1- Müellifin İsabet Ettiği Görüşler
Sistem olarak, İmam Şâfiî’nin Bidâyetü’l-Müctehid’deki görüşü tırnak içerisinde verilip daha sonra da tahkiki için başvurduğumuz Şâfiî kaynaktaki yeri, isabetli olup olmadığı ve gerek duyulduğu yerde eklenmesi gereken görüşler verilmiştir.
- “İmam Şâfiî’ye göre, abdestte niyet şarttır.”.1
- İmam Şâfiî’ye göre, abdeste başlamadan önce ellerin temiz olduğu kesin olarak bilinse bile elleri yıkamak abdestin sünnetlerindendir”.2
- “İmam Şâfiî’ye göre, mazmaza ve istinşak sünnettir.” 3
- “İmam Şâfiî’ye göre, sakal başı ile kulak arasında kalan beyazlık yüzden sayılır.” 4
- “İmam Şâfiî’den gelen bir görüşe göre yüzün dışında çıkan sakal kıllarını yıkamak vâcib değildir.” 5
- “İmam Şâfiî’ye göre abdestte sakalı ovup dibine su ulaştırmak vâcib değildir.” Bu görüş isabetlidir.Ancak sakal sık ise sadece dış kısmını yıkamak vâcibtir.6
- “İmam Şâfiî ‘dirseklere kadar ellerinizi yıkayınız’7 hükmüne ellerle birlikte
dirseklerin de dâhil olduğu görüşündedir. Ve dirseklerin yıkanması da vâcibtir.” 8
- “İmam Şâfiî’ye göre baştan bir kısmı meshetmek farzdır. İmam Şâfiî bunda ne mesheden el için ne de baş için bir had koymamıştır.” 9
1 İbn Rüşd. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, 1/15; Nevevî, Minhâc, 1/70. 2 İbn Rüşd, age, 1/16; Şâfiî, el-Ümm,1/24; Nevevî, age, 1/83.
3 İbn Rüşd, age, 1/17; Nevevî, age, 1/84. 4 İbn Rüşd, age, 1/18; Nevevî, age, 1/74. 5 İbn Rüşd, age, 1/18; Nevevî, age, 1/76.
6 İbn Rüşd, age, 1/18; Şirbînî, Muğni’l-Muhtâc, 1/76. 7 Mâide, 5/6.
8 İbn Rüşd, age, 1/18; Nevevî, Minhâc, 1/77.
- “İmam Şâfiî’ye göre azalarını üç defa yıkayan kimse, başını da üç defa mesheder.” Bu görüş isabetlidir. Zira ona göre yıkamaları ve meshi üçlemek abdestin sünnetlerindendir.10
- “İmam Şâfiî’ye göre sarığın üzerinden mesh câiz değildir.”. Bu görüş isabetlidir. Başı meshetmeden yalnızca sarığı meshetmek yeterli değildir.11
- “İmam Şâfiî’ye göre kulakları meshetmek sünnettir; fakat ona ayrı su gerekir.”12
- “İmam Şâfiî kulakları meshetmenin tekrarını da müstehab görmüştür.” . Bu görüş isabetlidir. Zira ona göre yıkamaları ve meshi üçlemek abdestin sünnetlerindendir.13
- “İmam Şâfiî’ye göre abdest azalarının ayetteki sıraya göre yıkanması –tertib- farzdır.”14
- “İmam Şâfiî’ye göre abdeste müvâlât (abdest azalarını ara vermeden yıkamak) vâcib değildir.” Bu görüş isabetlidir.Müvâlât Şâfiî Mezhebinde abdestin sünnetlerindendir. Ama İmam Şâfiî’nin kavl-i kadîmine göre vâcibtir.15
- “İmam Şâfiî’ye göre mestlerin yüzünü meshetmek vâcib, dibini meshetmek sünnettir.” . Bu görüş isabetlidir. Zira Şâfiîlere göre meshin altını ve topuk kısmını meshetmekle farz yerine getirilmiş olmaz.16
- “İmam Şâfiî’ye göre çorap üzerine mesh etmek câiz değildir.” 17
- “İmam Şâfiî kendisinden nakledilen iki sözün birinde, eğer ayağın ön tarafı görünecek olursa delik küçük de olsa üzerine meshedilmez.” Bu görüş isabetlidir. İmam
10 İbn Rüşd, age, 1/20; Nevevî, age, 1/86. 11 İbn Rüşd, age, 1/20; Şâfiî, el-Ümm, 1/26. 12 İbn Rüşd, age, 1/21; Nevevî, age, 1/86. 13 İbn Rüşd, age, 1/21; Nevevî, age, 1/86. 14 İbn Rüşd, age, 1/23; Nevevî, age,1/79. 15 İbn Rüşd, age, 1/21; Nevevî, age, 1/79 16 İbn Rüşd, age, 1/25; Nevevî, age, 1/97. 17 İbn Rüşd, age, 1/26; Nevevî, age, 1/95.
Şâfiî’nin diğer kavli yani en sahih kavline göre ön kısmı açık olup bağcıklarla bağlı olan mestler üzerine mesh etmek câizdir. Diğer görüşüne göre ise câiz değildir.18
- “İmam Şâfiî’ye göre mestin üzerine meshetmenin belli bir süresi vardır.” . Bu görüş isabetlidir .Zira ona göre mukim olan bir gün, bir gece; misafir olan üç gün, üç gece mestler üzerine meshi câizdir.19
- “Tertibi vâcib gören ve yıkanan azaların abdest tamamlanmadan abdestli görmeyen İmam Şâfiî, ayaklarını yıkadıktan sonra mestlerini giyen sonra abdestini tamamlayan kimsenin bu mestler üzerine meshedemeyeceğini söyler.” 20
- “İmam Şâfiî’ye göre ayaklarından birini yıkayıp öteki ayağını daha yıkamamışken mestini giyen kimse, abdestini tamamlamadan mesti giydiği için o mest üzerine meshedemez.” Bu görüş isabetlidir. Zira yukarıdaki görüşte de geçtiği üzere abdesti tam aldıktan sonra mesti giymek sahih olma şartıdır.21
- “İmam Şâfiî’ye göre, eğer kişi mestlerini çıkarır ve ayaklarını yıkarsa abdesti yerindedir. Eğer ayaklarını yıkamadan önce namaz kılarsa ayaklarını yıkayıp namazını bir daha kılması gerekir.” Bu görüş isabetlidir. Bu görüşün yanı sıra zayıf kavle göre yeniden abdest almalıdır.22
- “İmam Şâfiî çok olan suyun miktarı ‘Hecer’ kabilesinin kulleleri ile iki kulle dolusu kadardır, demiştir. Bu miktar 500 Bağdat batmanı olarak takdir edilmiştir.” . Bu görüş isabetlidir. Şâfiî kaynaklarda kulleteyn en sahih kavle göre Bağdat ritlesi ile ortalama 500 ritledir.23
- “Şâfiîler necasetin suya düşmesi ile suyun necaset üzerine dökülmesi arasında hüküm ayrımı yapmak zorunda kalmışlar ve
“Göçebenin biri mescidin bir tarafına durup bevletti. Oradakiler ona bağrıştı. Peygamber Efendimiz (sas) onlara: Bırakın, işini görsün, buyurdu. Göçebe işini bitirdikten sonra Efendimiz bevlettiği yere bir kova su dökülmesini emretti.”24
18 İbn Rüşd, age, 1/27; Nevevî, age, 1/97; Şirbînî, age, 1/97. 19 İbn Rüşd, age, 1/27; Nevevî, age, 1/92.
20 İbn Rüşd, age, 1/28; Nevevî, age, 1/93. 21 İbn Rüşd, age, 1/29; Nevevî, age, 1/93. 22 İbn Rüşd, age, 1/29; Nevevî, age, 1/97-98. 23 İbn Rüşd, age, 1/30; Nevevî, age, 1/33,40. 24 Buhari, “Vudu’ ”, 4; Müslim, “Taharet”, 2.
Hadisinden dolayı su necaset üzerine gelirse necis olmaz, ama necaset suya girerse su necis olur, demişlerdir”.25
- “İmam Şâfiî’ye göre za’feran ve benzeri temiz fakat suya yabancı olan maddelerin karışması ile üç vasfından biri değişen bir su temiz ise de temizleyici değildir.” 26
- “İmam Şâfiî’ye göre abdest ve gusül gibi manevi pislikleri gidermede kullanılmış (müsta’mel) su, bir daha herhangi bir necaseti gidermede kullanılmaz.” . Bu görüş isabetlidir. Ancak şöyle bir açıklama yapılır. Abdestin farzında kullanılan (yani ilk yıkamada) su mekruh; abdestin sünnetinde kullanılan su (yani ikinci, üçüncü yıkamalar, sünnet olan gusül gibi) İmam’ın son kavline göre temizleyici değildir.27
- “İmam Şâfiî’ye göre domuz ve köpek hariç tüm hayvanların artığı temizdir.” . Bu görüş isabetlidir. İmam Şâfiî’ye göre köpeğin kendisi gibi salyası, bevli de necistir. Domuz da köpeğin hükmündedir.28
- “İmam Şâfiî gusül ve abdest artığı hakkında bu artık mutlaka temizdir, demiştir.” 29
- “İmam Şâfiî, abdesti bozan şeyler hususunda çıkan şeye değil, çıkılan yere bakıp necisin çıkması için bedenin mûtad olan iki yerinden olduktan sonra, çıkan şey ne olursa olsun ve ister hastalık ister sağlık halinde çıksın, abdesti bozar, demiştir.” Bu görüş isabetlidir .Ancak Şâfiîler insanın menisini istisna etmişlerdir. Çünki meni guslü vâcib kılmıştır.30
- “İmam Şâfiî’ye göre aşağıdan çıkan yelden abdestin bozulduğuna ve yukarıdan (geğirme) çıkan yelden bozulmadığını ittifak vardır. Eğer mu’teber olan çıkılan yer olmayıp çıkan şey olsaydı yukarıdan çıkan yelden de abdestin bozulması gerekirdi. Çünkü her ikisi de yeldir.” 31
25 İbn Rüşd, age, 1/32; Nevevî, age, 1/36; Şirbînî, age, 1/121. 26 İbn Rüşd, age, 1/33; Nevevî, age, 1/29.
27 İbn Rüşd, age, 1/33; Nevevî, age, 1/32-33; Şirbînî, age, 1/33. 28 İbn Rüşd, age, 1/34; Nevevî, age, 1/118-119; Şirbînî, age, 1/118. 29 İbn Rüşd, age, 1/37; Nevevî, Ravzatü’t-Talibîn, 1/115.
30 İbn Rüşd, age, 1/40; Nevevî, Minhâc, 1/49. 31 İbn Rüşd, age, 1/41; Şâfiî, el-Ümm, 1/17.
- “İmam Şâfiî, abdesti bozan şeylerin hastalıktan dolayı da olsa çıkmalarının abdesti bozduğu görüşündedir. Nitekim Peygamber (sas) Efendimiz, istihaza bir hastalık olduğu halde istihazalı kadına her namaz için abdest almasını buyurmuştur.” 32
- “İmam Şâfiî, bağdaş kurarak uyuyan kimse dışında her uyuyana uykusu ne şekilde olursa olsun abdest lâzım gelir, demiştir.” 33
- “İmam Şâfiî ve tabilerine göre elini çıplak olarak herhangi bir kadının çıplak bir yerine dokunduran kimseye bundan duygulansın veya duygulanmasın abdest alması lâzım gelir.” Kadını öpmek de öyledir. Çünkü öpmek de dokunmak gibidir. İmam Şâfiî’nin bu mevzûda değişik ve çeşitli sözleri vardır. Bir sözünde, yalnız dokunanın abdesti bozulur, dokunulanın bozulmaz, bir sözünde her ikisinin de bozulur, bir sözünde dokunanın nikâhlı karısı ile annesi, kızı ve bacısı gibi kendisine nikâhları câiz olmayan yakın kadınları arasında ayrım yaparak, nikâhlı karıda bozulur, ötekilerde bozulmaz, bir sözünde de her ikisinde de bozulur demiştir.” 34
- “İmam Şâfiî’ye göre mushafa dokunabilmek için abdestli bulunmak şarttır.” 35 - “İmam Şâfiî’ye göre tavafta abdestli olmak şarttır.” Bu görüş isabetlidir. Şâfiî’ye göre gerek farz gerek nafile tavaf için abdest şarttır.36
2- Müellifin Hatalı Naklettiği Görüşler
- “İmam Şâfiî’ye göre tahminimce köpeğin kendisi değil salyası necistir.” Bu görüş hatalıdır. İmam Şâfiî’ye göre köpeğin sadece salyası değil kendisi de necistir. Yani domuz gibi necîsü’l-ayn’dır. Köpeğin dokunup necis ettiği nesne bir defa toprakla olmak üzere yedi defa su ile yıkanmalıdır.37