱbiziȱdinȱkonusundaȱetkileyenȱHititȱülkesindenȱbiriȬ

Fariba:ȱȬPekiȱgeçiminiziȱnasılȱsaÂlıyorsunuz?ȱȱ

Hilda:ȱȬ(Büyükȱbirȱheyecanlaȱanlatmayaȱbaólar…)ȱBizȱtarımlaȱuÂraóıyoruz.ȱ

Arazilerimiziȱsulamakȱiçinȱçokȱgenióȱkanallarȱinóaȱettik.ȱ

OȱsıradaȱkendiniȱbeÂenmióȱbirȱtavırlaȱyaklaóanȱbirȱyabancıȱgörürler.ȱYabanȬ cıȱyaklaóırȱveȱkonuómayaȱkatılır.ȱ

ȬBeylerȱ benȱ Lidyaȱ krallıÂındanȱ geliyorum.ȱ Adımȱ Lidas.ȱ Gstemedenȱ konuóȬ malarınızaȱ kulakȱ misafiriȱ oldum.ȱ AnladıÂımȱ kadarıylaȱ farklıȱ uygarlıklardanȱ geliyorsunuz.ȱBizimȱbaókentimizȱolanȱSard’daȱartıkȱdeÂióȬtokuóȱyapılmıyor.ȱȱ Amirȱbuȱdurumaȱçokȱóaóırmıótır.ȱkaókınlıÂınıȱgizleyemezȱveȱhemenȱsözeȱgiȬ rer.ȱ Amir:ȱȬPekiȱalıóverióiȱnasılȱyapıyorsunuz?ȱ Lidas:ȱȬParaȱdenilenȱbirȱóeyȱicatȱettik.ȱAlıóȬverióleriȱparaylaȱyapıyoruz.ȱTicaȬ retiȱgeliótirmekȱiçinȱEfes’tenȱMezopotamya’yaȱkadarȱuzananȱ“kralȱyolunu”ȱyapȬ tık…ȱ ÖÂrencilerȱokumaȱparçasınıȱbitirdiktenȱsonraȱöÂretmen,ȱonlaraȱturnuvaȬ nınȱnasılȱyapılacaÂıȱhakkındaȱbilgiȱverir.ȱȱ

“Çocuklar,ȱ elimdeȱ medeniyetlerȱ ileȱ ilgiliȱ hazırlamıóȱolduÂumȱ bilgiȱ kartlarıȱ var.ȱ Sıraȱ ileȱ herȱ gruptanȱ birȱ öÂrenciyiȱ tahtayaȱ çaÂıracaÂım.ȱ Tahtayaȱ gelenȱ öÂȬ renciȱbuȱkartlardanȱbirȱtanesiniȱóansȱyoluylaȱseçecek.ȱSeçmióȱolduÂuȱkartınȱbirȱ yüzündeȱiólemióȱolduÂumuzȱmedeniyetlerdenȱbirininȱismi,ȱdiÂerȱyüzündeȱdeȱoȱ medeniyeteȱiliókinȱbilgiȱveȱözelliklerȱyerȱalmaktadır.ȱAncakȱbazıȱbilgiȱveȱözellikȬ lerȱoȱmedeniyeteȱaitȱdeÂildir.ȱBenȱmedeniyetȱmedeniyetȱóeklindeȱbirȱifadeȱkulȬ lanacaÂım.ȱ ȱ Tahtayaȱ gelenȱ öÂrencideȱ hangiȱ medeniyet?ȱ diyeȱ soracak.ȱ Benȱ deȱ kartınȱ birȱ yüzündeȱ yazılıȱ olanȱ medeniyetinȱ isminiȱ okuyacaÂım.ȱ Sonraȱ kartınȱ diÂerȱyüzündeȱbulunanȱbilgiȱveȱözellikleriȱsırasıȱileȱsöyleyeceÂim.ȱTahtayaȱgeȬ lenȱöÂrenciȱdeȱtekrarȱedecektir.ȱBuradaȱasılȱamaç,ȱsizinȱseçtiÂinizȱmedeniyeteȱaitȱ bilgiȱveȱözellikleriȱayırtȱetmenizdir.ȱDolayısıȱileȱseçtiÂinizȱmedeniyeteȱaitȱolmaȬ yan,ȱ bilgiȱ veȱ özellikleriȱ benȱ söylerkenȱ sizȱ tekrarȱ etmemelisiniz.ȱ EÂerȱ karttakiȱ medeniyeteȱaitȱolmayanȱbilgiȱveȱözelliÂiȱsöylerȱisenizȱturnuvaȱdıóındaȱkalırsınız.ȱ HiçȱhataȱyapmadanȱturnuvayıȱtamamlayanȱöÂrenci,ȱgrubunaȱ10ȱpuanȱkazandıȬ racaktır.ȱ Sonraȱ buȱ süreçȱ gruplardaȱ olanȱ diÂerȱ öÂrencilerleȱ devamȱ edecektir.ȱ Gruplardakiȱ bütünȱ öÂrencilerȱ turnuvadaȱ yarıótırılarakȱ süreçȱ tamamlanacakȱ veȱ birinciȱolanȱgrupȱödüllendirilecektir”.ȱȱ

ÖÂretmen,ȱ öncedenȱ hazırlamıóȱ olduÂuȱ medeniyetȱ kartlarıȱ üzerindenȱ turȬ nuvayıȱbaólatır.ȱȱ ÖrnekȱBilgiȱKartıȱȱ ÖÂretmen:ȱMedeniyetȱMedeniyetȱȱ ÖÂrenci:ȱHangiȱmedeniyet?ȱȱ ÖÂretmen:ȱHititlerȱȱ ÖÂretmen:ȱBoÂazköyȱ(öÂrenciȱbuȱözelliÂinȱHititlereȱaitȱolduÂunuȱdüóünüyorȱiseȱ

tekrarȱ eder.ȱ Yoksaȱ herhangiȱ birȱ óeyȱ söylemez.ȱ ÖÂretmenȱ diÂerȱ birȱ özelliÂeȱ seriȱ birȱ óekildeȱgeçer.)ȱȱ ÖÂretmen:ȱPankuóȱȱ ÖÂretmen:ȱYassıhöyükȱȱ ÖÂretmen:ȱKibeleȱȱ ÖÂretmen:ȱKadeóȱAnlaómasıȱȱ ÖÂretmen:ȱAnalȱȱ ÖÂretmen:ȱZigguratȱȱ ÖÂretmen:ȱHammurabiȱȱ ÖÂretmen,ȱturnuvaȱsonundaȱbirinciȱgrubuȱilanȱederekȱödüllendirir.ȱ D.ȱSONUÇȱBÖLÜMÜȱ

ÖÂretmen,ȱ geçmiótenȱ günümüzeȱ Anadoluȱ topraklarınınȱ birçokȱ farklıȱ meȬ deniyeteȱ evȱ sahipliÂiȱ yaptıÂı,ȱ buȱ medeniyetlereȱ aitȱ izlerinȱ birȱ kısmınınȱ günüȬ müzeȱ kadarȱ ulaótıÂı,ȱ buȱ kültürelȱ deÂerlerinȱ insanlıÂınȱ ortakȱ mirasıȱ olduÂuȱ veȱ korunmasıȱgerektiÂiȱileȱilgiliȱgenelȱbilgilerȱvererekȱkonuyuȱsonlandırır.ȱȱ E.ȱDE<ERLENDGRMEȱBÖLÜMÜȱ ÖÂretmen,ȱbuȱbölümdeȱdoÂruȱyanlıó,ȱboólukȱdoldurma,ȱeóleótirme,ȱçoktanȱ seçmeli,ȱaçıkȱveȱkapalıȱuçluȱgibiȱsorularȱileȱdeÂerlendirmeȱyapar.ȱȱ ÖrnekȱSorularȱ x Geçmióteȱyaóamaȱóansınızȱolsaȱhangiȱmedeniyeteȱmensupȱbirȱvatandaóȱ olmakȱisterdiniz?ȱNeden?ȱȱ ȱ

AóaÂıdakiȱcümlelerdenȱdoÂruȱolanaȱ(D),ȱyanlıóȱolanaȱ(Y)ȱkoyunuz.ȱ x HammurabiȱBabilȱuygarlıÂınınȱbirȱkralıdır.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ(ȱȱ)ȱȱ x YazıyıȱbulanȱuygarlıkȱHititlerdir.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ(ȱȱ)ȱȱ x ParayıȱbulanȱuygarlıkȱLidyalılardır.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ(ȱȱ)ȱ x AnalȱdenilenȱyıllıklarȱFriglerȱtarafındanȱoluóturulmuótur.ȱȱȱ(ȱȱ)ȱ AóaÂıdakiȱcümleleriȱkutucuklardakiȱkavramlarlaȱeóleótiriniz.ȱȱ •BaókentleriȱTuópa’dır.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ •Zigguratȱdenilenȱtapınaklarıȱinóaȱetmiólerdir.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ •Parayıȱilkȱbulanȱuygarlıkȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ •Tapetesȱadıȱverilenȱhalıȱveȱkilimleriȱileȱünlüdürler.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ •Pankuóȱadıȱverilenȱmeclisleriȱvardır.ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ ȱ AóaÂıdakiȱsorulardaȱdoÂruȱolanȱseçeneÂiȱióaretleyiniz.ȱȱ x HititlerȱtanrılarınaȱhesapȱvermekȱiçinȱherȱyılȱyaptıklarınıȱyazıyaȱaktarȬ mıólardır.ȱHititlerinȱtarafsızȱtarihȱyazıcıÂınıȱbaólattıÂı,ȱkrallaraȱaitȱyıllıklaraȱveriȬ lenȱadȱaóaÂıdakilerdenȱhangisindeȱyerȱalmaktadır?ȱȱ

a)ȱAnalȱ ȱ b)ȱHiyeroglifȱ ȱ c)ȱPankuóȱ d)ȱTavanannaȱȱ

Varȱiseȱeksiklerȱtamamlanıp,ȱyanlıólarȱdüzeltilerekȱdersȱbitirilir.ȱȱ

Not:ȱBütünȱbuȱsüreçteȱöÂretmeninȱrolüȱöÂrencilereȱrehberlikȱetmekȱolmalıȬ dır.ȱȱ

4.ȱSONUÇȱVEȱÖNERGLERȱ

Oyun,ȱ çocuÂunȱ doÂasındaȱ geçmiótenȱ günümüzeȱ kadarȱ öneminiȱ korumuóȬ turȱveȱmuhtemeldirȱkiȱgelecekteȱdeȱaynıȱönemiȱsürdürecektir.ȱ“Canlılarȱiçindeȱenȱ

uzunȱçocuklukȱdönemineȱsahipȱolanlardanȱbiri,ȱinsandırȱ(Ergün,ȱ1980:103)ȱveȱinsanȬ larınȱçocuklukȱdönemiȱbüyükȱorandaȱoyunlaȱgeçmektedir.ȱDolayısıȱileȱeÂiticiȱveȱ eÂlendiriciȱözelliÂiȱolanȱoyunlaraȱeÂitimdeȱyerȱverilmelidir.ȱÇünküȱçocuklarȱbuȱ sıradaȱ oynamaklaȱ öÂrenmekȱ arasındaȱ ayrımȱ yapmazlar,ȱ oynarkenȱ öÂrenirler.ȱ EÂitselȱoyunlar,ȱöÂrencilerinȱkendileriniȱifadeȱetmelerineȱimkânȱtanır,ȱpasifȱöÂȬ rencileriȱaktifȱkılar,ȱöÂrencilerinȱsosyalleómesineȱkatkıȱsaÂlar,ȱöÂrenmeȱortamınıȱ zevkliȱ veȱ eÂlenceliȱ haleȱ getirir,ȱ dersiȱ sıkıcılıktanȱ kurtarırȱ veȱ dolayısıȱ ileȱ kalıcıȱ

Hititȱȱ Urartuȱȱ Sümerȱȱ Lidyaȱȱ Frigȱ

öÂrenmelerȱ gerçekleótirir.ȱ Ancakȱ eÂitimdeȱ oyundanȱ faydalanırkenȱ aóaÂıdakiȱ ilkelerȱgözȱönündeȱbulundurulmalıdır.ȱBunlar:ȱ ȬȱOyunȱseçerkenȱonunȱhangiȱamacaȱyönelikȱolduÂuȱöncedenȱsaptanmalıdır.ȱȱ ȬȱOyunȱseçerken,ȱhedefȱdavranıólar,ȱöÂrencilerinȱdüzeyi,ȱyaóı,ȱcinsiyeti,ȱilgiȬ si,ȱfizikiȱözellikleriȱileȱfizikiȱimkânlarȱveȱeldeȱbulunanȱmalzemelerȱgözȱönündeȱ bulundurulmalıdır.ȱ ȬȱOyununȱamaçȱveȱkurallarıȱbelirlenmeliȱveȱbuȱkurallarȱoyunaȱbaólanmadanȱ önceȱöÂrencilereȱanlatılmalıdır.ȱ ȬȱBütünȱöÂrencilerinȱoyunaȱkatılımıȱsaÂlanmalıdır.ȱ ȬȱHataȱyapanȱöÂrencilerȱrencideȱedilmemelidir.ȱ ȬȱOyundaȱulaóılanȱsonuçȱdeÂerlendirilmelidir.ȱ

Alanaȱ katkılarȱ saÂlayacaÂı,ȱ eÂitimcilereȱ faydalıȱ olacaÂıȱ veȱ araótırmacılaraȱ yeniȱ araótırmaȱ zeminiȱ oluóturacaÂıȱ düóüncesiȱ ileȱaóaÂıdakiȱ önerilerȱ sunulmuóȬ tur.ȱ

Ȭȱ Uyarlamasıȱ yapılanȱ oyunlarınȱ öÂretimdekiȱ etkilerininȱ tespitȱ edilebilmesiȱ içinȱdeneyselȱaraótırmalarȱyapılabilir.ȱ

Ȭȱ ÖÂretmenlerinȱ öÂrenmeȬöÂretmeȱ ortamlarındaȱ oyunlarıȱ etkiliȱ veȱ verimliȱ birȱóekildeȱkullanabilmeleriȱiçinȱokullardaȱuygunȱortamlarȱoluóturulabilir.ȱ

Ȭȱ ÖÂrenmeȬöÂretmeȱ ortamlarındaȱ kullanılabilecekȱ türdenȱ oyunlarȱ araótırȬ macılarȱtarafındanȱgeliótirilerekȱalanaȱkazandırılabilir.ȱ

Ȭȱ Buȱ veȱ benzeriȱ oyunlarınȱ bilgisayarȱ yazılımlarıȱ hazırlanıp,ȱ öÂrenmeȬ öÂretmeȱortamlarındaȱkullanılmakȱüzereȱeÂitimcilerinȱhizmetineȱsunulabilir.ȱ©

KAYNAKLAR

AKANDERE, Mehibe (2004), Eùitici Okul Oyunları, Ankara, Nobel Yayınları.

ALTUNAY, Derya (2004), “Oyunla Desteklenmiü Matematik Öùretiminin Öùrenci Eriüisine ve Kalıcılıùa Etkisi”, Basılmamıü Yüksek Lisans Tezi, Eùitim Bilimleri Enstitüsü, An-kara.

ATALAY, Besim (1992), Dîvânü Lûgat-it Türk Tercemesi I, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.

ATALAY, Besim (1992), Dîvânü Lûgat-it Türk Tercemesi III, 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu.

BAøCI, Erva (2011), “úlköùretim 1. 2. ve 3. Sınıf Türkçe Dersi Öùretmen Kılavuz Kitapla-rında Yer Verilen Eùitsel Oyun Etkinliklerinin úncelenmesi ve Alternatif Etkinlik Önerileri”, Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), s. 495-496

BULDUK, Üçler (2008), “Kaügarlı Mahmud’da Sosyal Hayat, Dil ve Türklük”, Kaügarlı Mahmud Kitabı (Ed. F. Sema Barutçu Özönder), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlıùı Yay. s. 477-482.

DúNÇER, Melike (2008), “úlköùretim Okullarında Müziklendirilmiü Matematik Oyunlarıyla Yapılan Öùretimin Akademik Baüarı ve Tutuma Etkisi”, Basılmamıü Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.

DOøAN, úsmail (2007), Modern Toplumda Vatandaülık Demokrasi ve únsan Hakları, Ankara, Pegem A Yayıncılık.