ZEKÂT

Bu konudaki tüm görüşler isabetlidir.

- “İmam Şâfiî’ye göre çocukların malına zekât düşer.” 221

- “İmam Şâfiî’ye göre kölenin malına zekât düşer fakat efendisine vâcibtir.” Bu görüş isabetlidir. İmam Şâfiî’nin diğer kavline göre ise düşmez.222

- “İmam Şâfiî alacaklının malı hakkında alacaklı alacağını alsa da kabzdan itibaren elinde bir yıl kalmazsa ona zekât düşmez demiştir. İmam Şâfiî’ni iki kavlinden birisi budur.” 223

- “Vakıf mallarından gelen ürünlere İmam Şâfiî’ye göre zekât düşer.” 224

217 _{İbn Rüşd, age, 1/257; Nevevî, age, 1/145-146; Şirbînî, age, 1/146.} 218 _{İbn Rüşd, age, 1/258; Nevevî, age, 1/493.}

219 _{İbn Rüşd, age, 1/258; Şîrâzî, age, 1/139; Nevevî, age, 1/480: Şirbînî, age, 480.} 220 _{İbn Rüşd, age, 1/250; Nevevî, Minhâc, 1/472; Ravza, 1/637.}

221 _{İbn Rüşd, age, 2/5; Nevevî, Minhâc, 1/551-552.} 222 _{İbn Rüşd, age, 2/6; Şîrâzî, age, 1/140.}

223 _{İbn Rüşd, age, 2/7; Nevevî, age, 1/553-554; Şirbînî, age, 1/554.} 224 _{İbn Rüşd, age, 2/7; Şîrâzî, age, 1/141.}

- “İmam Şâfiî’ye göre kiralık tarladan gelen ürünlerin zekâtı ekin sahibine düşer.” 225

- “İmam Şâfiî’ye göre Hz. Ömer’in(r.a) Benî Tağlib Hıristiyanlarının bütün mallarından müslümanlardan alınan zekâtın iki katını aldığı rivayet edilmiştir.” 226

- “İmam Şâfiî’ye göre zekât ayrıldıktan sonra kaybolursa, eğer kişi zekâtın ziyanında kusur etmişse yeniden öner, kusur etmemişse geri kalanın zekâtını verir.” 227

- “İmam Şâfiî’ye göre zekât borcu bulunan kimse borcunu ödemeden ölürse zekât, terekesinden çıkarılır.” 228

- “İmam Şâfiî’ye göre bir mala zekât düştükten sonra o mal başkasına satılırsa bu satış fâsiddir.” 229

- “İmam Şâfiî’ye göre süs ve giyim için saklanan altın ve gümüşe zekât düşmez.” 230

- “İmam Şâfiî’ye göre buğday, arpa, hurma ve kuru üzüm haricinde zahire olarak saklanabilen diğer ürünlere de zekât düşer.”231

- “İmam Şâfiî Mısır’da söylediği kavl-i cedîdinde zeytine zekât düşmez,demiştir.” Bu görüş isabetlidir. Kavl-i kadîminde zeytine de zekât düştüğünü söyler.232

- “İmam Şâfiî’ye göre zekât 200 dirhem gümüşe düştüğü gibi 20 dinar (miskal) ağırlığında olan altına da düşmektedir.” 233

- “İmam Şâfiî’ye göre 20 dirhemi aşan gümüş kütlesinin hepsi zekâta tabidir, yani nasıl nisabın 1/40’ı çıkarılıyorsa nisabtan da artan miktarın 1/40’ı verilmelidir.” 234

- “İmam Şâfiî’ye göre ne altın gümüşün ne de gümüş altının nisabını tamamlamaz.” 235

225 _{İbn Rüşd, age, 2/8; Nevevî, Ravza, 2/95.} 226 _{İbn Rüşd, age, 2/6; Şîrâzî, age, 1/250-251.} 227 _{İbn Rüşd, age, 2/9; Nevevî, Minhâc, 1/563-564.} 228 _{İbn Rüşd, age, 2/10; Nevevî, age, 3/5-6.} 229 _{İbn Rüşd, age, 2/10; Nevevî, age, 1/515.} 230 _{İbn Rüşd, age, 2/11; Nevevî, age, 1/529.} 231 _{İbn Rüşd, age, 2/14; Nevevî, age, 1/517.} 232 _{İbn Rüşd, age, 2/15; Nevevî, age, 1/517.} 233 _{İbn Rüşd, age, 2/16; Nevevî, age, 1/527.} 234 _{İbn Rüşd, age, 2/17; Şîrâzî, age, 1/158.} 235 _{İbn Rüşd, age, 2/18; Şîrâzî, age, 1/158.}

- “İmam Şâfiî’ye göre altın ve gümüşte ortaklı malın yekünü nisab olursa kâfidir, hepsi bir şahsınmış gibi zekâta tabidir.” 236

- “İmam Şâfiî’ye göre altın ve gümüş madeninde de zekât için nisab gerekir ki bu da 1/40’tır. Ayrıca üzerinden bir yıl geçmesi de şarttır.” Bu görüş isabetlidir .Diğer kavle göre eğer madenden kolaylıkla elde ediliyorsa 1/5, eğer zorlukla elde ediliyorsa 1/40 verilir. Bir yıl geçmesi hakkında da diğer kavilde bir yıl geçmesi şart değildir, denilmektedir.237

- “İmam Şâfiî develerin zekâtı hakkında, ödenecek deve istenen yaşta olmazsa mal sahibinde ne bulunursa o alınır, ancak eğer mal sahibinde bulunan yaşça daha küçükse ya 20 dirhem gümüş ya da 2 tane koyun alınır. Eğer yaşça büyükse zekât memuru ona ya 20 dirhem gümüş ya da 2 koyun verir.” 238

- “İmam Şâfiî’ye göre sığırlar 40’ı aştıktan sonra 60’a ulaşıncaya kadar bir şey lâzım gelmez. Sığırların sayısı 60’a ulaşınca 70’e kadar 2 tane 1 yaşını doldurmuş erkek ve 1 tane 2 yaşını doldurmuş dişi sığır verilir. Sığırların sayısı 80 olunca 90 oluncaya kadar 2 tane iki yaşını doldurmuş dişi sığır verilir ve bundan sonra her bir otuza bir tane bir yaşını doldurmuş erkek sığır ve her kırka iki yaşını doldurmuş dişi sığır düşer.” 239

- “İmam Şâfiî, koyun ve keçi birbirlerinin nisablarını tamamladıklarında, sınıflar değişik olduğu zaman orta değerlisi hangisi ise zekât olarak o alınır, demektedir.”240

- “İmam Şâfiî’ye göre illet sahibi olan hayvan sahibi aleyhine nisabtan sayılır.”241

- “İmam Şâfiî, yalnız analar nisaba erişmediği zaman yavrularla tamamlanıp tamamlanmama hususunda eğer bunlarsız tamam değilse bunlarla tamamlanmaz, demiştir.” Bu görüş isabetlidir .Ancak diğer kavlinde bunun aksini de söylemiştir.242

- “İmam Şâfiî’ye göre sürüleri karışık yayılan iki kimse sürünün hepsi bir kişinin malı imiş gibi zekâtlarını verirler.” 243

236 _{İbn Rüşd, age, 2/19; Şâfiî, age, 2/41.} 237 _{İbn Rüşd, age, 2/19-20; Nevevî, age, 1/534.} 238 _{İbn Rüşd, age, 2/22; Nevevî, age, 1/504-505.} 239 _{İbn Rüşd, age, 2/22; Şirbînî, age, 1/507.}

240 _{İbn Rüşd, age, 2/24; Nevevî, age, 1/508; Şirbînî, age, 1/508.} 241 _{İbn Rüşd, age, 2/24; Şirbînî, age, 1/509.}

242 _{İbn Rüşd, age, 2/25; Şirbînî, age, 1/510.} 243 _{İbn Rüşd, age, 2/25; Nevevî, age, 1/510.}

- “İmam Şâfiî’ye göre hıltanın tesir edebilmesi için her iki sürünün meraları, ağılları, sağanları, sulakları, çobanları, koç ve tekeleri bir olacaktır. Ona göre hılta ile ortaklık arasında fark yoktur.” 244

- “İmam Şâfiî hububatın birbirlerini nisab bakımından tamamlama hususunda, hububatın çeşitleri çoktur ve her birinin ayrı adı vardır. Bunun için birbirlerin tamamlamazlar. Buğday, arpa, çavdar da ayrı ayrı çeşitler olup birbirleri ile tamamlanmazlar.” 245

- “İmam Şâfiî elinde yılı tamamlamamış başka bir nisab daha bulunan kimse için eğer yeni gelen kazanç nisab ise ancak kendi yılı tamam olduğu zaman zekâtı verilir ve daha önce zekâtı vâcib olan nisaba katılmaz, demiştir.”246

- “İmam Şâfiî’ye göre kişinin biçim ve bozum zamanı gelmeden ekin ve meyvalardan yedikleri nisabtan sayılmaz ve tahmin memuru mal sahibine kendisinin ve çoluk çocuğunun yiyecekleri kadar tahmin dışı bırakılmalıdır.” 247

- “İmam Şâfiî malın aynı yerine kıymetini verme hususunda, aynına zekât düştüğü nassen bildirilen malların zekâtında o malın aynı yerine kıymetini vermek câiz değildir, demiştir.” 248

- “Şâfiîler, zekât emri yoksulların geçimini hedef tutan bir hüküm olsa bile şeriat sahibi yoksulları, zenginlere zekât düşen mallarda ortak kılmış ve o malın aynından onlara hisse ayırmıştır.” 249

- “İmam Şâfiî müdîr (devamlı sürüm yapan tüccar) ile müdîr olmayan arasında fark görmeyip ikisinin hükmü birdir, kişi ticaret maksadı ile satın aldığı eşyayı eğer yıl içinde satamaz veya başka bir eşya ile değiştirmezse yıl sonunda onu kıymetlendirip ona göre zekâtını verir.” 250

- “İmam Şâfiî’ye göre madenlerde bulunan altın ve gümüşler için hem yıl hem de nisab şarttır.” Bu görüş isabetlidir .Ancak diğer kavlinde madenden bunlar kolaylıkla çıkarılıyorsa 1/5’i, eğer zorlukla çıkarılıyorsa 1/40’ı verilir. Yıl için de diğer kavlinde madenlerden çıkan altın ve gümüş için yıl şartı yoktur.251

244 _{İbn Rüşd, age, 2/26; Nevevî, age, 1/510-511.}

245 _{İbn Rüşd, age, 2/28; Nevevî, age, 1/520; Şirbînî, age, 1/520.} 246 _{İbn Rüşd, age, 2/33; Nevevî, age, 1/539; Şirbînî, age, 1/539.} 247 _{İbn Rüşd, age, 2/30; Nevevî, age, 1/522-524.}

248 _{İbn Rüşd, age, 2/30; Şîrâzî, age, 1/160.} 249 _{İbn Rüşd, age, 2/30; Nevevî, age, 1/524-525.} 250 _{İbn Rüşd, age, 2/31; Nevevî, age, 1/538.}

- “İmam Şâfiî’ye göre ister sermaye nisab olsun ister olmasın ticaret karlarının yılı kazandıkları günden itibarendir.” 252

- “İmam Şâfiî, zekât memurunun gelmediği zaman mal sahibi ödeme yapar, çünkü ona göre zekât memurunun gelmesi vücubun şartı değildir.” 253

- “İmam Şâfiî’ye göre hayvan artışları, ister nesilleri olsun, ister hariçten katılsınlar, ana hayvanların yılına tabidirler.” 254

- “İmam Şâfiî’ye göre koyun ve keçi yavruları ancak anaları nisab miktarı ise analarının zekât yılına tabi olurlar.” 255

- “İmam Şâfiî’ye göre malın yılı tamam olmadan zekât çıkarmak câizdir.” 256 - “İmam Şâfiî zekâtı Allah Teâlâ’nın saydığı sınıflardan257 birine yahut birkaçına tahsisini câiz görmeyip, Allah tarafından sıralanan bu sınıflar arasında bölmek lâzımdır, demiştir.” 258

- “İmam Şâfiî’ye göre müellefetü’l-kulûbün hakkı bugün de vardır, devlet idarecisi birinin kalbini müslümanlığa ısındırmak için ona zekât vermekte maslahat görürse ona zekât verebilir.” Bu görüş isabetlidir. Ancak ikinci görüşe göre verilemez, zekât kâfirin hakkı değildir.259

- “İmam Şâfiî’ye göre kendisine zengin denilebilen kimse zekât alamaz.” 260 - “İmam Şâfiî bir kavlinde miskin fakirden biraz daha iyi halli kimsedir, diğer kavlinde ise bu iki kelime eş anlamlıdır, demiştir.” 261

- “İmam Şâfiî’ye göre Tevbe suresi 60. ayette geçen

بﻝا 

‘dan murad mükâteb kölelerdir.” 262

- “İmam Şâfiî’ye göre Tevbe sûresi 60. ayette geçen (

ا  

) zekâtın vâcib olduğu beldenin sınırında savaş yapanlardır.” 263

- “İmam Şâfiî yoksullara ne kadar zekât verileceği hususunda belli bir miktar tayin etmeyip ictihada bırakmıştır.” 264

252 _{İbn Rüşd, age, 2/33; Nevevî, age, 1/539.} 253

İbn Rüşd, age, 2/35; Nevevî, age, 1/551.

254 _{İbn Rüşd, age, 2/35; Nevevî, age, 1/539-540.} 255 _{İbn Rüşd, age, 2/36; Nevevî, Ravza, 2/41-42.} 256 _{İbn Rüşd, age, 2/36; Nevevî, Mihnac, 1/560.} 257 _{Tevbe, 9/60.}

258 _{İbn Rüşd, age, 2/36; Şîrâzî, age, 1/170.} 259 _{İbn Rüşd, age, 2/37; Şîrâzî, age, 1/172.} 260 _{İbn Rüşd, age, 2/38; Şîrâzî, age, 1/175.}

261 _{İbn Rüşd, age, 2/38-39; Şâfiî, age, 2/82; Şîrâzî, age, 1/171.} 262 _{İbn Rüşd, age, 2/39; Şîrâzî, age, 1/172.}

263 _{İbn Rüşd, age, 2/39; Şîrâzî, age, 1/173.} 264 _{İbn Rüşd, age, 2/39; Şîrâzî, age, 1/171.}

Belgede İbn Rüşd (595/1198)'ün "Bidayetü'l-Müctehid" adlı eserlerinde İmam Şafii'ye ait görüşlerin tahkiki (sayfa 57-62)