İç Anadolu Bölgesi'ndeki Ekolojik Çiftliklerde Tarım Turizmi

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi Özkan ve Ercoşkun, 2019: 05 (03)

78

İç Anadolu Bölgesi'ndeki Ekolojik Çiftliklerde Tarım Turizmi

Burcu Akçay Özkan

_{Özge Yalçıner Ercoşkun}

1_{Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, brcakcy.06@gmail.com} 2_{Prof. Dr., Gazi Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, ozgeyal@gmail.com} Özet: Kentlerde nüfusun hızla artması ile yapılaşma artmış ve kentlerde nefes alacak, vakit geçirecek açık yeşil alanlar yok edilmeye başlanmıştır. Bu yüzden insanlar boş zamanlarını keyifli ve verimli geçirmek için kentten ve kent kalabalığından uzak yerler aramaya başlamıştır. Bu arayışın neticesinde ekolojik çiftlikler kurulmaya başlamış ve insanlara doğayla iç içe olma imkanı verilmiştir. Özellikle kırsal alanlarda doğal ve kültürel çevreyi koruması, hem ziyaretçi hem de yöre halkı için çevresel eğitime ve öğrenmeye dayalı etkinlikler sunması ve doğal, sosyo-kültürel ve ekonomik kaynakların sürdürülebilirliği açısından birçok özelliği bünyesinde barındırması bu çiftliklerin hızla yayılmasında oldukça etkili olmuştur. Ayrıca bu çiftlikler Türkiye’de turizmin çeşitlendirilmesinde ve özellikle kırsal alanların gelecekteki sürdürülebilir gelişiminde de büyük önem taşımaktadır. Yapılan bu çalışma ile ekolojik çiftliklerin çalışma prensiplerinin, sosyal, ekolojik ve ekonomik açıdan sunduğu imkanlar ve faydaların ortaya koyulması amaçlanmıştır. Bu kapsamda İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve organik tarım yapan Cevizbağı Çiftliği, Hüseyin Genç Çiftliği ve Kapor Çiftliği ele alınmıştır. Araştırmada İç Anadolu Bölgesi’nde faaliyet gösteren bu ekolojik çiftliklerin sahipleriyle nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılarak ve literatür araştırması ile çiftlikler hakkında edilen bilgilerden de faydalanılarak, ekolojik çiftliklerin farklı boyutları analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, çiftliklerde; doğa dostu tarımın yapıldığı, ekolojik ve kültürel dokuya uygun mekanlar oldukları, insanlara dinlenme ve doğayı tanıma imkanı sundukları tespit edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Tarım turizmi, Ekolojik çiftlik, İç Anadolu Bölgesi

Agricultural Tourism In Ecological Farms In The Central Anatolia Region

Abstract: Due to rapid growth of population the number of construction has been increased, thus resulting in destruction of green lands that people can benefit from their clean air and relaxing scenery. Therefore, people have started to look for places that far away from crowds and cities in order to spend their spare times in a pleasant and productive way. As a result of this search ecological farms has been established and people have faced new oppportunities to be united with nature. Especially by conserving the natural and cultural enviroment, presenting activities to educate both local folk and visitors and having many features to enable sustainability of resources causes farms to expand quickly. Also these farms carry enormous importance because they extend Turkey’s tourism facilities and enhance the sustainability of rural areas. In this paper, working princibles of ecologic farms and their social, ecologic and economic opoortunities have been studied. In this context, Cevizbağı Farm, Hüseyin Genç Farm and Kapor Farm which are engaged in organic farming in Central Anatolia Region are discussed. In this research, those ecological farm’s owners which are making business in Central Anatolia Region, different dimensions of ecological farms were analyzed by using the ‘interview technique’ of qualitative research methods. Hereby, it was determined nature friendly farming is done, the farms are suitable for ecological and cultural texture and they give chance for relaxing and meeting with nature to the people.

Key words: Agriculture tourism, Ecological farms, Central Anatolian Region

Giriş

Tarım ve turizm ortak özellikleri bakımından bir-birlerini tamamlar niteliktedir. Tarım ve turizm sektörünün birbiri ile olan ilişkisi, kaynakların hızla tüketilmesi ve insanların doğal yaşama duydukları özlem tarım ve turizmi bütünleştirerek bir paydada toplayan tarım turizmini ortaya çıkarmıştır. Tarım turizmi, kaynakları koru kullan düşüncesi ile hareket eden, tarımsal alanlara zarar vermeden sürdürülen bir turizm türünü ifade etmektedir. Kırsal alanlarda turizmin gelişimi ekonomik ve ekolojik sürdürülebilirliğin sağlanmasına imkan vererek doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamaktadır. Tarım turizmi de özellikle kırsal alanda yaşayan yerel halk için bir gelir kaynağı olmakta ve yerel halkın hem ekonomik gelişimine hem de yeni kültürlerle

kaynaşma olanağı sunarak kültürel gelişimine katkı sağlamaktadır. Ayrıca turizmin çevreyle uyumlu bir şekilde gelişmesini ve kaynakların uzun dönemli kullanılmasını sağlamaktadır.

Son yıllarda şehir hayatından kısa bir süre de olsa uzaklaşmak isteyen, kırsal hayata özlem duyan, doğal yiyeceklerle beslenmek ve yediği yiyeceklerin nasıl yetiştirildiğini öğrenmek isteyen yerli ve yabancı turistlerin talepleri tarım turizminin hızla gelişmesine neden olmuştur. Ekolojik çiftlikler de tarım turizminin uygulama alanlarıdır.

Günümüzde insanların çevre bilincinin artmasıyla beraber doğayı keşfetme ve farklı aktivite arayışları, ekolojik çiftliklerin daha da yaygınlaşmasını sağlamıştır. Bu doğrultuda meydana getirilen,

Tarım Turizmi Bilgi ve Tecrübe Takası (TaTuTa) Projesi, projeye üye olan ekolojik çiftliklerin gönüllü ve konuk olarak ziyaretlerini tasarlayarak,

79

ekolojik tarım yapan çiftçiyi maddi ve manevi anlamda desteklemeyi amaç edinmiştir. Ekolojik çiftliklerde tarım unsurları ve turizm unsurlarını birleştiren girişimciler, tarım ve hayvancılık dışında turizmden de gelir elde edebilmektedirler. Ayrıca insanlara alternatif tatil imkanları yaratmakta ve farklı kültürlerin kaynaşmasına ve bir arada bulunmasına katkı sağlamaktadırlar. Bu çiftliklere gelen insanlar çiftçi aile ile aynı yerde yeme içme, temas kurma gibi kültürel birlikteliklere ek olarak hayvan bakımı, hayvansal ürünlerin üretim aşamaları hakkında bilgi sahibi olma, sebze meyve ekimi ve hasat gibi tarımsal faaliyetlere ek olarak at binme, doğa yürüyüşleri, balık tutma, doğal yaşamı gözlemleme gibi rekreatif faaliyetlere de katılabilmektedirler. Bu yüzden tarım turizminin uygulama örneği olan ekolojik çiftlikler hem ekonomik hem sosyal anlamda hem de ekolojik açıdan incelenmesi gereken bir çalışma alanıdır. Çalışmada gerek yerel ekonomiye verdiği katkılar gerek insanlara sunduğu alternatif sosyalleşme imkanları ile son dönemlerde ön planda olan ekolojik çiftlikler ele alınmaktadır. Çalışma kapsamında tarım turizminin ve ekolojik çiftliğin tanımı, sosyal, ekonomik ve ekolojik etkileri ele alınmıştır. Daha sonra İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve TaTuTa kapsamında faaliyet gösteren üç ekolojik çiftlik değerlendirilmiştir. Araştırma yöntemi olarak yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılmış ve çiftlik sahipleri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma ekolojik çiftliklerin günümüzde alternatif bir seyahat seçeneği olmasının nedenlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Yapılan görüşmeler ile ekolojik

çiftliklerin daha çok çocuklu aileler tarafından doğayla buluşmak ve tarımsal faaliyetleri gözlemlemek ve deneyimlemek için tercih edildiği sonucuna varılmıştır.

1. Tarım Turizmi ve Uygulama Örneği Olarak Ekolojik Çiftlikler

Kitlesel biçimde gerçekleşen turizm faaliyetlerinin kaynaklarda, destinasyonlarda ve yerel halkta yarattığı olumsuz etkileri azaltma düşüncesi alternatif turizm arayışlarını gündeme getirmiştir (Buttler, 1990). Bu arayışlar sonucunda küçük gruplar tarafından uzak mesafeli bölgelere yönelik özgür bir biçimde gerçekleştirilen turizm faaliyetleri meydana gelmiş bunlar alternatif turizm olarak adlandırılmıştır. Bu nitelikleri içerisinde barındıran tarım turizmi ise alternatif turizmin bir alt türüdür (Aikaterini, vd., 2001). Tarım ve turizm kavramları birlikte ele alındığında kırsal yaşam, kırsal turizm, tarım turizmi, doğa temelli turizm, ekoturizm gibi çok sayıda kavram ortaya çıkmaktadır. Tüm bu kavramların ortak noktası, doğaya ve çevreye duyarlı ya da kırsal yaşama ilgili ziyaretçilerin, doğayı, çevreyi korumak ve kırsal alanlarda kültürel mirası yaşatmak amacıyla bu alanlarda turizm faaliyetlerini gerçekleştirmeleridir (Güneş ve Dülger, 2018).Ekolojik çiftlikler ise tarım turizmi faaliyetlerinin gerçekleştirildiği uygulama alanlarıdır.

1.1. Tarım Turizmi

Özhancı ve Yılmaz (2017), “kırsal alanları, ekonomisi tarıma dayalı, yüz yüze ilişkilerin yaygın olduğu, işbölümü ve uzmanlaşmanın gelişmediği toplumsal ortamlarda yaşayan insan topluluklarını içeren, kültürel desenin ve doğal değerlerin korunması açısından önem taşıyan çok yönlü mekanlar” olarak tanımlamaktadır.

Tarım turizmi, yapısı itibari ile içerisinde tarıma dayalı turistik etkinlikler barındırmaktadır (Ahipaşaoğlu ve Çeltek, 2006). Tarım turizmi kavramı hakkında çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Temelde benzer noktalardan hareket edilse de, çeşitli ülkelerdeki araştırmacıların yaptığı tanımlamalarda bazı farklılıklar da göze çarpmaktadır. Bu çalışmalar doğrultusunda tarım turizmi kavramını aşağıdaki şekillerde tanımlamak mümkündür:

• Iakovidou (1997), temel işleri ekonominin birincil veya ikincil faaliyetlerinde yer alan bireylerin kırsal bölgelerde turizm

faaliyetlerine katılmasını tarım turizmi faaliyeti olarak tanımlamaktadır.

• Roberts ve Hall (2003), tarım turizmini kırsal çevreyle, ürünle ve konaklamayla bağlantılı bir çiftlikte, kampta veya pansiyonda konaklama, eğitsel gezi, yeme-içme, rasyonel faaliyetler ve çiftlikte ürün ve el sanatlarının satılmasıyla ilişkili faaliyetlerin bütünü olarak tanımlamaktadır.

• Sonnino (2004), tarımsal girişimciler ve onların aile bireyleri tarafından bağlı ve tarımsal faaliyetler için tamamlayıcı olması gereken misafirperverlik faaliyetleri olarak tanımlamaktadır.

• Barbieri ve Mshenga (2008), ziyaretçilerin ilgisini çekmek amacıyla bir çalışma çiftliğinde geliştirilen her türlü uygulama olarak tanımlamaktadır.

Tarım turizmi kavramı için yapılan bu tanımlamaları genellemek gerekirse, tarım turizmi herhangi bir çiftliğe yapılan ziyaret

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi Özkan ve Ercoşkun, 2019: 05 (03)

80

esnasında çiftlik faaliyetlerine katılma, çiftlik içinde yer alan farklı uygulamalara katılma veya katılımcıların tarımsal süreçlere rekreasyon veya boş zaman değerlendirme faaliyeti temeliyle hareket etmesi şeklinde değerlendirilmektedir (Tew ve Barbieri, 2012). Kırsal alanların özelliği gereği sahip olduğu ortak doğal alanlar, turistik yapılar ve sosyal hizmetlerin çiftlik faaliyetleri ile bütünleştirilmesi ve bağdaştırılması bu alanlarda turizm faaliyetlerinin yaygınlaşmasında etken olmaktadır (Yang vd., 2010). Ayrıca tarım turizminin çevreyle uyumlu bir şekilde gelişmesi kaynakların uzun dönemli kullanımını sağlamaktadır (Savgın ve Zengin, 2018).

Yapılan tanımlar da göz önüne alındığında tarım turizminin gerekliğinin ekonomik, sosyo-kültürel ve ekolojik bağlamda etkilerini incelemek gerekmektedir.

Tarım turizminin ekonomik etkileri: Kırsal turizm

temelli faaliyetlerin gelişmesi üretim gibi diğer kırsal temelli ekonomik faaliyetlerin gelişmesine oranla daha az maliyetli ve daha kolaydır. Bu tip turizm etkinliklerinin gelişmesi için bölgede yer alan değerlerin kullanılması, yerel işletmelerin katılımının sağlanması yeterli olabilmektedir. Kırsal alanlarda bu tip faaliyetlerin gelişmesi aynı zamanda bu alanlarda dolaylı olarak hizmet sağlayanlarında ekonomik kazanç elde etmesini sağlamaktadır (Wilson vd, 2001). Kırsal alanda gelişen turizm türleri yerel endüstrileşme seviyesinde çeşitlenmeye ve alanlarda iş çeşitliliğine neden olmaktadır (Kunasekaran vd, 2012). Aynı zamanda bu alanlarda gelişen turizm faaliyetleri; yerel ürünlere olan talebi artırmakta, bölgesel pazarlama faaliyetlerini güçlendirmekte, ilave değerler yaratmakta, doğrudan pazarlama fırsatlarını artırmakta bütün bunlar ise ekonomik faaliyetleri teşvik etmektedir (Karabati vd, 2009).

Tarım turizminin sosyal ve kültürel etkileri:

Tarım turizmi çiftçilere, çiftlik işletmecilerine, çev-releyen topluma ve toplumun bütününe birçok fayda sağlamaktadır. Bunlar arasında yukarıda ifade edilen ekonomik faydalar olduğu gibi, kırsal

yaşam tarzının korunması ve devamının sağlanması, yerel alışkanlıkların korunması ve devamının sağlanması ve özellikle yerel üretim alışkanlıkları gibi yöreye has özelliklerin korunması gibi faydalar yer almaktadır (Tew ve Barbieri, 2012). Tarım turizmi faaliyetleri kırsal alanlarda nüfus yapısının azalmasının engellenmesi, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi veya eksik olanların düzeltilmesi gibi yerel toplumu da ilgilendirilen sorunların çözümünde de katkı sağlamaktadır (Sharpley, 2002). Tarım turizmi, yerel toplum ve turistler açısından bir katalizör gibi değerlendirilebilir, yerel topluma ait değerlerin, doğal yapının, tarihsel ve kültürel özelliklerin turistler aracılığı ile taşınması ve başka alanlarda da yayılmasına neden olan bir faaliyet görevi üstlenmektedir.

Tarım turizminin ekolojik etkileri: Tarım

turizminin ekonomik ve sosyal etkilerinin yanında ekolojik etkileri de oldukça önemlidir. Tarım turizmi ile kırsal alanlarda atıl durumda olan araziler tarımsal üretim için kullanılmakta ve tarım alanları ekonomik ve sosyal olarak geri kazanılmaktadır. Bununla birlikte biyolojik çeşitliliğin korunmasını ve yerel kaynaklardan yararlanılmasını sağlamaktadır. Tarım turizmi ile yörenin sosyal ve çevresel kapasiteleri artırılmakta ve çevre bilinci oluşturulmaktadır. Ayrıca yatırımlar çevreyle, doğal ve sosyo-kültürel yapıyla uyumlu ve bunları korur nitelikte gerçekleşmektedir. Tarım turizmi kaynak kullanımında faydacı ve sürdürülebilir olması açısından önemlidir. Aynı zamanda çiftliklerde turistlere ve yerel halka doğal, yapılı ve sosyo-kültürel çevrenin korunmasına yönelik verilen eğitimler ile insanlarda ekolojik bilinç uyandırılmaktadır. Böylece doğal çevrede oluşan tahribatın en alt düzeye indirilmesi amaçlanmaktadır.

Tarım turizminin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini Yang ve arkadaşları (2010) Şekil 1’deki gibi özetlemiştir.

81 Şekil 1: Tarım Turizminin Çevresel, Sosyal ve Ekonomik Etkileri

Kaynak: Yang, Z., Cai, J. ve Sliuzas, R., (2010)

Tarım turizminin ekonomik, sosyo-kültürel ve ekolojik yönden olası etkileri kısaca özetlenirse: Tarım turizm yer aldığı bölgede yaşayan yerel halkın ek gelir sağlamasında en önemli faktör olarak ifade edilebilmektedir. Tarımsal faaliyetlerin yoğunlaştığı bölgelerde, kırsal kalkınmanın sağlanmasında tarım turizmi faaliyetleri tamamlayıcı bir unsur olarak ifade edilebilmektedir. Tarım turizmi ile kırsal alanda yer alan hizmetlerde ve kalitelerinde artış sağlanabilmektedir. Kırsal alanların turistler tarafından ziyaretiyle kültür alışverişiyle beraber kırsal halkın dışa açılması sağlanabilecektir. Tarım turizminin teşvik edilmesi ile bölgede yer alan doğal kaynakların korunması hususunda yerel halk daha titiz hareket edecektir. Bu bağlamda tarım

turizminin uygulama alanlarından biri olan ekolojik çiftliklerden bahsetmek gerekmektedir.

1.2. Ekolojik Çiftlikler

Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN) tanımına göre ekoturizm: “eğlenmeyi, doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, düşük ziyaretçi etkisi olan ve yerel halka sosyoekonomik fayda sağlayan, doğal alanlara karşı çevresel açıdan sorumluluk taşıyan seyahat ve ziyarettir.” (www.iucn.org) şeklinde tanımlamıştır (Demir, 2015). Ekoturizm doğal alanların korunması, ziyaretçilerin

sürdürülebilir turizm konusunda eğitimi ve yerel halkın refahının sağlanması gibi sürdürülebilirliği içeren bir kavram olması sebebiyle diğer turizm türlerinden farklılık göstermektedir (Wood, 2002). Bu anlamda Türkiye’de son zamanlarda ekoturizm çalışmaları daha çok ekolojik çiftlikler ile sürdürülmektedir.

Ekolojik çiftlikler, tarım turizminin en yaygın olarak uygulandığı alanlardır. Ekolojik çiftlikler doğaya zarar vermeden, geri dönüşümün sağlandığı, ekolojik yaşam felsefesinin tüm öğelerini barındırarak tarım yapan bir çiftlik tipi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarım turizmi kapsamında, ekolojik tarım yapan çiftlikler aynı zamanda tatil çiftlikleri olarak da anılmaktadır. Günümüzde insanların çevre bilincinin artmasıyla beraber doğayı keşfetme, doğayla buluşma ve farklı aktivite arayışları, ekolojik çiftliklerin daha da yaygınlaşmasına, bununla beraber çiftlik turisti sayısının da artmasına sebep olmaktadır. Ekolojik çiftlikler, çiftlikte belirli bir süre yaşamak ya da

sadece günübirlik ziyaretler gerçekleştirerek çiftlik yaşamını deneyimlemek isteyen misafirlerine konaklama ve yeme içme olanakları ile çeşitli açık hava etkinliklerine de katılma imkânı sunmanın yanında asıl işi tarım ve hayvancılık olan çiftlik işletmeleridir. Çiftliklerde sunulan ürünler, çiftlik evinde konaklama imkanının yanı sıra, meyve ve sebzeleri toprağa ekme ve toplama, işleme, ürünlerden reçel, yağ ve sabun gibi yan ürün yapımı, yöresel el sanatları, yöresel ürün yapımı, küçük ve büyükbaş çiftlik hayvanlarının bakımı gibi çiftlik etkinliklerinde bulunabilmektedir. Ayrıca çiftlik ziyaretçileri çiftliğin bulunduğu bölgenin doğal ve kültürel özelliklerine bağlı olarak varsa anıt veya müze yerlerinin ziyaretleri, doğa ve tarım hakkında bilgi takası, yaban hayatını gözlemleme, rehber eşliğinde dağ ve doğa yürüyüşleri ve piknik yapma gibi açık hava etkinliklerinden faydalanabilmektedirler. Mura ve Kljucnikov (2018), turistlerin, çiftliklerin sunduğu faaliyetlerle aktif olarak ilgilenmek istediklerini; ayrıca tesisin sahibi

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi Özkan ve Ercoşkun, 2019: 05 (03)

82

ile iletişim kurmak ve çiftliğin çalışması ve faaliyetleri hakkında bilgi almak istediklerini belirtmektedir.

Ekolojik çiftlikler sadece doğası ve doğal yaşam etkinlikleri ile ön plana çıkan bir turizm şekli değildir. Son zamanlarda doğal ve organik gıdalara ilginin artması insanların sağlıklı yaşam yolunun sağlıklı gıdalardan geçtiği bilincine varmasına ve beslenme şekillerini değiştirmelerine neden olmuştur. Organik gıdaların satıldığı organik pazarlar, birçok insan için önemli kamusal alanlardır ve yerel ekonomik gelişme ve istihdam için fırsatlar sunar. Organik pazarlar sosyal etkileşim ve ilişkinin, farklı kültürlerin buluşmasını ve topluluk duygusunun gelişmesini sağlar (Ercoşkun,2018). Ekolojik çiftliklerde üretime dahil olan insanlar tükettikleri ürünlerin nerde, ne şekilde ve ne şartlarda üretildiğini görmekte ve çevreye karşı sorumluluklarının uyanması sonucu daha bilinçli tüketiciler haline gelmektedirler. Ekolojik çiftliklerde yapılan doğal ve organik tarım sağlıklı beslenmeyi önemseyen ziyaretçiler için çekici bir faktör olmakta ve organik pazara katkı sağlamaktadır.

Ekolojik çiftlikler, kırsal bölgelerin özellikle de yıl boyunca turizm faaliyetleri için elverişli koşulları olan yerlerin geliştirilmesinde önemli bir araçtır. Bu doğrultuda çiftlik turizminin bazı temel şartları da karşılaması gerekmektedir (Cut-Lupulescu vd, 2014):

• Tarım sistemlerinde ortaya çıkan sorunlara ve kırsal kesimin karşılaştığı krizlere karşı koyabilmeleri için yerel halka ek gelir sağlamak,

• Turistik çekiciliği olan ürünleri ve yerel hizmet arzını artırarak ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesini sağlamak,

• Ekolojik sistemler, ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmeler arasında bir denge oluşturmak ve gelişim sürecini, dolayısıyla değişimi desteklemek,

• Dayanışma ve sosyal uyum faktörü olarak kültürel alışverişi desteklemek, yerel halk ve ziyaretçiler için yaşam koşullarının iyileştirilmesi amacıyla belirlenmiş bölgesel politikaların uygulanmasına yardımcı olmak, • Az gelişmiş bölgelerde ekonomik faaliyetlerin rekabet edebilirliğini arttırmak, • Gerekli ekipman ve altyapının karşılanmasını

sağlamak.

Doğayı tahrip etmeden gelişmeyi ilke edinen ekolojik çiftliklerin sosyal, ekonomik ve ekolojik açıdan etkileri oldukça önemlidir. Gössling ve Mattsson (2002) bu etkileri şu şekilde açıklamıştır; Çiftlik Turizminin Sosyo-Kültürel Yönden Etkileri: Yiyecek üretimi ve doğal yöntemler ile ilgili bilgi

sağlar. Çevreye ilgi artar. Modern yaşam ve yiyecek üretimine karşı eleştirel davranışların ortaya çıkmasına neden olur. Çocuklara hayvanlar ile iletişim kurma fırsatı verir. Sosyal ilişki ve kültürel değişimlerin artmasını sağlar. Çiftçiler için dünyaya bir pencere açar. Çiftçilerin anlayışlarının gelişmesine yardımcı olur. Kırsal bölgelerdeki problemlerin farkındalığını artırır.

Çiftlik Turizminin Ekonomik Yönden Etkileri: Yerel finansal kaynakları seferber eder. Kırsal ekonomiyi çeşitlendirir ve dengede tutar. Piyasa değişikliklerine karşı esneklik sağlar. Yeni iş fırsatları doğurur. Çarpan etkisi diğer ekonomik sektörlere katkıda bulunur ve dengeler. Çiftlik ürünlerini satma yoluyla ek gelir sağlar. Kesintisiz, doğrudan kullanılabilir gelir sağlar. Kadınlar için iş yaratır. Yurtiçi harcamalar yoluyla ulusal ekonomiyi destekler.

Çiftlik Turizminin Ekolojik Yönden Etkileri: Ekolojik ürün üretimine yardımcı olur. Yerel kaynaklardan yararlanılır. Az enerji kullanımını gerektirir. Çevre üzerinde fiziksel etkisi oldukça azdır. Tarımsal, kültürel ve geleneksel çevrenin korunmasına yardımcı olur. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olur.

Ekolojik çiftliklerin asıl amacı, üretim faaliyetlerinden ilk elden ekolojik yöntem, deneyim ve bilgileri paylaşmak, doğa dostu üretim ve tüketim modellerinin desteklenmesi yoluyla, toprak, hava ve su kalitesinin, biyolojik çeşitliliğin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesine katkıda bulunmaktır. Ekolojik çiftliklerin sosyal, ekonomik ve ekolojik açıdan etkilerinin tarım turizminin etkileri ile benzerliği dikkat çekmektedir. Bu benzerlikler tarım turizmi ile ekolojik çiftliklerin iç içe olduğunun bir göstergesi niteliğindedir. Phillip ve arkadaşları (2010), tarım

turizminin temel belirleyici özellikleri arasında bir çiftlikte tarımsal kökenli faaliyette bulunmak, doğrudan üretimde olmak, dolaylı olarak işleme, satış; pasif olarak çiftlik dışı faaliyetlere katılma ve bu deneyimlerde otantik algısının var olması olarak açıklanmaktadır.

Kısacası ekolojik çiftlik turizmi, çiftlikle ilgili ve genellikle çiftlikte konaklamayı ve çiftlik organizasyonu ve deneyimlerinden yararlanmayı içeren bir turizm şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde insanların çevre bilincinin artmasıyla beraber doğayı keşfetme ve farklı aktivite arayışları, sağlıklı besine ulaşma arzusu ekolojik çiftliklere olan ilginin artmasına ve ekolojik çiftliklerin daha da yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Son dönemlerde oldukça ön planda olan ekolojik çiftlikler çalışma kapsamında incelenmiş ve bir sonraki bölümde İç Anadolu Bölgesi’nde faaliyet

83 gösteren ekolojik çiftliklerin değerlendirilmesine yer

verilmiştir.

2. İç Anadolu Bölgesi’nde Faaliyet Gösteren

Ekolojik Çiftlikler

Ekolojik çiftliklerde tarım turizmi, Avrupa’da 100 yıldan fazla zamandır örgütlü bir endüstri şeklinde gelişme göstermesine ve 2. Dünya Savaşından sonra hızlı bir şekilde büyümesine karşın, Türkiye’de son birkaç yıldır tanınmaya başlayan bir turizm türüdür (Yılmaz, 2008). Ekolojik çiftlik, doğaya zarar vermeden, geri dönüşümün mümkün olduğu, su ve enerji kaynaklarının bilinçli kullanıldığı, ekolojik yaşam felsefesinin tüm öğelerinin barındırarak tarım yapmayı amaçlayan çiftlikleridir.

Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneğinin 2003 yılında hayata geçirdiği Tarım Turizmi Bilgi ve Tecrübe Takası (TaTuTa) projesi ile ülke genelinde 7 bölgede, 92 ekolojik çiftlikte, tarım turizmi hizmeti verilmeye başlanmıştır (Tablo 1). Ekolojik sertifikalı veya sertifikasız, ekolojik yaşam bilinciyle üretim

yapan ve yaşayan çiftçi aileleri, kendilerine ve konuklara yetecek kadar veya pazara yönelik büyük çaplı ekolojik üretim yapan çiftlikler, ekolojik yaşama uyumlu yöresel bilgiyi yaşatan çiftçiler gerekli formları doldurarak TaTuTa üyesi olmak için başvuru da bulunabilmektedir. TaTuTa projesinin ana amacı Türkiye’de ekolojik tarımla geçinen çiftçi ailelerine mali, gönüllü işgücü ve/veya bilgi desteği sağlayarak ekolojik tarımı teşvik etmek ve sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Ayrıca şehirde yaşayan insanların ekolojik çiftliklerdeki yaşamı deneyimleyerek, ekolojik yaşam ile ilgili sorumluluklarını içselleştirmesi ve böylece günlük yaşamında daha fazla uygulamaya sokması da TaTuTa projesinin amaçlarından biridir. Proje kapsamında gönüllü; işgücü, bilgi ve/veya tecrübe desteği sağlayarak çiftlikte gönüllü olarak çalışan kişi şeklinde tanımlanmaktadır. Çalışma karşılığında gönüllünün konaklama ve yemek ihtiyaçları çiftlik tarafından karşılanır. Konuk ise; konaklama ve aldığı hizmetlerle ilgili mali desteğini aracısız olarak çiftliğe veren kişidir. Çiftlikte çalışma zorunluluğu yoktur (www.tatuta.org, 2019).

Tablo 1: Türkiye’de Bulunan Ekolojik Çiftliklerin Bölgesel Dağılımı

Bölge Adı Çiftlik İşletmesi Sayısı

Akdeniz Bölgesi 25

Karadeniz Bölgesi 25

Marmara Bölgesi 15

Ege Bölgesi 14

Doğu Anadolu Bölgesi 6

İç Anadolu Bölgesi 5

Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2

Toplam 92

Kaynak: http://www.tatuta.org, et: 20.04.2019

Çalışmada İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve TaTuTa kapsamında faaliyet gösteren Ekolojik Çiftlikler incelenmiştir. Bölgede toplam 5 çiftlik olmasına karşın 3 tanesi hakkında yeterli bilgiye ulaşılabilmiş ve bu yüzden 3 ekolojik çiftlik ele

alınmıştır. Bu çiftliklerin yetkilileri ile ortalama 60 dakikalık görüşmeler yapılarak çiftlikler hakkında bilgiler elde edilmiştir. Çiftlik yetkilileri ve çiftlikler hakkında genel bilgiler Tablo 2 ve Tablo 3’te verilmiştir.

Tablo 2: Çiftlik Yetkilileri ile İlgili Genel Bilgiler

Katılımcı Görüşme Yapılan Çiftlik Çiftlik Sahibinin Yaşı Çiftlik Sahibinin Eğitim Durumu Çiftlik Sahibinin Mesleği Çiftlik Çalışanı Aile Birey Sayısı Çiftlik Deneyim Yılı 1 Hüseyin

Genç Çiftliği 64 Üniversite Öğretmen 3 19

2 Cevizbağı Çiftliği 61 Üniversite Makine Mühendisi 2 25 3 Kapor Çiftliği 63 Üniversite Radyo Televizyon 4 25

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences Özkan ve Ercoşkun, 2019

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi

84

Çiftlik yetkilileri ile ilgili genel bilgilere bakıldığında hepsinin üniversite mezunu emekli insanlar olduğu görülmektedir. Çiftliklerde

genellikle eşleri ile çalışan yetkililerin minimum 19 yıllık çiftlik deneyimleri olduğu dikkat çekmektedir.

Tablo 3: Çiftlikler ile İlgili Genel Bilgiler

Katılımcı Çiftlik Hizmetleri Konaklama Kapasitesi Çiftlik Faaliyetleri En Çok Katılım Gösterilen Faaliyetler Çiftlikte Konuşulan Diller 1 Konaklama, Kahvaltı, Çalışma 1 oda Tarım, hayvancılık Bahçe ve tarla işleri Türkçe İngilizce 2 Konaklama, Kahvaltı, Çalışma 15 yatak Tarım, hayvancılık, eğitim, turizm Bahçe ve tarla işleri Türkçe İngilizce Almanca 3 Konaklama, Kahvaltı, Çalışma 16 yatak Tarım, hayvancılık, turizm Bahçe ve tarla işleri, üretim, paketleme Türkçe İngilizce Arapça Farsça

Kaynak: Çiftlik sahipleri ile yapılan mülakatlarla elde edilmiştir.

Çiftlikler hakkında genel bilgilere bakıldığında ise çiftlik hizmetleri üç işletmede de konaklama, kahvaltı ve çalışma olarak karşımıza çıkmaktadır. Turistik bir bölgede olmasından da dolayı Kapor Çiftliği en yüksek konaklama kapasitesine sahip çiftliktir. Hüseyin Genç Çiftliği tarım üzerine yoğunlaşmış bir işletmedir ve konaklama sadece 1 odada gerçekleşmektedir. Çiftliklerin ortak faaliyet alanı tarımdır. Diğer çiftliklerden farklı olarak Cevizbağı Çiftliği, Ahi Evran Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nin uygulamalı eğitim alanı olarak kullanılmaktadır. Çiftliklerde en çok katılım gösterilen faaliyet ise bahçe ve tarla işleridir. Çiftliklerde konuşulan ortak dil Türkçe ve İngilizce olmakla birlikte Kapor Çiftliği’nde toplam 4 dil kullanılmaktadır.

Çiftlikler hakkında elde edilen genel bilgilerin yanında çiftlik sahiplerine işletmenin kuruluş

amacı, üretim şekilleri ve ürünleri, çiftlik büyüklükleri, istihdam olanakları ve ziyaretçi profilleri hakkında da sorular sorulmuştur. Yapılan mülakatlar doğrultusunda çiftlikler ile ilgili ayrıntılı bilgilere alt başlıklarda yer verilmiştir.

2.1. Hüseyin Genç Çiftliği (Üç Elma Doğal Tarım) Hüseyin Genç Çiftliği, Çankırı İlinde, Yapraklı İlçesine ait Tatlıpınar ve Doğanbey Köyleri çevresindedir. Çankırı merkeze 25 km, Ankara merkeze uzaklığı 150 km civarındadır. Aile, Doğanbey köyünde 800 m2 alan üzerinde, geleneksel köy mimarisine uygun yapılan iki katlı köy evinde ikamet etmektedir. Evin bahçesi, meyve ağaçlarına, asma ve gündelik sebze gereksinimi için sebze bostanına ve bir kısmı ise atölye çalışmasına ayrılmıştır.

Resim 1: Hüseyin Genç Çiftliği

(a) Çiftlik konaklama yeri (b) Çiftlik bahçesi

Kaynak: http://www.ucelmadogaltarim.com et: 02.05.2019 50 dönümlük arazide 2000 yılından beri üretim yapan ailenin öncelikli amacı insanları doğayla buluşturmak ve benimsemiş oldukları Fukuoka

tarım felsefini yaygınlaştırmaktır. Hüseyin Bey Fukuoka tarım felsefesini kısaca şöyle açıklamıştır:

85 ‘Toprağı işlemek ve gübrelemek, yabani otları

temizlemek ve kimyasal ilaçlara bağlı kalmak yok. Yani biz doğaya müdahale etmeden doğayı koruyarak üretim yapıyoruz. Çiftliğimize gelen ziyaretçilerimize bu konuda bilgi vermeye ve yerinde öğretiler yapmaya çalışıyoruz.’

Hüseyin Bey çiftliği küçük bir aile işletmesidir. Doğayı koruyarak kullanma ilkesi kapsamında çiftlikte ilaçsız doğal tarım yapılmakta, sıcak su üretiminde güneş enerjisinden faydalanılmakta ve gıda atıkları hayvan yemi, hayvan atıkları ise toprak gübresi olarak kullanılmaktadır. Aile israf etmeden ve doğaya zarar vermeden doğayla iç içe yaşamayı benimsemiştir. Hüseyin Bey ve ailesinin önceliği ise bu yaşam tarzlarını diğer insanlara da benimsetmek ve insanlara doğayla buluşma imkanı sağlamaktır. Bu doğrultuda Hüseyin Genç Çiftliği yılın belirli dönemlerinde ziyaretçilerini ağırlamaktadır. Çiftlik nisan ayından eylül ayına kadar konuklara; haziran ve eylül aylarında ise gönüllü ziyaretçilere hizmet vermektedir.

Kurulduğu ilk yıllardan beri doğal tarım yapan ve bununla ön plana çıkan Hüseyin Genç Çiftliği’nde çiftlik sahibi ailenin ikamet ettiği evin bir odası ziyaretçilerin konaklaması için kullanılmaktadır. Ancak önümüzdeki yıldan itibaren çiftlikte konaklama hizmetinin olmayacağını söyleyen Hüseyin Bey bunun nedenlerini şu şekilde anlatmıştır:

‘Çiftliğimize gönüllü olarak çalışmaya gelen konuklarımız çiftlik kurallarının dışına çıkıyor ve çiftlik işlerinin aksamasına neden oluyorlar.

Günlük yevmiyeli çalışan işçilerimizden daha çok verim alıyoruz. Bu yüzden yeni sezonda gönüllü konaklamalı ziyaretçi almamaya karar verdik. Bunun dışında bazı ekonomik nedenlerde söz

konusu.. Turizm Bakanlığı’nın şartlarını

sağlamakta zorlanıyoruz. Mevcut konaklama alanımız Turizm Bakanlığı şartlarına uymuyor ve şu anda bunu sağlayacak maddi bütçemiz de bulunmamakta.’

Hüseyin Genç Çiftliği’ne yakın illerden ve Çankırı’nın diğer ilçelerinden yılın her ayı özellikle hafta sonları kahvaltı ve günübirlik geziler için çok sayıda ziyaretçi gelmektedir. Ziyaretçi profili genellikle çocuklu ailelerden oluşmaktadır. Çiftlik ziyaretçilerinin bir kısmı şehirden kaçıp doğayla buluşmak isteyen, tarımsal üretimin nasıl yapıldığını görmek, deneyimlemek ve ailelerine göstermek isteyen şehir insanlarından oluşurken bir kısmı ise son dönemlerde turizm sektöründe yer almaya başlayan ekolojik çiftlikleri ve çiftlik tatillerini merak eden ve deneyimlemek isteyen ziyaretçilerden oluşmaktadır. Ziyaretçiler çiftlikte güzel vakit geçirmenin yanında yakın çevredeki doğal ve tarihi yerleri gezme ve görme şansı da yakalamaktadır. Çiftlik ziyaretçileri doğal ürünlerle beslenmenin yanında doğal ürünleri dalından toplama ve satın alabilme imkanına da sahiptir. Hüseyin Bey, Üç Elma Doğal Tarım markası ile hem çiftlikte hem internet üzerinden çiftlik ürünlerinin satışını yapmakta ve çiftlik ekonomisine katkı sağlamakta, böylece hem yerel ekonomiyi hem aile ekonomisini canlı tutmaya çalışmaktadır.

Resim 2: Hüseyin Genç Çiftliği Ziyaretçileri

Kaynak: http://www.ucelmadogaltarim.com et: 02.05.2019

2.2. Cevizbağı Çiftliği

Cevizbağı Çiftliği, Kırşehir İli Kaman ilçesi Yelek Beldesi’nde kurulu bir aile işletmesidir. Çiftlik Yelek Kasabası’na 10 km, Ankara merkeze 150 km uzaklıktadır. Yaklaşık 265 dönüm araziye sahip çiftlik 1994 yılında, ülkemizde ünüyle tanınan Kaman

Cevizi üretimi amacıyla kurulmuş ve bu doğrultuda alt yapısı hazırlanmıştır. Günümüzde organik tarım kapsamında kaman cevizi ağaçlarının yanı sıra badem, elma, armut, kayısı, üzüm, vişne, kiraz ve ayva gibi iklime uygun meyvelerde yetiştirilmektedir.

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi Özkan ve Ercoşkun, 2019: 05 (03)

86

Resim 3: Cevizbağı Çiftliği

(a) Çiftlik konaklama yeri (b) Çiftlik bahçesi Kaynak: http://cevizbagi.com.tr e.t: 02.05.2019

Cevizbağı Çiftliği bir aile işletmesidir. Çiftlik sahibi çevreye duyarlı, doğal yaşamı destekleyen ve doğaya zarar vermeden tarımsal üretim yapmayı ve bununla birlikte şehir hayatından kaçmak ve kent kirliliğinden uzaklaşmak isteyenler için bir alternatif olmayı amaçlamaktadır. Çiftlikte sıcak su güneş enerjisinden elde edilmekte, gıda atıkları hayvansal yem, hayvan atıkları ise tarımsal gübre olarak değerlendirilmektedir. Kaman cevizi üretimi ile faaliyet göstermeye başlayan çiftlik 25 yıldır hizmet vermektedir. Sadece kendi ekonomilerine değil yerel ekonomiye de büyük katkı sağlayan Cevizbağı Çiftliği’nde bir aile daimi olarak çalışmakta ve dönemsel olarak yevmiyeli işçiler çalıştırılmaktadır. Yılın her ayı hem konuk hem gönüllü ziyaretçilere hizmet veren çiftliğin ziyaretçi profilinde hem yerli hem yabancı turistler yer almaktadır. Çiftliğe gönüllü olarak çalışmaya gelen ziyaretçiler daha çok yurtdışından gelmektedir. Konuk olarak gelen ziyaretçiler ise hafta sonları ve tatillerde Ankara, Nevşehir gibi çevre illerden gelen çocuklu ailelerden oluşmaktadır. Çiftlikte hem konuklar hem de gönüllüler organik tarım kapsamında yetişen ürünlerin ekim, dikim, bakım, hasat, depolama ve sevkiyat teknikleri hakkında uygulamalı bilgiler edinebilmektedir. Kendi meyve-sebzelerini kendileri toplayan konuklar toprakla buluşma imkanı yakalayabilmektedir. Tarımsal üretimin zorluklarına birebir şahit olan ziyaretçiler doğaya

karşı bilinçlenmeye başlamaktadır. Çiftlik ziyaretçilerine çiftlik aktiviteleri dışında çevrede bulunan tarihi ve coğrafi değerlere sahip yerleri gezme, Hirfanlı Baraj Gölü’nde yüzme ve güneşlenme, Baranı Dağı’nda yürüyüş yapma ve güneş batımını seyretme imkanı sunulmaktadır. Çiftlik sahibi Ahmet Bey ekolojik çiftliklerin ve Cevizbağı Çiftliği’nin neden tercih edildiğini kısaca şöyle açıklamıştır:

‘İnsanlar bilinçlenmeye başladı. Daha sağlıklı gıdalarla, daha sağlıklı yaşam koşullarında yaşamak istiyorlar. Bu da organik tarıma ve organik ürünlere olan ilgili artırıyor. İnsanlar tükettikleri tarım ürünlerinin nasıl ve ne koşullarda üretildiğini görmek ve ailelerine göstermek istiyorlar. Tabi bir de artık şehirlerden ve kalabalıktan sıkılan insanlar var doğayla buluşmak ve sakin bir tatil geçirmek isteyen. Ekolojik çiftlikler zamanla bu insanlar için alternatif bir tatil seçeneği haline geldi. Bunun

dışında grup halinde çiftliğimize gelen

ziyaretçiler de var. Günübirlik gezilerle çiftlikleri keşfetmeye çalışan küçük topluluklar.. Cevizbağı Çiftliği olarak hem faaliyetleri hem sunduğu hizmetler açısından birçok kesimin beklentilerine cevap vermekte ve bu yüzden de tercih

edilmekteyiz. Ziyaretçilerimizin bizleri ve

yaptığımız işleri takdir ederek çiftlikten ayrılması bizi çok onurlandırıyor.’

Resim 4: Cevizbağı Çiftliği Ziyaretçileri

87

2.3. Kapor Çiftliği

Kapor Çiftliği Nevşehir ili, Avanos ilçesinde bulunmaktadır. Çiftlik Ankara merkezine 285 km, Nevşehir merkezine ise 20 km uzaklıktadır. 2007 yılında organik tarım yapmak amacıyla kurulan

çiftlik 860 dönüm büyüklüğe sahiptir. Ayrıca çiftlik arazisi içerisinde 20 kişilik bir butik otel de bulunmaktadır.

Resim 5: Kapor Çiftliği

(a) Çiftlik konaklama yeri (b) Çiftlik bahçesi

Kaynak: www.facebook.com/www.kapor.com.tr/ e.t:02.05.2019

Kapor Çiftliği’nde kimyasal hiçbir ilaç ve gübre kullanmadan, Tarım Bakanlığı denetimi ve gözetiminde, her yıl yenilenen bir sertifika ile tarımsal ürün yetiştirilmektedir. Çiftlikte organik tarım ile 96 çeşit ürün üretilmekte ve işlenmektedir. Oldukça büyük bir araziye sahip olan çiftlikte 16 yatak kapasiteli 20 kişilik Turizm Bakanlığı işletme belgeli bir otel bulunmaktadır. Yılın her ayı konuk ve gönüllü ziyaretçileri kabul eden çiftlikte temel amaç insanlara organik tarımın zorluklarını göstermek ve insanları doğayla buluşturmaktır. Çiftliğe her ay iki adet gönüllü kabul edilmekte bunun dışında çiftlikte sürekli ve mevsimsel olarak çalışanlar bulunmaktadır. Gönüllü olarak çalışmaya gelen ziyaretçiler genellikle yurtdışından gelen yabancı turistler olup çiftlikte bir hafta kalmaktadırlar. Konuklar ise ülkemizin her yerinden daha çok hafta sonları gelen ve kısa süreli dinlenme tatilleri

yapmak isteyenlerden oluşmaktadır. Bunun dışında çiftlikte haftanın her günü grup ve bireysel kahvaltılar ve günübirlik çiftlik gezileri yapılmaktadır.

Çiftlik sahibi Osman Bey çiftliğinin neden tercih edildiğini kısaca şöyle açıklamıştır:

‘Ziyaretçilerimiz ile yaptığımız görüşmelerde şunu fark ediyorum insanlar artık kalabalık, kitlesel tatillerden sıkılmış durumda daha doğal daha sakin seyahatler etmek, doğayla buluşmak, ailelerini ve çocuklarını doğayla tanıştırmak ve kafa dinlemek istiyorlar. Bu noktada da çiftlikler ön plana çıkıyor. Nevşehir gibi her mevsim turizmin ön planda olduğu bir şehirde konumlanmak bizim en büyük şansımız. Bu durum çiftliğimizin her mevsim işlek olmasını ve yerli turistlerin yanında yabancı turistler tarafından da fazla tercih edilmesini sağlıyor.’

Resim 6: Kapor Çiftliği Ziyaretçileri

Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences Özkan ve Ercoşkun, 2019

Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi

88 İncelenen çiftliklerin büyük bir kısmı aynı zamanda

çiftlik-otel olarak faaliyet gösterse de çiftliklerde gerçekleştirilen insan kaynakları, halkla ilişkiler, pazarlama faaliyetleri aile işletmesi ölçeğinde yürütülmektedir. Aile işletmesi olan bu çiftliklerin genel amacının doğaya zarar vermeden üretim yapmak ve insanlarda bu bilinci uyandırmak olduğu görülmektedir. Bu çiftlikler doğa dostu bilinçle beraber altyapı hizmetlerine uzak olmalarının da etkileri ile güneş enerjisini daha çok kullanmakta ayrıca atıklarını geri dönüşümle değerlendirmektedirler. Çevreye karşı sorumluluklarını yerine getirirken bu bilinci ziyaretçilerine de edindirmeye çalışan bu işletmeler doğayla tanışmak isteyenler için doğru bir tercih gibi görünmektedir. Genel olarak yılın her dönemi konuk ve gönüllü kabul eden çiftlikler hem insanlara doğa tatili ve doğaya katılma imkanı sunmakta hem de kendilerine ek gelir sağlamaktadır.

3. Sonuç ve Değerlendirme

Doğal ve kültürel çevresi bozulmamış kırsal alanların, insanlara stresten ve karmaşadan uzak, huzurlu ve rahat bir yaşam şeklini sunmasının anlaşılması ve çevre bilincinin giderek artması insanları, doğal ve kültürel seyahatlere yönlendirmiştir. Yaşanan bu gelişmelere bağlı olarak, turizm literatüründe çiftlik turizmi, çiftlik tatilleri, tarım turizmi, ekolojik otel, ekolojik yaşam çiftlikleri gibi pek çok şekilde adlandırılan tatil çiftliklerine yönelik talebin de giderek arttığı görülmektedir. Alternatif bir turizm çeşidi olarak karşımıza çıkan çiftlikler aynı zamanda bölgeler arasındaki gelişmişlik düzeyleri arasındaki farklılıkların en aza indirilebilmesi, tarımsal alanların daha verimli kullanılabilmesi ve yerel ekonomiye katkı sağlaması açısından oldukça önemlidir. Ayrıca farklı kültürlerden gelen insanlarla sosyal ilişkilerin kurulması, yörenin doğal ve kültürel özelliklerinin tanıtılması, gönüllü misafirlerin çiftlik işlerine yardımcı olmaları bu çiftliklerin turizm faaliyeti gerçekleştirmelerinin önemli sebepleridir. Bu doğrultuda TaTuTa projesinin rolü büyüktür.

TaTuTa projesi kapsamında faaliyet gösteren çiftliklerin çoğu ekolojik tarım yöntemlerinin uygulandığı, organik üretimin yapıldığı, çevreye karşı duyarlı ziyaretçilere ev sahipliği yapan, çeşitli ekoturizm faaliyetlerinin gerçekleştirildiği doğa dostu çiftlik otellerdir. Çiftlikler, bulunduğu bölgenin doğal ve kültürel özelliğini taşımakta, bölgenin coğrafi ve yöresel özelliklerine uygun mimarisiyle dikkat çekmektedirler. Ekolojik çiftlikler çocuklu ailelerin katıldığı ve çocukların

doğal hayatı tanımaları amacını güden bir amaçla da gerçekleştirilebilmektedir. Öte yandan, artan şehirleşmenin yarattığı baskılar sonucu kırsal hayata duyulan özlem, büyüyen organik yiyecek pazarı ve geleneksel kırsal hayatı koruma isteği gibi faktörler de tarım turizmi talebinin oluşmasına neden olmaktadır. Ayrıca ekolojik çiftliklerin hem yerli hem yabancı turistler tarafından oldukça ilgi çekiyor olması her geçen gün bu çiftliklerin sayılarında da artışa neden olmaktadır.

Doğal Besin, Bilinçli Beslenme Ağı (DBB), doğa-dostu yöntemlerle üretilen sağlıklı ürünlere aracısız erişimi kolaylaştırmak ve bu yöndeki üretimi desteklemek amacıyla bir araya gelen kişilerin oluşturduğu, üreticiler ile tüketiciler arasındaki teması ve aracısız satış imkanlarını artıran, birebir etkileşimler, kolektif gözetim ziyaretleri ve geribildirimler yoluyla bir güven ortamı oluşturan, gıda topluluklarının oluşumunu ve gelişimini destekleyen ve gönül birliğiyle çalışan bir Katılımcı Onay Sistemi’dir (https://dogalbilinclibeslenme.wordpress.com/).Ka tılımcı Onay Sistemleri yerel kalite sertifikalandırma sistemleri olarak bilinir. Topluluk, karşılıklı güven, sosyal ağ ve bilgi alışverişine dayanan üreticileri onaylar. Katılımcı Onay Sistemleri girişimleri çoğunlukla küçük organik çiftçilerdir ve müşterileri yakınlardaki yerel topluluklardır. Katılımcı Onay Sistemlerinde taze, organik olarak yetiştirilen ve uygun fiyatlı bir sebze kutusu doğrudan destekçilerin kapılarına gönderilir. Bu hizmetler gelenek, lezzet ve doğal mevsim mevcudiyeti ve sağlıklı gıda bilincini destekler (Ercoşkun, 2018). Tüketicinin doğal ve organik ürünlere erişiminin kolaylaşmasını sağlayan bu sistemler aynı zamanda üreticinin daha fazla tüketiciye ulaşmasına ve daha fazla kazanç elde etmesine de imkan sağlamaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nde 8 adet işletme DBB üreticisidir ve bunlardan bir tanesi örneklem alanımız olan Hüseyin Genç Çiftliği’dir. Çiftlik Üç Elma Doğal Tarım markası ile bu ağın bir üyesidir. Doğal beslenmeye önem gösteren tüketiciler Üç Elma Doğal Tarım ürünlerine çiftliğin web sayfasından ulaşabilmekte ve sipariş verebilmektedir. Böylece tüketici aradığı doğal ürünlere erişmekte ve hem çiftlik ekonomisine hem yerel ekonomiye katkı sağlamaktadır.

Çalışma kapsamında incelenen çiftliklerin tamamında alternatif enerji kaynakları kullanılmakta, ikisinde organik tarım birinde ise doğal tarım yapılmaktadır. Ayrıca çöpler ayrıştırılarak organik olanlar hayvan beslenmesinde kullanılmakta ve geri dönüşüm

89

sağlanmaktadır. Bölgede yer alan çiftliklerin ortak dezavantajlarından bir tanesi deniz bölgesinde olmamalarıdır. Bu durum çiftlik ziyaretçilerinin profilinde oldukça etkilidir. Doğa ile iç içe olma, doğal besinlerle beslenme, stresten, gürültüden, çevre kirliliğinden uzaklaşma gibi pek çok neden insanları kırsal alanlarda zaman geçirmeye yönlendirmektedir. Çiftlikler genel olarak doğayla buluşmayı, tanışmayı ve kaynaşmayı isteyen insanlarla birlikte kalabalıktan kaçmak ve sakin tatil yapmak isteyenler tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca bu çiftliklere gelen ziyaretçiler kentlerin doğal ve kültürel yerlerine günübirlik geziler yapabilmekte ve kenti tanıma imkanı yakalayabilmektedir. Bu doğrultuda ekolojik çiftliklerde tatil yapma ve zaman geçirme isteği olan ziyaretçilerin doğal ve kırsal alanlarda zaman geçirdikçe çevre duyarlı davranışlarının arttığı ve kaynak koruma konusunda daha bilinçli hale geldikleri görülmektedir.

Kaynakça

Ahipaşaoğlu, S. & Çeltek, E. (2006). Sürdürülebilir kırsal turizm. Gazi Kitabevi.

Aikaterini, G., Ioannis, S. & Thanasis, K. (2001). Is agrotourism ‘agro’or ‘tourism’? Evidence from agrotourist holdings in Lesvos, Greece. Anatolia, 12(1), 6-22.

Barbieri, C., & Mshenga, P. M. (2008). The role of the firm and owner characteristics on the performance of agritourism farms. Sociologia ruralis, 48(2), 166-183. Cut-Lupulescu, F., Dincu, A. M. & Borlovan, I. C. (2014).

Implications of Rural Tourism and Agritourism in Sustainable Rural Development. Animal Science and Biotechnologies, 301-302.

Demir, E., S., (2015). Türkiye’de Somut Olmayan Kültürel Mirasın Ekoturizm Bağlamında Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.

Ercoskun, O. Y. (2018). Organic Markets, Participatory Guarantee Systems, and Community-Supported Agriculture for Sustainable Food Communities. In Organizational Culture and Behavioral Shifts in the Green Economy (pp. 137-166). IGI Global.

Gössling, S. & Mattsson, S. (2002). Farm Tourism in Sweden: Structure, Growth and Characteristics, Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 2(1). Güneş, S.,G., & Dülger, A., S. (2018). Kırsal Rekreasyonda

Eğitici Aktivitelerin Tarımın Sürdürülebilirliği Açısından Önemi: Ankara‐Güdül Tahtacıörencik Örneği,

Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20, 477-503.

Iakovidou, O. (1997). Agro-tourism in Greece: the case of women agro-tourism co-operatives of Ambelakia. Medit, 8(1), 44-47.

Kunasekaran, P., Ramachandran, S., Samdin, Z. & Awang, K.W. (2012). Factors Affecting Farmers’ Agro Tourism Involvement in Cameron Highlands, Pahang. OIDA International Journal of Sustainable Development, 4(1), 83-90.

Karabati, S., Dogan, E., Pinar, M., & Celik, L. M. (2009). Socio-economic effects of agritourism on local communities in Turkey: The case of Aglasun. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 10(2), 129-142.

Mura, L., & Kljucnikov, A. (2018). Small Businesses in Rural Tourism and Agrotourism: Study from Slovakia. Economics and Sociology, 11(3), 286-300.

Özhancı, E., & Yılmaz, H. (2017). Köy Ölçeğinde Yerel Değerler ve Kırsal Alan Kimliği Analizi: Bayburt Örneği. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 927-964.

Phillip, S.,Hunter, C. & Blackstock, K. (2010). A Typology for Defining Agritourism, Tourism Management, 31, 754–758.

Savgın, C., & Zengin, B. (2018). Türkiye’de çiftlik turizmine yönelik kavramsal bir model önerisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 86, 239-258.

Sharpley, R. (2002). Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus. Tourism management, 23(3), 233-244.

Sonnino, R. (2004). For a ‘piece of bread’? Interpreting sustainable development through agritourism in Southern Tuscany. Sociologia Ruralis, 44(3), 285-300. Tew, C. & Barbieri, C. (2012). The perceived benefits of

agritourism: The provider’s perspective. Tourism Management, 33(1), 215-224.

Yang, Z., Cai, J. & Sliuzas, R., (2010). Agro-tourism enterprises as a form of multi-functional urban agriculture for peri-urban development in China, Habitat International, 34, 374-385.

Yılmaz, H. (2008). Turizm çeşitlendirilmesi kapsamında ekoturizmin ürünü olarak tatil çiftlikleri: Türkiye’deki tatil çiftliklerine yönelik swot analizi. Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Wilson, S., Fesenmaier, D. R., Fesenmaier, J., & Van Es, J.

C. (2001). Factors for success in rural tourism development. Journal of Travel research, 40(2), 132-138.

Wood, M. (2002). Ecotourism: Principles, practices and policies for sustainability. UNEP.