1- Müellifin İsabet Ettiği Görüşler
- “İmam Şâfiî’ye göre halk arasından çekilen kilise adamları, kör, sakat, deli, işçi, ihtiyarlar bunların hepsi öldürülebilir. Herhalde ona göre öldürmenin sebebi küfürdür.” 389
- “İmam Şâfiî’ye göre kâfirlerin bina ve bahçeleri kendileri için birer sığınak durumunda ise yakılır, eğer böyle değilse binaları yıkmak ve ağaçları kesmek mekruhtur.” 390
- “İmam Şâfiî’ye göre eğer kâfirler sayı ve güç bakımından Müslümanlardan çok olmaz ve dolayısıyla onların zulmüne uğramak tehlikesi bulunmazsa Müslümanların kâfirlere hiçbir şey vermesi câiz olmaz. Eğer imam onlarla anlaşmada Müslümanlar için bir maslahat görürse anlaşmak câizdir. Bu ancak bu anlaşma süresinin Peygamber (sas) Efendimiz’in Hudeybiye’de kâfirlerle yaptığı anlaşma süresinden fazla olmaması gerekir.” 391
- “İmam Şâfiî kâfirlerle onlar Müslüman olana kadar ya da cizye verene kadar onlarla savaşmanın asıl olduğu ve bu aslın Peygamber (sas) Efendimiz’in Hudeybiye’deki fiili ile istisna edildiği görüşünde olup, barış süresinin Hudeybiye Barışı süresinden fazla olmasını câiz görmemiştir. Ona göre bu süre on sene idi.” 392
- “İmam Şâfiî’ye göre göre cizye Hıristiyan, Yahudi ve Mecûsilerden başka kimseden alınamaz.” Bu görüş isabetlidir. Bir de Hz. İbrahim’in sahifelerine ve Hz. Davud’un Zebur’una göre amel ettiğini söyleyenler ile de cizye akdi yapılır.393
- “İmam Şâfiî, beytü’l-mâl’e ait olan 1/5 sehmin kaç sehim üzerinden taksimi gerektirdiği hususunda ayet-i kerimenin (Enfâl, 8/41) nassına göre 5 sehim üzerinden taksim edilir, demiştir.” 394
389 İbn Rüşd, age, 2/146-147; Nevevî, age, 4/278-279; Şirbînî, age, 1/279. 390 İbn Rüşd, age, 2/148; Nevevî, age, 4/284.
391 İbn Rüşd, age, 2/150; Nevevî, age, 4/326; Şirbînî, age, 4/327. 392 İbn Rüşd, age, 2/150; Şîrâzî, age, 2/231; Şirbînî, age, 4/327. 393 İbn Rüşd, age, 2/151; Nevevî, age, 4/306.
- “İmam Şâfiî’ye göre savaşanlara yardım etmek üzere ücretle tutulan kimseler ancak sultan tarafından tutulur, buna zaruret hasıl olduğu zaman câizdir.” Bu görüş isabetlidir. Bunlara ücretle birlikte redh de verilir.395
- “İmam Şâfiî’ye göre imam bir kimseye hissesinden fazla olarak verdiği hisseyi ancak kendi 1/5 olan sehminden verebilir” Bu görüş isabetlidir. Buna nefl denir.396
- “İmam Şâfiî’ye göre imam kendine verse de vermese de öldürene öldürdüğü kimsenin selbi aittir. Ancak selbin kendisine düşmesi için maktul savaşırken onu öldürmesi gerekir, eğer maktülü kaçarken öldürürse ona selb düşmez.” . Bu görüş isabetlidir. Selb öldürülen kişinin üzerinde bulunan elbisesi, ayakkabısı, çorabı ve savaş aletleridir.397
- “İmam Şâfiî’ye göre müslümanların kâfirlerden alınan malları sahiplerinindir. Bu mallardan hiç kimseye düşmez.” 398
- “İmam Şâfiî’ye göre bir müslümanın elinde bulunan bir kâfir Müslüman olursa o mal kendisine helal değildir.” 399
- “İmam Şâfiî’ye göre arazî de diğer mallar gibi taksime tabidir.” Bu görüş isabetlidir. Hz. Ömer (ra) da sevad arazisini taksime tabi tutmuştur.400
- “İmam Şâfiî’ye göre ganimetin 1/5’i gibi fey’in de 1/5’i ganimet ayetinde zikredilen 5 sınıfa verilir. Geri kalan 4/5 ise imamın ictihad ve yetkisine bağlıdır. İmam uygun gördüğü kimselerin geçimini oradan sağlar. İbn Rüşd’e göre ganimetin 1/5’i gibi fey’in de 1/5’inin ganimet ayetinde zikredilen 5 sınıfa verilidiği görüşü İmam Şâfiî’den evvel hiç kimse tarafından söylenmemiştir. İmam Şâfiî’yi bu görüşe sevkeden sebep ganimetler ayetinde zikredilen 5 sınıfın fey’ ayetinde (Haşr,59/6-7) zikredilmiş olmalarıdır. İmam Şâfiî bundan ganimetler gibi fey’in de 1/5’inin bu sınıflara verildiği zannına kapılmıştır. Halbuki bu ayetin zahirinden fey’in 1/5’i değil, tamamının beş sınıfa verilmesi gerektiği anlaşılır.” Bu görüş isabetlidir. İmam Şâfiî’ye göre fey’ 5 hisseye bölünür. Bu beş hissenin bir hissesi şu beş yere harcanır: Allah, peygamber (sas)
395 İbn Rüşd, age, 2/156; Şîrâzî, age, 2/246; Nevevî, age, 3/132. 396 İbn Rüşd, age, 2/158; Nevevî, age, 3/129-130.
397 İbn Rüşd, age, 2/159; Nevevî, age, 3/126-128. 398 İbn Rüşd, age, 2/160; Şîrâzî, age, 2/242.
399 İbn Rüşd, age, 2/162; Nevevî, age, 4/289; Şirbînî, age, 4/289. 400 İbn Rüşd, age, 2/163; Nevevî, age, 4/293.
,yetimler,yoksullar,yolda kalmış olanlara verilir. Son dört grup hiçbir şekilde hisseden mahrum edilmez. Fey’in geri kalan dört hissesi en zahir kavle göre maaşlı olan askerlere verilir, askerlerden hasta olanlara, akıllarını yitirenlere de verilir. Ölen askerlerin eş ve çocuklarına verilir. Bunlara dağıtılan maldan arta kalırsa tekrar ihtiyaçlarına göre kendilerine dağıtılır. En sahih kavle göre arta kalan malın bir kısmı sınır boylarının ıslahı, silah alımı, savaş atları için harcanır. Kısacası imamın içtihad ve yetkisine bağlıdır.401
- “İmam Şâfiî’ye göre cizye bir dinardan az olamaz. Fakat şu kadardan çok olamaz diye bir sınır yoktur.” 402
- “İmam Şâfiî’ye göre Benî Tağlib Hıristiyanlarının bütün mallarından Müslümanlardan alınan zekâtın iki katını Hz. Ömer’in aldığı rivayet edilir.” 403
- “İmam Şâfiî’ye göre harbî olan bir kâfir eman almak sureti ile İslâm ülkesine girerse zimmînin hükmüne girmiş olur. 404
2- Müellifin Hatalı Naklettiği Görüşler
- “İmam Şâfiî’ye göre çocuğa da ganimetten hisse ayrılır.” Bu görüş hatalıdır. Çocuğa ganimetten hisse verilmez redh verilir. Redh imamın takdir edip verdiği ve gazinin hissesinden az olan maldır. En zahir kavle göre redh ganimetçiler için ayrılan dört hisseden verilir.405
- “Zannedersem kimisi de fey’in tamamı ganimetin 1/5’inin verilidği 5 sınıfa taksim edilir., demiştir. Tahminime göre bu İmam Şâfiî’nin görüşüdür.” Bu görüş hatalıdır. Çünkü İmam Şâfiî’ye göre fey 5’e bölünür. Sadece bir hissesi ganimetin 1/5’inin verildiği sınıfa dağıtılır. Geriye kalan 4 hisse imamın içtihadına bağlıdır.406
401 İbn Rüşd, age, 2/165; Şîrâzî, age, 2/246,247,249; Nevevî, age, 3/119-126; Şirbînî, age, 3/119-126. 402 İbn Rüşd, age, 2/166; Şîrâzî, age, 2/250.
403 İbn Rüşd, age, 2/168; Şîrâzî, age, 2/250-251. 404 İbn Rüşd, age, 2/169; Şirbînî, age, 4/296.
405 İbn Rüşd, age, 2/154; Nevevî, age, 3/134; Şirbînî, age, 3/134. 406 İbn Rüşd, age, 2/172;Şîrâzî,age,2/246-247,249;Nevevî,age,3/119-126