C- GÜMRÜK REJİMİ ÇEŞİTLERİ
1- Ekonomik Etkili Gümrük Rejimleri
“Antrepo kelime olarak Fransızcadan dilimize geçmiştir ve kelime anlamı olarak gümrüklere gelen ticari eşyanın konulduğu, korunduğu yer, ardiye anlamlarına gelmektedir. Antrepo gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın konulması amacıyla kurulan ve kuruluşunda aranılacak koşulları ve nitelikleri yönetmelikle belirlenen yerlere denir. Ayrıca antrepolar eşyanın gümrük mevzuatında düzenlenen şekilde konulması halinde süresiz kalabildiği ve eşyanın antrepoda kaldığı süre içerisinde eşyaya terettüp eden vergilerin ödenmediği bir gümrük rejimidir”124.
Gümrük antreposu: Gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç edilmek kaydıyla konulduğu genel ve özel antrepoları, genel antrepo: Eşyanın konulması için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarını, özel antrepo: Yalnız antrepo işleticisine ait eşyanın konulması amacıyla kurulan gümrük antrepolarını, ifade etmektedir(GY m.328). Gümrük antrepoları depolanmış hammaddeler için gümrük izleme olanaklarına sahip olan, resmi olarak kayıtlı ihracat üreticilerinin kullanımına yönelik olarak tasarlanmış antrepolar niteliğindedir. Bu çerçevede ithalatçı malları sonunda ihraç edeceğini belgelendirdiği sürece antrepodan yapılacak olan ithalat, ithalat vergilerinden muaf nitelik taşımaktadır125.
Gümrük antrepoları, genel ve özel antrepo olmak üzere ikiye ayrılır. Konuya ilişkin ayrıntılı düzenleme Gümrük Yönetmeliği’nin 329. maddesinde yapılmıştır126. Gümrük
124 http://tr.wikipedia.org/wiki/Antrepo Ziyaret tarihi:16.02.2010
125 Yang, Dean Candido, “Essays in Development Economics”, Doktora tezi, Cambridge-Massachusetts, May
2003, s.46.
126
Uygulamadaki özellikleri sebebiyle, genel antrepoların, A, B ve F tipleri; özel antrepoların, C, D ve E tipleri bulunur. A tipi antrepo, işleticisinin, stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoya konulan eşyada her hangi bir noksanlık olması halinde gümrük vergilerini ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir. B tipi antrepo, antrepoya konulan eşyadan, Gümrük Kanunu’nun 97. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen kullanıcının sorumlu olduğu, antrepo beyannamesini kullanıcının verdiği genel antrepo tipidir. Antrepo işleticisinin sorumluluğu sınırlıdır. Antrepo işleticisi sadece antrepoyu kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyanname ve belgeler gümrük kontrolüne esas teşkil eder. C tipi antrepo, işleticisi ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya alınan eşyadan bu kişinin sorumlu olduğu özel antrepo tipidir. D tipi antrepo, işleticisi ve kullanıcının aynı kişi olduğu, Gümrük Kanunu’nun 104 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının uygulandığı özel antrepo tipidir. E tipi antrepo, işleticisi ve kullanıcısının aynı kişi olduğu, Gümrük Kanunu’nun 93. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, izin hak sahibinin depolama yerinin antrepo addedildiği veya depolama yeri olmazsa dahi eşyaya antrepo rejimi hükümlerini uygulandığı özel antrepo tipidir. F tipi antrepo, gümrük idarelerince işletilen genel antrepo tipidir. Serbest dolaşımda olmayan eşyanın sergilendiği fuar ve sergiler de antrepo sayılır. Posta idaresinin sorumluluğu ve gümrüğün denetlemesi altında yabancı menşeli kolilerin konulması için ayrılmış kapalı yerler de genel antrepo sayılır. Geçici depolama yerleri, aynı zamanda A, B, C ve D tipi antrepo olarak Müsteşarlıkça
onaylanabilir veya buralar F tipi antrepo olarak işletilebilir. Gümrük idaresi, verilen izinde A, B, C veya D tipi gümrük antreposu olarak onaylanan bina, eklentileri veya diğer her türlü yeri tanımlar. Aynı yer birden fazla
65
antrepo rejimi ithalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan ve serbest dolaşıma girmemiş olan eşyanın bir gümrük antreposuna alınması durumunda ihracata ilişkin önlemlerden yararlanabilecek bir ihraç eşyasının gümrük antreposuna konulmasına yönelik hükümlerin tespit edildiği ekonomik etkili nitelikte bir gümrük rejimi olarak tanımlanmaktadır127.
Eşyanın antrepo rejimine tabi tutulması beyan ile gerçekleşecektir(GK m.58/1). Antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın bu rejimden çıkışı gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanım tayin edilmesiyle gerçekleşir(GK m.82/1). Bu işlem veya kullanım ise; serbest dolaşıma giriş, transit, yeniden ihracat, dâhilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme
şeklinde gerçekleşebilir128.
Burada geçici depolama yerleri ile antrepolar arasındaki farkın da belirlenmesi gerekmektedir. Buralar ülkeye getirilen eşyaların gümrük işlemleri tamamlanıncaya kadar tutulduğu yerlerdir. Antrepo yukarıda da ifade ettiğimiz gibi ekonomik etkili gümrük rejimi niteliği taşımaktadır. Ancak geçici depolama bir rejim değil statü şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Antrepoda eşyanın kalış süresine ilişkin bir sınır getirilmemişken, geçici depolama yerlerinde kara ve hava yolu ile gelen eşyalar için yirmi, deniz yoluyla gelen eşyalar için 45 günlük bekleme süresi belirlenmiştir(GK m.46). Bunların yanında antrepolarda eşyanın elleçleme129 işlemine tabi tutulabilmesi kabul edilirken, geçici depolama yerlerinde elleçleme işlemine çok sınırlı düzeyde izin verilmektedir130.
Antrepo rejimi Türkiye’nin gümrük bölgesine gelen ve burada gümrük gözetiminde bulunan eşyanın serbest dolaşıma sokulmadan önce gümrük sınırları dışında kabul edilen genel veya özel antrepolara alınması ve bu şekilde gümrük vergilerinin ödenmemesi imkânını sağlayan bir rejimdir131. Gümrük Kanunun 93/1. maddesinde de antrepo rejiminin ithalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmamış ve serbest dolaşıma girmemiş
gümrük antreposu olarak tanımlanamaz. Eşyanın tehlike arz etmesi, diğer eşyaya zarar verme ihtimalinin bulunması veya diğer nedenlerle özel yapılar gerektirmesi durumunda, izin belgesinde bunların yalnızca bu eşyaya yönelik olarak özel bir şekilde donatılmış mekânlarda depolanabileceği hususu yer alabilir. A, C, D ve E tipi gümrük antrepoları, tarım ürünleri lisanslı depoları olarak onaylanabilir.
127 Namlı, Tuba, “Dahilde İşleme Rejimi’nin Uygulama Alanı ve Türkiye de Etkinliği”, yayınlanmamış yüksek
lisans tezi, İstanbul 2007, s.12.
128 Uzun, Serap, “AB’ne Uyum Çerçevesinde Gümrük Rejimleri Uygulamaları ve Değerlendirilmesi”,
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2006, s.27.
129 Malın beklediği yerde mala ilişkin olarak yapılan kurutma, paketlerini yenileme vb. şekilde yapılan işlemleri
ifade etmektedir. Uzun, s.24.
130 Uzun, s.24-25. 131
66
eşyanın, gümrük antreposuna alınması halinde ihracata ilişkin önlemlerden yararlanabilecek serbest dolaşımda bulunan eşyanın132, bir gümrük antreposuna konulmasına ilişkin hükümleri belirleyeceği düzenlenmektedir.
Bazı durumlarda Türkiye Gümrük Bölgesine eşya getirenler, bu eşyaların belirli bir süre antrepo denilen ve yukarıda tanımladığımız yerlerde kalmasını isteyebilirler. Mesela bir malın mülkiyetinin devri yapılmadan satış sorumluluğunu yüklenen kişiye gönderilmesi durumunda alıcısı henüz belli olmadığı ve alıcının bulunması durumunda satılması için antrepoda kalması istenilebilir. Bu durumda eşya satılıncaya kadar antrepoda bekleyebilecek ve bu dönemde de vergi ödenmemiş olacaktır. Yine benzer şekilde malı getiren kişi henüz kullanma ihtiyacı hissetmeyebilir. İhtiyacı oluncaya kadar yine antrepolarda bekleterek vergi ödemeksizin malı muhafaza etmiş olacaktır133.
Gümrük Yönetmeliği’nin 330. maddesinde gümrük antrepolarına konulabilecek eşyalara ilişkin düzenleme yapılmıştır. Bu kapsamda serbest dolaşıma girmemiş eşyalar, ithalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmadan, gümrük antreposuna konulması halinde ihracata bağlı önlemlerden yararlanabilen serbest dolaşımda bulunan eşyalar gümrük antreposuna konulabilir. Gümrük antreposuna konulması halinde ihracata bağlı önlemlerden yararlanabilen serbest dolaşımda bulunan eşyanın antrepoya konulması halinde, bu eşyanın ihraç edilmesi veya gümrükçe onaylanmış diğer bir işlem ya da kullanıma tabi tutulması zorunludur. Satıcı veya göndericisi belli olan ve alıcısı emre olan eşya, antrepo işleticilerinin sorumluluğu altında genel antrepolara konulabilecektir. Genel antrepoya konulan bu nitelikteki eşyanın, alıcısının belirlenmesinden sonra tamamen veya kısmen gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına izin verilir. Parlayıcı, patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya muhafazaları özel düzenek ve yapılara gerek gösteren ve özel düzenek ve yapı gerektiren eşyanın tabiatlarına ve yapılacak faaliyetin özelliklerine uygun olarak yapılmış bulunan genel veya özel antrepolara konulabilir. Gümrük yönetmeliğinin 331. maddesinde ise izin alınması suretiyle antrepoya konulabilecek eşyalara ilişkin ayrıntılı düzenleme getirmiştir134. Özel hallerde eşyanın rejime girişi ise Gümrük Yönetmeliği’nin 332. maddesinde düzenlenmiştir135.
132 18/6/2009 tarih ve 5911 sayılı Kanun ile “ihraç eşyasının” ibaresi “serbest dolaşımda bulunan eşyanın” olarak
değiştirilmiştir.
133 Uzun, s.24.
134 Türkiye'ye girmesi veya Türkiye'den transit geçirilmesi yasak olan yabancı ülke eşyası, gerek üzerlerinde,
gerek iç veya dış ambalajlarında üretildiği ülkeden başka bir ülke ürünü olduğu izlenimini veren isim ve simgeler taşıyan eşya, ihracatta kullanılacak olanlar hariç, yerli mamul ve mahsullerimizde kullanılmak üzere ve
67
Antrepolardaki eşyaların devrinin mümkün olduğu Gümrük Yönetmeliği’nin 333. maddesinde ifadesini bulmuştur. Devir işlemi için devreden ve devralanın isteklerinin, ilgili gümrük idaresine yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Bu devir isteğinin idarece kabul edilebilmesi için eşyaya ait gümrük vergileri ile para cezalarının devralan tarafından üstlenilmesi gerekmektedir. Yazılı bildirim şartının aranmayacağı haller müsteşarlıkça belirlenir. Eşyanın mülkiyetine ilişkin devir işlemini yapmaya engel herhangi bir durumun varlığı halinde bu durum açıklığa kavuşturulmadan devir işlemi yapılamaz. Devir isteğinin uygun görülmesi halinde, antrepo stok kayıtlarında gerekli değişiklikler yapılarak devir işlemi tamamlanır. Devir işlemi neticesinde eşya ile ilgili hukuki sorumluluklar devralana geçer.
Serbest dolaşımda bulunan eşya ile serbest dolaşımda bulunmayan eşyaların ortak depolanmalarına Gümrük Yönetmeliği’nin 337. maddesinde müsaade edilmiştir. Bunun için gümrük antrepo rejimi hükümlerinin uygulanmasını olumsuz etkilenmemesi ve gümrük idarelerinden gerekli iznin alınması şartı aranacaktır. Yapılacak olan ortak depolama her bir eşyanın gümrük statüsünün belirlenmesini imkânsız kılıyor ise, sadece aynı gümrük tarife pozisyonunda yer alan, aynı ticari niteliğe ve aynı teknik özelliklere sahip eşyanın birlikte depolanmasına izin verilir. Bu durumda antrepolarda gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulacak eşya, beyan sahibinin tercihine bağlı olarak ya serbest dolaşımda bulunan ya da serbest dolaşımda bulunmayan eşya sayılır. Ancak, bu eşyanın birbirinin yerine kullanılmasında, kullanılan eşya, yerine ikame edilenin miktarını aşamaz. Antrepodaki eşyanın telafisi mümkün olmayan şekilde zarar görmesi, tahrip olması veya imha olması ve işleticinin zarar gören veya imha olan rejime tabi eşyanın gerçek miktarını ispatlayamaması halinde, bu miktar olayın meydana geldiği tarihte antrepoda bulunan rejime tabi eşya miktarı dikkate alınarak tespit edilir.
bunların yabancı menşeli olduğunu gösterecek veya bu izlenimi uyandıracak, üzerleri yabancı dille basılı veya yazılı her türlü boş zarf, şerit, etiket, damga ve benzeri eşya ile Türkiye'de düzenlenebilecek belgeleri yabancı ülkelerde düzenlenmiş gibi gösterebilecek yabancı firmalara ait üzerleri imzalı veya imzasız olsun proforma faturalar hariç boş faturalar, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre marka, coğrafi işaret, endüstriyel tasarım hakları ile fikir ve sanat eserleri kanunu kapsamına giren haklarla ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşya, geçici depolama yerlerinde veya gümrük idaresince izin verilen yerlerde kanuni süresini doldurduğu için tasfiyesi gereken veya sahipleri tarafından geçici depolama yerlerinde gümrüğe terk edilen veya geçici depolama yerlerinde yapılan yoklamalar sonunda fazla çıkan eşya müsteşarlığın izni ile gümrük antrepolarına konulabilir.
135
Karayoluyla gelen parsiyel yüklere ilişkin antrepo beyannamesi, eşya sahibinin yetki vermesi halinde A tipi antrepo işleticilerince verilebilir. Geçici depolama yerine konulmadan gümrük antrepo rejimine tabi tutulacak eşya antrepo beyannamesinin tescilini müteakip antrepoya alınır. Kayıt yoluyla rejime girişine izin verilen eşyanın doğrudan D tipi antrepoya gelmesi halinde eşyanın gümrüğe sunulmasına gerek yoktur.
68
Gümrük antrepo rejimine tabi olarak depolanan eşyanın antrepodan kesin çıkışı için rejimi sona erdiren gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulması gerekmektedir136.
Antrepo rejimine tabi olan veya olmayan eşyanın dâhilde işleme ya da gümrük kontrolü altında işleme rejimine yahut bu rejimlerden antrepo rejimine veya dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimlerini sona erdiren yeni rejimlere geçişleri söz konusu olabilir. Konuya ilişkin Gümrük Yönetmeliği 344. maddesinde ayrıntılı düzenlemelere yer vermiştir137.
136 Gümrük Yönetmeliğinin 338. Maddesinde konuya ilişkin düzenleme şu şekildedir: “Gümrük antrepo rejimine
tabi olarak depolanan eşyanın antrepodan kesin çıkışı, rejimi sona erdiren gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulması ile mümkündür. Bu durumda eşya bu işlem veya kullanım hükümlerine tabi tutulur. Basitleştirilmiş usul izni bulunması halinde; antrepo rejimini sona erdiren eksik beyan sadece, serbest dolaşıma giriş, ihracat veya yeniden ihracatta bütün antrepo tipleri için, gümrük idaresince kabul edilen ticari veya idari belge ile beyan; her işlem ve kullanımla birlikte, B ve F tipi antrepo hariç tüm antrepo tipleri için, kayıt yoluyla beyan, her işlem ve kullanımla birlikte, F tipi antrepo hariç diğer antrepo tipleri için, Gümrük Yönetmeliği’nin 150 ve 160 ila 166. madde hükümleri çerçevesinde uygulanır. Tarım politikası kapsamındaki ürünlere ikinci fıkradaki usullerin uygulanması, Müsteşarlıktan izin alınması halinde mümkündür. Elleçleme vb. işlemler yapılmak üzere gümrük antrepolarından geçici olarak eşya çıkarılabilir. Bunun için her seferinde gümrük idaresinden izin alınması gerekir. Bu amaçla gümrük idarelerine yazılı olarak yapılacak başvuru, antrepo rejimine tabi tutulan eşya ve antrepo rejimi hükümlerinin uygulanması konusunda gerekli bütün ayrıntıları içermek zorundadır. Eşyanın geçici çıkışının rejimin uygulanmasını olumsuz etkilemeyeceğinin anlaşılması halinde buna, gümrük idaresince izin verilir. Antrepo işletme izni verilirken izin belgesinde eşyanın geçici olarak çıkarılması konusunda da izin verilebilir. Bu durumda her geçici çıkarma işlemi sırasında izin almak gerekmez ve eşyanın geçici olarak çıkarıldığının gümrük idaresine bildirilmesi, başvurunun yerini alır. Geçici olarak çıkarılan eşyanın, antrepo dışında elleçleme işlemlerine tabi tutulması halinde 334 üncü madde hükümleri uygulanır”.
137
“(1)Antrepo rejimine tabi olan veya olmayan eşyanın dâhilde işleme ya da gümrük kontrolü altında işleme rejimine yahut bu rejimlerden antrepo rejimine veya dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimlerini sona erdiren yeni rejimlere geçişlerinde aşağıdaki beyan usullerine ilişkin hükümler uygulanır; a) Antrepo rejimine tabi tutulmadan antrepoya konulan dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimlerine tabi tutulacak eşya hakkında, 166 ıncı maddede belirtilen kayıt usulü uygulanır. Bu durumda eşyanın taşınmasına ilişkin belgelere, dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme kayıtlarına yapılan giriş sıra numarası ve tarihi yazılır.
b) Antrepo rejimine tabi olarak depolanan eşyanın, dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimlerine tabi tutulması halinde, 166 ıncı maddede belirtilen kayıt usulü uygulanır. Bu durumda, antrepo rejimi, dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme kayıtlarına yapılan girişle ibra edilir. Bu girişe ilişkin sıra numarası ve tarih gibi referanslar antrepo stok kayıtlarına geçirilir.
c) Antrepo rejimine tabi tutulmadan depolanan dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimlerine tabi, değişmemiş eşya veya işlem görmüş ürünlerin antrepo rejimine tabi tutulması halinde, 166 ıncı maddede belirtilen kayıt usulü uygulanır. Bu durumda dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimleri antrepo stok kayıtlarına yapılan girişle ibra edilir. Bu kayıtlara girişlere ilişkin sıra no ve tarih gibi referanslar dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme kayıtlarına geçirilir. Ayrıca antrepo stok kayıtlarına, 536 ıncı maddede belirtilen ibarelerden uygun olanları yazılır.
ç) Antrepolarda işleme tabi tutulan, dâhilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi değişmemiş eşya veya işlem görmüş ürünlerin;
1) Yeniden ihraç işlemine tabi tutulmasında, 166 ncı maddede belirtilen kayıt usulü,
2) Serbest dolaşıma sokulmasında, 149 uncu maddede öngörülen kayıt yoluyla beyan usulü,
3) Yeniden ihracat veya serbest dolaşıma giriş dışında başka bir rejime tabi tutulmasında ilgili normal veya basitleştirilmiş usule ilişkin hükümler, uygulanır.
(2) Birinci fıkra uyarınca antrepolardan çıkarılan değişmemiş eşya veya işlem görmüş ürünlerin antrepo stok kayıtlarına kaydedilmesine gerek yoktur”.
69
Eşyanın antrepo rejimi altında kalış süresi sınırsızdır. Ancak, gümrük idarelerince gerek görülen hallerde, eşyaya gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanım tayin edilmesi için bir süre belirlenebilir (GK m.101/1). Gümrük antrepolarında bulunan eşya için, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesine ilişkin beyanname verilmesi halinde, gümrük işlemlerinin beyannamenin tescil tarihinden itibaren otuz gün içinde bitirilmesi gerekir. Aksi durumda tasfiyeye ilişkin hükümler uygulanacaktır(GK m.70/2).
b- Dâhilde İşleme Rejimi
Dâhilde işleme rejimi, Gümrük Yönetmeliğinin 349. maddesinde işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın vergileri teminata bağlanmak suretiyle geçici ithal edildiği veya serbest dolaşıma girişinin yapıldığı ve ihracatın gerçekleşmesi halinde teminatın veya alınan vergilerin geri verildiği bir rejim olarak tanımlanmaktadır138.
“Dâhilde İşleme Rejimi ihraç ürünleri üretmek için gerekli olan ve dışarıdan ithal edilen, bu yüzden de ithali gümrük vergisine tabi ara mallara ya da girdilere gümrük muafiyeti getiren bir ihracatı teşvik sistemidir. İhracat yapmayı düşünen işletmeler, ihraç edilmesi planlanan malların üretiminde kullanılacak olan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, ara malı ve ambalaj malzemelerinin başta değişik vergisel yüklerden muaf olmak üzere ve devlete ihracat taahhüdünde bulunmak şartıyla, çeşitli kolaylıklar ve teşviklerden yararlanabilirler. Teşviklerden yararlanabilmek için Dâhilde İşleme İzin Belgesi alınması zorunludur. Söz konusu olan bu Dâhilde İşleme İzin Belgesi, Gümrük muafiyetli ithalat ya da yurtiçi alımlara olanak sağlayan Dış Ticaret Müsteşarlığı´nca düzenlenen bir belgedir”139.
138 Gümrük yönetmeliğinin 349. maddesinde dahilde işleme rejiminin uygulanmasında;
“a) Eşdeğer eşya: İşlem görmüş ürünlerin imalinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile sekiz- onikili bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu aynı olan ve ticari kalite ve teknik özellikleri itibariyle aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı,
b) Önceden ihracat: Rejimin şartlı muafiyet sisteminde, ithal eşyasının bu sisteme tabi tutulmadan önce eşdeğer eşyadan üretilen işlem görmüş ürünlerin Türk Gümrük Bölgesinden ihracına ve ithal eşyasının sonradan ithaline imkân veren uygulamayı,
c) Fire ve zayiat: İthal eşyasından, işleme faaliyetleri esnasında buharlaşma, gaz olarak havaya karışma, kuruma veya damıtma sonucu tahrip veya zayi şeklindeki eksilmeleri, ifade eder”.
139 http://www.kobitek.com/makale.php?id=59 Ziyaret tarihi:17.02.2010. Konuyla ilgili olarak ayrıca bkz.
70
Dâhilde işleme rejimi kendisini iki şekilde göstermektedir. Bunlar şartlı muafiyet sistemi ve geri ödeme sistemidir. Konuya ilişkin tanımlar Gümrük Kanunu’nun 108. maddesinde yer almaktadır140.
Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dâhilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler
şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur. Eşyanın bu şekilde dâhilde işleme rejiminden yararlanmasına şartlı muafiyet sistemi denir (GK m.108/1). Şartlı muafiyet sisteminin uygulandığı dâhilde işleme rejiminde, ihraç olunan işlem görmüş ürünlerin ihracat vergilerine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi durumunda, söz konusu eşdeğer eşya ihracat vergilerinden muaf tutulur(GK m.122)141.
Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde
kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, dâhilde işleme rejimi kapsamında geri verilir. Eşyanın bu şekilde dâhilde işleme rejiminden yararlanmasına geri ödeme sistemi denir(GK m.108/2). İzin hak sahibi, geri ödeme sistemi çerçevesinde serbest dolaşıma giren ithal eşyasından elde edilmiş işlem görmüş ürünlerin veya değişmemiş eşyanın; ihraç edildiklerini, daha sonra yeniden ihraç edilmek üzere transit rejimi, gümrük antrepo rejimi, geçici ithalat rejimi veya şartlı muafiyet sistemine tabi dâhilde işleme rejimine tabi tutulduğunu, serbest bölgeye konulduğunu belgelendirmek ve rejimin uygulanmasına
140 Şartlı muafiyet sistemi ve geri ödeme sistemi 2006/12 sayılı Dâhilde İşleme Rejimi Tebliğinde de
tanımlanmaktadır.
Şartlı muafiyet sistemi; dâhilde işleme izin belgesi/dâhilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan (belge/izin sahibi firma ve/veya yan sanayici firma tarafından) ve