5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu çerçevesinde kaçakçılık fiilleri ve yaptırımları

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

KAMU HUKUKU ANABİLİM DALI

5607 SAYILI KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNU

ÇERÇEVESİNDE KAÇAKÇILIK FİİLLERİ VE

YAPTIRIMLARI

DOKTORA TEZİ

Hazırlayan

Murat AYDIN

084134001009

Danışman

Prof. Dr. Hakan HAKERİ

(2)

(3)

(4)

III

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

Ö ğ re n ci n

in Adı Soyadı MURAT AYDIN Numarası 084134001009

Ana Bilim / Bilim Dalı

KAMU HUKUKU

Danışmanı PROF.DR. HAKAN HAKERİ

Tezin Adı 5607 SAYILI KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE

KANUNU ÇERÇEVESİNDE KAÇAKÇILIK FİİLLERİ VE YAPTIRIMLARI

ÖZET

Kaçakçılık kısaca yasadışı olarak mal ithali şeklinde tanımlanabilecektir. . Bu yasadışı fiil uyuşturucu gibi yasadışı ürünlere yönelik olduğu gibi mücevher, sigara gibi yasal ürünlere yönelik olarak yapılan ithalat veya ihracat fiillerini de kapsayıcı niteliktedir. Kaçakçılık ülkeler açısından karşımıza çıkan en önemli suç tiplerinden birisini teşkil etmektedir. Bu ülkeler kaçakçılık fiillerinin çeşitli tipleriyle karşı karşıya kalmaktadırlar. Buna örnek olarak uyuşturucu kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, nükleer madde kaçakçılığı ve yasal malların kaçakçılığı verilebilir. Kaçakçılık fiilleri son yüzyılda teknolojideki ve sosyo-ekonomik ve politik alanlardaki gelişim ve değişiklikler çerçevesinde artış göstermiştir.

Kaçakçılık oranlarındaki bu artış neticesinde hükümetler kaçakçılığı önlemeye ilişkin olarak tedbirler alma ihtiyacı hissetmişlerdir. Hükümetler arası bu genel eğilime paralel olarak Türkiye’de de çeşitli yasal düzenlemeler yoluna gidilmiştir. tarihsel süreçte çeşitli kanunlar bulunmakla birlikte günümüz açısından çağa uygun olarak Türk Ceza Kanunu hazırlanmıştır. Yeni Türk Ceza Kanunu’nun hazırlanması da yeni bir kaçakçılıkla mücadele kanunu ihtiyacı doğurmuş ve 5607 sayılı yeni Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu yürürlüğe girmiştir.

Bu tez çalışmasında özellikle kaçakçılık suçları ve kabahatleri incelemeye tabi tuttum. Kaçakçılık suçlarının ve kabahatlerinin çeşitleri ceza hukuku sistematiği çerçevesinde ele aldım. Konuya ilişkin olarak özellikle Amerikan Hukukunu da değerlendirmeye tabi tuttum.

Çalışmamda Türk Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yer alan suç ve kabahatleri ayrıntılı olarak ele aldım. Tez çalışması boyunca bu suçları ve kabahatleri şu metod çerçevesinde inceledim: Suç ve kabahatlerin konusu, hukuksal yarar, fail, mağdur, maddi unsur, manevi unsur, kusur, teşebbüs, iştirak, içtima. Aynı zamanda kaçakçılık suçlarında evrakta sahtecilik yapılmasını da bu kapsamda inceledim.

(5)

IV Ö ğ re n ci n

in Adı Soyadı MURAT AYDIN Numarası 084134001009

Ana Bilim / Bilim Dalı

KAMU HUKUKU

Danışmanı PROF. DR. HAKAN HAKERİ

Tezin İngilizce Adı SMUGGLING ACTIONS AND SANCTION IN

THE STRUGGLE OF SMUGGLING CODE WHICH IS THE NUMBER OF 5607

SUMMARY

Smuggling can be defined as the clandestine importation of goods from one jurisdiction to another. The clandestine operation can involve the importation or exportation of prohibited goods or the evasion of customs duties on legal goods that are liable to duty. Smuggling is one of the major crimes for countries. These countries fight several kind of smuggling. Smuggling crimes has been increased in parallel the developments in technology and changes in socio-economic and political areas during the last century. As a result in the increment in the rates of smuggling crimes governments need to take precautions to prevent. In parallel to general trend among the governments, Turkey has been prepared different kind of legal regulations. First, a new criminal code was prepared, and this criminal code preperation made obligatory to prepare a new smuggling code which is the named as Struggle of Smuggling Code.

In this thesis study especially I focused smuggling crimes and faults. I was working about a variety of smuggling crimes and faults and criminal structure of these crimes and faults. Especially I worked about smuggling crimes in American law. Smuggling crimes organized in Title 18 Crimes and Criminal Procedure in Chapter 27.

I studied about smuggling crimes and faults in Turkish Struggle of Smuggling Code. This code seperate the smuggling actions about crimes and faults. Smuggling crimes are seperated as import and export smuggling crimes. Smuggling faults are seperated as import and export smuggling faults. During this study I examine these crimes and faults according to these methods: Crimes or faults topic, legal benefit, perpetrator, aggrieved, actus reus, mens rea, imperfection, attempt, participation, concurrence of crimes. At the same time I worked about counterfeiting about official and private papers for use smuggling crimes.

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

(6)

V

TEŞEKKÜR

Doktora çalışmamın bütün aşamalarında gerek yurt içi doktora bursuyla gerekse yurt dışı araştırma bursuyla destekleyen TÜBİTAK’a teşekkür ederim.

(7)

VI

5607 SAYILI YENİ KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNU ÇERÇEVESİNDE KAÇAKÇILIK FİİLLERİ VE YAPTIRIMLARI

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ... VI KISALTMALAR………....XVIII GİRİŞ ... 1 I- KAVRAM ... 4 A- KAÇAKÇILIK KAVRAMI ... 4 B- GÜMRÜK KAVRAMI ... 6

II- GÜMRÜK SİSTEMİNİN GELİŞİMİ VE KAÇAKÇILIK TARİHİ ... 8

A-GÜMRÜK SİSTEMİNİN GELİŞİMİ ... 8

B- KAÇAKÇILIK TARİHİ ... 11

III- KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA KAÇAKÇILIK ... 13

A- GENEL OLARAK ... 13

B- AMERİKAN HUKUKU ... 18

C- İSVEÇ HUKUKU ... 24

D- ÇİN HUKUKU ... 28

E- İRAN HUKUKU ... 37

IV- KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE ... 38

A- GENEL OLARAK ... 38

B-KAÇAKÇILIĞI ÖNLEME, İZLEME VE ARAŞTIRMAKLA GÖREVLİ KİŞİLER ... 41

C-KONTROLLÜ TESLİMAT ... 45

D-SİLAH KULLANMA YETKİSİ ... 48

E- İKRAMİYELER ... 49

V- GÜMRÜK REJİMİ ... 51

(8)

VII

1- Kavram ... 51

2- ABD’de Gümrük Rejimi ... 51

3- Türkiye’de Gümrük Rejimi ... 53

B- EŞYANIN YASAL YOLLARDAN İTHALİ VE İHRACI ... 54

1- Gümrük Bölgesi ... 54

2- Gümrük Beyanı ... 55

3- Beyan Sahibi ve Temsilcisi ... 58

4- Beyannamenin Tescili ... 59

5- Beyannamenin İptali ... 60

C- GÜMRÜK REJİMİ ÇEŞİTLERİ ... 63

1- Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri ... 64

a-Antrepo Rejimi ... 64

b- Dâhilde İşleme Rejimi ... 69

c- Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ... 72

d-Geçici İthalat Rejimi ... 74

e- Hariçte İşleme Rejimi ... 77

2- Ekonomik Etkili Olmayan Gümrük Rejimleri ... 78

a- Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ... 78

b- Transit Rejimi ... 80

c- İhracat Rejimi ... 84

I- GENEL OLARAK ... 85

II- EŞYANIN ÖZELLİĞİNE GÖRE 5607 SAYILI KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNUNUN UYGULANMAYACAĞI HALLER ... 85

A- 6136 SAYILI ATEŞLİ SİLAHLAR VE BIÇAKLAR İLE DİĞER ALETLER HAKKINDA KANUN ... 85

(9)

VIII

1- Tehlikeli Maddelerin İzinsiz Olarak Bulundurulması veya El Değiştirmesi (TCK

m.174) ... 91

2- Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti (TCK m.188) ... 93

C- 5015 SAYILI PETROL PİYASASI KANUNU ... 97

D- 4733 SAYILI TÜTÜN VE ALKOL PİYASASI DÜZENLEME KURUMU TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN ... 100

E- 2863 SAYILI KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA KANUNU ... 102

F-SERBEST BÖLGEDE BULUNAN EŞYALAR ... 104

III- KAÇAKÇILIKLA MÜCADELE KANUNUNDA KAÇAKÇILIK SUÇLARI ... 109

A- İTHALAT KAÇAKÇILIĞI SUÇLARI ... 109

1- Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmaksızın Türkiye’ye İthal Etmek Suçu... 109

a- Genel Olarak ... 109

b- Suçun Konusu ... 110

c- Korunan Hukuksal Yarar ... 113

d- Fail ve Mağdur ... 113

e- Maddi Unsur ... 114

f- Manevi Unsur ... 118

g- Hukuka Aykırılık ve Kusurluluğu Etkileyen Nedenler... 120

h- Suçun Nitelikli Hali ... 121

i-Suçun Özel Görünüş Biçimleri ... 121

aa- Teşebbüs ... 121

bb- İştirak ... 125

cc- İçtima ... 129

j- Yaptırım ... 133

2-Eşyayı Sahte Belge Kullanmak Suretiyle Gümrük Vergileri Kısmen veya Tamamen Ödenmeksizin Türkiye’ye İthal Etmek Suçu ... 134

(10)

IX

aa- Belge Kavramı ve Belgenin Unsurları ... 134

bb- Belge Çeşitleri ... 137

cc- Resmi Belgede Sahtecilik Suçu ... 138

dd- Özel Belgede Sahtecilik Suçu ... 138

b- Korunan Hukuksal Yarar ... 139

c- Fail ve Mağdur ... 139

d- Maddi Unsur ... 140

e- Manevi Unsur ... 145

f- Hukuka Aykırılık ve Kusurluluğu Etkileyen Haller ... 147

g- Suçun Özel Görünüş Biçimleri ... 147

h- Yaptırım ... 152

3- Transit Rejimi Çerçevesinde Taşınan Serbest Dolaşımda Bulunmayan Eşyayı, Rejim Hükümlerine Aykırı Olarak Gümrük Bölgesinde Bırakmak Suçu ... 152

(11)

X

4- Belli Bir Amaç İçin Kullanılmak veya İşlenmek Üzere Ülkeye Geçici İthalat ve Dâhilde İşleme Rejimi Çerçevesinde Getirilen Eşyayı, Sahte Belge İle Yurt Dışına Çıkarmış Gibi İşlem Yapmak Suçu ... 161

g- Suçun Özel Görünüş Şekilleri ... 167

5- Gümrük İşlemlerine Tabi Tutulmadan İthal Edilen, Sahte Belge Kullanılmak Suretiyle Gümrük Vergileri Kısmen ya da Tamamen Ödenmeyen, Transit Rejimi Çerçevesinde Taşınan Serbest Dolaşımda Bulunmayan ve Gümrük Bölgesine Bırakılmış, Belirli Bir Amaç İçin Kullanılmak veya İşlenmek Üzere Ülkeye Geçici İthalat ve Dahilde İşleme Rejimi Çerçevesinde Getirilen ve Sahte Belge İle Yurt Dışına Çıkarılmış Gibi Gösterilen Eşyayı, Bu Özelliğini Bilerek ve Ticari Amaçla Satın Almak, Satışa Arz Etmek, Satmak, Taşımak veya Saklamak Suçu ... 171

(12)

XI

6-Özel Kanunları Gereğince Gümrük Vergilerinden Kısmen Veya Tamamen Muaf Olarak İthal Edilen Eşyayı, İthal Amacı Dışında Başka Bir Kullanıma Tahsis Etme, Satma Veya Devretme Ya Da Bu Özelliğini Bilerek Satın Alma Veya Kabul Etme Suçu ... 186

7- İthali Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı İthal Etmek Ya Da Eşyanın Bu Özelliğini Bilerek Satın Almak, Satışa Arz Etmek, Satmak, Taşımak Veya Saklamak Suçu ... 197

(13)

XII

h-Yaptırım ... 206

B- İHRACAT KAÇAKÇILIĞI SUÇLARI ... 207

1- Genel Olarak ... 207

2- İhracı Kanun Gereği Yasak Olan Eşyayı Türkiye’den İhraç Etmek Suçu ... 208

a-Genel Olarak ... 208

b- Suçun Konusu ... 208

c- Korunan Hukuksal Yarar ... 210

d- Fail ve Mağdur ... 210

e- Maddi Unsur ... 211

f- Manevi Unsur ... 213

g- Hukuka Aykırılık ve Kusurluluğu Etkileyen Haller ... 213

h- Suçun Özel Görünüş Biçimleri ... 214

ı- Yaptırım ... 217

3- İhracat Gerçekleşmediği Halde Gerçekleşmiş Gibi Göstermek ya da Gerçekleştirilen İhracata Konu Malın Cins, Miktar, Evsaf veya Fiyatını Değişik Göstererek İlgili Kanun Hükümlerine Göre Teşvik, Sübvansiyon veya Parasal İadelerden Yararlanmak Suretiyle Haksız Çıkar Sağlamak Suçu (Hayali İhracat Suçu) ... 217

(14)

XIII

IV-KAÇAKÇILIK KABAHATLERİ ... 227

A-İTHALAT KAÇAKÇILIĞI KABAHATLERİ ... 227

1-Antrepo Veya Geçici Depolama Yerlerindeki Serbest Dolaşımda Bulunmayan Eşyayı Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmadan İthal Etmek Kabahati ... 227

b-Kabahatin Unsurları ... 229

aa- Maddi Unsur ... 229

bb- Manevi Unsur ... 230

cc-Kabahatin Özel Görünüş Biçimleri ... 231

aaa-Teşebbüs ... 231

bbb- İştirak ... 233

ccc- İçtima ... 235

2- Geçici İthalat, Dâhilde İşleme ve Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi Çerçevesinde Ülkeye Getirilen Eşyayı Gümrük İşlemlerini Gerçekleştirmeksizin Serbest Dolaşıma Sokmak Kabahati ... 235

b- Kabahatin Unsurları ... 236

(15)

XIV

c- Kabahatin Özel Görünüş Biçimleri ... 238

3-Genel Düzenleyici İdari İşlemlerle İthali Yasaklanan Eşyayı İthal Etmek Kabahati . 239 a-Genel Olarak ... 239

4- İthali, Lisansa, Şarta, İzne, Kısıntıya veya Belli Kuruluşların Vereceği Uygunluk veya Yeterlilik Belgesine Tabi Olan Eşyayı Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla İthal Etmek Kabahati ... 243

aa-Maddi Unsur ... 245

B-İHRACAT KAÇAKÇILIĞI KABAHATLERİ ... 249

1-Genel Düzenleyici İdari İşlemlerle İhracı Yasaklanan ya da İhracı Lisansa, Şarta, İzne, Kısıntıya veya Belli Kuruluşların Vereceği Uygunluk veya Yeterlilik Belgesine Tabi Olan Eşyayı Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla İhraç Etmek Kabahati ... 249

2- Gümrük Vergileri Ödenmek Suretiyle İhraç Edilebilen Eşyayı, Gümrük İşlemlerine Tabi Tutmaksızın veya Aldatıcı İşlem ve Davranışlarla Gümrük Vergileri Kısmen veya Tamamen Ödenmeksizin Türkiye’den İhraç Etmek Kabahati ... 252

(16)

XV

b-Kabahatin Unsurları ... 252

bb-Manevi Unsur ... 253

3- İhracatın Aracı Şirket Vasıtasıyla Gerçekleştirilmesi Durumunda Aracı Şirket Yetkililerinin Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun Gerekli Kıldığı Nezaret Görevini Yerine Getirmemeleri Kabahati ... 255

aa-Maddi Unsur ... 256

bb-Manevi Unsur ... 256

V-YOLCU BERABERİNDE GETİRİLEN KAÇAK EŞYA İLE İLGİLİ KAÇAKÇILIK SUÇ VE KABAHATİ ... 258

VI-DENİZ TAŞITLARI İLE İLGİLİ SUÇ VE KABAHATLER... 264

VII- KAÇAKÇILIK SUÇ VE KABAHATLERİNDE NİTELİKLİ HALLER ... 266

A-FİİLİN SUÇ ÖRGÜTÜ FAALİYETİ ÇERÇEVESİNDE İŞLENMESİ ... 266

B-FİİLİN TOPLU İŞLENMESİ ... 273

C-FİİLİN TÜZEL KİŞİNİN FAALİYETİ ÇERÇEVESİNDE VEYA YARARINA İŞ_{LENMESİ ... 275}

D- FİİLİN GÖREVLİ KİŞİLER VEYA MESLEK VE SANATIN SAĞLADIĞI KOLAYLIKTAN YARARLANARAK İŞLENMESİ ... 276

E-FİİLİN BELGEDE SAHTECİLİK YAPILMASI SURETİYLE İŞLENMESİ ... 279

F-DEVLET VE KAMU GÜVENLİĞİ ALEYHİNE İŞLENEN KAÇAKÇILIK FİİLLERİ ... 279

V- KAÇAKÇILIK SUÇLARINDA VE KABAHATLERİNDE ETKİN PİŞMANLIK ... 280

(17)

XVI

A-KAÇAKÇILIK SUÇ VE KABAHATLERİNE UYGULANACAK CEZALAR ... 284

1-Hapis Cezaları ... 284

2-Adli Para Cezaları ... 287

3- İdari Para Cezaları ... 289

B-TEKERRÜR ... 290

1-Suçlarda Tekerrür ... 290

b-Tekerrür Hükümlerinin Uygulanmasının Şartları ... 292

2-Kabahatlerde Tekerrür ... 293

C-ARAMA VE ELKOYMA ... 294

1-Ceza Muhakemesinde Arama ve Elkoyma ... 294

a-Arama ... 294

aa-Genel Olarak ... 294

bb-Önleme Araması ... 295

cc- Adli Arama ... 296

b- Elkoyma ... 300

2- Kaçakçılık Fiilleri Açısından Arama ve Elkoyma ... 301

a- Türk Hukukunda ... 301

b- Amerikan Hukukunda ... 304

D-MÜSADERE VE MÜLKİYETİN KAMUYA GEÇİRİLMESİ ... 307

1-Müsadere ... 307

2- Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi ... 314

3- Müsadere ve Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi Kapsamındaki Eşyaların Tasfiyesi .. 315

II-KAÇAKÇILIK FİLLERİNDE YETKİLİ MERCİLER ... 316

(18)

XVII

B- KAÇAKÇILIK KABAHATLERİNDE İDARİ PARA CEZASI VE MÜLKİYETİN KAMUYA GEÇİRİLMESİ BAKIMINDAN YETKİLİ MERCİLER ... 318

III-KAÇAKÇILIK SUÇLARINDA DAVAYA KATILMA BAKIMINDAN ÖZEL HÜKÜMLER ... 320 SONUÇ ... 323 KAYNAKÇA ... 352

(19)

XVIII

KISALTMALAR

AB. Avrupa Birliği

ABD. Amerika Birleşik Devletleri

AÖAY. Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği

AÜHFD. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

bkz. Bakınız

C. Cilt

CD. Ceza Dairesi

CEN. Customs Enforcement Network

CGTİK. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

CMK. Ceza Muhakemesi Kanunu

CMUK. Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu

ÇKMK. Çin Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu

DGÖ. Dünya Gümrük Örgütü

dn. Dipnot

E. Esas

GATT. General Agreement on Tariffs and Trade

GK. Gümrük Kanunu

GY. Gümrük Yönetmeliği

İY. 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununa Göre Kaçak Eşya

Yakalanması Halinde Muhbir ve El Koyanlara İkramiye Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (İkramiye Yönetmeliği)

K. Karar

KDV. Katma Değer Vergisi

(20)

XIX

m. Madde

NAFTA The North American Free Trade Agreement

PVSK. Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu

RILO. Regional Intelligence Liaison Offices

s. Sayfa

S. Sayı

TAPDK. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu

TBMM. Türkiye Büyük Millet Meclisi

TCK. Türk Ceza Kanunu TL. Türk Lirası vb. ve benzeri vd. ve devamı Y. Yargıtay Y. Yıl

(21)

1

GİRİŞ

Kaçakçılık fiilleri tüm devletler açısından karşımıza çıkan yaygın bir suç tipidir. Örneğin sadece sigara kaçakçılığı dolayısıyla İngiltere’de 2002-2003 yılında 3.380 milyon sterlin, ABD’de ise yıllık bir milyar dolar vergi kaybı oluştuğu görülmektedir. Bu çerçevede devletler kaçakçılığı önlemeye yönelik olarak sınır güvenliklerini sağlamakta ve kaçakçılıkla mücadele amacıyla uluslararası nitelikte işbirliklerine imza atmaktadırlar. Buna örnek olarak Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) verilebilir. Bunların yanı sıra kaçakçılık suçlarına ilişkin olarak cezai nitelikte düzenlemeler yaparak kaçakçılık fiilleri açısından caydırıcılığı sağlamaya çalışmaktadırlar. Ancak devletlerin yapmış olduğu bu çalışmalara ve almış oldukları tedbirlere rağmen kaçakçılık fiillerinin önüne tam manasıyla geçilmesi de mümkün olmamaktadır. Özellikle gelişen teknolojinin transferi, yüksek vergi uygulayan devletler açısından alım gücünü rahatlatmaya ve vergilerden kaçınmaya yönelik talepler, suç örgütleri açısından kazançlı bir gelir kapısı olması gibi nedenler kaçakçılık fiillerinin yaygınlaşmasına yol açmaktadır. Yine gelişen teknoloji ülkeler arasında iletişimi kolaylaştırmış ve bu çerçevede ürünlere olan çabuk ve ekonomik ulaşma ihtiyacı da artmıştır. Bu durumu fırsata çevirmeye çalışan örgütler ise uluslararası nitelikte işbirlikleri yoluna gitmiş ve kaçakçılık faaliyetlerine hız kazandırmışlardır.

Kaçakçılıkla mücadeleye ilişkin olarak eskiyen 1918 sayılı kanunun çağımız şartlarına uyarlanabilmesi için 2003 yılında 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu yürürlüğe konulmuştur. Ancak 2005 yılında yeni Türk Ceza Kanunu’nun, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ve Kabahatler Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile beraber bu yeni genel düzenlemelere paralel yeni bir kaçakçılıkla mücadele kanunu düzenlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Nitekim 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 5. maddesinde “ Bu Kanunun genel hükümleri, özel ceza kanunları ve ceza içeren kanunlardaki suçlar hakkında da uygulanır”

şeklinde bir düzenleme söz konusudur. Benzer şekilde 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3/1-b. maddesinde bu kanunun genel hükümlerinin idari para cezası veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi yaptırımı gerektiren bütün fiiller hakkında uygulanacağı düzenlenmektedir. Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kaçakçılıkla mücadelenin temel kanunu olması ve bu çerçevede de ceza hukuku ve ceza yargılaması ile kanbağı olması dolayısıyla bunlara paralel olarak ele alınması gereken bir kanun olarak ifade edilmektedir1. Belirlenen bu gereksinimlere uygun olarak 2007 yılında 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu yürürlüğe sokulmuştur.

1

(22)

2

Tezimizde yukarıda ifade ettiğimiz yeniliklere paralel olarak hazırlanmış olan yeni 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nu her yönüyle incelemeye çalışılmıştır. Ancak burada ifade edilmelidir ki bazı kaçakçılık niteliği taşıyan fiiller açısından Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun uygulanması söz konusu olamayacaktır. Bunlar çalışmamızın ikinci bölümünde ayrıntılı olarak ele almaya çalışılmıştır. Bu fiiller dışında Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında ele alınacak fiillerin tamamını ceza hukuku sistematiği içinde değerlendirilmiştir. Ayrıca konuya ilişkin yargı kararlarını mümkün olduğu kadarıyla ele alıp, konuya ilişkin olarak diğer ülkelerde özellikle de ABD’de söz konusu olan düzenlemeler, uygulama ve teori değerlendirmeye çalışılmıştır.

Bu çerçevede tezimizin üç bölümden oluştuğunu ifade etmemiz mümkündür.

Çalışmanın ilk bölümünde öncelikle konunun anlaşılmasına ilişkin gerekli olan kaçakçılık kavramı ve gümrük kavramı açıklanmıştır. Bunun yanında gümrük sisteminin gelişimi ve kaçakçılık tarihi ele alınmıştır. Yine bu bölümde karşılaştırmalı hukukta kaçakçılık fiilleri ve kaçakçılık fiillerine ilişkin olan hukuksal düzenlemeler incelemeye tabi tutulmuştur. Bunların dışında kaçakçılığın önlenmesine ilişkin tedbirleri yine bu bölümde değerlendirmeye çalışılmıştır. Bu bölümde son olarak gümrük rejimlerinin neler olduğunu belirlenmiş ve bunlara ilişkin ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir. Nitekim Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında yer alan fiiller bu rejimlere aykırılıkların neticesinde suç olarak değerlendirilmektedir.

Çalışmanın ikinci bölümünde ise ilk olarak Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun kapsamı dışında kalan kaçakçılık fiilleri bu bölüm içerisinde değerlendirilmiştir. Ayrıca bu fiillere ilişkin Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümlerinin değerlendirilmesi gereken hallerin varlığı durumunda nasıl davranılması gerektiğini de yine burada ele alınmıştır. Bu bölümde kaçakçılık suç ve kabahatlerini ayrıntılı olarak ceza hukuku sistematiği içinde ele alınmıştır. Bu kapsamda, suçun/kabahatin konusu, korunan hukuksal yarar, fail-mağdur, maddi unsur, manevi unsur, hukuka aykırılık ve kusurluluğu etkileyen haller, suçun/kabahatin özel görünüş biçimleri(teşebbüs, iştirak, içtima) ve yaptırım başlıkları altında değerlendirmeler yapılmıştır. Bu incelemeler yapılırken konunun daha düzenli ele alınması bakımından öncelikle suçlar ve kabahatler ayrımı yapılmış ve bunlar da kendi içlerinde ithalat kaçakçılığı suçları-ihracat kaçakçılığı suçları, ithalat kaçakçılığı kabahatleri-ihracat kaçakçılığı kabahatleri başlıkları altında değerlendirilmiştir. Bu bölümde son olarak kaçakçılık suçları ve kabahatleri açısından söz konusu olabilecek nitelikli halleri ve etkin pişmanlık durumunu ele alınmıştır.

(23)

3

Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise kaçakçılık fiillerine ilişkin yaptırım, arama ve elkoyma, müsadere ve mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve konuya ilişkin usul hükümleri değerlendirilmiştir. Bu kapsamda uygulanacak olan hapis cezaları, adli para cezaları ve idari para cezalarını ele alınmış ve kaçakçılık suçlarında ve kabahatlerinde tekerrür durumunda nasıl davranılması gerektiğini incelemeye tabi tutulmuştur. Bunların yanı sıra ceza muhakemesi kapsamında ve bununla paralel olarak Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda arama ve elkoyma hükümlerin, ayrıca kaçakçılık suçları açısından müsadere, kaçakçılık kabahatleri açısından mülkiyetin kamuya geçirilmesi tedbirleri incelenmiştir. Bu bölümde son olarak kaçakçılık fiillerinde yetkili mercileri ve kaçakçılık davalarında davaya katılma hususları değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

(24)

4

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK KAÇAKÇILIK I- KAVRAM

A- KAÇAKÇILIK KAVRAMI

Kaçakçılık kavramı sözlük anlamı itibariyle bir devletin yasalarına karşı gelinerek yapılan ticaret ya da bir ülkeye gümrüğü ödenmemiş, yasaklanmış bir malı sokmak veya gizli olarak kaçırma işi olarak belirlenebilir2. Benzer şekilde kaçakçılık “hile kullanmak suretiyle devlete verilmesi gereken vergi ve diğer yasal zorunlulukları yerine getirmeden alım ve satımı yasak edilmiş malı gizlice alıp satarak çıkar temin etme işi” şeklinde de tanımlanmaktadır. Bir başka tanıma göre ise kaçakçılık “bir ulusun ekonomisine, toplumsal yapısına, sağlığına ve hatta bireylerin kültür durumuna karşı sorunlar meydana getiren özel yasalarla gösterilmiş hükümlere aykırı olan tüm hareket ve davranışlardır”3. Kısaca kaçakçılık bir ülkenin hâkimiyet alanından gizli olarak bir başka ülkenin hâkimiyet alanına mal ihraç etmek olarak ifade edilmektedir. Bu durumda malın çıkarıldığı ülke açısından ihraç kaçakçılığı, malın gittiği ülke açısından ise ithal kaçakçılığı söz konusu olacaktır. Bu gizli fiil uyuşturucu gibi yasaklanmış maddelerin ithalatı ve ihracatı veya gümrüğe tabi eşyalara ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır4. Kaçakçılık fiillerini hırsızlığın bir alt formu olarak değerlendiren yazarlar da bulunmaktadır5. Kaçakçılığa ilişkin tanım nasıl yapılırsa yapılsın kaçakçılık fiillerinin ekonomik ve diğer açılardan birçok olumsuz etkisi olduğu kesin olarak belirtilebilir6. Örneğin kaçakçılık kamu gelirlerinde kayıplara neden olur, yasadışı güç örgütlerinin oluşmasına neden olarak toplumun iç

2_{http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime=ka%E7ak%E7%FDl%FDk&ayn=tam,}

Ziyaret tarihi:31.12.2009. Bunun yanında kaçakçılık gümrük vergilerinden, kısıtlamalardan ve hukuki diğer engellerden korunmaya yönelik olarak yapılan gizli olarak mal ithal ve ihracı olarak tanımlanmaktadır. Bagrosky, Michael Patrick, “The Triple Border Area: A Re-Conceptualızatıon Of The Problem And U.S. Policy”, Doktora Tezi, Washington D.C. June 2009, s.11.

3

http://www.ekodialog.com/yeralti-ekonomisi/kacakcilik-sucu-nedir.html, Ziyaret tarihi:31.12.2009

4_{Deflem, Mathieu-Kelly Henry-Turner. “Smuggling”, The Encyclopaedia of Criminology and Deviant}

Behaviour, Clifton D. Bryant, Editor-in-Chief. Volume 2, Crime and Juvenile Delinquency, Philadelphia, PA: Brunner-Routledge, 2001, s.473.

5

Theobald, William Henry, Defrauding the Government; True Tales of Smuggling, from the Note-Book of a Confidential Agent of the United States Treasury,1908, s.V.

6_{Farzanegan, Mohammad Reza, “Illegal Trade in The Iranian Economy: Evidence From A Structural Model”}

Cesifo Working Paper No. 2397 Category 7: Trade Policy September 2008 Presented At Cesıfo Venıce Summer Instıtute 2008,Workshop On ‘Illıcıt Trade And Globalısatıon’, s.2.

(25)

5

yapısında da olumsuz etkiler doğurur7. Bunun dışında kaçakçılık büyüme ve gelir dağılımı gibi resmi göstergelerde de olumsuz etkide bulunabilir8.

Kaçakçılık yürürlükte olan kuralları ihlal eden, devletlerin sınırları boyunca mal taşınması suretiyle işlenen gelir ele etme amaçlı faaliyetlerdir9. Kaçakçılık fiillerinin kural olarak iki nedenden dolayı karşımıza çıktığı savunulmaktadır. Tüketim vergilerinden kaçınmak ve bazı malların satışını yasaklayan kurallardan kaçınmak olarak belirlenen bu nedenler birlikte ya da ayrı ayrı bir olayın içeriğinde söz konusu olabilecektir10.

5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda kaçakçılığın tanımı yapılmamıştır. Ancak bizim konumuz burada sadece Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamındaki kaçakçılık fiilleri olduğu için ortaya koymaya çalışacağımız tanımlarda bu çerçevede söz konusu olacaktır.

Yargıtay Ceza Genel Kurulu kaçakçılığı şu şekilde tanımlamıştır; “Yurda sokulması veya yurt dışına çıkarılması yasak olan şeyleri yasadışı yollardan yurda sokma veya yurttan dışarı çıkarma yahut girmesi ve çıkması serbest ve fakat gümrük vergisine tabi malları vergi vermeden yasadışı yollardan yurda sokma veya yurttan çıkarma ve fiillere teşebbüs etmektir”11.

Dünya Gümrük Örgütü12 tarafından da kaçakçılık tanımı yapılmıştır. Bu şekilde, Dünya Gümrük Örgütü üyeleri tarafından kaçakçılık fiillerinin iyi kavranması ve bu sayede

7

Afizar, Amir- Tajul, Ariffin Masron- Haslindar, Ibrahim, “An Analysıs Of The Underground Economy In Malaysıa”, s.3.

http://www.globalresearch.com.my/proceeding/icber2010_proceeding/PAPER_101_UndergroundEconomy.pdf Ziyaret tarihi: 21.10.2010. Konuyla ilgili olarak ayrıca bkz. Berger, Helge-Nıtsch, Volker “Gotcha! A Profile of Smuggling in International Trade” Cesıfo Workıng Paper No. 2475 Category 7: Trade Polıcy November 2008, s.8.

8_{Farzanegan, s.2.} 9_{Farzanegan, s.2.} 10

Merriman, David “Understand, Measure, and Combat Tobacco Smuggling” World Bank Economics Of Tobacco Toolkit Editors: Ayda Yurekli & Joy De Beyer Tool 7. Smuggling, s.3.

11_{YCGK. 22.2.2000, 7-3/32. Karar için bkz. Ertuğrul, Hüseyin, “Suç veya Kabahat Olarak Kaçakçılık Fiilleri”,}

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008, s.4-5.

12

“Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ), ulusal gümrük idarelerinin etkili ve verimli çalışmalarını sağlamak ve geliştirmek amacıyla kurulmuş, bağımsız, hükümetler arası bir kuruluştur. Dünya Gümrük Örgütü’nün kuruluşu, 1947 yılında Avrupa Ekonomik İşbirliği Komitesi’nde yer alan 13 ülkenin bir çalışma grubu kurmalarına dayanmaktadır. Çalışma grubu 1948 yılında Ekonomik Komite ve Gümrük Komitesi olmak üzere iki komite oluşturulmasına karar vermiştir. Ekonomik Komite, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün, Gümrük Komitesi de daha sonra Dünya Gümrük Örgütü adını alacak olan Gümrük İşbirliği Konseyi’nin temelini oluşturmuştur. Gümrük İşbirliği Konseyi’ni oluşturan sözleşme, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu kurucu ülkeler tarafından 1950 yılında imzalanmış ve 1952 yılında yürürlüğe girmiştir. Bugün 171 üyesi bulunan kuruluş, 1994 yılındaki konsey toplantısında, çalışmalarını ve fonksiyonlarını daha iyi yansıtacağı mütalaasıyla

(26)

6

üyelerin konuya ilişkin düzenlemelerinin bir paralelde yapılmasının sağlanması amaçlanmaktadır13. Dünya Gümrük Örgütü tarafından yapılan tanıma göre kaçakçılık, “Ticari eşya sevkiyatı üzerindeki vergi, resim ve harçları ödemeden kaçınmak veya buna teşebbüs etmek, ticari eşya için uygulanmakta olan yasaklama, sınırlama ve kısıtlamalardan kaçınmak veya buna teşebbüs etmek, herhangi bir vergi iadesi, sübvansiyon veya ödemeyi haksız yere almak veya buna teşebbüs etmek, iş hayatında meşru rekabet ilke ve uygulamalarını zedeleyici haksız ticari avantaj elde etmek veya buna teşebbüs etmek amacıyla gümrüklerin uygulanmasından sorumlu olduğu kural koyucu ve düzenleyici mevzuat hükümlerinin herhangi bir şekilde ihlali” şeklinde tanımlanmıştır14.

Kanaatimizce kaçakçılık kısaca devletin yasalarında öngörmüş olduğu kurallara aykırı olarak bir şeyin yurtdışına çıkarılması veya yurda sokulması şeklinde tanımlanabilir. Bu kapsamda yurt içinde bir yerden bir başka yere götürülen şey açısından kaçakçılık suçunun işlenmesinden bahsedilemeyecektir.

Bazı yazarlar tarafından kaçakçılık fiillerinin üç şekilde olabileceği ifade edilmektedir. Buna göre kaçakçılık; kişilerin bireysel olarak taşıyabileceği mallara ilişkin olarak (değerli taşlar gibi), endüstriyel makineler gibi büyük ürünlere ilişkin olarak, gerçek miktarının veya değerinin altında mal beyan ederek mal ithal veya ihracı şeklinde gerçekleşebilecektir15. Burada ifade edilen hususlar yasal mallara ilişkin olarak vergi ve diğer yükümlülüklerden kaçınılmasının yanı sıra yasadışı mallara ilişkin kaçakçılık fiillerinin de bulunduğu ifade edilmelidir16.

B- GÜMRÜK KAVRAMI

“ ‘Lehçe-i Osmaniye’ adlı kitapta “Gümrük” kelimesi, Rumca’dan alınmış ve emtiaya ilişkin rüsumun idare mahallinin ismidir diye tanımlanmış ise de, “Gümrük” kelimesinin Rumca’dan alınma olmayıp, Latince’de ticaret manasına gelen “Commercium” kelimesinden alınmış olduğu anlaşılmaktadır. Zira, gümrük resminin ticaret eşyasından alınan bir vergi

çalışmalarında Dünya Gümrük Örgütü adının kullanılmasına karar vermiştir”.

http://www.ekodialog.com/Makaleler/dunya_gumruk_orgutu_makale.html, Ziyaret tarihi:01.12.2009.

13_{Bütün, Selçuk, 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu Kapsamında Gümrük Kaçakçılığı Suçları,}

Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2008, s.11.

14

Karakaş, Birsen, Türk Hukukunda Gümrük Kaçakçılığı Suçları, Ankara 2004, s.12; Özdoğan, Onur, “İhraç Kaçakçılığı”, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_549.htm, Ziyaret tarihi:31.12.2009.

15_{Deflem-Kelly, s.473.}

16_{Gauthier, Melissa, The Fayuca Hormiga of Used Clothing and The Fabric of the Mexico-U.S. Border, Doktora}

(27)

7

olduğu gözönüne alındığında, kelimenin manaya uygunluğu ortaya çıktığından, bu adlandırmanın esasen daha uygun bulunduğu açıktır. Fransızlar “Gümrük”e “Douane” derler.

İtalyanca “Dogana” kelimesinden alınmıştır ki, Venedik ve Cenova Cumhuriyetinin Birinci Hâkimi’nin ünvanı olan “Doge” adına, hazineye gelir temin etmek için, Venedik’te uygulamaya konulan verginin ismi olmuştur. Venedikliler Ortaçağ’da ticarette büyük gelişme kaydettikleri zaman, bu rüsum uygulamaya konulmuş ve giderekten “Gümrük” kelimesi, hem idarenin ismi (ism-i mekan) ve hem de verginin ismi (ism-i fiil) olarak kullanılmaya başlanılmıştır”17.

Zamanının ünlü yazarlarından Veyh’in sözlerine göre “Douane” kelimesi, gerek Farsça ve gerekse Arapça “Divan” kelimesinin aynısı olup, Ortaçağ’da Arap gümrüklerine gelen ticari emtiaya ilişkin rüsumun alınmasına memur edilen görevlilerin tamamı anlamına gelen ve “Divan” şeklinde adlandırılan bu ibarenin, o zamanki Latince’ye “Dogan”a şeklinde geçtiği ve oradan da Fransızca’ya “Douane” şeklinde geçerek, dillere yerleşmiş bulunduğu anlaşılmaktadır”18.

Günümüzde gümrük “Bir ülkeye giren ya da ülkeden çıkan her türlü eşyadan alınan vergi, resim veya harçtır. Gümrük kavramı, bu işlemlerin yapıldığı yer içinde kullanılmaktadır”19 şeklinde tanımlanmaktadır. Gümrük Kanunu’nun 3. maddesinde de konuya ilişkin tanımlar yer almaktadır. Doğrudan doğruya gümrük kavramına ilişkin bir tanım verilmemiş olsa da bu maddede gümrük vergisi, gümrük idaresi, gümrük kontrolü gibi kavramlarının tanımları verilmiştir. Buna göre: “Gümrük idaresi veya idareleri” deyimi, gümrük mevzuatında belirtilen işlemlerin kısmen veya tamamen yerine getirildiği merkez veya taşra teşkilatındaki hiyerarşik yönetim birimlerinin tamamını; “Gümrük vergileri” deyimi, ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü; “Gümrük kontrolü” deyimi, Türkiye Gümrük Bölgesi ile diğer ülkeler arasında taşınan eşyanın giriş, çıkış, transit, nakil ve nihai kullanımını ve serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın durumunu düzenleyen gümrük mevzuatı ve diğer mevzuatın doğru uygulanmasını sağlamak için gümrük idareleri tarafından yürütülen; eşyanın muayenesi, beyanname verileri ile elektronik veya yazılı belgelerin varlığının ve gerçekliğinin doğrulanması, işletmelerin hesap ve diğer kayıtlarının incelenmesi, taşıma araçlarının

17_{http://www.igmd.org/gumruktarihce.asp, Ziyaret tarihi: 07.10.2010.} 18_{http://www.igmd.org/gumruktarihce.asp, Ziyaret tarihi: 07.10.2010.}

19_{http://muhasebeturk.org/ecopedia/389-g/2691-gumruk-nedir-ne-demek-anlami-tanimi.html, Ziyaret tarihi:}

(28)

8

kontrolü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da üstlerinde taşıdıkları diğer eşyanın kontrolü ile resmi araştırmalar ve diğer benzeri uygulamaları; ifade etmektedir.

II- GÜMRÜK SİSTEMİNİN GELİŞİMİ VE KAÇAKÇILIK TARİHİ A-GÜMRÜK SİSTEMİNİN GELİŞİMİ

Osmanlı Devletinde, Tanzimat öncesi dönemde gümrük vergilerinin iltizam usulüyle toplandığı görülmekteydi. İltizam usulü devletin gelir vergilerini toplama hakkını belirli bir bedel karşılığında belirlenen şahıslara ihale etmesi usulü olarak karşımıza çıkmaktaydı. Bu çerçevede elde edilen gelire ise mukataa denilmekteydi. Vergileri toplayan kişilere ise müstelzim denilmekteydi. İltizam usulünün zaman içinde bozulmuş olması nedeniyle 1840 yılında geçici olarak kaldırılmış ve yerine emanet usulü uygulamasına geçilmiştir. Bu kapsamda İstanbul ve çevresi içinde İstanbul Emtia Gümrüğü kurulmuş ve gümrük teşkilatı olmayan yerlerde gümrük teşkilatı kurulması kararlaştırılmış, bu kapsamda elde edilen gelirler maliyeye aktarılmıştır. Emanet usulünün yürürlükte olduğu dönemlerde vergileri doğrudan Hazineye bağlı olan Gümrük Eminleri toplamıştır. Ancak bu sistemde de sorunlar çıkması nedeniyle iltizam usulü tekrar uygulanmaya başlanmış,1858 yılında iltizam usulü tamamen kaldırılmıştır. Bu dönemde 1857 tarihinde çıkan mahreç nizamnamesi ile gümrük vergilerinin malın çıktığı yerde alınması prensibi getirilmiştir. Ayrıca Mehmet Kani Paşa tarafından gümrüklerde çeşitli reformlara girişilmiştir. Gümrüklerle ilgili, altmış dört maddeden oluşan "Dersaadet Gümrükleri İle Mülhakat Gümrüklerinin Muamelei Dâhiliyesine Dair Nizamname"yi hazırlayarak, 1861 yılında uygulamaya koymuştur20.

1859 yılında tüm gümrük eminleri İstanbul Gümrük Emini’ne bağlanarak “Rüsumat Emaneti” kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğunda, gümrüklerle ilgili olarak 1859 yılında yeni düzenlemelerin yapıldığına ve gümrük müfettişliğinin de ilk olarak bu tarihte kurulduğuna dair bilgiler, İkinci Meşrutiyet döneminde 1914 yılında yayınlanmış olan Rüsumat Salnamesinde bulunmaktadır. 1861 de artan giriş vergileri ve bunun sonucu doğan kaçakçılık artışı dolayısıyla, Rüsumat eminine bağlı Gümrük Muhafaza Teşkilatı kurulmuştur. Bu dönemde kaçakçılıkla mücadele, çıkarılan bir iki nizamname ile yürütülüyordu.

Tanzimat sonrası dönemde ise; 1909 yılında çıkarılan bir nizamname ile Rüsumat Emaneti kaldırılmış ve gümrükler Maliye’ye bağlanmıştır. Bu dönemde gümrük tekniği ile ilgili ciddi çalışmalar yapılmış ve ilk kez beyanname sistemine geçilmiştir. 1916 tarihinde ilk

20_{http://www.gumruk.gov.tr/tr-TR/tanitim/Sayfalar/tarihce.aspx, Ziyaret tarihi, 07.10.2010; Çınar, Çağatay,}

Türkiye’de 5607 Sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu Çerçevesinde Kaçakçılık Suçları ve Kabahatleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008, s.6.

(29)

9

gümrük tarifesi hazırlanmış ve ardından da 1918 tarihinde ilk Gümrük Kanununu yürürlüğe girmiştir21.

Cumhuriyet döneminde 1.10.1929 tarihli ve 1499 sayılı ilk tarife kanunu karşımıza çıkmaktadır. Bu ilk Türk Gümrük Tarifesi Kanunu ve İthalat Umumi Tarifesi spesifik sistemi esas almaktaydı. Bu tarifenin başlıca özelliği bağımsız, tek dereceli ve azami bir tarife olması, mali ve koruyucu amaçları bir arada toplamasıydı. Bu tarife ile gümrük resimleri artmış ve korumacılık dönemi başlamıştır. Bu tarife uygulaması dolayısıyla Güney ve Güneydoğu sınırlarımızda başlayan kaçakçılık faaliyetlerini önlemek için 2.6.1929 da 1510 sayılı ilk Kaçakçılığın Men ve Takibi Kanunu yürürlüğe konulmuştur. 27.7.1931 tarihli ve 1841 sayılı kanunla yarı askeri nitelikte Gümrük Muhafaza Umum Kumandanlığı ihdas edilmiştir. Bu kapsamda tarihsel süreçte ilk defa gümrük teşkilatı Maliye Bakanlığı dışına çıkartılarak bağımsız bir bakanlık halinde teşkilatlandırılmış ve 30.12.1929 da 1909 sayılı kanunla Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti kurulmuştur. Kaçakçılıkla mücadele de bu bakanlığın bünyesine verilmiştir. 12 Ocak 1932 tarih ve 1917 sayılı Kanun ve 24 Temmuz 1931 tarih ve 1841 sayılı kanuna müzeyyel kanunla Gümrük Muhafaza Umum Kumandanlığı ve 29 Mart 1932 tarih ve 1989 sayılı kanunla da Maliye Bakanlığına bağlı olan Tekel İdare ve İşletmeleri de bu bakanlığa bağlanarak bakanlığın kuruluşu tamamlanmıştır. Mevcut Gümrük ve Tarife Kanununa aykırı hareketler 7.1.1932 tarihinde çıkarılan 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanun ile sıkı müeyyideler altına alınmıştır. Değişen ekonomik şartlar karşısında 1918 yılına ait gümrük kanunu yetersiz kaldığından yeni şartlara uygun bir Gümrük kanunu hazırlanmasına ihtiyaç duyulmuştur ve 11.5.1949 tarihinde 5383 sayılı Cumhuriyetin ilk Gümrük Kanunu yapılmıştır. Savaş sonrası ekonomik bunalımın atlatılması için ülkemizde yapılan çalışmalara paralel olarak, diğer ülkelerde de yoğun bir çalışma yapıldığı, savaştan yorgun çıkan ülkelerin gerek kendi çabaları ve gerekse çok taraflı ilişkilerle ekonomilerini düzeltmeleri ihracatlarını arttırmaları ve kaynaklarını en iyi şekilde kullanmaları amacıyla yapılan bu çalışmalar sonucunda 1947 yılında Cenevre’de Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması (GATT) imzalanarak 1948 yılında yürürlüğe konulmuştur. Bu çalışmalara paralel olarak gümrük mevzuatının basitleştirilmesi, formalitelerinin azaltılması ve mevzuat uyumunun sağlanması amacıyla yapılan çalışmalar sonucu 1950 yılında Brüksel’de Gümrük İş Birliği Konseyi kurulmuştur. Ülkemiz bu konseyin ilk ülkeleri arasında yer almıştır. Ayrıca o dönemde hazırlanan Nomenklatör ve Kıymet Sözleşmelerine 7.1.1955 tarihli ve 6290 sayılı Kanunla dâhil olunmuştur. Böylece ülkemiz, spesifik tarifeden çıkarak

21

(30)

10

yerine kıymete dayalı kıymet esasına dayalı vergilendirme dönemine geçilmiştir. 1931 yılında kurulan yarı askeri nitelikteki Gümrük Muhafaza Umum Kumandanlığı, 16.7.1956 tarihinde 6815 sayılı kanunla kaldırılarak; Gümrük kapılarıyla gümrük teşkilatı bulunan hava ve deniz limanlarıyla Marmara Denizi, Çanakkale ve Karadeniz Boğazlarında ve bu yerlerdeki gümrük bölgelerinde Gümrük muhafaza vazifeleriyle, kaçakçılığın men, takip ve tahkik görevleri Gümrük ve İnhisarlar Vekâletine devredilmiştir22.

Değişen ekonomik şartlara uyum sağlayamayan 5383 Sayılı Gümrük Kanunun yerine 1973 yılında 1615 sayılı Gümrük Kanunu yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun kabul gerekçesinde: “…. Ancak bugün için milletlerarası ticari ve iktisadi münasebetlerin gösterdiği istikamet ve gelişme bazı milletlerarası teşekküllere katılmış bulunmamız ve nihayet yerli sanayimizin gelişmesi ile bugünkü ihtiyaçları ve ihracatımızın geliştirilmesi imkanların sağlanması gibi nedenlerle ….” denilmiş ve bu yeni kanunla, “….gümrük vergisi yükümlüsünün, gümrük hattından eşya geçiren gerçek veya tüzel kişi olduğunu, gümrük vergisinin matrahının, eşyanın satış bedeli olduğu, vergiyi doğuran olayın ise vergiye tabi malları Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Hattından geçirmek üzere gümrük idarelerine yapılan beyan” olarak hüküm altına almıştır. Bu arada, 1978 yılında Gümrük ve Tekel Bakanlığı Müsteşarlık Makamı'na bağlı olarak 03.12.1978 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmelikle Gümrük Kontrolörleri Kurulu’nun ve daha sonraki yıllarda da Kontrol Genel Müdürlüğü ve Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüklerine bağlı Kontrolörler Kurulu Birim Başkanlıklarının kurulduğunu görüyoruz. 1983 senesinde, Gümrük ve Tekel Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı kaldırılmış ve her iki Bakanlığın merkez ve taşra teşkilatı 13.12.1983 günlü 178 sayılı Kanun Hükmüne Kararname ile kurulan Maliye ve Gümrük Bakanlığına bağlanmıştır. 2.7.1993 günlü 485 sayılı “Gümrük Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” uyarınca 1993 yılında Gümrük teşkilatı Başbakanlığa bağlı müstakil bir Müsteşarlık olarak yeniden organize edilmiştir. Anılan Kararnamede Müsteşarlığın kuruluş amacı: “…. Gümrük ve Gümrük Muhafaza hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek, kaçakçılık fiil ve teşebbüsleri ile mücadele etmek üzere, Başbakanlığa bağlı Gümrük Müsteşarlığının kurulmasına, teşkilat ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir”23.

Cumhuriyet döneminin yakın tarihi içinde Gümrük teşkilatı açısından gerçekleştirilen en önemli çalışmalardan birisi de Avrupa Topluluğu ile Türkiye arasında sağlanan “Gümrük

22_{http://www.gumruk.gov.tr/tr-TR/tanitim/Sayfalar/tarihce.aspx} 23

(31)

11

Birliği” konusunda olmuştur. Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında 1.1.2.1964 tarihinde yürürlüğe giren Ankara Anlaşması ile başlayan, 23.11.1970 tarihinde imzalanan ve 1.1.1973 tarihinde yürürlüğe giren katma Protokolle devam eden bir sürecin sonucu olarak, Türkiye- Avrupa Topluluğu 36.ncı Ortaklık Konseyinin 6.3.1995 günlü Kararı ile 1.1.1996 tarihinde başlamak üzere taraflar arasında bir “Gümrük Birliği” tesisi öngörülmüştür. Avrupa Birliğine giden süreçte de, AB normlarına uygun olarak hazırlanan ve 5.2.2000 de yürürlüğe giren:

■ AB mevzuatına uyumlu,

■ Kaynakların daha verimli olarak kullanılmasını sağlayan,

■ Basit ve kolay anlaşılan,

■ Bürokratik formaliteleri en aza indiren,

■ Vatandaşa güveni esas alan,

■ Eşyanın ekonomiye süratle kazandırılmasını amaçlayan,

■ Türk müteşebbisin rekabet gücünü arttıran,

■ Uluslararası ticarete uyum sağlayan,

■ Seçici ama daha etkili gümrük denetimi sağlayan,

■Gümrük işlemlerinin bilgisayar ortamında yapılmasını ana hedef belleyen, halen kullanmakta olduğumuz 4458 sayılı Gümrük Kanunu hazırlanmıştır. Bunun yanında 10.7.2003 tarihinde yürürlüğe giren ve daha ziyade ekonomik suça ekonomik cezayı öngören, ihracat ve ithalata yönelik cezaları yeniden düzenleyen, 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kabul edilmiştir. Bu yasa yürürlüğe girdikten sonra 21.3.2007 tarihli 5607 sayılı yasa ile bütün gümrük suçlarına daha ağır hürriyeti bağlayıcı cezalar getiren yeni bir hukuki düzenleme yapılmıştır24.

B- KAÇAKÇILIK TARİHİ

Kaçakçılık, ticaretin olağanüstü nitelikte farklı bir şekli ve ticaret kadar da eski bir fiil olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugün kaçakçılık faaliyetleri çerçevesinde tehlikeli atıklar ve kloroflorokarbonlar, silahlar ve nükleer materyaller, antikalar, değerli taş ve madenler, psikoaktif maddeler, para, pornografi ve diğer eğlence ürünleri, hayvan ve hayvansal ürünler,

24

(32)

12

insan ve organ kaçakçılığı gibi faaliyetler gerçekleştirilmektedir25. Amerika Birleşik devletleri kaçakçılık fiilleri açısından gerek ithalat, gerekse ihracat konusunda ilk plandadır. Bu nedenle de ihracat ve ithalat açısından en fazla dikkat sarfetmesi gereken devlet konumundadır. Kaçakçılığın hızında, metodunda, büyüklüğünde, yapısında ve kaçakçılık örgütlerinin faaliyet alanındaki değişikliklere paralel olarak devletin yasaları da içerik, yoğunluk ve uygulama

şekli bakımından bir nitelik almıştır26.

Kaçakçılık fiillerini belirleyen en önemli unsurlar hukuki yapı ve tüketicilerin talepleridir. Örneğin, yüksek vergi tarifelerinin uygulandığı bir dünyada yasal mallar açısından kaçakçılık fiillerinin artması kaçınılmaz olacaktır27. Amerikan tarihinde de yüksek tarifelerden kaynaklanan vergileri ödememek üzere kaçakçılık fiillerinin ortaya çıktığı görülmektedir. Buna benzer olarak İngiltere’de de 1275 yılında kralın yün üzerinde gümrük vergisi uygulaması kaçakçılık fiillerinin ilk kez ortaya çıkmasını sağlamıştır. Onaltıncı yüzyılda İspanya kralı içki kaçakçılarını vergilerini ödemeksizin Karayipler’den getirdikleri altın, gümüş, inci, şeker ve diğer değerli malları taşımaları dolayısıyla yargılamıştır. Diğer Avrupa ülkeleri de ekonomik çıkarları için Amerika’daki kolonilerinde kaçakçılığa ilişkin düzenleyici tarifeler getirmişlerdi. 18. yüzyılda altın çağını yaşayan kaçakçılık çay, kahve, rom, pamuklu eşyalar gibi lüks malzemeler üzerinde yoğunlaştı28. Özellikle bu dönemde Britanya adalarında tüketilen tüm çayın üçte birinin kaçak olduğu belirtilmektedir29. Kural olarak kaçakçılık fiillerinin gümrük denetimlerinin ve vergilerinin uygulanmaya başlamasıyla ortaya çıktığı ifade edilebilecektir30. Kaçakçılık fiillerinin yaygınlaşmasına paralel olarak kaçakçılık fiillerinin önlenmesine yönelik hukuki düzenlemeler de artmıştır31.

25_{Konuya ilişkin olarak ayrıca bkz. Luban, David-O’Sulvivan, Julie R.-Stewart, David P., İnternational and}

Transnational Criminal Law, 2010 Aspen Publishers, s.537.

26_{Andreas, Peter, “Smuggling Wars: Law Enforcement And Law Evasion ın a Changing World”, American}

Transnational Crime, s.88. Konuya ilişkin olarak ayrıca bkz. Joyce,Elizabeth “Transnatıonal Crımınal Enterprise: The European Perspective” American Transnational Crime, s.112 vd.

27_{Halen düşük tarifelerin uygulandığı bir dünyada bile sigara ve alkol gibi yüksek talep gören ürünler açısından}

kaçakçılık fiillerine yoğun olarak rastlanılmaktadır. Kaçakçılık fiillerinin engellenmesinde düşük tarifeler her ne kadar yararlı olsa da çalıntı araçlar, bilgisayar çipleri, ileri teknoloji ürünleri kaçakçılığın konusu olmaya devam etmektedir. Andreas, s.89.

28_{Cynthia Clark Northrup-Elaine C. Prange Turney, Encyclopedia of Tariffs and Trade in U.S. History, s.346;}

Konuya ilişkin olarak ayrıca bkz. Reuter, Peter-Petrie, Carol, Transnational Organized Crime: Summary of a Workshop. Washington, DC, USA: National Academies Press, 1999, s.19.

29_{Deflem-Kelly, s.473.}

30_{Platt, Richard, Smuggling in the British Isles, http://www.smuggling.co.uk/history.html, Ziyaret tarihi,}

07.10.2010.

31

(33)

13

Ekonomik ve siyasal nedenler kaçakçılık fiillerini doğrudan etkileyen faktörler olarak tarihsel bazda karşımıza çıkmaktadır. Adam Smith gibi serbest piyasa ekonomistlerinin gelişen kapitalist ekonomi üzerinde devlet hâkimiyetine karşı çıkmaları serbest piyasa girişimcileri olarak kaçakçıların yolunu açmıştır32. Bunun dışında dini nedenlerin de bazı hallerde kaçakçılık fiillerinin yaygınlaşmasına neden olabileceği ifade edilmiştir. Bu çerçevede konuya örnek olarak İran’da içkinin ve uyuşturucunun yasal ve dinsel nedenlerle yasak olması bu kapsamda kaçakçılık fiillerinin yaygınlaşmasına neden olduğu ifade edilmektedir33.

Soğuk savaşın sona ermesinin ardından derin ekonomik ve politik değişiklikler insanları özgürleştirdi ve aynı zamanda bu yeni durum yeni suç tiplerinin oluşmasına da neden oldu34. Modern kaçakçılık globalleşmenin bir sonucu olarak karşımıza çıktı. Bu, ülkelerin kendi başlarına çözümleyemeyeceği bir hal durumuna geldi. Kaçakçılık soğuk savaşın sona ermesiyle başlamış yeni bir suç tipi değildir. Ancak 1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin yıkılmasıyla, bugünkü teknolojik gelişmeler ve bilgisayar bilimlerinin de katkısıyla, büyük oranda ve beklenmedik şekilde dünya pazarında etkili hale gelmiştir. Aynı zamanda bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin gelişimi dünya ticari hayatının gelişiminde yeni suç fırsatları da yaratmıştır. Bu yeni teknolojik ve ekonomik gelişmeler kaçakçılıkta yeni mekanizmaların oluşturulmasına yardımcı olmuş ve bunun yanında yasadışı ticaret, para aklama gibi suçların genişlemesine de yardımcı olmuştur. Geleneksel organize suç grupları da bu gelişmelerden yararlanmışlardır35.

III- KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA KAÇAKÇILIK A- GENEL OLARAK

Ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerde de kaçakçılık sık rastlanılan bir suç tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede devletler hâkimiyet yetkilerini ihlal eden bu davranışlara refleks geliştirme ihtiyacı hissetmişler ve bu çerçevede düzenlemeler yapma yoluna gitmişlerdir. Birçok örgüt pazar büyüklüğünden yararlanmak için ABD’yi hedef olarak seçmiş ve bu çerçevede ABD ile Meksika arasında kaçakçılık fiillerini gerçekleştirme yönünde

32_{Deflem-Kelly, s.473.} 33_{Farzanegan, s.4.}

34_{Konuya ilişkin olarak ayrıca bkz. Reuter-Petrie, s.2} 35

(34)

14

faaliyet göstermektedirler36. Konunun önemini vurgulamak için Amerika ile Meksika arasında gerçekleştirilen araç kaçakçılığını örnek olarak verebiliriz. Her yıl yaklaşık ikiyüzbin çalıntı aracın ABD’den Meksika’ya kaçırıldığı ifade edilmektedir37. Kaçakçılık fiillerinin Amerika Birleşik Devletleri’nin ulusal iç güvenliğinin yanı sıra uluslararası menfaatlerini de ihlal ettiği ifade edilmektedir. Bu çerçevede dört soru ve konu Amerikan vatandaşları ve Amerikan gümrüğü, ekonomisi ve güvenliği için önem taşımaktadır. Bunlardan ilki, bölgesel ve ulusal alanda kaçakçılık faaliyetlerini teşvik eden aktiviteler nelerdir? İkincisi, ekonomik ve politik değişikliklerden suç örgütleri nasıl yarar elde etmekte ve bunları suç için kullanmaktadır? Üçüncüsü, suç aktivitelerinin ulusal ve bölgesel siyasi ve ekonomik istikrara etkileri nelerdir? Dördüncüsü, temel kaçakçılık organizasyonlarının farklı bölge ve ülkelerde temel suç aktiviteleri nelerdir38?

Amerika Birleşik Devletlerinde olduğu gibi batı Avrupa ülkeleri de kazançlı hedefleri ve zenginlik nedeniyle kaçakçıların iletişim ve ulaşım altyapıları için cazip merkezler niteliği taşımaktadır. Bu çerçevede batı Avrupa nüfusu uyuşturucu pazarı bakımından da diğer kaçakçılık faaliyetleri gibi önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca boyut ve yoğunluk bakımından batı Avrupa kentlerinde yer alan bankalar para aklama bakımından elverişlilik taşımakta ve bu durum da yasadışı finansal işlemleri kolaylaştırmaktadır. Avrupa Birliği tarafından yürürlüğe konulan piyasa reformları batı Avrupa’nın büyük çoğunluğunda malların, hizmetlerin, emeğin ve sermayenin serbest dolaşımına izin vermektedir. Avrupa birliğinin sofistike yapısı, uluslararası ticareti kolaylaştırmakta ve bu çerçevede birçok insan havaalanlarından ve limanlarından yararlanmaktadır. Kaçakçılar ve uluslararası suçlular için bu yapı dünyanın tüm bölgelerine uyuşturucu, silah, göçmen ve diğer kaçak malların nakli açısından avantaj sağlamaktadır. Batı Avrupa ülkelerinin ekonomileri ve finansal yapıları suçluların burada para aklama ve diğer yasadışı işlemler için elverişli nitelik taşımaktadır. 11 Eylül sonrası çoğu batı Avrupa hükümeti kara parayla mücadeleye yönelik iç hukuklarında düzenlemelere gitmiştir. Bu çerçevede gelişmiş engelleme mekanizmalarına rağmen batı Avrupa kara para aklamaya yönelik olarak önde gelen bölgelerdendir. Bu çerçevede batı Avrupa devletleri kaçakçılıktan elde edilen paraları meşrulaştırmak için birçok kanal ve yer sağlayıcı nitelik taşımaktadır39.

36

Zagaris, Bruce, “Introduction: The Current And Winding Paths Of Us-Mexico White Collar Crime United States-Mexico” Law Journal Spring, 2003, s.128.

37_{Clarke, Ronald V.-Brown, Rick, İnternational Trafficing in Stolen Vehicles, 2003, s.197.} 38_{Kelly-Maghan-Serio, s.18.}

39

(35)

15

Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla birlikte komünizmin ve buna bağlı olarak sıkı gümrük denetimlerinin sona ermesi doğu ve orta Avrupa’da yasadışı ve yasal mallara ilişkin kaçakçılık fiillerinin artmasına neden olmuştur. Doğu ve orta Avrupa’nın bulunduğu coğrafya organize suç örgütlerinin büyümesi için birincil faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bölge Rusya ve yeni bağımsız devletlerarasında suç örgütleri için kaynak niteliği taşıyan bir kavşak noktası teşkil etmektedir. 1993 yılında Rusya da 5000 adet organize suç örgütü tespit edilmiştir. Bu örgütlere 100000 kişinin üye olduğu ve 18000 kişinin yönetici olduğu belirlenmiştir. Ancak Rus yetkililer bu 5000 örgütün sadece 300 tanesinin tanımlanabilir bir yapıya sahip olduğunu ifade etmişlerdir40. Alkol, tütün, otomobil ve yüksek talep gören diğer ürünlerin bu bölgelerde bulunmaması ya da çok pahalı olması kaçakçılık fiillerinin de artmasına neden olmuştur. Örneğin Macaristan’a sınırı olan yedi ülke ulaşım sistemi ve yol ağlarının etkinliği de kullanılarak kaçakçılık açısından önemli geçiş bölgesi olarak kullanılmaktadır. Polonya ve Çek Cumhuriyeti de batı Avrupa pazarları ile doğrudan çalıntı araçların batıdan doğuya yönelik kaçakçılığında önemli bir yer tutmaktadır. Bulgaristan ve Romanya da Türkiye ve orta Avrupa arasında kilit ülkeler olma özelliklerini devam ettirmektedirler. Burada ayrıca ifade edilmelidir ki Bulgaristan Çin’den sonra en büyük korsan CD merkezi olma niteliği taşımaktadır41.

Çin’in küresel ekonomide rol oynamaya başlamasıyla beraber uluslararası suçlar açısından da bir kaynak teşkil etmesi durumu ortaya çıkmıştır. Çin’deki komünist sosyal politikaların uygulanması hususundaki düşüş suç örgütlerinin esnekliklerini de arttırmıştır. Bu duruma örnek olarak iç yolculuk denetimlerinin kaldırılması uyuşturucu, silah, göçmen ve diğer kaçakçılık mallarının kıyılara ve buradan da ülke dışına çıkarılmasına kolaylık sağlamıştır. 1998 yılına gelindiğinde Çin hükümetinin ekonomik politikaları suç açısından caydırıcı olmaktan ziyade teşvik edici şekilde karşımıza çıkmaktadır. Örneğin yüksek tarife ve vergiler tüketim malları açısından yapılacak kaçakçılığı çok kârlı hale getirmiştir42.

Meksika da uzun yıllar haydutlar için bir sığınak olmuş ve kaçakçılık fiilleri açısından bir merkez olma özelliği taşımıştır. ABD’nin güneybatı sınırları açısından meşru ticarete ilişkin adımlar atılmıştır. ABD ile Meksika arasında43 bu çerçevede yapılan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA) iki ülke arasındaki ticarette önemli bir artış sağlamıştır.

40_{http://www.fas.org/irp/world/para/docs/rusorg3.htm Ziyaret tarihi:30.09.2010} 41_{Kelly-Maghan-Serio, s.20-21.}

42_{Kelly-Maghan-Serio, s.24.} 43

(36)

16

Bu anlaşma sınırın her iki tarafı açısından meşru ticaret açısından yararlı olsa da aynı zamanda yasadışı göçmenler, uyuşturucu kaçakçıları ve diğer kaçakçılık fiilleri açısından da kolaylıklar sağlamıştır44.

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması ile ABD, Kanada ve Meksika sınırlarında kişilerin, malların ve sermayenin dolaşımının oldukça gelişmiş düzeyde denetim altına alındığı ifade edilmektedir45. Kaçakçılık gibi küresel suç tehditlerine karşı devletlerin ikili ve uluslararası işbirliği yoluna gitmeleri kaçakçılıkla mücadele açısından en etkin yollardan birini teşkil etmektedir.

Gümrük sisteminde güvenliğin sağlanması amacıyla ABD’de tek seferde 10000 dolardan fazla parayla yurt dışına çıkan ya da bu miktardan fazla parayla ABD ye girmek isteyen kişilerin bunu gümrüklere bildirme yükümlülüğü getirilmiştir46. Bu duruma ilişkin hükümler Amerikan Para ve Finans Kanununun 5315 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Konuya ilişkin olarak Amerikan Para ve Finans Kanununun 5322. maddesinde hapis ve para cezaları öngörülmüştür.

Burada özellikle ifade etmek gerekir ki bir ülkeden bir başka ülkeye eşya kaçırılması ya da bir eşyanın yasa dışı yollarla bir ülkeye sokulması bir başka ülkenin kanunlarının ihlali anlamına da gelebilecektir. Örneğin, bir Afgan’ın Afganistan’dan kaçırdığı bir malı ABD’ye ithal etmesi durumunda hem Afgan kanunları, hem de ABD kanunları ihlal edilmiş olacaktır47. Ancak bu durum her zaman bu şekilde gerçekleşmeyebilir. Sözgelimi bir ülke için ihracı yasak bir malın o ülkeden çıkarılması durumunda diğer ülkeye o malın girişi yasal nitelik taşıyabilecektir. Bu çerçevede bir başka ülke açısından yasadışı olarak gerçekleştirilmiş ihracat sırf bu nedenle diğer ülke açısından yasadışı ithalat anlamına gelmeyecektir. Bu durum genellikle tarihi eser kaçakçılığı durumlarında karşımıza çıkmaktadır48. Yine bazı durumlarda bir ülkeden yasal olarak çıkarılan mal diğer bir ülkeye yasadışı olarak giriş yapabilir. Örneğin A ülkesi ithalata yönelik olarak çeşitli ürünler açısından yasaklamalar, kotalar, gümrük vergileri öngörmektedir. Yine A ülkesi ihracata

44_{Kelly-Maghan-Serio, s.26.}

45_{Zagarisa, Bruce–Stepp,David R. “Criminal and Quasi-Criminal Customs Enforcement Among the U.S.,}

Canada and Mexıco”, Indiana International and Comparative Law Review, Spring, 1992, s.339.

46

Grule, Jimmy-Thompson, Sandra Guerra-O’Hear, Michael, The Law of Asset Forfeiture, Second Edition, s.219.

47_{Grule-Thompson-O’Hear, s.221.}

48_{Urice, Stephen K., “Between Rocks and Hard Places: Unprovenanced Antiquities and the National Stolen}

(37)

17

yönelik de yükümlülükler getirmiş olabilir. Komşu ülke olan ya da uluslararası kaçakçılık fiillerinde merkez rolü bulunan B ülkesi ise düşük ithalat ve ihracat vergileri öngörmekte, yasaklama ve kotalar barındırmamakta, muhtemelen de geçişler için düşük vergi uygulaması yapmaktadır. Bu durumda A ülkesi ile B ülkesi arasında bir mal akışı olmaktadır. B ülkesi açısından gelen mallar yasal nitelik taşımaktadır. B ülkesini transit olarak terk eden mallar da bu ülkenin gözetimi altında ülkeden çıkmaktadır. Bu durumda B ülkesi sınırının ötesinde gerçekleşen fiiller açısından soruşturma yetkisinin ve sorumluluğunun bulunmadığı yönünde savunma yapacaktır49. Burada özet olarak, B ülkesi açısından yasaya uygun bir ihracın varlığı durumunda A ülkesine bu mallar bu ülkenin kurallarına aykırı olarak ihraç edilmiş olabilir. Bu durumda olayın B ülkesi açısından suç teşkil etmesi ve bu kapsamda soruşturma yapılması mümkün olmayacaktır.

1958 yılından 1962 yılına kadar Endonezya’nın kayıt dışı ithalatı kayıtlı yapılan ithalatının yüzde 18 ve yüzde 24’ü düzeyinde gerçekleşmiştir. Yine bu dönemde Endonezya’nın kayıt dışı ihracatı kayıtlı ihracat rakamlarının yüzde 27’si düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde Endonezya’nın Malezya-Singapur ile kayıtlı ticaret oranı sıfır olarak belirlenmiştir. Bu durum kayıtlı ticaret oranlarının düştüğü kaçakçılık fiillerinin yoğunlaştığı hususunu bize göstermektedir50.

Bir çok Afrika ülkesinde de kaçakçılık sık rastlanılan bir suç tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede kaçakçılık fiillerinin ortaya çıkmasında devletlerin uygulamış oldukları politikaların önemli bir etken olduğu ifade edilmektedir. Devletlerin ürünlerin alımında üretici fiyatlarını belirlemesi kaçakçılık fiillerinin doğuşu açısından önemli bir temel teşkil etmektedir. Hükümetler ürünlerin tek yasal alıcısı olmakta ve fiyatları da kendileri belirlemektedirler. Bu nedenle bazı çiftçiler hem vergiden kaçmak hem de daha fazla gelir elde etmek amacıyla ürünlerini devlete değil kaçakçılara daha iyi rakamlara satmayı tercih etmektedirler. Ayrıca yine hükümetlerin ürünlerin alımında ödemeyi geciktirmesi de malların kaçakçılara satılmasında önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada malı alan kişiler de çevre ülkelere bu ürünleri kaçırarak hem vergi ödememekte ve gelir elde etmektedirler. Ayrıca hükümetlerin malların ihracı sırasında değerini olandan yüksek olarak

49_{Dominiguez, Jorge I. “Smuggling”, Foreign Policy, No.20, Autumn 1975, s.91-92} 50